Analiza kosztów wytwarzania energii elektrycznej w elektrowniach systemowych

Transkrypt

1 POLITYKA ENERGETYCZNA Tom 10 Zeszy specjalny PL ISSN Janusz SOWIÑSKI* Analiza koszów wywarzania energii elekrycznej w elekrowniach sysemowych STRESZCZENIE. Zaporzebowanie na energiê elekryczn¹ w kraju wzrasa w osanich laach sysemaycznie. Na en rend nak³ada siê jednoczeœnie proces sarzenia siê isniej¹cych bloków energeycznych. Konieczne s¹ nowe inwesycje, równie w posaci modernizacji ypu rerofi. Odworzenie mocy i zapewnienie pokrycia zaporzebowania bêdzie wymagaæ wprowadzania corocznie do sysemu oko³o MW w ci¹gu najbli szych la. Konieczna jes analiza sraegii rozwojowych sysemu wywórczego, a jej podsaw¹ jes analiza koszów wywarzania energii elekrycznej z uwzglêdnieniem koszów op³a za u ykowanie œrodowiska. W arykule zaprezenowano analizê koszów doycz¹c¹ przysz³oœciowych echnologii mo - liwych do zasosowania w Polsce. Przedsawiono rezulay w³asnych oszacowañ. S OWA KLUCZOWE: elekrownia, koszy, prognozowanie Wprowadzenie Przedsawione w abeli 1 wielkoœci charakeryzuj¹ce polsk¹ elekroenergeykê wskazuj¹ na sysemayczny wzros zaporzebowanie na energiê elekryczn¹ w osanim dziesiêcioleciu. Na en rend nak³ada siê niekorzysne zjawisko sarzenia siê urbozespo³ów. Prawie po³owa mocy wywórczych (ko³ów i urbogeneraorów) eksploaowana jes d³u ej ni * Dr in. Insyu Elekroenergeyki, Poliechnika Czêsochowska, Czêsochowa. Recenzen: prof. dr hab. in. Eugeniusz MOKRZYCKI 229

2 30 la. Brak œrodków na inwesycje i modernizacje pog³êbia niekorzysn¹ syuacjê. Wprowadzane corocznie w osanim dziesiêcioleciu nowe moce w wysokoœci oko³o 400 MW nie zapewniaj¹ odworzenia mocy wywórczych. Szacuje siê, e w najbli szych laach w polskim sysemie powinno pojawiaæ siê rocznie oko³o MW nowych mocy. Dodakowo syuacjê w elekroenergeyce komplikuj¹ wymagania ekologiczne doycz¹ce elekrowni, a formu³owane w wielu dokumenach, miêdzy innymi. w Trakacie akcesyjnym, Dyrekywie EU 2001/80/WE, BAT Reference Documen for LCP, Prookole z Kioo. Na ceny energii elekrycznej coraz bardziej wp³ywaj¹ mechanizmy rynkowe, ale mechanizmy regulacji bazuj¹ zarówno na zasadzie pokrycia uzasadnionych koszów dzia³alnoœci przedsiêbiorsw energeycznych, jak i zasadzie ochrony odbiorców przed prakykami monopolisycznymi. Zasada cen wolnorynkowych nominalnie panuje na rynku wywórców energii elekrycznej. Œrednia cena energii elekrycznej w pierwszym pó³roczu 2006 roku na rynku hurowym wynosi³a 141,31 z³/mw h i by³a o 23% ni sza ni cena energii sprzedawanej w ramach KDT (udzia³ KDT w sprzeda y o oko³o 55% rynku). Wy sze o oko³o 16% s¹ ceny energii pochodz¹cej z elekrowni na wêglu kamiennym (oko³o 147 z³/mw h) w sosunku do elekrowni na wêglu brunanym (oko³o 127 z³/mw h). Wy sze s¹ ceny energii z kogeneracji, a najwy sze ze Ÿróde³ przyjaznych œrodowisku (OZE). TABELA 1. Wielkoœci charakeryzuj¹ce elekroenergeykê polsk¹ TABLE 1. Iems describing Polish power engineering Wyszczególnienie Jednoska Laa Zu ycie energii elekrycznej ogó³em TW h 136,2 138,8 145,8 Moc zainsalowana na koniec roku MW Maksymalne zaporzebowanie mocy MW ród³o [1] Analizuj¹c sraegie rozwojowe sysemu elekroenergeycznego niezwykle wa nym problemem jes w³aœciwe prognozowanie cen na rynku energii elekrycznej i koszów jej wywarzania, opisywane m.in. w [7, 8, 9, 11, 12]. 1. Nowoczesne echnologie w krajowych elekrowniach sysemowych Z przemian dokonuj¹cych siê na œwiecie w osanich dziesiêcioleciach wynikaj¹ dalekosiê ne konsekwencje dalszych zmian srukuralnych w polskiej elekroenergeyce. 230

