Ryzyko inwestycji w spółki sektora TSL na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych

Transkrypt

1 CZYŻYCKI Rafał 1 PURCZYŃSKI Ja Ryzyko westycj w spółk sektora TSL a Warszawskej Gełdze Paperów Wartoścowych WSTĘP Elemetem erozerwale zwązaym z dzałaloścą westorów a całym ryku kaptałowym jest epewość ryzyko. W zależośc od tego, czy w modelach pomaru ryzyka uwzględae są czyk ryzyka czy też e, ryzyko moża traktować albo, jako zmeość stóp zwrotu albo, jako wrażlwość a czyk ryzyka. W przypadku postrzegaa ryzyka, jako zmeość (wahaa) stóp zwrotu, dokouje sę pomaru tylko welkośc zma stóp zwrotu, bez aalzy czyków powodujących te zmay. Wykorzystuje se w tym zakrese mary, które wyzaczają wartość ryzyka w oparcu o rozkłady stóp zwrotu. Postrzegając ryzyko, jako wrażlwość a czyk je powodujące, bada sę atomast stopeń zmeośc stóp zwrotu a skutek dzałaa określoego czyka. W tym zakrese wykorzystuje sę określoe fukcje regresj, opsujące zależość stopy zwrotu z akcj od pozomów wartośc określoych czyków ryzyka [17,s ]. Dla potrzeb artykułu postrzegae ryzyka ograczoo tylko do perwszego przypadku, przedmotem badaa ryzyka były atomast spółk sektora TSL (Ava Solutos Group (AVIASG), KDM Shppg (KDMSHIPPNG), OT Logstcs SA (OTLOG), PCC Itermodal SA (PCCINTER), PEKAES SA (PEKAES), PKP Cargo SA (PKPCARGO), Tras Poloa SA(TRANSPOL)). 1 RYZYKO NA RYNKU KAPITAŁOWYM Ryzyko jest pojęcem welozaczym złożoym, co skłaa do rozpatrywaa jego różych aspektów. Ryzyko a rykach fasowych to szasa a zysk okupoa możlwoścą poesea straty, wykająca z epewośc formacj. Źródłam ryzyka a ryku fasowym są zarówo czyk makroekoomcze (zwązae z ryzykem systematyczym), jak mkroekoomcze. Ryzyko makroekoomcze przyjmuje postać ryzyka kraju, kursu walutowego, płyośc ryku czy zmay stopy procetowej [8, s.76-77]. W momece podejmowaa decyzj westor e dyspouje pełym zestawem pożądaych formacj. Podstawowym źródłem ryzyka a ryku kaptałowym jest epewość, co do wysokośc stopy zwrotu w przyszłośc. Ryzyko wyka ze zmeośc, a tym samym epewośc stopy zwrotu, która może odchylć sę (w górę lub dół) od jej oczekwaego (ajbardzej prawdopodobego) pozomu [4, s.49]. Źródła epewośc towarzyszące decyzjom westycyjym mogą meć charakter zewętrzy (dotyczą otoczea spółek) wewętrzy (zwązae z decyzjam podejmowaym przez zarządy spółek) [6, s.5]. Do ajczęścej opsywaych w lteraturze kategor ryzyka fukcjoującego a ryku kaptałowym zalcza sę [1, s.19], [8, s ], [11, s.91], [4, s.137], [7, s.34-60], [0, s.97]: Ryzyko rykowe, zwae róweż systematyczym występuje, gdy stopy zwrotu z poszczególych rodzajów walorów zależą od sytuacj ogólej a ryku fasowym. Ryzyko płyośc wąże sę z beżącą możlwoścą lub jej brakem, zbyca lub zakupu daego waloru. Ryzyko fasowe, zwązae z kodycją fasową emteta występuje, gdy dzałalość emteta fasowaa jest kaptałem obcym, którego zbyt wysok udzał może spowodować ograczee możlwośc wywązaa sę emteta z fasowych zobowązań. 1 Uwersytet Szczecńsk, Wydzał Zarządzaa Ekoomk Uslug; Szczec; ul. Cukrowa 8, rafal.czyzyck@wzeu.pl Uwersytet Szczecńsk, Wydzał Zarządzaa Ekoomk Uslug; Szczec; ul. Cukrowa 8, ja.purczysk@wzeu.pl 956

