PUNKTOWA I PRZEDZIAŁOWA PREDYKCJA PRZEWOZÓW PASAŻERÓW W ŻEGLUDZE PROMOWEJ NA BAŁTYKU W LATACH

Transkrypt

1 STUDIA I PRACE WYDZIAŁU NAUK EKONOMICZNYCH I ZARZĄDZANIA NR 15 Chrisian Lis PUNKTOWA I PRZEDZIAŁOWA PREDYKCJA PRZEWOZÓW PASAŻERÓW W ŻEGLUDZE PROMOWEJ NA BAŁTYKU W LATACH Wprowadzenie Przedmioem analizy, a nasępnie prognozy są przewozy pasażerów w żegludze promowej na Bałyku w relacji Skandynawia polskie pory morskie, prowadzone przez rzech armaorów: Polferries, Uniy Line i Sena Line. Okres analizy obejmuje laa Dane pochodzą z roczników saysycznych ShipPax Informaion. W arykule podjęo próbę predykcji przewozów pasażerskich na laa za pomocą meod przedziałowej esymacji funkcji endencji rozwojowych i eksrapolacji zmodyfikowanych krzywych Neymana na prognozowane okresy. 1. Analiza przewozów pasażerów w żegludze promowej na Bałyku w laach W laach zaobserwowano rosnącą endencję rozwojową w żegludze promowej w relacjach morskie pory skandynawskie pory polskie. W roku 2007 liczba pasażerów zaokręowanych lub wyokręowanych w polskich porach wyniosła osób, wobec pasażerów w 2001 roku. Oznacza o wzros liczby przewiezionych pasażerów w analizowanym okresie o 33,7%. W laach liczba pasażerów rosła średnio z roku na rok o 5,0%, co daje przecięny roczny wzros przewiezionych pasażerów o osób. Tempo

2 170 CHRISTIAN LIS wzrosu rynku przewozów pasażerów na Bałyku wzrosło po inegracji Polski z Unią Europejską. Jes o efek unijnego posulau swobodnego przepływu ludzi i kapiału oraz częściowego owarcia rynków pracy w Unii Europejskiej dla Polaków. Rozwojowi ego rynku i uprawianiu urysyki dodakowo sprzyja wzros gospodarczy w Polsce przekraczający 6% rocznie (od 2006 r.). Tabela 1. Przewozy pasażerów na Bałyku w relacji pory skandynawskie polskie pory według wojewódzw Laa kraj Przewozy wojewódzwo zachodniopomorskie wojewódzwo pomorskie Udział w przewozach pasażerów wojewódzwo zachodniopomorskie osoby % wojewódzwo pomorskie ,7 49, ,1 53, ,5 55, ,3 54, ,2 49, ,6 49, ,8 50,2 Źródło: [5]; [6]; [8]; [9]; [10]. W ujęciu regionalnym udział porów wojewódzw nadmorskich: zachodniopomorskiego i pomorskiego, w rynku przewozów pasażerskich w żegludze promowej rozkładał się równomiernie (po ok. 50%), z wyjąkiem la , kiedy zarysowała się niewielka przewaga porów wojewódzwa pomorskiego (rysunek 2). W wojewódzwie zachodniopomorskim w 2007 roku przewozy pasażerskie wzrosły w sosunku do 2001 roku o 31,2%, naomias w wojewódzwie pomorskim o 36,4%. W roku 2007 w porównaniu z 2006 rokiem pory wojewódzwa zachodniopomorskiego odnoowały wzros przewozów pasażerskich o 0,9%, a wojewódzwa pomorskiego o 4,1%. W abeli 2 przedsawiono wielkości przewozów pasażerskich w żegludze promowej w laach z podziałem na armaorów i poszczególne linie w wojewódzwie zachodniopomorskim. W analizowanym okresie regularną żeglugę uprawiało dwóch armaorów (operaorów ransporu morskiego): Polferries i Uniy Line.