3 W zakresie sraegii energeycznej wyznacznikiem s¹ dzia³ania podejmowane przez inne pañswa, realizuj¹ce programy inwesycyjne w nowe echnologie wodorowe. Niew¹pliwym ograniczeniem jes koniecznoœæ realizacji wymagañ bezpieczeñswa energeycznego. Przewiduje siê, e zmiany echnologiczne w polskiej elekroenergeyce dopiero nas¹pi¹. Tendencja œwiaowa o rozwój rozproszonych echnologii wodorowych, zw³aszcza w posaci ogniw paliwowych. Warunkiem koniecznym realizacji echnologii wodorowej jes rozwój echnologii ransporu gazu ziemnego: echnologii LNG (Liquified Naural Gas) icng(compressed Naural Gas). Nale y przypuszczaæ, e podsawowym noœnikiem echnologii wodorowej w pierwszej fazie rozwoju bêdzie gaz ziemny, a w póÿniejszych zasosowaniach produky zgazowania wêgla i zgazowanie biomasy. Technologie zgazowania wêgla worz¹ nowe perspekywy wykorzysania wêgla w konekœcie urzymania ego noœnika jako podsawy narodowego bezpieczeñswa energeycznego. W prognozach uznaje siê, e najisoniejszym Ÿród³em energii odnawialnej w Polsce bêdzie biomasa produkowana z wykorzysaniem in ynierii geneycznej. Proekcjonizm pañswa w ym zakresie powinien sprowadzaæ siê do zwiêkszenia wykorzysania biomasy w energeyce, g³ównie w lokalnym ciep³ownicwie i elekroenergeyce. Pañswo ma mo - liwoœæ poprzez sysem podakowy wp³ywania na rozwój odnawialnych Ÿróde³ energii, ale wydaje siê, e nie preferencje a liberalizacja w ym wzglêdzie jes w³aœciwsz¹ drog¹. Oznacza o regulacje (przede wszyskim URE) prowadz¹ce do wiêkszej ochrony inwesorów przed dominuj¹c¹ rol¹ spó³ek dysrybucyjnych, zw³aszcza przy okreœlaniu warunków przy³¹czania Ÿróde³ rozproszonych do sieci, zasad okreœlania w aryfach ceny energii odnawialnej, jak równie sosowania op³a przesy³owych. Oprócz elekroenergeyki gazowej, wêglowej i odnawialnej, analizuj¹c echnologie wywarzania energii elekrycznej, nale y uwzglêdniæ elekroenergeykê aomow¹, dla kórej obecnie ksza³uj¹ siê uwarunkowania umo liwiaj¹ce realizacjê projeków inwesycyjnych. Z uwagi na wysokie koszy budowy elekrowni aomowej (nak³ad inwesycyjny nie mniejszy ni 3 mld euro) i fak, e o inwesor musia³by sfinansowaæ realizacjê projeku, wynika koniecznoœæ oceny ryzyka zwi¹zanego z mo liwoœciami sprzeda y wyprodukowanej energii na rynku. Najwiêksi i doœwiadczeni inwesorzy obecni na rynku polskim o mo liwoœciach realizacji inwesycji o EdF i Vaenfall. Oprócz zaisnienia warunków ekonomicznych niezbêdna jes akcepacja spo³eczna do realizacji budowy elekrowni aomowej. W [3, 6] zesawiono informacje o nowoczesnych echnologiach wywarzania energii elekrycznej, skupiaj¹c siê na koszach inwesycyjnych i eksploaacyjnych. Paramery echniczne s¹ publikowane w maeria³ach informacyjnych i promocyjnych przez dosawców urz¹dzeñ energeycznych. Z punku widzenia konkurencji na rynku energii elekrycznej najisoniejszymi informacjami s¹ jednak informacje ekonomiczne. Pozwalaj¹ one wykonaæ wsêpne, wielowarianowe analizy projeków inwesycyjnych, umo liwiaj¹ce wybór efekywnego rozwi¹zania. W [3, 6] jako nowoczesne opisano echnologie mog¹ce byæ przedmioem zaineresowania inwesorów planuj¹cych wejœcie na rynek wywarzania energii elekrycznej. W lieraurze zidenyfikowano nasêpuj¹ce echnologie (opisy echnologii zgodne z [3]), jako rokuj¹ce najwiêksze nadzieje na wdro enie w Polsce: elekrownie na paliwa gazowe: 231