2 Ryzyko flacj to możlwość wystąpea sytuacj, gdy przyrost dochodów westorów a gełdze jest wolejszy ż spadek sły abywczej peądza. Ryzyko stopy procetowej wyka ze zmay stóp procetowych a ryku. Zmay te wpływają a pozom dochodów westorów wartość tych strumetów fasowych, które oparte są a stope procetowej. Ryzyko walutowe występuje, gdy abyty przez westora strumet jest omoway w ej waluce ż waluta jego kraju. Ryzyko emteta wąże sę z możlwoścą eefektywego fukcjoowaa emteta. Występuje, gdy emtet e speł w warukach emsj określoych wymogów, eprawdłowo wykorzysta pozyskae z emsj środk fasowe tp. Ryzyko braży wąże sę ze specyfką sytuacj rykowej w daej braży oraz określoym cecham typowym dla emtetów dzałających w daej braży. Ryzyko poltycze pojawa sę, gdy zachodz możlwość uchwalea ustaw wpływających egatywe lub pozytywe a dochód z westycj fasowych lub przy możlwośc wystąpea koflktów mltarych. Ryzyko krótkotrwałych zma ce pojawa sę przy westycjach krótkotermowych, gdy cey strumetów fasowych zmeają sę pod wpływem astrojów a ryku, o których decydują czyk emocjoale. Pommo różego rodzaju defcj podzałów ryzyka występujących w lteraturze, jako kategora ematerala, ryzyko było, jest będze róże postrzegae przez różych westorów. Dotyczy to e tylko samego pojęca, ale także waratów możlwych wyków szacowaego prawdopodobeństwa ch realzacj. Wśród czyków, które wpływają a różce w postrzegau przez westorów ryzyka, ależy wymeć m..: [, s.8-1] dośwadczee edośwadcze westorzy, zazwyczaj e są w stae dostrzec szeregu zagrożeń, jake występują a ryku, a awet jeżel je dostrzegą, e są w stae prawdłowo oszacować skutków, jake mogą spowodować; wedzę - e każdy ma te sam pozom wedzy formacj. Osoby o mejszej wedzy mogą być mej lub bardzej optymstycze, co do wyków określoych zdarzeń; kulturę rozumaą, jako kultura orgazacyja, krajowa czy regoala, która może meć zaczący wpływ a sposób postrzegaa ryzyka, zwłaszcza w scetralzowaych, kotrolowaych, zdomowaych lub zherarchzowaych sytuacjach, gdy jedye słuszy pogląd często zastępuje wszystke e; pozycję zajmowae pozycj w herarch społeczej czy orgazacyjej powoduje różce w postrzegau ryzyka. Częścowo może to wykać z różcy w dośwadczeu wedzy, ale częścowo może to wykać z tego, jak wpływ a daą osobę będze mało ryzyko. Im wększy będze te wpływ, tym wększy jest stopeń postrzegaa daego ryzyka; status fasowy zdarzee, które może spowodować stratę fasową w określoej wysokośc aczej będze postrzegae przez osoby mej majęte (wększy udzał wartośc zagrożoej w całośc majątku) ż przez osoby bardzej majęte (mejszy udzał wartośc zagrożoej w całośc majątku); możlwość wpływu a wyk - osoby, które mają faktyczy lub luzoryczy wpływ a zachodzące zdarzea, zdecydowae aczej postrzegają zwązae z tym zdarzeam ryzyka, ż osoby, które są tylko berym obserwatoram; aturalą asymetrę w postrzegau strat zysków. Wększość ludz wększą wagę przykłada do egatywych aspektów poesoych strat, ż do korzyśc z osągętych zysków; samozadowolee ludze, którzy przez dłuższy czas e zostal dotkęc egatywym efektam ryzyka, mają skłoośc do zma w postrzegau prawdopodobeństwa jego wystąpea, pommo, że to prawdopodobeństwo e uległo zmae w czase; ewłaścwe horyzoty czasowe - aalzowae zbyt krótkego okresu z przeszłośc, lub uwzględae w progozach zbyt krótkego okresu z przyszłośc, może spowodować 957

