WPŁYW SPÓŁEK AKCYJNYCH NA LOKALNY RYNEK PRACY

Transkrypt

1 ZESZYTY NAUKOWE WYDZIAŁU NAUK EKONOMICZNYCH Mara KLONOWSKA-MATYNIA Natala CENDROWSKA WPŁYW SPÓŁEK AKCYJNYCH NA LOKALNY RYNEK PRACY Zarys treśc: Nejsze opracowae pośwęcoe zostało spółkom akcyjym, które staową ogwo przema gospodarczych, główe ze względu a swoje możlwośc rozwoju, zatrudea oraz zakresu dzałań. Celem ejszego opracowaa jest ukazae rol spółek akcyjych z perspektywy jedostek wpływających a ukształtowae ryku pracy poprzez oferty pracy. Słowa kluczowe: zatrudee, ryek pracy, spółka akcyja. Wprowadzee Ryek pracy to kluczowy pukt w fukcjoowau gospodark rykowej, a zwłaszcza w zakrese problemów zwązaych ze wzrostem gospodarczym. Jest główą kategorą ekoomczą, pojęcem, które obrazuje kształtowae sę relacj pomędzy podażą zasobów sły roboczej a popytem a e. Ścślej określając, jest to stosuek wymeych zależośc, jake zachodzą pomędzy pracoborcam, czyl podażą zasobów sły roboczej, a pracodawcam, czyl popytem a zasoby sły roboczej, w zwązku z wymaą przez perwszych ch zdolośc do pracy a płacę śwadczoą przez drugch. Skuteczość decyzj oraz oddzaływań mogą zwększyć przewdywalość zjawsk, a tym samym wpłyąć a przyszłe kształtowae sę podaży oraz popytu a pracę. Przedsęborstwa powy jak ajlepej wykorzystać kaptał ludzk, który uważay jest za podstawowe źródło kokurecyjośc przedsęborstw 1. Tematyka zatrudea, a w szczególośc w spółkach akcyjych jest podejmowaa przez autorów w ujęcu globalym, dlatego warto zwrócć uwagę a te problem także z perspektywy koszalńskego ryku pracy. Autorzy, którzy zajmują sę problematyką spółek akcyjych skupają sę główe a ch wewętrzym fukcjoowau, kokurecyjośc oraz obszarze dzałań Katedra Ekoom, Wydzał Nauk Ekoomczych, Poltechka Koszalńska absolwetka Istytutu Ekoom Zarządzaa Poltechk Koszalńskej 1 Zob. M. Łosewcz, Wedza kaptał ludzk a kokurecyjość przedsęborstw w skal regou, Wydawctwo Uwersytetu Gdańskego, Gdańsk 2009, s. 51.

2 166 Mara Kloowska-Matya, Natala Cedrowska przedsęborstwa, mej atomast mej uwag pośwęcają strukturze zatrudea lub ch wpływe a lokaly ryek pracy. Welu z ch zajmuje sę orzeczctwem kometarzem kodeksu spółek hadlowych 2. Natomast badaa przeprowadzoe przez Zachodopomorske Obserwatorum Ryku Pracy wskazuje, że steje zależość pomędzy zatrudeem odpowedej lośc wykwalfkowaych fzyczych (lowych) a formą prawą frmy oraz sektorem dzałalośc. Wykazao, że ajwększą stablość zatrudea w grupe badaych cechuje państwowe sektory gospodark (tj. leśctwo, ochroa zdrowa, usług komuale społecze), hadel, eruchomośc/usług. Wśród tych podmotów domują przedsęborstwa posadające upaństwowoą formę prawą (tj. spółdzele, przedsęborstwa państwowe, jedostk budżetowe/samorządowe). Najmejszą zaś stablość w zakrese lośc zatrudaych fzyczych (lowych) wykazały główe spółk akcyje jawe dzałające w braży budowlaej, hotelarstwa gastroom 3. Materał metodyka badań Celem ejszego opracowaa jest ukazae rol spółek akcyjych a lokalym ryku pracy, a w szczególośc poszukwao odpowedz a astępujące pytae badawcze: Jak spółk akcyje wpływają a koszalńsk ryek pracy? Przyjęto hpotezę, że steje dodata zależość pomędzy zatrudeem w spółkach akcyjych a lczbą osób podejmujących prace esubsydowaą. W badau pod uwagę zostały wzęte spółk akcyje fukcjoujące a teree masta Koszal 4, jako wększoścowe w całym powece koszalńskm. Badaom podlegały te spółk, które korzystały ze źródeł pozyskaa z Powatowego Urzędu Pracy w Koszale (czyl 9 spółek akcyjych, oprócz AZS Koszal S.A.). Poadto założoo, że wszyscy przyjęc pracowcy do spółek akcyjych pozyskwa są z Urzędu 2 Patrz: K. Kruczalak, Prawo hadlowe, wyd. 8, LexsNexs, Warszawa 2008, J. Naperała, T. Sójka, Prawo spółek hadlowych, pod red. A. Koch, J. Naperała, sera akademcka, Zakamycze 2005, J. Jacyszy, Kodeks spółek hadlowych, [w]: Spółka akcyja. Kometarz, pod red. J. Okolskego, Lbrata, Warszawa Wojewódzk Urząd Pracy w Szczece, Zachodopomorske Obserwatorum Ryku Pracy, Profl pożądaego pracowka badae pracodawców, s Sta a dzeń 17 maja 2010 r. zgode z daym zawartym w Krajowym Rejestrze Sądowym, a teree masta Koszal fukcjoowało 10 spółek akcyjych: AZS Koszal S.A., Bumar-Koszal S.A., Dudojć S.A., Ivea S.A., Kospel S.A., Koszalńska Agecja Rozwoju Regoalego S.A., Pekum S.A., PerMeda S.A., Rado Koszal S.A., Tepro S.A.

