ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 690 FINANSE, RYNKI FINANSOWE, UBEZPIECZENIA NR

Transkrypt

1 ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 690 FINANSE, RYNKI FINANSOWE, UBEZPIECZENIA NR GRZEGORZ MICHALSKI POZIOM ZAANGAŻOWANIA KAPITAŁU W ZAPASACH W ORGANIZACJACH NON-PROFIT * Wprowadzenie Celem naukowym niniejszego arykułu jes weryfikacja spodziewanych rezulaów działania modelu zarządzania płynnością w organizacjach non-profi i poziomów inwesycji w zapasy związanych z oczekiwaną na podsawie modelu wielkością zaangażowania środków w zapasach 1. W przypadku organizacji nie nasawionych na zysk zamias inwesorów wysępują filanropi 2, a realizacja ich celu polega na najskueczniejszym i najefekywniejszym realizowaniu celów dla jakich filanropi zasilili organizację non-profi swoimi pieniędzmi 3. Co do zasady, filanropi są zaineresowani ym, aby ich pieniądz był wykorzysany w realizacji celów najwydajniej i najefekywniej, sąd do oceny finansowej realizowanych celów organizacji sosuje się radycyjne miary efekywności organizacji z niewielką modyfikacją o ewenualne oddziaływanie społeczne 4. Finansowy cel działania organizacji nonprofi o realizacja misji i nie jes on ukierunkowany jedynie na worzenie warości przedsiębiorswa jak o ma miejsce w przypadku podmioów forprofi 5. Mimo o, do oceny decyzji finansowych organizacji nonprofi, kórymi zajmujemy się w niniejszych rozważaniach, sosuje się analogiczne zasady jak dla przedsiębiorsw prowadzących działalność ukierunkowaną na zysk 6. Dla organizacji non-profi w dalszym ciągu prawdą jes o iż wyższemu ryzyku owarzyszy wyższy kosz * Praca naukowa finansowana ze środków budżeowych na naukę w laach jako projek badawczy nr NN Modelowe oczekiwania doyczące spodziewanego zaangażowania środków w zapasach dyskuowane były w pracy G. Michalskiego: Efekywność inwesycji w zapasy w opodakowanych i nieopodakowanych organizacjach, [w:] Zarządzanie finansami. Inwesycje, wycena przedsiębiorsw, zarządzanie warością, red. D. Zarzecki, Zeszyy Naukowe/Uniwersye Szczeciński nr 639, Szczecin Część rozważań niniejszego arykułu jes konynuacją wynikającą z usaleń poczynionych wcześniej. 2 J. Blazek: Nonprofi Financial Planning, Wiley, New York 2008, s T. Ralser: ROI for Nonprofis, Wiley, New York 2007, s Ibidem, s ; S.U. Raymond: Nonprofi Finance for Hard Times, Wiley, New York, 2010, s J. Zielow, J.A. Hankin, A.G. Seidner: Financial Managemen for Nonprofi Organizaions, Wiley, New York 2007, s. 6 7; E.F. Brigham, L.C. Gapenski: Zarządzanie finansami, PWE, Warszawa 2000, s E.F. Brigham, L.C. Gapenski: op.ci., s

