POLITECHNIKA WARSZAWSKA Instytut Elektroenergetyki, Zakład Elektrowni i Gospodarki Elektroenergetycznej

Transkrypt

1 POLITECHNIKA WARSZAWSKA Isyu Elekroeergeyki, Zakład Elekrowi i Gospodarki Elekroeergeyczej Ekoomika wywarzaia, przewarzaia i uŝykowaia eergii elekryczej - laboraorium Isrukcja do ćwiczeia p.: Ocea ekoomiczej efekywości przedsięwzięć iwesycyjych w sekorze paliw i eergii Auor: prof. dr hab. iŝ. Józef Paska Cel ćwiczeia: Celem ćwiczeia jes zapozaie się z podsawowymi meodami ocey ekoomiczej efekywości przedsięwzięć iwesycyjych w sekorze paliw i eergii oraz zdobycie prakyczych umiejęości jej realizacji z wykorzysaiem fukcji arkusza kalkulacyjego Excel, a akŝe pozaie modułu do ocey ekoomiczej i fiasowej z programów serii RETScree. Wprowadzeie: 1. Aaliza efekywości Aaliza efekywości lub reowości jes pierwszym krokiem ocey ekoomiczej kaŝdej owo projekowaej iwesycji. Jej główym zadaiem jes oszacowaie przyszłych wyików fiasowych, jakie moŝe przyieść zrealizowaa iwesycja. Prawidłowo przeprowadzoa aaliza efekywości powia miimalizować ryzyko związae z realizacją iwesycji. Ma o szczególe zaczeie w warukach gospodarki rykowej, w kórej błęde ocey mogą być przyczya upadku lub bakrucwa przedsiębiorswa. Aaliza efekywości obejmuje dwa główe działy: aalizę reowości iwesycji; aalizę fiasową. Dla przeprowadzeia prawidłowej ocey efekywości iezbęde jes wykoaie obu rodzajów aaliz. Powiy być oe wykoywae rówocześie, poiewaŝ doyczą roŝych aspeków propoowaego przedsięwzięcia iwesycyjego. Zadaiem aalizy reowości jes obliczeie przyszłych wpływów i wydaków związaych z budową i eksploaacją obieku. Szczególie duŝy acisk połoŝoy jes a zwro w określoym czasie poiesioych akładów iwesycyjych. Aaliza reowości ie obejmuje jedak zagadień fiasowaia iwesycji i źródeł fuduszów. Do ocey reowości ekoomiczej projeku moŝa sosować kilka meod. KaŜda z ich posiada swoje wady i zaley. Do meod ych zalicza się (rys. 1): meodę prosej sopy zwrou (simple rae of reur); meodę okresu zwrou akładów (pay-back period - PBP); es pierwszego roku; meodę warości zdyskoowaej (zakualizowaej) eo (e prese value - NPV); meodę wskaźika warości zdyskoowaej (e prese value raio - NPVR); meodę wewęrzej sopy zwrou (ieral rae of reur - IRR). Trzy pierwsze meody słuŝą do ocey przybliŝoej, gdyŝ opierają się a warościach pieięŝych iezakualizowaych. Nie ma w ich zasosowaia rachuek dyskoowy. Pozosałe meody zaliczae są do zw. meod dyskoowych. Ma w ich zasosowaie rachuek dyskoa, a co za ym idzie meody e uwzględiają rozkład przepływów pieiądza w czasie. Meody e operują wielkościami pieięŝymi sprowadzoymi do jedej chwili (p. począek realizacji iwesycji lub począek eksploaacji). Przy wyborze jedej z wymieioych meod aleŝy kierować się wymagaą dokładością obliczeń oraz dosępością iezbędych daych. 1