3 Wpływ spółek akcyjych 167 Pracy. Badaa przeprowadzoe wśród przedsęborstw wskazują a duży udzał urzędów pracy w oferowau kadry pracowczej. W przypadku pozyskwaa szeregowych ok. 52% badaych przedsęborstw korzysta z usług PUP-u, eco mej w przypadku kadry kerowczej tj. ok. 37%. Najmej przedsęborców korzysta ze źródeł PUP-u przy obsadze staowsk dyrektorskch (ok. 20%) 5. Mejsze zaczee mają take źródła pozyskwaa pracowka jak: ogłoszea w prase (29%-36%), czy seć zajomośc obecych daej frmy (pozom 13%-20%) 6. Do poższej aalzy przyjęto dae zaczerpęte z materałów wewętrzych udostępoych przez badae spółk akcyje oraz PUP w Koszale. Do weryfkacj postawoej hpotezy zastosowao współczyk korelacj lowej Pearsoa. Przestrzee zróżcowae dzałalośc spółek akcyjych w Polsce W 2011 r. w Polsce dzałało 9797 spółek akcyjych, co w porówau do roku 2010 r. ozacza wzrost ch lczby spółek o 475. Najwęcej około 45% wszystkch owopowstałych spółek akcyjych powstaje właśe a obszarze tego województwa sp. W perwszym półroczu 2010 r. było ch 73. Obok województwa mazoweckego w perwszej trójce województw zajduje sę także województwo welkopolske śląske, a teree których powstało odpowedo spółek akcyjych w badaym czase. Województwa, a teree których obserwoway jest stosukowo ajższy przyrost spółek akcyjych to: kujawsko-pomorske, lubelske, opolske, śwętokrzyske oraz warmńsko-mazurske. We wszystkch z tych województw w perwszym półroczu 2010 roku powstało jedye po jedej spółce akcyjej. Pod względem sekcj dzałalośc ajwęcej spółek akcyjych dzała w przetwórstwe przemysłowym (2160). Zaczący udzał spółk mają także w sekcj hadlu (1741), budowctwa (1088) czy dzałalośc fasowej oraz ubezpeczeowej (901). Najmej spółek akcyjych dzała m.. w górctwe (79) czy rolctwe (78). Spowodowae to może być restrukturyzacją polskej gospodark. Obece zauważa sę wzrost zaczea sektora techolog zaawasowaych oraz usług 7. 5 Wojewódzk Urząd Pracy w Szczece, Zachodopomorske Obserwatorum Ryku Pracy, Profl pożądaego pracowka badae pracodawców, s. 20 z 6 Ibdem. 7 powstawaa_rodzaje_dzalalosc/spolk_akcyje_w_polsce, ( ).