3 przeoczee określoych zagrożeń. Dodatkowo osoby uwzględające w swoch aalzach róże horyzoty czasowe, mogą dochodzć do różych wosków; wybórcza pamęć często, awet eśwadome, westorzy przeceają dobre bagatelzują złe wydarzea, które mały mejsce w przeszłośc. W przypadku ekorzystych zdarzeń, zdecydowae łatwej przychodz wytłumaczyć je zastałym okolczoścam, a e błęde podjętym decyzjam. Wymazae z pamęc okolczośc, które towarzyszyły przy podejmowau takej decyzj w przeszłośc, zwększa prawdopodobeństwo podjęce poowe błędej decyzj w przyszłośc; jedotorowe myślee skocetrowae sę a jedym zestawe preferecj przekoań często ogracza postrzegae wszystkch ych możlwośc. Idywduale preferecje przekoaa mają stoty wpływ a subektywe postrzegae ryzyka oraz ocey prawdopodobeństw wystąpea określoych zdarzeń. MIARY RYZYKA W zakrese pomaru ryzyka, jako zmeośc stóp zwrotu, moża wyróżć trzy grupy mar [17, s. 184]: mary zmeośc, kwatyle rozkładu, mary oparte a wartośc dystrybuaty rozkładu. Mary zmeośc są ajdłużej stosowaym metodam pomaru ryzyka. Ich stosowae opera sę a założeu, że m wększa zmeość stopy zwrotu, tym wększe ryzyko, że ukształtuje sę oa a pozome odbegającym od oczekwaego pozomu. W ramach mar ryzyka, klasycze wykorzystywaym są waracja stopy zwrotu, odchylee stadardowe stopy zwrotu, semwaracja stopy zwrotu semodchylee stadardowe stopy zwrotu. Waracja stopy zwrotu jest ważoą średą z kwadratów różc mędzy możlwą realzacją stopy zwrotu (r ) a jej wartoścą oczekwaą (E(r )), przy czym wagam są prawdopodobeństwa (p ) realzacj daej stopy zwrotu, co moża opsać za pomocą astępującej formuły: p r E( (1) 1 Waracja może być tylko wartoścą eujemą, przy czym m wększą przyjmuje wartość, tym wększym ryzykem obarczoy jest day walor. W oparcu o wyzaczoą warację, moża wyzaczyć pozom odchylea stadardowego, będący perwastkem z waracj, czyl p r E( () Odchylee stadardowe wyzacza sę przede wszystkm ze względów a możlwość jego łatwego zterpretowaa, w przecweństwe do waracj. Własośc atomast ma take same jak waracja. Z semwaracją semodchyleem stadardowym mamy do czyea wówczas, kedy ryzyko traktujemy jako zjawsko egatywe. Wówczas w obszarze zateresowań pojawają sę tylko ujeme odchylea stóp zwrotu od wartośc oczekwaej, czyl semwaracje defujemy jako: 1 S p r E( b (3) 1 gdze b 0 1 dla dla r r E( E( a semodchylee stadardowe: 958