2 204 Grzegorz Michalski finansowania (wyższa sopa koszu kapiału) i wpływa o na zmiany efekywności społecznej, a nie ylko ekonomicznej. Niższe koszy finansowania wynikające z niższego ryzyka zwiększają społeczną efekywność realizacji misji organizacji nonprofi, a i również realizacji ich celów. Kosz finansowania środków zaangażowanych w zapasach zależy od ryzyka związanego z przyjęą przez organizację sraegią finansowania i/lub inwesowania w akywa płynne. Sopa koszu kapiału finansującego inwesycje w akywa płynne zależy od rodzaju finansowania, poziomu inwesycji w akywa płynne w ich relacji do spodziewanych przychodów ze sprzedaży oraz awersji dosawców kapiału do ryzyka. Celem naukowym arykułu jes dyskusja nad modelem wpływu oddziaływania inwesycji w zapasy na rezulay realizowane przez organizację non-profi, uzupełniona weryfikacją oczekiwań związanych z oczekiwaną na podsawie modelu zarządzania płynnością finansową w organizacjach non-profi wielkością zaangażowania środków w zapasach. Będzie on zrealizowany przez przedsawienie empirycznych danych ilusrujących poziom zaangażowania kapiału w zapasach organizacji non-profi. Skuki doboru sraegii inwesowania w zapasy organizacji non-profi Dokonując wyboru doyczącego poziomu zaangażowania środków w zapasach, zazwyczaj sosuje się go w relacji do spodziewanych poziomów sprzedaży. Można zasosować jedno z rzech podejść (sraegii) 7, gdy: zarządzający organizacją decydują się użyć bardziej ryzykownego ale równocześnie ańszego w urzymaniu, najmniejszego z możliwych poziomów zapasów w sosunku do oczekiwanego poziomu sprzedaży (podejście resrykcyjne), zarządzający organizacją pośrednio dobierają poziom zapasów w aki sposób, że ryzyko braku zapasów ma również umiarkowany poziom (podejście pośrednie), zarządzający organizacją wybierają najkoszowniejsze operacyjnie lecz równocześnie najbezpieczniejsze rozwiązanie, urzymując najwyższe poziomy zapasów w relacji do spodziewanej sprzedaży, obawiając się przerwania cyklu operacyjnego wynikającego z braku zapasów (podejście elasyczne). Poziom wrażliwości wyników przedsięwzięć na ryzyko zależy od obszaru i sekora, w jakim są realizowane usługi organizacji non-profi. Gdy wrażliwość na ryzyko jes wyższa, wedy bardziej elasyczne i bardziej konserwaywne podejścia powinny być brane pod uwagę w celu uzyskania wyższej efekywności realizacji misji, niezakłóconej zby wysokim prawdopodobieńswem wysąpienia zjawisk niekorzysnych. Związek en da się zaobserwować również w drugą sronę: działania realizowane w mniej wrażliwych i bezpieczniejszych obszarach i sekorach mogą bez obaw używać bardziej resrykcyjnych oraz 7 G. Michalski: Invenory Managemen Opimizaion As Par Of Operaional Risk Managemen, Economic Compuaion and Economic Cyberneics Sudies and Research 2009, Vol. 43, Iss. 4, s ; G. Michalski: Value-based invenory managemen, Romanian Journal of Economic Forecasing 2008, Vol. 9, Iss. 1, s

3 Poziom zaangażowania kapiału w zapasach w organizacjach non-profi 205 bardziej agresywnych sraegii w celu uzyskiwania lepszych rezulaów skukujących wyższym przyrosem efekywności ekonomicznej, a dzięki emu również efekywności społecznej. Podsawowym celem zarządzania zapasami w organizacji non-profi jes z jednej srony urzymywanie na yle niskiego ich poziomu, aby kosz zarządzania i urzymywania był najniższy, ponieważ ich posiadanie wiąże się z zamrożeniem kapiału. Z drugiej srony, zby niski poziom zapasów może negaywnie wpływać na zdolność realizowania misji poprzez zakłócenia w procesie produkcji lub zwyczajny brak wyrobów goowych w czasie, gdy znajdują się chęni do zakupu beneficjenci. Zby duże zamrożenie kapiału w zapasach przyczynia się do obniżania efekywności organizacji, gdyż negaywnie odbija się na poziomie przepływów pieniężnych. Z drugiej srony obniżenie skueczności w realizacji misji organizacji nonprofi akże niszczy efekywność organizacji. Inwesycje w zapasy a ekonomiczna efekywność realizacji misji organizacji nonprofi W najprosszym ujęciu, o mierzonej finansowo efekywności poczynań organizacji non-profi decyduje suma zakualizowanych po koszcie kapiału, oczekiwanych srumieni pieniężnych, jakie będą generowane przez przedsiębiorswo powiększonych o ewenualne efeky społeczne 8. Można ę zależność przedsawić na podsawie równania: V npo n FCFF SFCFF 1 CC 0 k 0 1 n FCFF SFCFF gdzie: V npo efekywność organizacji non-profi (NPO), FCFF warość oczekiwanych wolnych przepływów pieniężnych generowanych przez akywa pracujące organizacji NPO w okresie, SFCFF warość oczekiwanych społecznych efeków przeliczonych na pieniężny ekwiwalen wolnych przepływów pieniężnych generowanych przez akywa pracujące organizacji NPO w okresie, k = CC sopa dyskonowa wynikająca ze sopy koszu kapiału finansującego organizację 9. W eoreycznych rozważaniach 10 najbardziej resrykcyjne podejście do inwesowania w zapasy ma miejsce przy organizacjach prowadzących działalność na zasadach komercyj- (1) 8 G. Michalski: Leksykon zarządzania finansami, C.H. Beck, Warszawa 2004, s E.F. Brigham, L.C. Gapenski: op.ci., 2000, s. 533; G. Hawawini, C. Vialle: Finanse menedżerskie, PWE, Warszawa 2007, s G. Michalski: Efekywność inwesycji...