2 Dla porówawczej ocey kilku projeków aleŝy sosować jedą meodę. ANALIZA OPŁACALNOŚCI RYNKOWEJ OCENA EKONOMICZNA OCENA FINANSOWA METODY METODY MIERNIKI MIERNIKI MIERNIKI PROSTE DYSKONTOWE PŁYNNOŚCI OBROTOWOSCI ZYSKOWNOŚCI mp 1 mo 1 mz 1 mp 2 mo 2 mz 2 sopa okres es NPV IRR mp 3 mo 3 mz 3 zwrou zwrou 1-go mp 4 mo 4 roku NPVR Rys. 1. Podział meod ocey efekywości projeków iwesycyjych: mp 1, mp 2, mp 3, mp 4 - wskaźiki: ryzyka fiasowego, płyości bieŝącej, kredy/mająek, pokrycia obsługi kredyu; mo 1, mo 2, mo 3, mo 4 - wskaźiki: uzyskiwaia aleŝości, spłay zobowiązań, operacyjości, obrou zapasami; mz 1, mz 2, mz 3 - wskaźiki: reowości eo, zyskowości mająku, zysku a kapiale Ocea iwesycji w podsysemie wywórczym (elekrowie i elekrociepłowie) powia być wykoaa zgodie z przyjęą przez Bak Świaowy meodologią UNIDO i zawierać: okres zwrou akładów iwesycyjych PBP (pay-back period), sopę zwrou kapiału zakładowego ROE (reur o equiy), sopę zwrou akładów iwesycyjych ROI (reur o ivesme), warość zakualizowaą eo NPV (e prese value), wewęrzą sopę zwrou IRR (ieral rae of reur), próg reowości BEP (break-eve poi), oraz ie wskaźiki - zaleŝie od charakeru iwesycji. Czasami jes wymagaa ocea fiasowa w warukach iepewości. 2. Meoda sopy zwrou Sopa zwrou obliczaa jes jako sosuek zysku w ormalym, przecięym roku, do wielkości kapiału słuŝącego sfiasowaiu począkowych akładów iwesycyjych (kapiału sałego i obroowego). Obliczeia moŝa przeprowadzić w sosuku do całkowiego akładu iwesycyjego lub ylko do kapiału zakładowego. W meodzie ej korzysa się z asępujących wzorów: ROI = F + Y lub ROE = F I Q, (1) gdzie: ROI - sopa zwrou całości kapiału (własego i obcego); ROE - sopa zwrou kapiału zakładowego (własego); F - zysk eo w ypowym (przecięym) roku; Y - rocze odseki (w ypowym roku); Q - kapiał zakładowy (własy); I - całkowiy akład iwesycyjy (kapiał zaagaŝoway). Uzasadieiem uwzględieia, wraz z adwyŝką fiasową (zyskiem), odseek od kredyu jes fak, Ŝe zwroowi podlega całość akładów, bez względu a sposób ich fiasowaia. Odseki saowią aomias eleme dochodów przekazywaych kredyodawcy. W meodzie prosej sopy zwrou bardzo waŝe jes wybraie odpowiediego roku, jako roku ypowego dla całego okresu eksploaacji. MoŜe o być rude gdyŝ zmiaom ulegają wielkość produkcji, wysokość odseek oraz poziom iych isoych czyików (p. zwolieia lub ulgi podakowe). Warukiem reowości iwesycji jes R > p, gdzie p ozacza sopę proceową a ryku kapiałowym. W przeciwym przypadku bardziej opłacale byłoby złoŝeie pieiędzy a kocie bakowym, iŝ iwesowaie ich w budowę obieku (odseki byłyby wyŝsze iŝ zysk). Meoda sopy zwrou moŝe być sosowaa do ocey projeków iewielkich iwesycji. 2