4 S p r E( b (4) 1 Poza wyżej określoym maram zmeośc, w praktyce mogą być wykorzystywae jeszcze e mary zmeośc, m.. take, jak odchylee przecęte stopy zwrotu d p r 1 E( (5) czy odchylee ćwartkowe stopy zwrotu Q 3 Q Q 1 (6) gdze Q 1 to kwartyl perwszy (doly), a Q 3 to kwartyl trzec (góry). Powyższe mary badając ryzyko, określają jego pozom absoluty. Dokoując porówaa ryzyka westycj w róże strumety fasowe, zdecydowae lepej operać sę a pozome ryzyka, jakm jest obarczoa jedostka dochodu z daej westycj. Najprostszą a zarazem ajczęścej stosowaą w tym zakrese marą jest współczyk zmeośc stopy zwrotu określoy, jako stosuek wartośc odchylea stadardowego stopy zwrotu do oczekwaego pozomu zwrotu E(, czyl [17, s. 184]: CV (7) E( W forme grafczej zależość pomędzy ryzykem merzoym odchyleem stadardowym a oczekwaą stopą zwrotu moża przedstawć za pomocą tzw. mapy ryzyko-dochód [6], która pozwala pogrupować poszczególe walory ze względu a ch dochodowość ryzyko. Wykres rozrzutu pomędzy odchyleem stadardowym wyzaczoym dla poszczególych walorów a oczekwaą stopą zwrotu, podzeloy jest bowem a cztery obszary wskazujące walory o potecjale wększym lub mejszym ryzyku dochodowośc. W przypadku aalzy spółek gełdowych, podzału a poszczególe obszary dokoują dwe le wyzaczoe dla stopy zwrotu odchylea stadardowego główego deksu gełdowego (p. WIG), bądź też deksu brażowego [1, s.37]. Na tej podstawe moża zdetyfkować spółk: dające potecjale wyższe dochody w stosuku do daego deksu gełdowego, ale obarczoe wększym ryzykem; dające potecjale wyższe dochody w stosuku do daego deksu gełdowego obarczoe jedocześe mejszym ryzykem; obarczoe mejszym ryzykem, ale dające róweż mejsze potecjale dochody; obarczoe wyższym ryzykem dające jedocześe mejsze potecjale dochody. Jedą z popularejszych mar ryzyka, operającą sę a zmeośc stóp zwrotu jest VaR (Valueat-Rsk) opracowaa przez grupę RskMetrcs TM. Pommo, że mara ta wykorzystywaa jest przede wszystkm przez stytucje fasowe, ze względu a jej prostotę łatwość terpretacyją bez wększych problemów może być wykorzystywaa w ocee ryzyka westycyjego róweż przez westorów dywdualych. VaR ajczęścej defuje sę jako ajwększą stratę, jakej ależy spodzewać sę westując w day walor lub portfel westycyjy, w określoym horyzoce czasowym przy przyjętym pozome ufośc przy jedoczesym założeu, że ryek będze zachowywał sę w sposób ormaly. VaR kocetruje sę a stratach, aalzując pozom ajmejszych wartośc rozkładu stopy zwrotu z westycj (doly ogo rozkładu) [7, s.91]. W ujęcu wartoścowym VaR moża defować jako: W W VaR P (8) gdze: W t+τ wartość waloru (portfela) a koec okresu t+τ (w praktyce τ=1 dzeń); W t - obeca wartość waloru (portfela); α- prawdopodobeństwo osągęca lub przekroczea VaR (zwykle 0,05 lub 0,01) albo jako: t t t 959

5 VaRt Wt k t (9) gdze: VaR wartość ryzykowaa, czyl maksymala potecjala oczekwaa strata z tytułu daego źródła ryzyka; k- współczyk wyzaczający współczyk ufośc; σ zmeość źródeł ryzyka (odchylee stadardowe); t- czas westycj. W ujęcu procetowym VaR utożsama sę z odpowedm kwatylem rozkładu stóp zwrotu R z westycj w day walor (portfel) wyraża sę jako: VaR RW t (10) W praktyce ajczęścej wykorzystywae są trzy główe sposoby wyzaczea VaR: metoda aaltycza (parametrycza, waracj/kowaracj) VaR wyzaczay jest jako określoy kwatyl, przy założeu, że stopy zwrotu ( macerz kowaracj w przypadku westycj portfelowych) mają rozkład ormaly lub logarytmczo-ormaly[10, s.189-3], [3, s.18-7]; metoda symulacj hstoryczej wartość zagrożoa wyzaczaa jest w oparcu o rzeczywsty