4 urbina gazowa GT, uk³ad gazowo-parowy CCGT (Combined Cycle Gas Turbine); elekrownie na paliwa sa³e: uk³ad gazowo-parowy ze zgazowaniem wêgla IGCC (Inegraed Gasificaion Combined Cycle), kocio³ z amosferycznym paleniskiem fluidalnym AFBC (Amospheric Fluidised Bed Combusion), uk³ad gazowo-parowy z ciœnieniowym ko³em fluidalnym PFBC (Pressurized Fluidised Bed Combusion), blok konwencjonalny na nadkryyczne paramery pary FSB SC (Fossil Seam Boiler Supercriical); elekrownie j¹drowe: elekrownia j¹drowa z reakorem wodnym ciœnieniowym PWR (Pressurized Waer Reacor), elekrownia j¹drowa z reakorem wodnym wrz¹cym BWR (Boiling Waer Reacor), elekrownia j¹drowa z reakorem ciê kowodnym ciœnieniowym PHWR (Pressurised Heavy-Waer Reacor); odnawialne Ÿród³a energii elekrycznej: elekrownia wiarowa, elekrownia wodna. W arykule przeanalizowano koszy wywarzania energii elekrycznej echnologii zesawionych w abeli 2, ród³em danych w abeli 2 s¹ przede wszyskim informacje zesawione na podsawie bazy danych ETDE (Energy Technology Daa Exchange), dane w licznych publikacjach producenów i dosawców urz¹dzeñ dla elekroenergeyki oraz publikacji [3, 6]. W ujednoliceniu koszów i sprowadzeniu ich do roku 2003 wykorzysano wskaÿniki inflacji, realny wzros cen pierwonych noœników energii oraz poziom cen i koszów w Polsce. Zamieszczone w abeli 2 koszy jednoskowe wywarzania energii elekrycznej s¹ wynikami w³asnych oszacowañ na podsawie [3,6] i zosa³y opracowane zgodnie z meodologi¹ wykorzysywan¹ przez ARE S.A., a przedsawion¹ w [3], gdzie zdefiniowano Koszy razem. Okreœlaj¹ jednoskowe koszy przypadaj¹ce na jednoskê sprzedanej energii w ci¹gu roku. Sk³adaj¹ siê na nie koszy prowadzenia ruchu, remonów, paliwa, obci¹ enia finansowe (sp³aa inwesycji lub amoryzacja). W celu weryfikacji powy - szych oszacowañ koszy wywarzania energii elekrycznej zesawiono w abeli 3, wyliczenia koszów dla roku 2005 i 2030 na podsawie danych opublikowanych w raporcie [4] (Ÿród³o IEA). Porównanie danych doycz¹cych koszów wywarzania energii elekrycznej podanych w abeli 2 i 3 wskazuje na koniecznoœæ dalszych badañ w celu ich weryfikacji. Szereg zjawisk makroekonomicznych w sposób isony i dynamiczny wp³ywa na koszy, np. szacuje siê, e zanoowany w 2007 r. wzros popyu i zarazem cen na maeria³y budowlane (cemen, sal) spowoduje wzros koszów inwesycyjnych elekrowni w Polsce o oko³o 30%. 232