3 PUNKTOWA I PRZEDZIAŁOWA PREDYKCJA PRZEWOZÓW PASAŻERSKICH W ŻEGLUDZE PROMOWEJ NA BAŁTYKU W LATACH Należy dodać, że w 2002 roku Żegluga Gdańska uruchomiła w sezonie lenim srice urysyczne połączenie Kołobrzeg Allinge/Nexö i przewiozła pasażerów. Po roku 2002 żegluga z Kołobrzegu na duńską wyspę Bornholm zosała wsrzy mana. W luym 2007 roku Uniy Line wysarowała z nowym połączeniem Świnoujście Trelleborg, a 14 października 2007 roku wprowadziła do eksploaacji na linii dodakowy prom Wolin. Do końca 2007 roku Uniy Line przewiozła 4948 pasażerów. W laach Polferries (Polska Żegluga Bałycka) urzymywała regularną żeglugę promową z Kopenhagą, Rønne i Ysad, naomias drugi operaor Uniy Line połączenie z Ysad. Największe wzrosy przewozów pasażerów w analizowanym okresie odnoował Polferries na linii Świnoujście Ysad i Świnoujście Rønne, odpowiednio o 78,0% i 75,4%, przy czym wolumen przewozów w 2007 roku na Bornholm nie przekroczył 12 ys. pasażerów, przy blisko 200 ys. pasażerów przewiezionych do lub ze Skanii. Drugi operaor Uniy Line odnoował w laach mniejszy niż Polferries wzros liczby przewiezionych pasażerów. Wzros en wyniósł 11,4%. W roku 2007 udział Uniy Line w liczbie przewiezionych pasażerów w relacji Świnoujście Ysad wyniósł 56,7% i zmalał od 2001 roku z poziomu 67,6%. Popy na przewozy pasażerów na linii Świnoujście Ysad wzrósł w laach blisko o jedną rzecią. Tabela 2. Przewozy pasażerów na Bałyku w relacji pory skandynawskie pory morskie wojewódzwa zachodniopomorskiego według armaorów i relacji Laa Świnoujście Kopenhaga Polferries (Polska Żegluga Bałycka) Świnoujście Rønne Świnoujście Ysad Uniy Line Świnoujście Ysad Polferries + Uniy Line Świnoujście Ysad osoby Źródło: [5]; [6]; [8]; [9]; [10].

4 172 CHRISTIAN LIS W laach w wojewódzwie pomorskim były dwa regularne połączenia ze Skandynawią: Gdańsk Nynäshamn i Gdynia Karlskrona. Pierwsze obsługiwała spółka Polferries, drugie Sena Line. We wrześniu 2002 roku firma DFDS Seaways wprowadziła promy na linii Gdańsk Kopenhaga Trelleborg i w 2002 roku przewiozła pasażerów, a w 2003 roku pasażerów. W lisopadzie 2003 roku DFDS Seaways wsrzymała żeglugę na ej linii. W laach Birka Line urzymywała dodakowo połączenie w sezonie lenim (wycieczki) w relacji Gdynia Szokholm. Jednak sysemayczne spadki przewożonych pasażerów nie pozwoliły na dalszą eksploaację promów na ej linii. W wojewódzwie pomorskim największy wzros przewozów pasażerskich w żegludze promowej odnoowała w 2007 roku w porównaniu z 2001 rokiem Sena Line wzros o 42,9%. W ym czasie Polferries zwiększyło swoje przewozy pasażerskie o 20,9%. Dane przedsawiono w abeli 3. Tabeli 3. Przewozy pasażerów na Bałyku w relacji pory skandynawskie pory morskie wojewódzwa pomorskiego według armaorów i relacji Polferries Laa (Polska Żegluga Bałycka) Sena Line Gdańsk Nynäshamn Gdynia Karlskrona Źródło: [5]; [6]; [8]; [9]; [10]. W abeli 4 zesawiono przewozy pasażerów realizowane przez poszczególnych armaorów (operaorów) w celu usalenia ich udziałów w rynku przewozów pasażerskich w żegludze promowej w relacji ze Skandynawią.