rozkład stóp zwrotu daego waloru lub portfela [16, s.5-19], [3, s ]; metoda symulacj Mote Carlo operająca sę a symulacj komputerowej [15, s ], [14]. Jako alteratywe metody wyzaczea wartośc zagrożoej wskazuje sę m.. podejśce wyzaczea kwatyla dowolego rozkładu [1, s ], podejśce oparte a teor wartośc ekstremalych [9, s.39-70], [13, s ], [5, s.09-8], [6, s.38-95], podejśce oparte a wykorzystau wartośc pochodzących z ogoa rozkładu czy aalzę scearuszową [18, s.43-67]. Najważejszą zaletą VaR jest ujęce ryzyka w postac trójczłoowej, obejmującej [5, s.5] : źródło ryzyka, czyl czyk decydujący o zmeośc efektu dzałaa człoweka, tkwący w jego otoczeu, a tym samym obektywy w stosuku do podejmowaych decyzj; wrażlwośc podejmowaych dzałań a to źródło ryzyka, czyl stopeń uzależea zmeośc wyku podejmowaych dzałań w stosuku do źródła ryzyka; efekt ryzyka w postac wyku podejmowaych dzałań. Koleją marą zmeośc opracowaą przez grupę RskMetrcs TM jest RskGrade TM [19]. Mara ta opera sę a tych samych daych aalzach, co VaR, jedak ze względu a to, że jest skalowaa, jest bardzej tucyja łatwejsza w użycu w porówau do VaR. RskGrades TM zasadczo przyjmuje wartośc od 0 do 1000, jedak góra graca w ektórych sytuacjach może zostać przekroczoa. Przyjmuje sę, że wartość 100 odpowada przecętej wartośc RskGrades TM główych deksów rykowych w latach postrzegaych, jako okres ormalych waruków a ryku (rocza zmeość deksów wyosła wówczas 0%). Wartość RskGrades TM wyosząca zero charakteryzuje środk trzymae w gotówce, atomast w przypadku IPO spółek techologczych ależy oczekwać wartośc tej mary przekraczającej RskGrade jest stadardową marą zmeośc, która pozwala bezpośredo porówywać mędzy sobą ryzyko zwązae z westowaem w róże aktywa lub w róże regoy śwata. Wartość RskGrade dla -tego aktywa wyzacza se z formuły: 5 RskGrade ( ) , bazowa gdze σ jest dzeą zmeoścą -tego aktywa, σ bazowa - zmeoścą bazową, 5 umożlwa przelczee zmeośc dzeej a roczą, a współczyk 0, odpowada bazowej zmeośc roczej wyoszącej 0% przyjętej, jako pozom zmeośc w ormalych warukach rykowych. Zmeość daego aktywa wyzaczaa jest, jako wykładcza średa ruchoma, gdze ostatm obserwacją przypsywae są wyższe wag. Średa ważoa zmeość -tego aktywa w t-tym okrese defowaa jest jako: (11) 960

6 gdze: 1 j, t j 1 r, t j (1) 1 r,t jest dzeą logarytmczą stopą zwrotu z -tego aktywa P, t r, t l, P P,t to cea -tego aktywa w okrese t, λ współczyk wygładzaa, zależy od horyzotu westycyjego, w przypadku westorów dywdualych współczyk te ajczęścej przyjmoway jest a pozome 0,97 przy lczbe obserwacj = RYZYKO INWESTYCJI W SPÓŁKI SEKTORA TSL Ocea pozomu ryzyka zwązaego z westowaem w spółk sektora TSL w Polsce w oparcu o wyżej opsae mary, e jest jedozacza. W okrese ostatego roku, przy średej dzeej stope zwrotu deksu WIG a pozome 0,06%, dwe spółk (TRANSPOL oraz PEKAES) mały od poad 4-krote wyższą stopę zwrotu, co przy eco poad 3-krote wyższej wartośc odchylea stadardowego spowodowało ukształtowae sę współczyka zmeośc CV a pozome ższym ż jego wartość dla szerokego ryku. Zdecydowae ajmejszą zmeoścą, a przez to