5 TABELA 2. Paramery wybranych echnologii wywarzania energii elekrycznej TABLE 2. Parameers of seleced echnologies of power generaion Wyszczególnienie Jednoska Technologie GT CCGT IGCC PFBC FSB SC PWR Moc MW Sprawnoœæ % 38 57, Nak³ad inwesycyjny jednoskowy z³/kw Nak³ad inwesycyjny NI mln z³ 324,5 700,7 2402,2 2411,0 3849, ,7 Czas budowy laa Udzia³ NI w roku ,25 0,19 0 0,2 Udzia³ NI w roku 1-0,5 0,17 0,25 0,27 0,11 0,15 Udzia³ NI w roku 2-0,5 0,55 0,22 0,29 0,31 0,16 Udzia³ NI w roku ,21 0,2 0,18 0,26 0,18 Udzia³ NI w roku ,07 0,05 0,06 0,2 0,14 Udzia³ NI w roku ,03 0,01 0,12 0,09 Udzia³ NI w roku ,05 Udzia³ NI w roku ,02 Udzia³ NI w roku ,01 I (nak³ad inwesycyjny zdyskonowany, sopa dysk. = 8%) Koszy jednoskowe wywarzania energii elekrycznej mln z³ 364,5 830, , , , ,3 z³/kw h 0,135 0,120 0,091 0,122 0,132 0,092 ród³o: opracowanie w³asne na podsawie [3, 6] i bazy ETDE 2. Model prognosyczny koszów wywarzania energii elekrycznej Koszy wywarzania energii elekrycznej w elekrowniach zale ¹ g³ównie od rzech podsawowych czynników: nak³adów inwesycyjnych, koszów paliwa i rocznego czasu wykorzysania mocy zainsalowanej. Koszy sa³e wywarzania energii elekrycznej zale ¹ od nak³adów inwesycyjnych, a koszy zmienne od koszów paliwa. Porównywanie ró nych 233

6 TABELA 3. Oszacowanie koszu wywarzania energii elekrycznej dla wybranych echnologii 1 TABLE 3. Evaluaion of elecriciy producion cos for seleced echnologies Technologia Kosz w 2005 r. Przewidywany kosz w 2030 r. przy za³o eniu op³ay za emisjê - z³/kw h z³/kw h GT 0,20 0,31 0,24 0,37 CCGT 0,15 0,20 0,18 0,24 IGCC 0,18 0,22 0,24 0,31 CFBC 0,15 0,20 0,22 0,29 FSB 0,13 0,18 0,20 0,26 LWR 0,18 0,20 0,18 0,20 Elekrownia opalana biomas¹ 0,11 0,37 0,11 0,33 Elekrownia wiarowa 0,15 0,77 0,12 0,75 1 Przeliczaj¹c kosz wykorzysano waroœæ kursu walu z 2005 roku równ¹ 4,4 EUR/z³. ród³o: opracowanie w³asne na podsawie [4] rozwi¹zañ echnicznych elekrowni mo na sprowadziæ do porównywania jednoskowych koszów wywarzania energii elekrycznej, zw. ca³kowiych koszów kalkulowanych wywarzania. Ca³kowie kalkulowane koszy roczne obejmuj¹ koszy kapia³owe i obs³ugi kapia³u, koszy eksploaacyjne sa³e, czyli koszy remonów, koszy osobowe i koszy ogólne, oraz koszy eksploaacyjne zmienne, w sk³ad kórych wchodz¹ koszy paliwa, maeria³ów i ochrony œrodowiska. W elekrowniach cieplnych konwencjonalnych kosz paliwa zale y ylko od jego ceny i koszów ransporu, naomias w elekrowniach j¹drowych kosz paliwa zale y od ceny koncenrau, koszu jego przemiany, wzbogacenia, wykonania elemenów paliwowych, koszu ransporu i w koñcowej fazie przerobu wypalonego paliwa. Koszy wywarzania energii elekrycznej zale ¹ w du ej mierze od ceny pierwonego noœnika wykorzysywanego do produkcji energii elekrycznej. Dla echnologii zesawionych w abeli 2 s¹ o: gaz ziemny, wêgiel kamienny lub brunany oraz paliwo rozszczepialne. Ceny noœników pierwonych w osanich laach coraz silniej ksza³owane s¹ na gie³dzie. Koszy wywarzania energii elekrycznej s¹ skorelowane z cenami noœników. Do ich prognozowania wykorzysano model losowych zmian z rendem. Model losowych zmian jes wykorzysywany przede wszyskim jako model ksza³owania siê cen gie³dowych. Podsawow¹ ró nic¹ pomiêdzy cenami gie³dowymi i cenami rynkowymi owarów jes przewidywalnoœæ ich zmian. Jeœli rynek gie³dowy jes ugrunowany o rudno jes przewidzieæ wahania cen gie³dowych powy ej lub poni ej zwyk³ej sopy zmian ceny. Ka da zmiana w cenie gie³dowej jes niezale na od zmian w przesz³oœci i nie ma endencji do powrou ceny na okreœlony poziom. Ceny gie³dowe w rzeczywisoœci 234