4 168 Mara Kloowska-Matya, Natala Cedrowska Rysuek 1. Przyrosty lczby spółek akcyjych w Polsce a dzeń 30 czerwca 2011 r. Źródło: ( ). W 2011 r. ajwęcej spółek akcyjych powstało w sektorze zwązaym z formacją komukacją aż 103 spółk. W dalszej kolejośc populare są take sektory jak: hadel oraz dzałalość fasowa ubezpeczeowa. W każdym z ch zaobserwowao po 69 owych spółek. Żadej spółk akcyjej e zarejestrowao w sekcj zwązaej z admstracją publczą, a tylko dwe w dzałalośc zwązaej z edukacją. Nadal obserwowaą tedecją jest wzrost lczby spółek w sektorze usług, a malejący w sektorze rolctwa górctwa 8. W badaym okrese zaotowao spadek lczby spółek akcyjych a teree dwóch województw: kujawsko-pomorskego (spadek o 5) oraz śwętokrzyskego (spadek o 1). Ozacza to jeszcze gorszą sytuację ż w roku 2010, w którym to w województwe kujawsko-pomorskm śwętokrzyskm powstało zaledwe po 1 spółce akcyjej. Najmej, tylko 2 owe spółk akcyje 8 powstawaa_rodzaje_dzalalosc/spolk_akcyje_w_polsce, ( ).

5 Wpływ spółek akcyjych 169 powstały w województwe podlaskm. W województwe zachodo-pomorskm pojawły sę zaledwe 4 owe spółk akcyje. Tabela 1. Kreacja zatrudea w spółkach akcyjych w Koszale w latach lata Lczba zatrudoy ch pracowkó w Lczba przyjętych pracowkó w Lczba zwoloych pracowkó w Zmaa wśród zatrudoych poprzedego Zmaa wśród przyjętych poprzedego Zmaa wśród zwoloych poprzedego Kospel S.A ,57 2,86 83, ,80 83,33 97, ,46-37,88-8, ,39-92,68-46, ,47 644,44-10,61 KARR S.A ,00 100,00 100, ,00-25,00-50, ,00-33,33 100, ,33 250,00-100, ,77-14,29 200,00 Pekum S.A ,73 316,67 108, ,31 48,00-4, ,82-51,35 29, ,11-16,67-67, ,25-6,67 20,00 PerMeda S.A ,29-14,29 100, ,22-44,44-40, ,18-60,00 50, ,23 0,00-33,33 Rado Koszal S.A ,15 140,00 160, ,20 0,00 0,00 9 Wszystke dae zawarte w ejszej pracy podawae są a dzeń 31 gruda każdego roku.

6 170 Mara Kloowska-Matya, Natala Cedrowska ,99-83,33-7, ,35-50,00-16, ,00 400,00-70,00 c.d. Tabela 1. Kreacja zatrudea w spółkach akcyjych w Koszale w latach lata Lczba zatrudoych Lczba przyjętych Lczba zwoloych Zmaa wśród zatrudoych poprzedego Zmaa wśród przyjętych poprzedego Zmaa wśród zwoloych poprzedego Tepro S.A ,24 108,00-21, ,24 32,69 95, ,77 34,78 67, ,73-91,40 22, ,98 425,00-67,05 Bumar-Koszal S.A ,48-30,77-7, ,27 7,41 73, ,18 6,90-46, ,22-19,35 25, ,99-60,00-40,00 Dudojc S.A ,26 33,33 50, ,00 50,00 166, ,76-33,33-62, ,00-25,00 33, ,64-66,67-25,00 Ivea S.A ,88-30,77-16, ,22 7,41-23, ,92 6,90-4, ,76-51,61-4, ,56 6,67-19,05 Źródło: Opracowae włase a podstawe: ( ), ( ), ( ), madekoszal.pl/pol/frmyistytucje/permedas.a, ( ), 10 Wszystke dae zawarte w ejszej pracy podawae są a dzeń 31 gruda każdego roku.

