ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 760 FINANSE, RYNKI FINANSOWE, UBEZPIECZENIA NR

Transkrypt

1 ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 760 FINANSE, RYNKI FINANSOWE, UBEZPIECZENIA NR ANDRZEJ JAKI POMIAR I OCENA EFEKTYWNOŚCI KREOWANIA WARTOŚCI W PRZEDSIĘBIORSTWIE Słowa kluczowe: efekywość przedsiębiorswa, efekywość kreowaia warości, warość przedsiębiorswa Keywords: eerprise effeciveess, effeciveess of value creaio, eerprise value Klasyfikacja JEL: G32 Wprowadzeie Efekywość jes jedą z ajważiejszych kaegorii ekoomiczych, saowiąc przejaw racjoalości gospodarowaia. W ym koekście zarówo ekoomia, jak i auki o zarządzaiu wypracowały dla własych porzeb odrębe, choć wzajemie dopełiające się sposoby spojrzeia a isoę oraz meryoryczy ses kaegorii efekywości. Teoria ekoomii, a w szczególości ekoomia dobrobyu, uożsamia pojecie efekywości z zw. efekywością Pareowską, kóra odosi się do poszukiwaia dróg wzrosu efekywości gospodarki oraz dążeiem w ym celu do opymalych rozwiązań w zakresie alokacji zasobów gospodarczych. Aplikacyjy charaker auk o zarządzaiu sprawia, że efekywość wpisuje się zaem uaj w proces dokoywaia opymalych wyborów służących realizacji celów orgaizacji oraz doboru właściwych środków i meod ich realizacji. Należy oa bowiem akże do właściwości, kóre przesądzają o isocie przedsiębiorswa jako orgaizacji gospodarczej, deermiując jego fukcjoowaie i rozwój 2. Złożoość kaegorii celu przedsiębiorswa oraz wyikające z ego różorode kryeria ocey jego efekywości sprawiają, że zagadieie pomiaru i ocey efekywości ma charaker wieloaspekowy i iejedozaczy. Masowe porzeby prakyki gospodarczej, związae z jedej sroy ze zróżicowaymi zakresami ocey efekywości przedsiębior- Zob. N. Acocella: Zasady poliyki gospodarczej, Wydawicwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, s oraz J.E. Sigliz: Ekoomia sekora publiczego, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2004, s G. Osber-Pociecha: Relacja między efekywością a elasyczością orgaizacji, [w:] Efekywość rozważaia a isoa i pomiarem, red. T. Dudycz, Ł. Tomaszewicz, Prace Naukowe AE we Wrocławiu 2007, r 83, s. 338.