ajmejszym ryzykem, cechuje sę spółka PKPCARGO, ale jedocześe w całym swom okrese otowań odotowała oa ujemą średą dzeą stopę zwrotu (-0,01%). Charakterystyk lczbowe poszczególych mar ryzyka prezetuje tabela 1 oraz tabela. Tab. 1. Charakterystyk lczbowe dla dzeych stóp zwrotu badaych spółek sektora TSL a tle deksu WIG w okrese źródło: oblczea opracowae włase., t1 średa m max s(x) CV d Q S(x)_ PKPCARGO 161-0,0001-0,058 0,03 0,018 x 0,0091 0,0068 0,0100 OTLOG 135 0,0004-0,17 0,116 0, ,0000 0,0 0,0144 0,056 KDMSHIPNG 109-0,009-0,403 0,134 0,0543 x 0,035 0,0047 0,0634 AVIASG -0,0031-0,106 0,157 0,095 x 0,0190 0,011 0,004 PCCINTER 44 0,0014-0,14 0,1 0,0375 6,7857 0,035 0,015 0,040 TRANSPOL 6 0,003-0,09 0,18 0,033 14,4348 0,0 0,0169 0,018 PEKAES 41 0,007-0,068 0,166 0, ,593 0,01 0,0147 0,015 WIG 48 0,0006-0,05 0,09 0, ,6667 0,0074 0,0056 0,0073 Tab.. Charakterystyk lczbowe dla dzeych stóp zwrotu badaych spółek sektora TSL a tle deksu WIG w od początku otowań do da źródło: oblczea opracowae włase. średa m max s(x) CV d Q S(x)_ PKPCARGO 161-0,0001-0,058 0,03 0,018 x 0,0091 0,0068 0,0100 OTLOG 135 0,0004-0,17 0,116 0,0340 0,931 0,0 0,0144 0,056 KDMSHIPNG 307-0,0031-0,403 0,134 0,0378 x 0,0163 0,0033 0,0476 AVIASG 789-0,0003-0,106 0,35 0,090 x 0,0175 0,0097 0,000 PCCINTER ,000-0,14 0,1 0,0305 x 0,0176 0,0077 0,053 TRANSPOL 89 0,0013-0,331 0,4 0,043 0,1058 0,054 0,0166 0,093 PEKAES 369 0,0004-0,137 0,31 0,056 0,1108 0,0167 0,0114 0,0160 WIG ,0009-0,107 0,159 0,0191 0,101 0,017 0,008 0,0140 Aalzując mapę dochód-ryzyko zaprezetowaa a rysuku 1 moża potwerdzć, że PKPCARGO charakteryzuje sę ajmejszym pozomem ryzyka, atomast spółka OTLOG oferuje podoby pozom dochodu, jak deks WIG, jedak charakteryzuje sę zacze wyższym pozomem zmeośc. W przypadku spółek sektora TSL, w sferze zateresowań westorów powy zaleźć 961

7 sę spółk PEKAES, TRANSPOL oraz PCCINTER, atomast westorzy pow ukać AVIASG przede wszystkm KDMSHIPPNG. Rys. 1. Mapa dochód-ryzyko dla badaych spółek sektora TSL a podstawe daych za okres źródło: opracowae włase. Oceając wartość zagrożoą dla badaych spółek, moża stwerdzć, że a pozome a pozome stotośc 0,1, ajwększą dzeą stratę w okrese moża było poeść w przypadku zawestowaa w spółkę KDMSHIPNG (-4,5%),AVIASG (-4,%) oraz OTLOG PCCINTER (-3,6%). Przecęte raz w mesącu dzey pozom strat w przypadku spółek TSL kształtował sę od 1,7%, w przypadku spółk PKPCARGO, aż do 9,6% w przypadku spółk KDMSHIPPNG, atomast raz a sto otowań, w cągu jedego otowaa moża było poeść stratę w wysokośc od 5,3% (w przypadku PKPCARGO) aż do 11,% (w przypadku OTLOG oraz PCCINTER. Poszczególe wartośc VaR dla badaych spółek a tle deksu WIG prezetuje tabela 3. Tab. 3. Wartośc VaR otrzymae metodą symulacj hstoryczej dla wybraych pozomów α dla badaych spółek sektora TSL a tle deksu WIG źródło: oblczea opracowae włase. dla α=0,1 dla α=0,05 dla α=0,01 od początku otowań za ostat rok od początku otowań za ostat rok od początku otowań za ostat rok PKPCARGO -0,014-0,014-0,017-0,017-0,053-0,053 OTLOG -0,036-0,036-0,046-0,046-0,13-0,13 KDMSHIPNG -0,06-0,045-0,051-0,096-0,136-0,38 AVIASG -0,03-0,04-0,046-0,049-0,073-0,077 PCCINTER -0,034-0,036-0,05-0,048-0,09-0,11 TRANSPOL -0,04-0,034-0,051-0,045-0,09-0,08 PEKAES -0,06-0,08-0,036-0,046-0,063-0,063 WIG -0,018-0,011-0,07-0,014-0,055-0,033 Ostatą z prezetowaych w artykule mar ryzyka jest wartość RskGrade. Na jej podstawe moża po raz kolejy potwerdzć pogląd, ze spółk sektora TSL charakteryzują sę poadprzecętym pozomem ryzyka. Przy przyjęcu, że w okrese ormalośc a ryku, mara ta przyjmuje wartość 100, to takm pozom charakteryzowały sę w badaym okrese, tylko akcje PKPCARGO. Co węcej, w okrese od r. do r. dla deksu WIG wyzaczoy pozom RskGrade kształtował sę a pozome eco poad 56, atomast a przykład dla spółk KDMSHIPPNG był prawe dzesęcokrote wyższy. Poza PKPCARGO KDMSHIPPNG pozostałe spółk 96

8 charakteryzowały sę pozomem RskGrade mędzy 00 a 300. Dokłade formacje dotyczące pozomów RISKGRADE badaych spółek prezetuje tabela 4. Tab. 4. Wartość RskGrade dla badaych spółek sektora TSL a tle deksu WIG (przy założeu =151 oraz λ=0,97) źródło: oblczea opracowae włase. PKPCARGO 98,95 OTLOG 80,658 KDMSHIPNG 544,561 AVIASG 59,953 PCCINTER 194,10 TRANSPOL 40,5 PEKAES 08,644 WIG 56,316 Uwaga: dla spółek OTLOG oraz KDMSHIPNG za przyjęto rzeczywstą lczbę dzeych stóp zwrotu WNIOSKI Na podstawe przeprowadzoych badań moża stwerdzć, że sektor TSL e jest sektorem jedorodym pod względem pozomu ryzyka dla westorów a ryku kaptałowym. Wśród badaych spółek pozytywe pod tym względem wyróża sę spółka PKPCARGO, która w okrese 1 lpca 013 roku 30 czerwca 014 roku charakteryzowała sę ajmejszym pozomem zmeośc dzeych stóp zwrotu, jedak odotowała ewelką, ale jedak ujemą średą stopę zwrotu w tym okrese (- 0,01%). Na drugm begue zalazła sę spółka KDMSHHIPNG, w przypadku której ależy zwrócć uwagę a trzy elemety: ajwyższy pozom zmeośc wśród badaych spółek, ajwyższą ujemą średą stopę zwrotu oraz a wyraźe w przypadku tej spółk ryzyko poltycze (jest to ukrańska spółka dzałająca w braży żeglug trasportowej, kocetrująca sę a szowym segmece trasportu rzeczo-morskego suchych towarów masowych w rejoe Morza Czarego, Azowskego Śródzemego [9]). Wśród pozostałych spółek, które charakteryzowały sę podobym pozomem ryzyka, trzy (PEKAES, TRANSPOL oraz PCCINTER) odotowały w ostatm roku średą dzeą stopę zwrotu powyżej, a pozostałe dwe (OTLOG oraz AVIASG) pożej średej wartośc dla szerokego ryku. Streszczee W artykule zaprezetowao wyk pomaru ryzyka zwązaego z westycjam w spółk zwązae z sektorem TSL, otowaym a Warszawskej Gełdze Paperów Wartoścowych (Ava Solutos Group, KDM Shppg, OT Logstcs SA, PCC Itermodal SA, PEKAES SA, PKP Cargo SA, Tras Poloa SA). Wykorzystao w tym zakrese zarówo klasycze mary oparte o odchylee stadardowe, jak wykorzystao modelowae wartośc zagrożoej (VaR) metodą symulacj hstoryczej oraz wartość RskGrades TM. Rsk of vestmet TSL sector compaes o the Warsaw Stock Exchage Abstract The paper presets the results of measurg the rsk volved vestg the compaes lked to the TSL sector ad lsted o the Warsaw Stock Exchage (Ava Solutos Group, KDM Shppg, OT Logstcs SA, PCC Itermodal SA, PEKAES SA, PKP Cargo SA, Tras Poloa SA). I order to take the measuremets, both classcal measures based o the stadard devato, as well as modelg the value at rsk (VaR) by meas of hstorcal smulato ad RskGrades TM value, were appled. 963