3 3. Meoda okresu zwrou kapiału Za pomocą ej meody określa się czas iezbędy do uzyskaia zwrou włoŝoego kapiału (akładów iwesycyjych) dzięki coroczym adwyŝkom fiasowym w okresie eksploaacji. Okres zwrou oblicza się ze wzoru: PBP I = (F + D Y ), (2) =0 + gdzie: I - całkowie akłady iwesycyje; PBP - okres zwrou kapiału; F - zysk eo w roku ; D - amoryzacja w roku ; Y - koszy fiasowe (odseki od kredyów) w roku. Projek moŝa uzać za efekywy, jeŝeli obliczoy okres zwrou kapiału jes krószy lub rówy okresowi przyjęemu za dopuszczaly. Okres dopuszczaly określay jes a podsawie doychczasowych doświadczeń z podobymi projekami. W przypadku, gdy porówywaych jes kilka aleraywych projeków, wybiera się projek o ajkrószym okresie zwrou. Główą zaleą meody jes jej prosoa i jasość rachuku. W prakyce gospodarczej są rówieŝ sosowae dwa ieco zmodyfikowae sposoby obliczaia okresu zwrou. Pierwsza modyfikacja polega a załoŝeiu, Ŝe akłady poiesioe a zakup ziemi oraz a zgromadzeie kapiału obroowego zosaą w całości odzyskae przy końcu fukcjoowaia obieku. Zwroowi podlega więc akład iwesycyjy z wyłączeiem ych składików. Druga modyfikacja polega a wyłączeiu z okresu zwrou czasu realizacji przedsięwzięcia. Okres zwrou obejmuje wówczas jedyie czas upływający od momeu zakończeia realizacji obieku do chwili zrówowaŝeia akładów przez adwyŝki fiasowe. Iformuje więc po jakim czasie eksploaacji iwesor odzyska poiesioe akłady. Jedą z isoych wad meody okresu zwrou jes pomijaie w iej zmia warości pieiądza w czasie a przecieŝ zdecydowaie korzysiejsza jes iwesycja przyosząca wyŝszą adwyŝkę we wcześiejszym okresie. Dla uwzględieia uray warości pieiądza, asępującej z upływem czasu, koiecze jes zaem obliczeie obecej (zakualizowaej) warości adwyŝek fiasowych realizowaych w kolejych laach fukcjoowaia przedsięwzięcia i obecej warości akładów. Warości e oblicza się sosując rachuek dyskoowy. 4. Tes pierwszego roku Tes pierwszego roku jes mierikiem o sosukowo ajmiejszym zakresie, obejmującym jedyie począki (pierwszy rok) fukcjoowaia przedsięwzięcia. Przeprowadza się go a podsawie wzoru: F1 + D1 > rg, (3) I gdzie r g - wielkość graicza, określaa przez firmy a podsawie doświadczeń z podobymi przedsięwzięciami oraz kokreych waruków realizacji oceiaego projeku. Wyzacza oa miimalą efekywość badaego przedsięwzięcia w pierwszym roku jego fukcjoowaia. MoŜa za r g uzać warość sopy proceowej kredyu bakowego a realizację przedsięwzięcia. Tes pierwszego roku moŝe być sosoway jedyie jako pomociczy mierik ocey efekywości wybraych przedsięwzięć rozwojowych. 5. Meoda warości zakualizowaej eo Obecie aalizy efekywości iwesycji w sekorze paliw i eergii zaleca się przeprowadzać zgodie ze sadardami Baku Świaowego, p. wykorzysując podsawową formułę UNIDO określającą warość zakualizowaą eo (NPV - Ne Prese Value) iwesycji. Zakualizowaa warość eo jes obliczaa jako suma zdyskoowaych, oddzielie dla kaŝdego roku, róŝic pomiędzy wpływami a wydakami pieięŝymi, zrealizowaych przez cały okres isieia obieku, przy określoym, sałym poziomie sopy dyskoowej. Warość ej sumy wyraŝa więc, zakualizowaą a mome dokoywaia ocey, wielkość korzyści, jakie rozparywae przedsięwzięcie rozwojowe moŝe przyieść iwesorowi. Dyskoowaie moŝa przeprowadzić do dowolej chwili, lecz zwykle wybiera się mome, w kórym przewidziae jes rozpoczęcie budowy obieku. Sopa dyskoowa powia być 3