7 Wpływ spółek akcyjych 171 Rado.koszal.pl, ( ), ( ). Spółk akcyje dzałające a koszalńskm ryku dzałają już z co ajmej sześcoletm stażem. Pozwolło to a zdobyce dużego dośwadczea w prowadzeu przedsęborstwa oraz w zdobywau ryku, a tym samym ustaoweu pozycj kokurecyjej. Dzałają w gracach kraju oraz poza m. Część z ch posada własą techologę, opracowywaą przez bura kostrukcyje, która wykorzystywaa jest późej podczas procesu produkcj. Nawązując do kokurecyjośc, każda z frm a koszalńskm ryku e posada aż tak dużego zagrożea ze stroy kokuretów. Braże, w jakch spółk dzałają w wększośc e pokrywają sę a lokalym ryku. Pojedycze frmy jedye kokurują już a skalę krajową (m.. Ivea S.A.) czy też mędzyarodową (m.. Tepro S.A., Bumar-Koszal S.A.). W realzacj przyjętego celu pomoca okazała sę obserwacja zatrudea w koszalńskch spółkach akcyjych w latach Szczegółowe dae dotyczące zmay w stae zatrudea oraz lczbe owoprzyjętych zwalaych zaprezetowao w tabel r 1. Aalzując sta zatrudea w koszalńskch spółkach akcyjych w latach zaobserwowao, że w wększośc przypadków sta zatrudea ulegał zmaom, przy czym pozom zma był zróżcoway. Obserwacja zatrudea w badaych jedostkach wskazuje, że ajwększym pracodawcą była spółka Kospel S.A., której zatrudee a koec 2010 r. przekroczyło 400 osób. Drugą, co do welkośc spółką pod względem zatrudea było Tepro S.A., aczkolwek pozom zatrudea w tej spółce był prawe o połowę ższy ż w Kospel S.A. Wśród badaych spółek ajmejszym pracodawcą w badaym czase były spółk: KARR S.A., PerMeda S.A. Dudojć S.A. Odosząc sta zatrudea w koszalńskch spółkach do ostatego kryzysu ewetualego jego wpływu a sytuację a lokaly ryek pracy zaobserwowao wahaa w lczbe zatrudoych, a ch keruk kształtowały sę w sposób zróżcoway. W pęcu spółkach obserwowao wzrost zatrudea (od 14 osób w Bumar Koszal S.A. do 1 osoby w KARR S.A.). W pozostałych pęcu spółkach wdoczy był wyraźy spadek zatrudea, z czego ajwększy dotyczył Tepro S.A. (o 79 osób) Kospel S.A. (o 57 osób). W pozostałych spółkach lczba zwoloych wahała sę od 5 do 10 osób.

8 172 Mara Kloowska-Matya, Natala Cedrowska Aalza wpływu zatrudea w spółkach akcyjych a fukcjoowae koszalńskego ryku pracy w latach Koszalńsk ryek pracy skupa sę główe w klku strefach ekoomczych, ale także poza m. Jak wyka ze statystyk prowadzoych przez PUP Koszal, corocze zmejsza sę lczba osób bezrobotych, a tym samym lczba osób, które podejmują pracę. Tabela 1. przedstawa osoby wyłączoe z ewdecj bezrobotych z powodu podjęca pracy esubsydowaej w latach Tabela 2. Osoby wyłączoe z ewdecj bezrobotych z powodu podjęca pracy esubsydowaej w przecągu każdego roku (dae podawae a 31 gruda każdego roku) lata dae PUP Koszal Masto Koszal Powat koszalńsk Źródło: Opracowae włase a podstawe daych z Powatowego Urzędu Pracy w Koszale. Zgode ze statystykam w 2005 r. wyrejestrowało sę 8932 osób z groa bezrobotych (dla masta oraz powatu Koszal). W kolejym roku lczba ta sę zmejszyła o 808 osób wyosła W samym meśce Koszal pracę podjęło 4276 osób, a z całego powatu koszalńskego aż 3848 osób. W 2007 roku otowao koleje spadk w lczbe bezrobotych. Już tylko jedye 7246 osób wyrejestrowało sę z ewdecj bezrobotych. W meśce lczba ta spadła do 3779, a w powece do 3467 osób. W kolejym roku lczba wyrejestrowaych z ewdecj bezrobotych spadła już jedye do 6012, przy czym dla masta Koszal lczba ta zmejszyła sę o 600 osób, atomast w powece o 634 osoby. Rok 2009 to już ogóly spadek o 894 osoby (5118), gdze dla wyróżea w meśce Koszal lczb ta wyosła 2708, a w powece 2410 osób. W kolejym roku ogóla lczba osób wyłączoych z ewdecj zwększyła sę do 5150, atomast spadła oa w Koszale do 2696 a w 11 Powatowy Urząd Pracy w Koszale prowadzł szczegółowe statystyk zwązae z odpływem bezrobotych z PUP z wyróżeem a poszczególe gmy powatu koszalńskego dopero od 2006 roku.