2 34 Adrzej Jaki swa, z drugiej zaś z różymi podmioami prowadzącymi ę oceę z perspekywy własych ieresów i oczekiwań sprawiają, że pomiar i ocea efekywości przedsiębiorswa wymagają rówoczesego zasosowaia zróżicowaych kryeriów oraz mierików. Parząc z hisoryczego puku widzeia ależy bowiem swierdzić, że a przesrzei la sysem ocey efekywości przedsiębiorswa podlegał ieusaej ewolucji, kóra uwzględiała rówież zmiay w zakresie paradygmau pomiaru warości oraz rodzaju i zakresu iformacji wykorzysywaych w oku ej ocey. Ewolucja a saowiła rezula rozwoju sraegiczych celów przedsiębiorswa, powsaia owego prowarościowego paradygmau w aukach o zarządzaiu oraz implikowaej im kocepcji zarządzaia warością przedsiębiorswa. Rezulaem ego jes ograiczeie roli i zaczeia arzędzi oraz mierików ocey efekywości oparych a wielkościach księgowych i fiasowych, a rzecz arzędzi oraz mierików oparych a wielkościach rykowych, odzwierciedlających bezpośredio procesy kreowaia warości w przedsiębiorswie. W koekście ego, jako kluczowe wyzacziki ewolucji zakresu, kryeriów i arzędzi pomiaru efekywości przedsiębiorswa ależy uzać 3 : powsaie i rozwój księgowych, fiasowych i rykowych mierików efekywości, powsaie modeli aalizy przyczyowej, iegrujących mieriki odzwierciedlające zróżicowae zakresy pomiaru efekywości przedsiębiorswa, sworzeie kocepcji przepływów pieiężych, jako podsawy dla prowadzeia ocey jego bieżącej syuacji fiasowej, jak rówież worzeia i doskoaleia meod służących oceie efekywości iwesycji oraz wyceie przedsiębiorsw, wyodrębieie wskaźików ryku kapiałowego i oparej a ich wykorzysaiu aalizy rykowej warości akcji i kapiału, jako obszaru aalizy wskaźikowej przedsiębiorswa, powsaie arzędzi, służących oceie efekywości kreowaia warości przedsiębiorswa poprzez wykorzysaie w ym celu zróżicowaych mierików warości kreowaej. Zaprezeowaa ewolucja doprowadziła do powsaia owych arzędzi aaliyczych i zarządczych, służących zarówo rozszerzeiu możliwości i zakresu ocey efekywości przedsiębiorswa, jak i zwiększeiu skueczości realizacji poszczególych fukcji zarządzaia. Warość rykowa przedsiębiorswa sała się w związku z ym isoym paramerem aalizy fiasowej w obrębie wskaźików ryku kapiałowego, a asępie wchodząc w skład aalizy warości przedsiębiorswa. Tym samym, pojawiły się owe waruki dla wzrosu efekywości realizacji celów przedsiębiorswa w ym podsawowego fiasowego celu, jakim jes maksymalizacja jego warości rykowej oraz prowadzeia aalizy 3 Isoę kaegorii efekywości oraz arzędzi jej ocey prezeuje auor szerzej w pracy: Mechaizmy procesu zarządzaia warością przedsiębiorswa, Zeszyy Naukowe UEK Seria specjala: Moografie, r 25, Wydawicwo UEK, Kraków 202, s. 23 i.

3 Pomiar i ocea efekywości kreowaia warości w przedsiębiorswie 35 i ocey jego warości. Sąd, podsawowym celem iiejszego opracowaia jes zaprezeowaie arzędzi pomiaru i ocey efekywości kreowaia warości w przedsiębiorswie, kórych powsaie oraz rozwój wykorzysaia deermiowae są przez szeroki wachlarz uwarukowań prowadzeia pomiaru i ocey efekywości przedsiębiorswa. Bezwzględy i względy pomiar efekywości kreowaia warości Pomiar oraz ocea efekywości kreowaia warości w przedsiębiorswie wymagają wykorzysaia w ym celu zróżicowaych mierików efekywości, pozwalających kwayfikować efekywość procesu pomażaia warości przedsiębiorswa. Poszczególe mieriki efekywości mogą wysępować w posaci mierików bezwzględych (absoluych), czyli zw. mierików warości oraz w posaci zw. mierików względych (relaywych), czyli zw. mierików zwrou. Pierwsze z ich umożliwiają pomiar wielkości warości, jaką wyworzyło przedsiębiorswo w pojedyczym okresie lub w ciągu kolejych okresów 4. Drugie zaś służą do pomiaru efekywości przedsiębiorswa ie ylko przez pryzma wyworzoych warości, ale akże przez ich odiesieie do warości kapiału zaagażowaego dla uzyskaia określoych efeków bezwzględych. Podsawę rykowego pomiaru efekywości przedsiębiorswa saowi wykorzysaie bezwzględych mierików efekywości, czyli zw. mierików warości kreowaej, kórych charakerysykę zawiera abela. Bezwzględy pomiar efekywości kreowaia warości w przedsiębiorswie Tabela Lp. Symbol mierika Formuła obliczaia Ozaczeia EVA K (ROI WACC) = NOPAT K WACC EVA ekoomicza warość dodaa K kapiał ogółem ROI wskaźik reowości kapiału WACC średioważoy kosz kapiału NOPAT zysk operacyjy po opodakowaiu 2. EVC E (ROE k E ) = NP E k E EVC szacukowa warość kreowaa E kapiał własy ROE wskaźik reowości kapiału własego k E kosz kapiału własego NP zysk eo 4 T. Dudycz: Zarządzaie warością przedsiębiorswa, PWE, Warszawa 2005, s