5 PUNKTOWA I PRZEDZIAŁOWA PREDYKCJA PRZEWOZÓW PASAŻERSKICH W ŻEGLUDZE PROMOWEJ NA BAŁTYKU W LATACH Tabeli 4. Przewozy pasażerów na Bałyku w relacji pory skandynawskie pory morskie poszczególnych armaorów i ich udziały w rynku przewozów pasażerskich Przewozy Udział w rynku (%) Laa Polferries (Polska Żegluga Bałycka) Uniy Line Sena Line Polferries (Polska Żegluga Bałycka) Uniy Line Sena Line ,0 26,4 34, ,8 23,1 40, ,1 22,0 42, ,1 22,7 40, ,0 23,7 34, ,9 22,6 36, ,0 22,0 37,0 Źródło: [5]; [6]; [8]; [9]; [10]. Rys. 1. Udziały w rynku przewozów pasażerskich w żegludze promowej w relacji pory skandynawskie polskie pory morskie w 2007 roku Sena Line 37% Uniy Line 22% Polferries (Polska egluga Ba ycka) 41% Źródło: opracowanie własne na podsawie [6]. W roku 2007 największy udział w badanym rynku miał Polferries (41%), na drugim miejscu była Sena Line (37%), a na rzecim miejscu Uniy Line (22%).

6 174 CHRISTIAN LIS 2. Prognozy przewozów pasażerów w żegludze promowej na Bałyku w laach Isoą prognozowania jes przewidywanie przyszłych zdarzeń w celu zmniejszenia ryzyka w procesie podejmowania decyzji. W ekonomii nie wszyskie zdarzenia i procesy dają się przewidzieć. Jeżeli procesy są czyso losowe, o jego przyszłe realizacje są nieprzewidywalne. Jak pisze J. Hozer 1, bariery przewidywalności zjawisk gospodarczych leżą w charakerze powiązań między nimi. Przewidywalność jes możliwa w przypadku powiązań kauzalnych i koegzysencjalnych pod warunkiem ich odkrycia bądź gdy zmienna prognozowana cechuje się prawidłowością w zakresie dynamiki. Posługiwanie się naukowymi meodami prognozowania, oparymi na modelach ekonomerycznych, wymaga więc przyjęcia podsawowych założeń. Do najważniejszych rzeba zaliczyć znajomość ekonomerycznego modelu kszałowania się zmiennej prognozowanej, sabilność prawidłowości ekonomicznej zarówno w okresie modelowania, jak i prognozowania (zasada dynamicznego saus quo), sabilność rozkładu składnika losowego, znajomość warości zmiennych objaśniających w okresie prognozowanym i dopuszczalność eksrapolacji ych zmiennych poza zaobserwowany w próbie obszar zmienności. Dla wyznaczenia punkowych prognoz przewozów pasażerów w żegludze promowej na laa w skali kraju i wojewódzw nadmorskich dokonano eksrapolacji liniowych funkcji endencji rozwojowej. Nasępnie zbudowano 95-procenowe przedziały ufności dla uzyskanych prognoz według wzoru: P y v E Y ) y v = 1 α α α (1) Wysępujący we wzorze sandardowy błąd predykcji ex ane (v ) można wyznaczyć dla rendów liniowych według nasępującej formuły skalarnej: v = S e 2 ) ) n = n (2) 1 Por. [2], s. 165.