7 maj¹ bardzo zbli ony przebieg do losowych zmian z rendem. Teoria ekonomii jasno precyzuje powy szy wniosek wskazuj¹c, e ceny gie³dowe nie maj¹ endencji do usalania siê na okreœlonym poziomie, podczas gdy ceny rynkowe podlegaj¹ rewersji do d³ugookresowego rendu. W badaniach jako model, opisuj¹cy zmiany koszów wywarzania energii elekrycznej, przyjêo model losowych zmian z rendem. Model opisuje wzglêdn¹ zmianê koszu K jako sumê dwu sk³adników: oczekiwanej sopy zmiany (rendu), oraz losowego odchylenia od waroœci oczekiwanej wyznaczonej z iloczynu parameru zmian losowych (odchylenia sandardowego) i czynnika losowego u +1 : K 1 K K u 1 (1) Powy szy model jes modelem jednoczynnikowym, poniewa w równaniu (1) jedyn¹ wielkoœci¹ niezdeerminowan¹ jes czynnik losowy u +1. Wiêkszoœæ zasosowañ w nowoczesnej analizie cen i koszów korzysa z ci¹g³ej posaci modelu. Aby analizowaæ zmiany koszu w krókich odcinkach czasowych, oznaczonych jako d, nale y znormalizowaæ waroœci rendu i parameru odchyleñ procesu do jednoskowych i wedy równanie modelu przedsawia siê nasêpuj¹co: K K K d d d u d (2) Jeœli rozparzymy przypadek, w kórym d d¹ y do zera, o wykorzysuj¹c zapis: lim ( K K ) dk d 0 mo na równanie (2) przedsawiæ w posaci: d (3) dk K d dz (4) gdzie: dz lim u d d 0 1 dz zmienna losowa o rozk³adzie normalnym. Równanie (4) zgodne jes ze sandardowym równaniem ruchów Browna, czyli zw. równaniem dyfuzji. Paramery modelu losowych zmian z rendem ³awo jes esymowaæ na podsawie szeregów chronologicznych z przesz³oœci. Esymaorem parameru rendu jes œrednioroczny wspó³czynnik wzrosu lub spadku koszu z okresu hisorycznego. Naomias esymaorem parameru losowego odchylenia od waroœci oczekiwanej jes odchylenie sandardowe wzglêdnych zmian koszu z okresu hisorycznego. Tak wyznaczone oszacowania 235