4 36 Adrzej Jaki MVA V(K) K = V(E) E MVA rykowa warość dodaa V(K) warość rykowa kapiału V(E) warość rykowa kapiału własego pozosałe ozaczeia jak uprzedio 4. SVA ΔV(E) + DIV I SVA warość dodaa dla akcjoariuszy ΔV(E) przyros warości rykowej kapiału własego DIV dywidedy wypłacoe w rakcie roku I iwesycje eo akcjoariuszy w kapiał własy (emisja akcji umorzeie akcji + zamiaa długu a akcje) Źródło: opracowaie włase. W odiesieiu do zaprezeowaych w abeli bezwzględych mierików rykowych, ależy w pierwszej kolejości zwrócić uwagę a fak, że podsawową przesłaką dla ich powsaia i rozwoju sała się porzeba poszukiwaia arzędzi pomiaru i ocey efekywości kreowaia warości przedsiębiorswa uwzględiających koszy pozyskiwaia zarówo kapiału obcego, jak i kapiału własego oraz posrzegaie warości przedsiębiorswa przez ryek kapiałowy. Tym samym, biorąc pod uwagę porzebę wykorzysaia przyoczoych mierików efekywości dla celów pomiaru oraz ocey efekywości kreowaia warości w przedsiębiorswie, ależy swierdzić, że mierikami ajpełiej odzwierciedlającymi w swojej reści założoy cel są właśie mieriki rykowe. Mieriki e ie ylko iegrują w swojej reści wybrae mieriki księgowe i fiasowe, ale rówież pozwalają a wyelimiowaie liczych wad, kóre przypisuje się przede wszyskim mierikom o charakerze księgowym 5. Pozwalają oe zmierzyć i oceić proces kreowaia warości w sposób kompleksowy, uwzględiający m. i. koszy pozyskiwaia wszyskich składików kapiału w ym kosz kapiału własego, pomijay w mierikach księgowych. Tylko bowiem wówczas, gdy sopa zwrou (reowość) z zaiwesowaego kapiału, a ie ylko pozorym kreowaiu owych warości. W ym koekście kluczowego zaczeia abiera mierik ekoomiczej warości dodaej (EVA), określaej akże miaem zysku ekoomiczego, jako adwyżki uwzględiającej kosz całego kapiału przedsiębiorswa. Prekursor i pierwszy propagaor ekoomiczej warości dodaej G.B. Seward prezeując jej isoę i aalizując w ym celu formuły rachukowe służące jej obliczaiu, wskazuje a rzy asępujące podsawowe sraegie wzrosu EVA, a zarazem drogi prowadzące do zwiększaia efekywości kreowaia warości przedsiębiorswa 6 : 5 Wady e szeroko wymieia i komeuje T. Dudycz w pracy: Zarządzaie warością..., s G.B. Seward, III: The Ques for Value. A Guide for Seior Maagers, Harper Busiess, New York 99, s

5 Pomiar i ocea efekywości kreowaia warości w przedsiębiorswie 37 sraegia zwiększaia zysku operacyjego przedsiębiorswa przy iezmieioej warości zaiwesowaego kapiału, sraegia iwesowaia dodakowego kapiału w przedsięwzięcia, dla kórych sopa zwrou przewyższa kosz pozyskaia ego kapiału, sraegia racjoalizacji warości zaiwesowaego kapiału, prowadząca do wzrosu jego reowości lub/i obiżeia jego koszu, a w rezulacie do wzrosu adwyżki reowości kapiału poad poziom jego koszu. EVA jes mierikiem bezwzględym, ukazującym proces worzeia warości z perspekywy całego kapiału przedsiębiorswa oraz jej redysrybuowaie a rzecz poszczególych beeficjeów, kórymi są właściciele, wierzyciele oraz budże pańswa. W podoby sposób proces e ukazuje iy bezwzględy rykowy mierik efekywości w posaci szacukowej warości kreowaej (EVC). W odróżieiu od EVA, mierik e rozparuje proces kreowaia warości przez pryzma kapiału własego. W sesie rachukowym mieriki EVA i EVC są sobie rówe, bowiem iezależie od perspekywy rozparywaia procesu worzeia warości, cała wykreowaa warość dodaa jes warością przyależą właścicielom przedsiębiorswa, co w ujęciu graficzym ukazuje rysuek, prezeujący proces worzeia warości w przedsiębiorswie od sroy księgowej poprzez rachuek zysków i sra, jak rówież od sroy rykowo-fiasowej poprzez rachuek kreowaia warości. Dopełieiem bezwzględych rykowych mierików efekywości są mieriki o charakerze względym zaprezeowae w abeli 2. EBIT r D D ( T) = k D D WACC K k E E [(EBIT r) D D] ( T) k E E = NP k E = EVC = EBIT ( T) k D D k E E = NOPAT WACC K EVC = EVA (EBIT r D D) T Rachuek kreowaia warości Koszy kapiału Warość dodaa Podaek dochodowy Wierzyciele Właściciele Budże pańswa Beeficjeci Odseki Zysk eo Podaek dochodowy (EBIT r D D) ( T) (EBIT r D D) T r D D EBIT r D D EBIT Rachuek zysków i sra Rysuek. Tworzeie warości dodaej w przedsiębiorswie Źródło: opracowaie włase.