7 PUNKTOWA I PRZEDZIAŁOWA PREDYKCJA PRZEWOZÓW PASAŻERSKICH W ŻEGLUDZE PROMOWEJ NA BAŁTYKU W LATACH lub macierzowej: v = S e x T 1 T X X ) x ) 1 (3) gdzie: S e odchylenie sandardowe składnika losowego, zmienna czasowa przyjmująca warości 1, 2,..., n, n długość okresu modelowania zjawiska, x * wekor wierszowy warości zmiennych objaśniających w okresie prognozowanym, X macierz zaobserwowanych warości zmiennych objaśniających. Waro zauważyć, że zaproponowane przez auora przedziały ufności dla prognoz przewozów pasażerów są szersze niż przedziały ufności dla funkcji endencji rozwojowych (worzące zw. krzywe Neymana) o dwa odchylenia sandardowe składnika losowego. Wynika o z faku, że maksymalny błąd esymacji rendu liniowego jes o odchylenie sandardowe składnika losowego mniejszy od sandardowego błędu predykcji ex ane. Do oceny dopuszczalności uzyskanych prognoz zasosowano względny błąd predykcji ex ane w posaci: η v = y 100% (4) Prognozy uznaje się za obarczone małym błędem, jeżeli η 5% (warunek dopuszczalności prognoz). W abeli 5 zesawiono rezulay prognoz punkowych i przedziałowych oraz podano sandardowe i względne błędy predykcji ex ane. W laach ukszałował się rosnący rend przewozów pasażerskich. Oszacowano paramery rendu liniowego, kóry w 93,6% wyjaśniał zmienność przewozów w analizowanym okresie. Przyjmując zasadę dynamicznego saus quo, wyznaczono prognozy przewozów pasażerów w laach (abela 5). W laach przewozy pasażerów w polskich porach morskich w relacji z porami skandynawskimi będą rosły średnio o pasażerów rocznie, co oznacza średnioroczny przewidywany wzros na poziomie 4,3%. Uzyskane prognozy były obarczone niskimi błędami predykcji ex ane (ok. 3%), dzięki czemu można uznać je za

8 176 CHRISTIAN LIS dopuszczalne. Z 95-procenową ufnością można wierdzić, że w 2008 roku przedział liczbowy o końcach 1 111,8 ys. osób i 1 332,6 ys. osób pokryje przewidywaną wielkość przewozów w rozważanych relacjach, w 2009 roku przedział o końcach 1 155,0 ys. osób i 1 395,6 ys. osób, a w 2010 roku przedział o końcach 1 197,0 ys. osób i 1 459,9 ys. osób. Laa Tabela 5. Zesawienie wyników predykcji przewozów pasażerów na Bałyku w relacji z polskimi porami morskimi w laach Prognoza punkowa y * (ys. osób) Granice 95% przedziałów ufności dla prognoz L y * (ys. osób) y * U (ys. osób) Polska Sandardowy błąd predykcji ex ane v (ys. osób) Względny błąd predykcji ex ane , , ,6 37,2 3, , , ,6 37,7 2, , , ,9 38,2 2,88 Wojewódzwo zachodniopomorskie ,2 490,4 728,1 40,0 6, ,7 510,1 769,2 40,6 6, ,1 528,6 811,6 41,1 6,14 Wojewódzwo pomorskie ,0 520,6 705,4 31,1 5, ,6 535,0 736,3 31,6 4, ,3 548,3 768,3 32,0 4,86 η (%) Źródło: obliczenia własne. Wyznaczono również prognozy przewozów pasażerów w żegludze promowej w ujęciu regionalnym, czyli z podziałem na wojewódzwa nadmorskie (rysunki 3 i 4). Jednak w obu przypadkach rendy liniowe wyjaśniały zmienność dynamiki przewozów w około 80% i o przełożyło się na wyższe względne błędy prognoz, a co za ym idzie, szersze przedziały ufności dla prognoz (abela 5). Jeżeli chodzi o prognozy przewozów w wojewódzwie zachodniopomorskim, o błędy predykcji przekroczyły dopuszczalne (akcepowane) poziomy w każdym okresie prognozy, naomias w wojewódzwie pomorskim oscylowały one wokół warości granicznej 5%.