8 paramerów modelu musz¹ byæ rakowane z du ¹ osro noœci¹. Wspó³czynnik rendu, podobnie jak i odchylenie sandardowe s¹ szczególnie wra liwe na wybór okresu hisorycznego do esymacji. Podobnie wybór inerwa³u czasowego do mierzenia zmian cen z okresu przesz³ego wp³ywa na waroœci oszacowañ. W modelu paramer jes miar¹ niepewnoœci doycz¹cej ksza³owania siê koszu, s¹d w³aœciwszym podejœciem wydaje siê wybór jego waroœci w zale noœci od przyjêego scenariusza. Oczekiwana waroœæ koszu z uwzglêdnieniem rynkowej ceny ryzyka, wyznaczona z modelu losowych zmian z rendem wed³ug [2], wyra a siê wzorem: F ( T) E ( P ) e P e P e T ( T ) ( )( T ) ( r )( T ) (5) gdzie: r sopa dyskona, rynkowa cena ryzyka, sopa zdefiniowana jako: r Uwzglêdnienie rynkowej ceny ryzyka w procesie dyskonowania jes isone przy wyznaczaniu na podsawie koszów srumienia przep³ywów pieniê nych. Powy szy problem przedyskuowano w [10]. 3. Przyk³adowe symulacje i prognozy koszów wywarzania energii elekrycznej Równanie (4) mo na wykorzysaæ do symulacji przebiegów koszu wywarzania energii elekrycznej, a równanie (5) do prognozowania w horyzoncie œrednio- i d³ugoerminowym. W celu oszacowania parameru rendu dla wybranych echnologii przeanalizowano roczne wskaÿniki cen owarów i us³ug konsumpcyjnych w laach podane przez GUS (Ÿród³o: hp:// oraz szeregi chronologiczne cen noœników pierwonych, czyli gazu ziemnego, wêgla i paliwa rozszczepialnego (komponen ), podane przez US Deparmen of Energy dla okresu (Ÿród³o: hp:// Dla echnologii wykorzysuj¹cych jako paliwo wêgiel przyjêo paramer rendu =2,2%,dla echnologii gazowych = 5,3%, a echnologii j¹drowej =2,5%. Przyjêo arbiralnie nasêpuj¹ce oszacowania niepewnoœci: dla echnologii wêglowych i echnologii j¹drowej 5%, a dla echnologii gazowych = 10%. Szacowanie rynkowej ceny ryzyka, a co za ym idzie sopy dyskona do analizy projeków inwesycyjnych dla ró nych echnologii, wzbudza pewne konrowersje, wymagaj¹ce szerszych badañ [10], s¹d przyjêo waroœæ =0.Na rysunku 1 przedsawiono przyk³adowe symulacje koszów wywarzania energii elekrycznej dla wybranej echnologii, a na rysunku 2 ich prognozy do 2020 r. oraz zaznaczono 66% przedzia³y ufnoœci dla kilku echnologii. 236

9 Rys. 1. Symulacja koszów wywarzania energii elekrycznej (rzy przebiegi) z zaznaczon¹ prognoz¹ (linia pogrubiona) dla echnologii PFBC Fig. 1. Simulaion of elecriciy producion coss (ree pahs) wih he forecas (hick line) for he PFBC echnology Dodakowe koszy zewnêrzne rozumiane jako koszy u ykowania œrodowiska, a dok³adniej koszy zwi¹zane z emisj¹ CO 2, oszacowano na podsawie [4] przy za³o onej cenie pozwolenia na emisjê EUR/Mg CO 2. Z ego yu³u koszy wywarzania energii elekrycznej wzrasaj¹ o 0,07 0,09 z³/kw h dla echnologii IGCC, FSB SC i PFBC, 0,02 0,04 z³/kw h dla echnologii CCGT, 0,04 0,07 z³/kw h dla echnologii GT, naomias dla echnologii j¹drowej PWR koszy prakycznie nie zmieniaj¹ siê (brak emisji CO 2 ). Podsumowanie Równanie dyfuzji (4) jes szczególnym przypadkiem procesu Wienera, kóry umo liwia modelowanie szerokiej gamy zmiennych sochasycznych, szczególnie w zasosowaniach ekonomicznych i finansowych. Modelowane zjawisko jes procesem niesacjonarnym. Wykorzysuj¹c w³aœciwoœci procesu Markowa, prognoza jes konsruowana na podsawie znajomoœci realizacji procesu w poprzedzaj¹cej j¹ chwili czasowej. Symulacje procesu (rys. 1) przybieraj¹ waroœci zarówno poni ej jak i powy ej prognozy, wykazuj¹c endencjê do znacznego oddalania siê od punku sarowego. Tak zacho- 237