6 38 Adrzej Jaki Tabela 2 Względy pomiar efekywości kreowaia warości w przedsiębiorswie Lp. Symbol mierika Formuła obliczaia Ozaczeia. VCI ROE / k E VCI ideks worzeia warości pozosałe ozaczeia jak uprzedio 2. CEE EVC / (E k E ) = VCI CEE efekywość koszowa kapiału własego pozosałe ozaczeia jak uprzedio 3. CEC EVA / (K WACC) CEC efekywość koszowa kapiału pozosałe ozaczeia jak uprzedio 4. SEVC EVC / E = ROE k E SEVC sadaryzowaa szacukowa warość kreowaa pozosałe ozaczeia jak uprzedio 5. SEVA EVA / K = ROI WACC SEVA sadaryzowaa ekoomicza warość dodaa pozosałe ozaczeia jak uprzedio Źródło: opracowaie włase. Do ieresujących wiosków prowadzi aaliza zależości, w jakich względem siebie pozosają dwa mieriki służące oceie efekywości kreowaia warości przedsiębiorswa mierik bezwzględy EVC oraz mierik względy VCI. Pierwszy z ich odzwierciedla warość kreowaą dla właścicieli przedsiębiorswa, drugi zaś umożliwia prowadzeie ocey iesywości kreowaia ej warości. Zgodie z abelami i 2, mieriki e opisują asępujące formuły rachukowe: EVC = E (ROE k E ) () VCI = ROE / k E (2) Przekszałcając wzór () orzymujemy sopę zwrou z kapiału własego, oparą a geerowaiu warości kreowaej, w posaci 7 : SEVC = EVC / E = ROE k E (3) Dzieląc obie sroy rówaia przez k E uzyskujemy: czyli, że rówież: EVC / (E k E ) = (ROE k E ) / k E (4) 7 W aalogiczy sposób moża mówić o sopie zwrou z całego zaiwesowaego kapiału w posaci: SEVA = EVA / K. Taki sposób pomiaru efekywości kreowaia warości pozwala a zaprezeowaie mierików EVA i EVC w zesadaryzowaej posaci, umożliwiającej porówywaie za ich pomocą efekywości kreowaia warości pomiędzy przedsiębiorswami o różej wielkości. Zob. C. Kochalski: Nośiki warości w spółkach giełdowych Wielkopolski, [w:] Przedsiębiorswo a ryku kapiałowym, red. J. Duraj, Wyd. Uiwersyeu Łódzkiego, Łódź 200, s