4 206 Grzegorz Michalski nych konrolowanych przez właścicieli. Najbardziej elasyczne podejście do inwesowania w zapasy owarzyszyć powinno nieopodakowanym organizacjom non-profi, zasilanym przez konrolujących realizację misji donaorów. Inwesycje w zapasy w polskich organizacji non-profi Zgromadzone dane empiryczne 11 wskazują na o, że organizacje non-profi w Polsce, mają niższe przecięne zaangażowanie środków w zapasach w sosunku do organizacji nasawionych na zysk. Może o sugerować relaywnie agresywne podejście do zarządzania zapasami na le prakyk sosowanych przez ogół polskich przedsiębiorsw nasawionych na zysk. Rysunek 1. Poziom zapasów w polskich insyucjach nonprofi i insyucjach for-profi w roku 2009 Źródło: obliczenia własne na podsawie MPB (2011), Monior Polski B, Daabase of Polish forprofi firms (ci. grudzień 2011), BOPP (2011). Baza polskich insyucji pożyku publicznego. Daabase of Polish NPO s (on-line) 2011 (ci. grudzień 2011), hps://bopp.pozyek.gov.pl. Dane pochodzą z około 3000 polskich organizacji nonprofi (z kórych wybrano e, kóre posiadają zapasy, należności, środki pieniężne i zobowiązania bieżące na niezerowych poziomach, sąd do obliczeń wykorzysano około 300 organizacji). Podobnie, dla organizacji nasawionych na zysk zgromadzono dane z około 3300 akich przedsiębiorsw (do naszych ilusracji wykorzysano e, kóre miały niezerowe poziomy zapasów, należności, 11 Dane pochodzą z MPB (2011), Monior Polski B, Daabase of Polish forprofi firms (ci. grudzień 2011) oraz BOPP (2011). Baza polskich insyucji pożyku publicznego. Daabase of Polish NPO s (online) 2011 (ci. grudzień 2011), hps://bopp.pozyek.gov.pl.

5 Poziom zaangażowania kapiału w zapasach w organizacjach non-profi 207 środków pieniężnych i zobowiązań bieżących, sąd do obliczeń wykorzysano około 2900 przedsiębiorsw). Tabela 1 Poziom zapasów w polskich insyucjach nonprofi i insyucjach forprofi w roku 2009 Rok 2009 nonprofi Zapasy Przychody Zapasy/ przychody Rok 2009 forprofi Zapasy Przychody Zapasy/ przychody Wielkość próby Wielkość próby Średnia ,00% Średnia ,73% Odch. sandardowe ,67% Odch. sandardowe ,54% Mediana ,20% Mediana ,37% Obcięcia średnia ,62% Obcięa średnia ,12% Średnia Winsore ,04% Średnia Winsore ,94% Źródło: jak pod rys. 1. Dane zaware w abeli 1 i na rysunku 1 ilusrują fak znacznie większego wykorzysania zapasów w insyucjach nasawionych na zysk. Nie musi o przeczyć fakowi, że e z insyucji nonprofi, kóre wykorzysują pełny cykl zapasów, sosują bardziej liberalne sraegie zarządzania zapasami, jednak doychczasowe wnioski mogą sugerować, że w polskich insyucjach nonprofi sosowana jes zby resrykcyjna poliyka zarządzania zapasami w sosunku do ego, co jes sugerowane przez eoreyczny model 12. Zapasy w insyucjach nonprofi: 2010 r. Zapasy w insyucjach forprofi: 2010 r. Rysunek 2. Poziom zapasów w polskich insyucjach nonprofi i insyucjach forprofi w roku 2010 Źródło: jak pod rys G. Michalski: Efekywność inwesycji