4 przyjmowaa zgodie z opisaymi wyŝej zasadami. MoŜa ją ierpreować jako sopę zysku, poiŝej kórej ie opłaca się iwesować (zw. miimala sopa efekywości). Warość zakualizowaą eo oblicza się ze wzoru: NCF a, =0 (CI CO )a = NPV = (4) =0 gdzie: NPV - warość zakualizowaa eo; NCF - przepływ goówki eo (e cash flow) w roku ; - okres dyskoowaia (obliczeiowy - powiie obejmować okres iwesycji i eksploaacji obieku), CI - wpływy pieięŝe w roku - cash iflow (przychody ze sprzedaŝy), CO - wydaki pieięŝe w roku - cash ouflow (koszy bez amoryzacji), p - sopa dyskoowa (proceowa), "0" - rok zerowy (p. rok pierwszego wydaku), a - współczyik dyskoowy dla kolejych la okresu obliczeiowego 1 a =. (5) (1+ p) Warukiem reowości projeku jes dodaia warość NPV. Graicą opłacalości jes NPV = 0. Do realizacji wybiera się projek, kóry daje ajwiększą warość zakualizowaą eo. Najczęściej sosowaymi aleraywymi posaciami rówaa (4) są zaleŝości: NPV = =0 NCF (e) (1 + p) I, (6) (1 + p) =0 (e) NCF NPV = I, (7) (1+ p) =0 ( e) gdzie: NCF - przepływy pieięŝe eo związae z bieŝącym fukcjoowaiem obieku (bez akładów iwesycyjych), w kolejych laach okresu obliczeiowego; I - akłady iwesycyje w kolejych laach; I - akłady iwesycyje, gdy całość akładów jes pooszoa w roku = 0. Sposób obliczaia warości zakualizowaej eo, z uwzględieiem fiasowaia zewęrzego, pokazao a rys. 2. Pomiięcie a im obsługi zadłuŝeia pozwala a oceę warości ekoomiczej przedsięwzięcia dla przedsiębiorcy. DOCHODY ZE SPRZEDAśY sopa dyskoa + - CAŁKOWITE NAKŁADY INWESTYCYJNE WRAZ Z OBSLUGĄ ZADŁUśENIA - KOSZTY OPERACYJNE - OPODATKOWANIE ZYSKU I INNE OBCIĄśENIA S K U M U L O W A N E P R Z E P Ł Y W Y P I E N I Ę ś N E Rys. 2. Schema obliczaia warości zakualizowaej eo 6. Meoda wskaźika warości zakualizowaej Meoda a słuŝy do bardziej precyzyjego wyboru jedego z wielu wariaów róŝiących się wysokością akładów kapiałowych. Wskaźik warości zakualizowaej mówi o ym jaka wielkość akładu iwesycyjego jes porzeba do osiągięcia daej warości NPV. Wskaźik obliczay jes ze wzoru: NPVR = NPV PVI, (8) 4

5 gdzie: NPVR - wskaźik warości zakualizowaej; NPV - zakualizowaa warość eo projeku; PVI - zakualizowaa warość akładu iwesycyjego (zdyskoowaa do ej samej chwili co NPV (PVI - prese value of he ivesme). Ze wzoru wyika, Ŝe wskaźik warości zakualizowaej pokazuje w jakim sopiu zakualizowaa warość eo (zysk) projekowaej iwesycji jes wyworzoa przez jedoskę akładu iwesycyjego. Z kilku aalizowaych projeków powiie zosać wybray projek o ajwyŝszym wskaźiku. 