9 Wpływ spółek akcyjych 173 powece koszalńskm wzrosła do 2454 osób (o 44 osoby węcej w porówau poprzedego). W dalszej częśc artykułu podjęto próbę zbadaa zależośc mędzy lczbą przyjmowaych w spółkach akcyjych a lczbą osób wyrejestrowaych z ewdecj bezrobotych z powodu podjęca pracy esubsydowaej w cągu pęcu lat. W tym celu posłuży wykorzystae współczyka korelacj lowej Pearsoa przedstawającym sę astępującym wzorem 12 : r xy 1 x x y y x x y y x x y y x y x y 1 x osoby przyjęte do pracy w spółkach akcyjych w Koszale (suma z 9 spółek), y osoby wyłączoe z ewdecj bezrobotych z powodu podjęca pracy esubsydowaej, x średa arytmetycza przyjętych do pracy w spółkach akcyjych w Koszale, y średa arytmetycza osób wyłączoych z ewdecj bezrobotych z powodu podjęca pracy esubsydowaej. Po odpowedm podstaweu otrzymao wartośc: x = 243,67 oraz y = 6763,67. Jak wyka z oblczeń, co rocze średo w spółkach akcyjych przyjmowaych jest 243. W cągu pęcu lat, statystycze co roku średo 6763 osób zostaje wyłączoych z ewdecj bezrobotych z powodu podjęca pracy esubsydowaej. Po odpowedm podstaweu daych współczyk korelacj Pearsoa wyósł 0,4759 meśc sę w przedzale od 0,3 do 0,5 co ozacza, że występuje zależość lowa pomędzy lczbą przyjmowaych w spółkach akcyjych a lczbą osób podejmujących pracę esubsydowaą jest to umarkowaa zależość. Gdyż r xy >0 to występuje korelacja dodata wraz ze wzrostem lczby przyjmowaych w spółkach akcyjych spada lczba osób wyłączoych z ewdecj bezrobotych z powodu podjęca pracy esubsydowaej. 12 P. Tatarzyck, Statystyka po ludzku, Złote Myśl, Glwce 2007, s

10 174 Mara Kloowska-Matya, Natala Cedrowska Zakończee Zebray materał empryczy pozwolł a zweryfkowae postawoej hpotezy badawczej. Zostało udowodoe, że spółk akcyje mają stoty udzał w zatrudeu a lokalym ryku pracy. Jak wyka z oblczeń, steje zależość pomędzy przyjętym zmeym, co daje ostatecze, że wraz ze wzrostem lczby osób przyjmowaych do pracy w spółkach akcyjych spada lczba osób wykreślaych z ewdecj bezrobotych, którzy podjęl pracę esubsydowaą. Do ajważejszych wosków wypływających z przeprowadzoych badań moża zalczyć astępujące: spółk akcyje zajdujące sę a teree powatu koszalńskego oddzaływają a lokaly ryek pracy w sposób umarkoway. Jako jede z ajwększych przedsęborstw skupających awet po klkaset są potecjale ajwększym pracodawcą. Ich dzałalość uwarukowaa jest zapotrzebowaem ryku a ch usług. Im wększe zamówee wpłye do spółk, tym węcej osób zajdze zatrudee. A to ozacza e tylko płacę, ale zdobyce dośwadczea. Przyjęty kryzys a 2008 rok e był czykem oddzaływującym a wewętrzą dzałalość spółk, w tym a kadry. Kokurecyjość spółek akcyjych z powatu koszalńskego ugrutowaa jest długoletą dzałaloścą oraz wypracowaym ogromym dośwadczeem w prowadzeu dzałalośc oraz propozycją oferty, która kokuruje z ym podobe dzałającym przedsęborstwam. Temat spółek akcyjych warty jest dalszego zgłębea. Szczególą uwagę warto zwrócć a pozostałe możlwośc spółek akcyjych, które mogą także apędzać w dużej merze lokalą gospodarkę. Bblografa 1. Jacyszy J., Kodeks spółek hadlowych, [w]: Spółka akcyja. Kometarz, pod red. J. Okolskego, Lbrata, Warszawa Jaczewsk S., Prawo hadlowe, wekslowe, czekowe, wyd. Przemay, Warszawa Kruczalak K., Prawo hadlowe, wyd. 8, LexsNexs, Warszawa Łosewcz M., Wedza kaptał ludzk a kokurecyjość przedsęborstw w skal regou, Wydawctwo Uwersytetu Gdańskego, Gdańsk Naperała J., Sójka T., w Prawe spółek hadlowych, pod red. A. Koch, J. Naperała, sera akademcka, Zakamycze 2005.

11 Wpływ spółek akcyjych Szajkowsk A., Tarska M., Podstawa prawa przedsęborstw dla studetów prawa, zarządzaa bakowośc, C.H. Beck, Warszawa Tatarzyck P., Statystyka po ludzku, Złote Myśl, Glwce IMPACT JOINT STOCK COMPANIES ON LOCAL LABOR MARKET Ths study was devoted to publc compaes, whch form the lk of ecoomc chage, maly because of ts capabltes developmet, employmet ad the scope of actvtes. The purpose of ths paper s to show the role of jot-stock compaes o the local labor market. The preset work demostrates lmted compaes from the perspectve of compettveess, ad as dvduals affect the shape of the labor market. Keywords: labor market, jot-stock compay, employmet, Pearso's correlato coeffcet.