10 Rys. 2. Prognoza koszu wywarzania energii elekrycznej w z³/kw h dla wybranych echnologii z zaznaczonym 66% przedzia³em ufnoœci Fig. 2. Forecas of elecriciy producion coss in pln/kw h for seleced echnologies wih 66% confidence inerval wuj¹ siê ceny gie³dowe oraz wielkoœci skorelowane z nimi. Zaprezenowany model prognosyczny jes pomocny w analizach efekywnoœci ekonomicznej projeków inwesycyjnych, daj¹c mo liwoœæ uwzglêdniania niepewnoœci ksza³owania siê koszów (równie cen energii elekrycznej i koszu inwesycyjnego), a ym samym przep³ywów pieniê nych w czasie. Przedsawiono jedynie przyk³adowe symulacje i prognozy koszów wywarzania energii elekrycznej. Ich wyniki œciœle zale ¹ od przyjêych esymaorów paramerów modeli. 238

11 Zamieszczone w abeli 2 i 3 oszacowania koszów wywarzania energii elekrycznej w ró nych ypach elekrowni wykazuj¹ pewne rozbie noœci, zarówno z powodu ró nych okresów odniesienia (2003 r. i 2005 r.), drobnych, ale isonych od srony ekonomicznej ró nic w echnologiach, wykorzysywania oszacowañ dla ró nych krajów ip. W syuacji permanennego posêpu echnicznego konieczne s¹ ci¹g³e badania doycz¹ce oceny efekywnoœci ekonomicznej projeków inwesycyjnych, kórych podsaw¹ s¹ rzeelne i wiarygodne oszacowania koszów. Aryku³ opracowano w ramach projeku MNiSzW Nr N /4191 Lieraura [1] Agencja Rynku Energii S.A.. Saysyka elekroenergeyki polskiej. Warszawa, [2] BAKER M.P., MAYFIELD E.S., PARSONS J.E., 1998 Alernaive Models of Uncerain Commodiy Prices. The Energy Journal, Vol. 19, No. 1, p [3] CIE Cenrum Informayki Energeyki, Nowoczesne echnologie wywarzania energii elekrycznej, Warszawa, grudzieñ 1995, ISBN X. [4] Commission of he European Communiies An Energy Policy for Europe. Brussels, , COM(2007). [5] DIXIT A.K., PINDYCK R.S., 1994 Invesmen under Uncerainy, Princeon Universiy Press. [6] GOLEC T., RAKOWSKI J., ŒWIRSKI J., 2004 Perspekywy posêpu echnicznego w wywarzaniu energii elekrycznej przy wykorzysaniu wêgla kamiennego, wêgla brunanego i gazu ziemnego z uwzglêdnieniem efeku œrodowiskowego, Elekroenergeyka nr 1, sr [7] POP AWSKI T., 2006 Rozmyy model prognozowania cen energii na Towarowej Gie³dzie Energii. Przegl¹d Elekroechniczny nr 9, s [8] POP AWSKI T., 2006 Zasosowanie wymiaru Hausdorffa do prognozy cen energii na Towarowej Gie³dzie Energii, Przegl¹d Elekroechniczny nr 9, s [9] SOWIÑSKI J., 1999 Applicaion of Models of Fuures Prices in Analysis of Power Sysem Invesmens under Uncerainy. Proceedings of he 19h Inernaional Symposium on Forecasing ISF 99. Washingon DC, June 27 30, 1999, session 3.4. [10] SOWIÑSKI J., 2000 Ryzyko rynkowe w analizie inwesycji w elekroenergeyce. Rynek Energii, nr 4 (29), s [11] SOWIÑSKI J., 2001 Criical price of sulphur dioxide emission allowances. Conrol and Cyberneics, vol. 30 No. 2, p [12] WERON R., 2006 Modelling and Forecasing Elecriciy Loads and Prices. A Saisical Approach, Wiley, Chicheser. 239

12 Janusz SOWIÑSKI Analysis of elecriciy producion coss in he sysem power plans Absrac The demand of elecriciy in Poland increased regularly in he las years. The process of ageing of exising power saions is correlaed wih his rend. New invesmens in power sysem are unavoidable. Rerofi of he exising power plans and supplying of increased power demand will require he consrucion abou MW e of new power annually. The analysis of he developmen sraegies of power sysem is necessary, and is basis should be he forecas of elecriciy producion coss including environmenal impacs of elecriciy generaion. Cos analysis of modern echnologies is worked ou and some resuls are presened. KEY WORDS: power plan, producion cos, forecasing