7. Meoda wewęrzej sopy zwrou Meoda wewęrzej sopy zwrou polega a zalezieiu akiej warości sopy dyskoowej, przy kórej warość zakualizowaa eo wyosiłaby zero. Sopa dyskoowa o akiej własości osi azwę wewęrzej sopy zwrou (IRR). Projek uzay zosaje za reowy, jeŝeli jego wewęrza sopa zwrou jes wyŝsza iŝ sopa graicza, będąca ajiŝszą moŝliwą do zaakcepowaia przez iwesora sopą reowości (p. wysępująca a ryku kapiałowym sopa oproceowaia kredyów długoermiowych). Projek o ajwyŝszej wewęrzej sopie zwrou jes ajefekywiejszy. Obliczaie wewęrzej sopy zwrou odbywa się a drodze ieracyjej i wymaga zdyskoowaia przepływów pieięŝych kolejo dla coraz o wyŝszej sopy dyskoowej, do momeu, gdy IRR zajdzie się pomiędzy dodaią i ujemą warością NPV. Wówczas a drodze ierpolacji liiowej orzymujemy: PV(p 2 p1) IRR = p1 +, (9) PV + NV gdzie: PV - dodaia warość NPV dla iŝszej sopy dyskoowej p 1, NV - ujema warość NPV dla wyŝszej sopy dyskoowej p 2 (p 1 oraz p 2 ie powiy się róŝić więcej iŝ o jede lub dwa puky proceowe poiewaŝ w rzeczywisości związek pomiędzy NPV i p ie jes liiowy). Wewęrza sopa zwrou iformuje o ym, jaka moŝe być maksymala sopa oproceowaia kredyu zaciągięego dla projekowaej iwesycji, aby przedsięwzięcie iwesycyje było jeszcze opłacale. Tylko a meoda gwarauje uzyskaie akiej iformacji. Podsawową wadą meody jes isieie przypadków, w kórych rówaie NPV = 0 rozwiązywae względem sopy dyskoowej p ie ma pierwiasków lub ma ich kilka. Zachodzi o wedy, gdy warości przepływów eo w poszczególych laach eksploaacji są bardzo zróŝicowae co do warości i zaku. Przykład akiej syuacji pokazao w ablicy 1 i a rys. 3. Tablica 1 Przepływy pieięŝe skukujące dwoma warościami IRR (w ys. zł.) Rok NCF a NCF p = 0,02 p = 0,06 p = 0,1 p = 0,14 p = 0,18 p = 0,22 p = 0,26 p = 0, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,469 NPV ,985 8, , ,161 66,515-50, , ,614 5

6 NPV, ys. zł ,05 0,1 0,15 0,2 0,25 0, Sopa dyskoowa, p Rys. 3. Przebieg warości zakualizowaej eo w fukcji sopy dyskoowej charakeryzujący się dwoma warościami IRR (IRR 1 = 0,0585; IRR 2 = 0,2041) 8. Modyfikacja wewęrzej sopy zwrou i warości zakualizowaej eo Modyfikacja a polega a załoŝeiu, Ŝe dodaie przepływy pieięŝe będą a bieŝąco iwesowae (reiwesowae). Dla zbadaia opłacalości przedsięwzięcia rozwojowego koiecze jes wówczas obliczeie przyszłej (a koiec okresu obliczeiowego) warości dodaich przepływów pieięŝych eo, przy uwzględieiu przewidywaej sopy reiwesycji: gdzie: S = = 1 (+) ( + ) ( r ) ( 1+ ), CF p CF - dodaie przepływy pieięŝe (bez uwzględieia akładów iwesycyjych), p (r) - przewidywaa sopa reiwesycji (sała dla całego okresu lub dla kolejych la). W oparciu o warość S moŝa wyzaczyć zmodyfikowae: wewęrzą sopę zwrou (IRR S ) i warość zakualizowaą eo (NPV S ); uwzględiające przewidywaą sopę reiwesycji: MIRR = IRR S = b+ l b = 0 I (1 + p) S 1 = = 1 CF = 0 ( + ) CF (1 + p ( ) ( r ) ) (1 + p) (10) 1, (11) ( + ) ( r ) CF (1 + p ) b S I = 1 I MNPV = NPVS = + = b l, (12) (1 + p) = 0 (1 + p) (1 + p) = 0 (1 + p) gdzie: l - liczba la osiągaia dodaich przepływów pieięŝych, b - liczba la budowy (iwesowaia), p - sopa dyskoowa sosowaa przez iwesora, CF - ujemy przepływ pieięŝy. 