6 208 Grzegorz Michalski Tabela 2 Poziom zapasów w polskich insyucjach nonprofi i insyucjach forprofi w roku 2010 Rok 2010 nonprofi Zapasy Przychody Zapasy/ przychody Rok 2010 forprofi Zapasy Przychody Zapasy/ przychody Wielkość próby Wielkość próby Średnia ,98% Średnia ,19% Odch. sandardowe ,40% Odch. sandardowe ,08% Mediana ,94% Mediana ,37% Obcięcia średnia ,44% Obcięa średnia ,35% Średnia Winsore ,80% Średnia Winsore ,58% Źródło: jak pod rys. 1. Podobną syuację ilusrują dane dla roku Lieraura Berger S.: Fundamenals of Healh Care Financial Managemen, Wiley, New York Blazek J.: Nonprofi Financial Planning, Wiley, New York Bougheas S., Maeu S., Mizen P.: Corporae rade credi and invenories: New evidence of a rade-off from accouns payable and receivable, Journal of Banking & Finance 2009, Vol. 33, No. 2. Brigham E.F., Gapenski L.C.: Zarządzanie finansami, PWE, Warszawa Hawawini G., Vialle C.: Finanse menedżerskie, PWE, Warszawa Lane G.S., Longsreh E., Nixon V.: A Communiy Leaders Guide o Hospial Finance, The Access projec, Suie Michalski G.: Efekywność inwesycji w zapasy w opodakowanych i nie opodakowanych organizacjach, [w:] Zarządzanie finansami. Inwesycje, wycena przedsiębiorsw, zarządzanie warością, red. D. Zarzecki, Zeszyy Naukowe/Uniwersye Szczeciński nr 639, Szczecin Michalski G.: Corporae invenory managemen wih value maximizaion in view, Agriculural Economics-Zemedelska Ekonomika 2008, Vol. 54, Iss. 5. Michalski G.: Invenory managemen opimizaion as par of operaional risk managemen, Economic Compuaion and Economic Cyberneics Sudies and Research 2009, Vol. 43, Iss. 4. Michalski G.: Value-based invenory managemen, Romanian Journal of Economic Forecasing 2008, Vol. 9, Iss. 1. Nowicki M.: The Financial Managemen of Hospials and Healhcare Organizaions, Healh Adminisraion Press, New York Ralser T.: ROI for Nonprofis, Wiley, New York Raymond S.U., Nonprofi Finance for Hard Times, Wiley, New York Zielow J., Hankin J.A., Seidner A.G.: Financial Managemen for Nonprofi Organizaions, Wiley, New York 2007.

7 Poziom zaangażowania kapiału w zapasach w organizacjach non-profi 209 Zielow J.: Nonprofi financial objecives and financial responses o a ough economy, Journal of Corporae Treasury Managemen 2010, Vol. 3, No. 3. dr Grzegorz Michalski Uniwersye Ekonomiczny we Wrocławiu Sreszczenie Organizacje non-profi powinny, w związku z większym ukierunkowaniem na realizację misji, wybierać mniej resrykcyjne zarządzanie zapasami niż analogiczne przedsiębiorswa nasawione na zysk. W niniejszym arykule, będącym konynuacją rozważań na ema relacji między ryzykiem owarzyszącym oczekiwanym korzyściom dla dosawców kapiału, wynikającej z wyboru sraegii zarządzania zapasami, zamieszczono również dane empiryczne pochodzące z polskich organizacji non-profi, ilusrujące fak odmiennego, zby resrykcyjnego zarządzania zapasami w organizacjach non-profi w sosunku do eoreycznych oczekiwań wynikających z modelu. INVENTORY INVESTMENT LEVEL IN NONPROFIT ORGANIZATIONS Summary Nonprofi organizaions are more concerned wih he safe realizaion of he mission. Tha fac should resul in less resricive invenory policies. In his aricle, we presens empirical daa from he over 3000 Polish nonprofi organizaions, which illusrae he fac ha Polish nonprofi organizaions use more resricive invenory managemen han wha is recommended by heoreical expecaions arising from he model.

8