7 Pomiar i ocea efekywości kreowaia warości w przedsiębiorswie 39 EVC / (E k E ) = VCI (5) Rówaie (5) prezeuje rówocześie zależość pomiędzy VCI a iym względym mierikiem, jaki saowi CEE, czyli rykowa sopa zwrou z akładów a kosz kapiału własego. Aalogiczą relacją w odiesieiu do koszu całego kapiału jes mierik CEC. Efekywość kreowaia warości a warość przedsiębiorswa Wskazae mieriki rykowe mają charaker mierików odzwierciedlających cząskowe, bieżące efeky kreowaia warości. W ujęciu długoermiowym jedyym wyzaczikiem ocey procesów kreowaia warości jes warość rykowa przedsiębiorswa oraz jej zmiay. Jes o bowiem ajbardziej zagregoway mierik efekywości przedsiębiorswa, odzwierciedlający sumarycze skuki oddziaływaia różych czyików operacyjych i fiasowych oraz podejmowaych w przedsiębiorswie decyzji. Tempo pomażaia warości przedsiębiorswa jes zarazem implikowae przez cząskowe efeky jej kreowaia. Sąd, wymieioe mieriki zajdują akże zasosowaie dla celów wycey przedsiębiorswa. Pukem wyjścia dla powiązaia problemu pomiaru warości przedsiębiorswa z rykowymi mierikami jego efekywości są asępujące formuły 8 : MVA = MVA = V(E) E (6) EVA = ( + WACC) gdzie: EVA szacowaa warość ekoomiczej warości dodaej (zysku ekoomiczego) w roku fukcjoowaia przedsiębiorswa ( =, 2,, ), pozosałe ozaczeia jak uprzedio. Formuły e z jedej sroy defiiują sposób obliczaia rykowej warości dodaej, z drugiej zaś ukazują zależość pomiędzy ym mierikiem a iym mierikiem warości kreowaej, jakim jes ekoomicza warość dodaa. Wiążąc ze sobą obie przyoczoe formuły orzymuje się: czyli, że: = EVA ( + WACC) = V ( E) E V ( E) = E + (9) EVA = ( + WACC) (7) (8) 8 A. Duliiec: Srukura i kosz kapiału w przedsiębiorswie, Wydawicwo Naukowe PWN, Warszawa 998, s

8 40 Adrzej Jaki Biorąc pod uwagę ograiczoość czasową sporządzaej progozy warości EVA, formuła wycey przedsiębiorswa oparej a wykorzysaiu zysku ekoomiczego jako mierika kreowaia warości, uwzględiać będzie akże szacuek warości rezydualej. Wówczas wzór (9) przyjmie posać: W E EVA ReV ( WACC) ( WACC) Dla celów szacowaia warości rezydualej wykorzysuje się uaj asępujące formuły rachukowe: formułę oparą a wykorzysaiu modelu wieczej rey: ReV = EVA / WACC () formułę oparą a wykorzysaiu modelu Gordoa przy średioroczym wskaźiku zmia zysku ekoomiczego a poziomie q : (0) ReV = [EVA ( + q)] / (WACC q) (2) Wyika zaem z ego, że warość rykowa przedsiębiorswa jes rówa sumie warości zaiwesowaego w ie kapiału własego oraz sumy zdyskoowaych przyszłych adwyżek w posaci ekoomiczej warości dodaej (zysku ekoomiczego). Formuła wycey przedsiębiorswa wykorzysująca rykowe mieriki jego efekywości awiązuje więc bezpośredio do zależości zachodzącej pomiędzy wewęrzym wyikiem przedsiębiorswa, jakim jes EVA oraz jego zewęrzą weryfikacją rykową, kórą saowi MVA. Aalizując zaprezeowae formuły, służące szacowaiu warości przedsiębiorswa, przy wykorzysaiu mierika EVA ależy zwrócić uwagę a fak, że w formułach ych zmieość warości pieiądza w czasie jes w oku wycey uwzględiaia w oparciu o sopę dyskoową rówą średiemu ważoemu koszowi kapiału 9. Biorąc rówocześie pod uwagę, że jedyymi beeficjeami ekoomiczej warości dodaej są właściciele przedsiębiorswa (co zaprezeowao a rysuku ), ależałoby zasugerować przyjęcie koszu kapiału własego jako wyzaczika sopy dyskoowej w rachuku łączącym rykową warość dodaą z ekoomiczą warością dodaą w celu oszacowaia warości przedsiębiorswa. W ym kieruku idzie propozycja T. Dudycza, kóry w zależości od ego czy wycea odosi się do całego kapiału przedsiębiorswa (perspekywa właścicieli i wierzycieli), czy ylko do jego kapiału własego (perspekywa właścicieli), propouje zróżicoway sposób wyzaczaia sopy dyskoowej, co zaprezeowao w abeli 3. Wykorzysaie ekoomiczej warości dodaej dla celów wycey przedsiębiorswa pozwala ie ylko a oszacowaie jego warości, ale rówież swarza możliwości w zakresie bieżącego moiorowaia procesu kreowaia warości przedsiębiorswa. W meodzie ej 9 Tego rodzaju rozwiązaie jes powszechie spoykae w lieraurze prezeującej o zagadieie. Aalogiczie prezeują o akże wórcy i pierwsi propagaorzy wykorzysaia EVA w oku wycey przedsiębiorswa: G.B. Seward i A. Ehrbar.