9. Ocea ekoomicza w warukach iepewości i próg reowości Ocea efekywości i wybór projeku są urudioe ze względu a iepewość związaą z przewidywaiem doyczącym kszałowaia się wpływów ze sprzedaŝy, koszów oraz akładów iwesycyjych. Przyczyami iepewości są m.i. iflacja, zmiay echologii, błęda ocea zdolości produkcyjych oraz czasu budowy i rozruchu obieku. W celu uzyskaia dodakowych iformacji pozwalających a podjęcie decyzji dokouje się ocey progu reowości oraz aalizy wraŝliwości. W aalizach ych wykorzysuje się mierik BEP (break-eve poi), kóry określa wielkość produkcji, przy kórej dochody ze sprzedaŝy są rówe koszom produkcji. Jes o miimala wielkość produkcji, jaką musi osiągąć przedsiębiorswo, aby ie poosić sra. Próg reowości moŝa wyzaczyć w sposób graficzy (rys. 4), jak rówieŝ aaliyczie za pomocą formuły: FC BEP 1 =, (13) c - AVC ( ) 6

7 gdzie: BEP 1 - progowa wielkość produkcji (w wyraŝeiu ilościowym); c - jedoskowa cea sprzedaŝy; AVC - jedoskowe koszy zmiee; FC - koszy sałe. PowyŜsza formuła wyika z waruku graiczego, kórym jes rówość wpływów ze sprzedaŝy i całkowiych koszów produkcji: q c = q AVC + FC, (14) gdzie q jes wielkością produkcji. WARTOŚĆ SprzedaŜ FC Koszy całkowie (TC) DEFICYT ZYSK BEP Rys. 4. Graficze wyzaczaie progu reowości (BEP) ILOŚĆ Próg reowości moŝe być akŝe wyraŝoy w kaegoriach warości sprzedaŝy (BEP 2 ) lub sopia wykorzysaia zdolości wywórczych (BEP 3 ) FC BEP2 = c = c BEP 1, c - AVC (15) BEP1 FC BEP3 = =, L R - VC gdzie: R - warość sprzedaŝy przy pełym wykorzysaiu zdolości wywórczych, L - moŝliwe do wykorzysaia zdolości wywórcze (efekywy popy), VC - koszy zmiee. Wykorzysując mierik BEP moŝa przeprowadzić aalizę wraŝliwości. Aaliza a pokazuje jak zmieia się próg reowości projeku, gdy ulegają zmiaom: jedoskowa cea sprzedaŝy, koszy jedoskowe lub wielkość sprzedaŝy; pozwala rówieŝ oceić poziom ryzyka związaego z realizacją przedsięwzięcia. Ze wzoru wyika, Ŝe wzrosowi warości FC i AVC owarzyszy wzros progowej wielkości produkcji. Wzrosowi warości c owarzyszy spadek progowej wielkości produkcji. Aaliza wraŝliwości słuŝy akŝe do określeia graiczego poziomu czyików, j. akiego, kóry przy załoŝoej wielkości sprzedaŝy (p. maksymala moc produkcyja, progoza sprzedaŝy) i określoym poziomie iych czyików zagwarauje jedyie osiągięcie progu reowości. W szczególości badaie o powio doyczyć czyików ajbardziej podaych a zmiay: graiczy (miimaly) poziom jedoskowej cey sprzedaŝy AVC L + FC c g =, (16) L gdzie: L - zakładaa wielkość produkcji (sprzedaŝy); graiczy (maksymaly) poziom jedoskowych koszów zmieych c L - FC AVC g =. (17) L MoŜa rówieŝ określić zw. margies bezpieczeńswa przedsięwzięcia z uwagi a zmiay poszczególych czyików: ze względu a jedoskową ceę sprzedaŝy 7