9 PUNKTOWA I PRZEDZIAŁOWA PREDYKCJA PRZEWOZÓW PASAŻERSKICH W ŻEGLUDZE PROMOWEJ NA BAŁTYKU W LATACH Rys. 2. Prognozy przewozów pasażerskich w żegludze promowej w Polsce laa Źródło: opracowanie własne. Rys. 3. Prognozy przewozów pasażerskich w żegludze promowej w wojewódzwie zachodniopomorskim laa Źródło: opracowanie własne.

10 178 CHRISTIAN LIS Rys. 4. Prognozy przewozów pasażerskich w żegludze promowej w wojewódzwie pomorskim laa Źródło: opracowanie własne. Podsumowanie W laach zaobserwowano isony wzros liczby przewiezionych pasażerów w żegludze promowej pomiędzy morskimi porami polskimi a skandynawskimi. W roku 2007 przewieziono pasażerów wobec osób w 2001 roku. Oznacza o wzros o jedną rzecią. W analizowanym okresie żeglugę promową uprawiało rzech armaorów: Polferries (Polska Żegluga Bałycka), Uniy Line i Sena Line. W arykule wyznaczono prognozy przewozów pasażerów pomiędzy porami polskimi i skandynawskimi na laa Prognozy były obarczone akcepowalnymi błędami predykcji ex ane. Waro również dodać, że próba prognozowania przewozów na niższym poziomie agregacji zmiennej prognozowanej, czyli dla poszczególnych relacji lub armaorów uprawiających żeglugę promową, dała w większości przypadków nieakcepowane warości błędów predykcji, co było wynikiem dużej zmienności losowej powiązanej z celową działalnością zarządów spółek armaorskich. Okazuje się, że przy wyższym poziomie agregacji zmiennej prognozowanej czynniki losowe w dużej mierze się znoszą, na przykład zjawisko przepływu ładunków i pasażerów między armaorami czy relacjami, dające relaywnie wysoką

11 PUNKTOWA I PRZEDZIAŁOWA PREDYKCJA PRZEWOZÓW PASAŻERSKICH W ŻEGLUDZE PROMOWEJ NA BAŁTYKU W LATACH zmienność obserwowaną na poziomie armaora czy relacji, w skali kraju lub wojewódzw jes niezauważalne. Lieraura 1. Dimann P., Prognozowanie w przedsiębiorswie, Oficyna Ekonomiczna, Kraków Hozer J., Mikroekonomeria. Analizy, diagnozy, prognozy, PWE, Warszawa Pawłowski Z., Zasady predykcji ekonomicznej, PWN, Warszawa Zeliaś A., Pawełek B., Wana S., Prognozowanie ekonomiczne. Teoria, przykłady, zadania, Wydawnicwo Naukowe PWN, Warszawa Marke: 07, Saisics, ShipPax Marke: 08, Saisics, ShipPax Prognozowanie gospodarcze. Meody i zasosowania, red. M. Cieślak, Wydawnicwo Naukowe PWN, Warszawa The Yearbook for Passenger and Ro-Ro Shipping, Saisics and Oulook 2006, ShipPax The Yearbook for Passenger Shipping Traffi c Figures, Saisics 03, ShipPax The Yearbook for Passenger Shipping Traffi c Figures, Saisics 04, ShipPax SPOT AND INTERVAL PREDICTION OF PASSENGER TRAFFIC IN BALTIC FERRY SHIPPING IN Summary The subjec of he aricle was predicion of passenger raffic in Balic ferry shipping. The passenger raffic beween Polish and Scandinavian Sea Pors in years was deermined in he aricle. Forecasing process was based on he analysis of passenger raffic in years There were increasing rends of passenger ferry shipping in ha period. The number of passengers increased by 33,7% in he year 2007 compared o he year Thanks o he regulariy of growing endency ha was observed, here were accepable forecass deermined. Auhor used saisic mehods of spo and inerval predicion. Translaed by Chrisian Lis

12