9 Pomiar i ocea efekywości kreowaia warości w przedsiębiorswie 4 Tabela 3 Wykorzysaie EVA w rachuku wycey przedsiębiorswa Składiki warości Zaiwesoway kapiał Rykowa warość dodaa Warość ogółem Wycea całkowiego kapiału warość całkowia przedsiębiorswa K EVA ( WACC) K EVA ( WACC) Wycea kapiału własego warość przedsiębiorswa E EVA ( ke ) K EVA ( ke ) Źródło: opracowaie włase a podsawie: T. Dudycz: Zarządzaie warością przedsiębiorswa, PWE, Warszawa 2005, s. 74. oddziela się bowiem ę część warości przedsiębiorswa, kóra wyika z warości zaiwesowaego w ie kapiału od części, kóra saowi bezpośredi rezula procesu pomażaia warości ego kapiału, czyli kreacji owej warości dzięki odpowiediemu poziomowi efekywości przedsiębiorswa. Wykorzysaie EVA umożliwia rówocześie powiązaie warości przedsiębiorswa z efekywością jego działalości operacyjej oraz koszami pozyskiwaia i warością zaiwesowaego kapiału 0. Kosekwecją ego jes akże powiązaie rachuku służącego szacowaiu warości przedsiębiorswa z zaprezeowaymi uprzedio sraegiami wzrosu EVA. Uzyskaia ego rodzaju iformacji ie gwarauje meoda zdyskoowaych przepływów pieiężych (DCF), przy kórej warość przedsiębiorswa szacowaa jes w oparciu o zagregoway fiasowy efek działalości przedsiębiorswa. Pomimo zaem rachukowej rówoważości meody oparej a DCF oraz meody oparej a EVA, a osaia jawi się we wskazaym koekście jako bardziej użyecza. Podsumowaie Porzeba pomiaru i ocey efekywości procesów kreowaia warości, z jakimi mamy do czyieia w oku działalości przedsiębiorswa, saowi auralą kosekwecję powsaia prowarościowego paradygmau zarządzaia oraz oparej a im kocepcji zarzą- 0 G.B. Seward, III: op.ci., s. 77. Dowód rachukowej rówoważości meod wycey a podsawie DCF oraz EVA od sroy eoreyczej i prakyczej szeroko ukazują prace: G.B. Seward, III: op.ci., s , Wycea przedsiębiorswa. Od eorii do prakyki, red. M. Pafil, A. Szablewski, Polex, Warszawa 20, s oraz D. Zarzecki: Zasosowaie ekoomiczej warości dodaej w wyceie przedsiębiorsw, [w:] Sraegie wzrosu warości przedsiębiorswa. Teoria i prakyka, Zeszyy Naukowe Uiwersyeu Szczecińskiego r 434, Szczeci 2006, s