9 BIBLIOGRAFIA 1. Aas K, Haff I, The Geeralzed Hyperbolc Skew Studet s t-dstrbuto, Joural Of Facal Ecoometrcs 4 (), Aalza westycj a ryku kaptałowym w Polsce w 1999 roku. Praktyczy poradk westora, czyl jak pomożyć swoje peądze, red. W. Tarczyńsk, Wydawctwo Naukowe Uwersytetu Szczecńskego, Szczec Aūas P, Nedzveckas J, Krušskas R, Varace covarace rsk value model for currecy market, Egeerg Ecoomcs 1(161), Arvat C., Patelous A.A., The Evaluato of Busess Rsk Maagemet Europea Emergg Markets, [w] Rsk Maagemet, red. B. Jordao, E.Sousa, Nova Scece Publshers, Ic., New York Bekros S, Georgoutsos D, Estmato of Value-at-Rsk by extreme value ad covetoal methods: a comparatve evaluato of ther predctve performace, Joural of Iteratoal Facal Markets, Isttutos ad Moey, 15(3), Bhattacharyya M, Rtola G, Codtoal VaR usg EVT Towards a plaed marg scheme, Iteratoal Revew of Facal Aalyss, 17(), C.Olse, Rsk Maagemet Emergg Market, Facal Tmes/Pretce Hall, Czekaj J., Ryk, strumety stytucje fasowe, PWN, Warszawa Daelsso J., De Vres C.G., Value-at-rsk ad extreme returs, Aales d'ecoome et de Statstque, Dave R.D., Stahl G., O the accuracy of VaR estmates based o the varace-covarace approach, I Rsk Measuremet, Ecoometrcs ad Neural Networks. Physca-Verlag HD, Dębsk W., Ryek fasowy jego mechazmy. Podstawy teor praktyk, PWN, Warszawa Dmowsk A., Prokopowcz D., Ryk fasowe. Df, Warszawa Embrechts P., Extreme value theory: Potetal ad lmtatos as a tegrated rsk maagemet tool. Dervatves Use, Tradg & Regulato, 6(1), Glasserma P., Hedelberger P., Shahabudd P., Effcet Mote Carlo methods for value-at-rsk, IBM TJ Watso Research Ceter Hacura A., Jadamus-Hacura M., Kocot A,. Rsk aalyss vestmet apprasal based o the Mote Carlo smulato techque, The Europea Physcal Joural B - Codesed Matter ad Complex Systems 0(4), Hull J., Whte A., Icorporatg volatlty updatg to the hstorcal smulato method for Value at Rsk, Joural of Rsk (Fall), Vol. 1, Jajuga K., Jajuga T., Iwestycje, PWN, Warszawa Jamshda F., Zhu Y., Scearo smulato: Theory ad methodology, Face ad Stochastcs, 1(1), Km J., Ma J., RskGradesTM Techcal Documet, RskMetrcs Group, Korek D., Korek S., Podstawy fasów,pwn, Warszawa Metel G., Ryzyko ryku akcj, CeDeWu.pl, Warszawa 01.. Olse C., Rsk Maagemet Emergg Market, Facal Tmes/Pretce Hall, Prtsker M., The hdde dagers of hstorcal smulatos, Joural of Bakg & Face 30(), Sławńsk A., Ryk fasowe, PWE, Warszawa Szopa A., Podstawy żyer Fasowej, Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., Warszawa Tarczyńsk W., Fudametaly portfel paperów wartoścowych, PWE, Warszawa Trzpot G., O wybraych własoścach mar ryzyka, Badaa Operacyje Decyzje 3-4, Ofcya Wydawcza Poltechk Wrocławskej Wawera A., Joek-Kowalska I., Zarządzae wartoścą ryzykem strumetów ryku fasowego, CEDEWU, Warszawa (z d ) 964