8 c - c g Mb c = 100, (18) c ze względu a jedoskowe koszy zmiee AVCg AVC Mb AVC = 100. (19) AVC 10. Charakerysyka modułu do ocea ekoomiczej i fiasowej z programów serii RETScree Programy opracowae przez firmę RETScree Ieraioal słuŝą do ocey ekoomiczej i fiasowej przedsięwzięć iwesycyjych związaych z odawialymi źródłami eergii (OZE) i wywarzaiem skojarzoym. Są o m.i. 1 : WIND3, do aalizy projeków elekrowi wiarowych; HYDRO3, do aalizy projeków małych elekrowi wodych; PV3, do aalizy projeków związaych z ogiwami foowolaiczymi; CHP3, do aalizy projeków doyczących skojarzoego wywarzaia eergii elekryczej i ciepła. Rys. 5. Widok plaszy wejściowej programu WIND3 (z serii RETScree) do aalizy projeków z ogiwami słoeczymi Wszyskie wymieioe programy posiadają podobe fukcje. RóŜica między imi wyika jedyie z porzeby uwzględieia specyfiki iwesycji. Programy z ej serii zosaą opisae a przykładzie programu WIND3, kórego plaszę począkową pokazao a rys. 5. KaŜdy program z ej serii składa się z pięciu zasadiczych części: 1 Oprócz wymieioych programów dosępe są rówieŝ programy doyczące pozyskiwaia eergii z biomasy, solarego podgrzewaia powierza, solarego podgrzewaia wody, pasywego ogrzewaia solarego i gruowych pomp ciepła. 8

9 - przykładowego modelu eergeyczego, - aalizy koszów, - aalizy GHG (aaliza efeków ekoomiczych związaych z redukcją emisji gazów - cieplariaych - a opcja wysępuje ie we wszyskich programach), - podsumowaia fiasowego (rys.6), - aalizy wraŝliwości i ryzyka. Rys. 6. Widok plaszy podsumowaia ocey ekoomiczej programu WIND3 Za pomocą programu moŝliwe jes obliczeie: o sopy zwrou akładów iwesycyjych i wewęrzej sopy zwrou przed i po opodakowaiu; o prosego okresu zwrou akładów iwesycyjych; o momeu czasu, od kórego przepływy pieięŝe są dodaie; o warości zakualizowaej eo; o sosuku korzyści do koszów, gdzie korzyść jes defiiowaa jako obeca warość roczych dochodów (lub oszczędości). Program moŝe przeprowadzić obliczeia w zaleŝości od ego, czy ieresują as wyiki charakerysycze dla wsępego sudium wykoalości iwesycji, czy eŝ dla osaeczej wersji projeku iwesycyjego. 9

10 Rys. 7. Aaliza ryzyka w programie WIND3 Program pozwala a obliczeie roczej produkcji eergii elekryczej a podsawie daych, akich jak: prędkość wiaru a określoym poziomie; średia rocza prędkość wiaru a wysokości, a jakiej jes umieszczoa urbia; ciśieie amosferycze; średia rocza emperaura ip. Program pozwala rówieŝ a obliczeie całkowiej eergii dosarczoej do uŝykowików. W programie jes wbudowaa baza daych wielu produceów urbi wiarowych, w kórej są wprowadzoe dae doyczące poziomu produkcji eergii przez daą urbię oraz rocza produkcja 10

11 eergii w MWh, w zaleŝości od prędkości wiaru. UŜykowik moŝe rówieŝ skorzysać z bazy daych zawarej a sroie producea. Program korzysa z własej bazy daych przy obliczaiu koszów charakerysyczych dla elekrowi wiarowych, akich jak koszy przeprowadzeia aaliz opłacalości, koszy plaowaia, zarządzaia i badań, koszy zakupu i isalacji urządzeń, koszy urzymaia i serwisu ip. MoŜliwe jes rówieŝ wprowadzeie ych daych przez uŝykowika programu. UŜykowik moŝe przeprowadzić obliczeia roczych koszów redukcji emisji dwuleku węgla w wyiku produkcji eergii elekryczej w rozparywaej elekrowi wiarowej i uwzględić je w całkowiych koszach roczych. Aaliza wraŝliwości w programie