10 42 Adrzej Jaki dzaia warością. Odzwierciedla o immaeą cechę auk o zarządzaiu, jaką saowi ich ścisły związek z porzebami prakyki gospodarczej. Powsaie i rozwój prowarościowego zarządzaia sały się bowiem czyikiem implikującym porzebę zmia w całym sysemie zarządzaia przedsiębiorswem w ym w jego aspekcie isrumealym, z kórym związay jes m. i. problem pomiaru i ocey efekywości kreowaia warości. Należy mieć rówocześie świadomość, że zaprezeowae w reści iiejszego opracowaia arzędzia pomiaru i ocey efekywości kreowaia warości wymagają ciągłego doskoaleia szczególie w obszarze sposobu ich wykorzysaia w prakyce współczesego bizesu 2. Lieraura Acocella N.: Zasady poliyki gospodarczej, Wydawicwo Naukowe PWN, Warszawa Dudycz T.: Zarządzaie warością przedsiębiorswa, PWE, Warszawa Duliiec A.: Srukura i kosz kapiału w przedsiębiorswie, Wydawicwo Naukowe PWN, Warszawa 998. Jaki A.: Mechaizmy procesu zarządzaia warością przedsiębiorswa, Zeszyy Naukowe UEK Seria specjala: Moografie, r 25, Wydawicwo UEK, Kraków 202. Kochalski C.: Nośiki warości w spółkach giełdowych Wielkopolski, [w:] Przedsiębiorswo a ryku kapiałowym, red. J. Duraj, Wyd. Uiwersyeu Łódzkiego, Łódź 200. Mączyńska E.: Gdy sługa saje się paem, czyli dysfukcje pomiaru warości bizesu i wyików działalości gospodarczej, Zeszyy Naukowe Uiwersyeu Szczecińskiego r 639, Szczeci 20. Osber-Pociecha G.: Relacja między efekywością a elasyczością orgaizacji, [w:] Efekywość rozważaia a isoa i pomiarem, red. T. Dudycz, Ł. Tomaszewicz, Prace Naukowe AE we Wrocławiu r 83, Wrocław Seward, III, G.B.: The Ques for Value. A Guide for Seior Maagers, Harper Busiess, New York 99. Sigliz J.E.: Ekoomia sekora publiczego, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa Wycea przedsiębiorswa. Od eorii do prakyki, red. M. Pafil, A. Szablewski, Polex, Warszawa 20. Zarzecki D.: Zasosowaie ekoomiczej warości dodaej w wyceie przedsiębiorsw, [w:] Sraegie wzrosu warości przedsiębiorswa. Teoria i prakyka, Zeszyy Naukowe Uiwersyeu Szczecińskiego r 434, Szczeci dr Adrzej Jaki Kaedra Ekoomiki i Orgaizacji Przedsiębiorsw Uiwersye Ekoomiczy w Krakowie 2 Licze iedoskoałości w ym zakresie ujawił m. i. osai globaly kryzys gospodarczy. Zob. szerzej a e ema: A. Jaki: op.ci., s. 22, oraz E. Mączyńska: Gdy sługa saje się paem, czyli dysfukcje pomiaru warości bizesu i wyików działalości gospodarczej, Zeszyy Naukowe Uiwersyeu Szczecińskiego r 639, Szczeci 20, s

11 Pomiar i ocea efekywości kreowaia warości w przedsiębiorswie 43 Sreszczeie Rozwój arzędzi służących pomiarowi oraz oceie efekywości przedsiębiorswa jes w pierwszej kolejości deermioway zasosowaiem w ym celu dwóch asępujących grup mierików: mierików księgowych i mierików fiasowych. Rozwój zasosowań ych mierików sał się asępie podsawą dla powsaia mierików rykowych, kóre iegrując w swojej reści wybrae mieriki księgowe i fiasowe, sają się podsawowymi arzędziami pomiaru i ocey efekywości kreowaia warości w przedsiębiorswie. Rówocześie, warość rykowa przedsiębiorswa sała się w związku z ym isoym paramerem aalizy fiasowej w obrębie wskaźików ryku kapiałowego, a asępie wchodząc w skład aalizy warości przedsiębiorswa. Sąd, podsawowym celem iiejszego opracowaia jes zaprezeowaie arzędzi pomiaru i ocey efekywości kreowaia warości w przedsiębiorswie, kórych powsaie oraz rozwój wykorzysaia deermiowae są przez szeroki wachlarz uwarukowań prowadzeia pomiaru i ocey efekywości przedsiębiorswa. MEASUREMENT AND ASSESSMENT OF VALUE CREATION EFFECTIVENESS IN ENTERPRISES Summary The developme of ools for assessig eerprise effeciveess is deermied primarily by he applicaio of he followig wo groups of measures: accouig measures ad fiacial measures. The icreasig use of hese measures has become he basis for he creaio of marke measures, which by iegraig seleced accouig ad fiacial measures are becomig he basic ools for measurig ad assessig value creaio effeciveess i eerprises. A he same ime, eerprise marke value has become a sigifica fiacial aalysis parameer wihi capial marke idicaors, as well as wihi eerprise value aalysis. Therefore, he basic aim of his paper is o prese he ools for measurig ad assessig value creaio effeciveess i eerprises, whose origis ad evoluio of applicaio are deermied by a wide array of codiios, which ifluece he measureme ad assessme of compay effeciveess.

12