WIND3 polega a przedsawieiu specyfiki zmia reowości projeku iwesycyjego zachodzących przy zmiaie dwóch paramerów wejściowych. Program przeprowadza aalizę wraŝliwości dla paramerów charakeryzujących opłacalość iwesycyją: warości zakualizowaej eo (NPV), wewęrzej sopy zwrou (IRR), sopy zwrou akładów iwesycyjych (ROI) i roku, w kórym przepływy pieięŝe sają się dodaie. Zmiay mogą doyczyć p.: czasu spłay kredyu, oproceowaia kredyu, akładów począkowych, redukcji emisji gazów cieplariaych (przy wcześiejszym włączeiu korzyści płyących z redukcji do aalizy iwesycyjej). Zakres zmia jes usalay przez uŝykowika. Za pomocą programu moŝliwe jes rówieŝ przeprowadzaie aalizy ryzyka (rys. 7). MoŜe oa doyczyć wielu paramerów jedocześie. W ym przypadku rówieŝ jes moŝliwe usaleie zakresu iepewości dla kaŝdego parameru oddzielie. Za pomocą meody Moe Carlo jes obliczay rozkład częsości wyŝej wspomiaych wskaźików reowości iwesycji (przedsawioy jako prawdopodobieńswo w proceach, Ŝe aalizoway wskaźik reowości osiągie daą warość), baday jes rówieŝ poziom ryzyka (ryzyka - w proceach, Ŝe day wskaźik przyjmie warość poza usaloym zakresem). MoŜliwe jes rówieŝ określeie poziomu wpływu zmia wszyskich wskaźików a iwesycję. Program posiada wbudowaą bazę pogodową dla całego globu (dla Polski są dae pogodowe doyczące pięciu mias). Aby móc korzysać z programu, uŝykowik musi mieć zaisaloway arkusz kalkulacyjy Microsof Excel. Zadaia do wykoaia: Zadaie 1. Obliczyć warość zakualizowaą eo dla dwóch wariaów iwesycji elekroeergeyczej o przepływach pieięŝych podaych w abeli 2 (warości w ys. zł) przy sopie dyskoowej p = 0,10. Dla wybraego do realizacji wariau wyzaczyć wewęrzą sopę zwrou oraz zmodyfikowaą wewęrzą sopę zwrou dla p (r) = p i p (r) = 0,15. Tablica 2 Dae aalizowaych wariaów iwesycji elekroeergeyczej Waria A (1 + p) NCF CI CO NCF ( 1+ p) Waria B NCF CI CO NCF ( 1+ p) NPV A =? NPV B =? Zmodyfikowaa wewęrza sopa zwrou wyiesie: - dla p (r) = p = 0,1 - dla p (r) = 0,15 11

12 Zadaie 2. Realizacja przedsięwzięcia rozwojowego umoŝliwi przedsiębiorswu elekroeergeyczemu wprowadzeie a ryek owego produku. Na podsawie przeprowadzoych badań ryku oceia się, Ŝe przy ceie 10 ys. zł/sz. popy a e wyrób (L) wyiesie sz. roczie. Z załoŝeń echiczo-ekoomiczych wyika, Ŝe jedoskowe koszy zmiee (AVC) wyiosą 6 ys. zł/sz., koszy sałe (FC) 28,800 ml zł roczie. Obliczyć próg reowości i zbadać wraŝliwość przedsięwzięcia a zmiay waruków rykowych. Obliczeie progu reowości a podsawie rówań (14) i (15) Badamy dodakowo graiczy poziom poszczególych czyików i określamy margies bezpieczeńswa (dla waruków wyjściowych): graicza jedoskowa cea sprzedaŝy i margies bezpieczeńswa ze względu a ceę: graicze jedoskowe koszy zmiee i margies bezpieczeńswa: Zadaie 3. Uruchomić program WIND3 (lub iy wskazay przez prowadzącego) i zapozać się z jego moŝliwościami i działaiem. Wykoać wskazae przez prowadzącego obliczeia. Lieraura uzupełiająca: 12