Konspekt lekcji I. Metycka konspektu: Auto: Sebastian ajos. Wiek ucniów: piewsa klasa ginaju. Teat: Siły powsecnego ciążenia. Cel ogólny: Uświadoienie ucnio, że siły powodujące spadanie ciał na powiecnię Ziei oa siły powodujące pyciąganie Ziei i Księżyca ają ten sa caakte. Cele scegółowe: o Uceń wie, co to jest oddiaływanie gawitacyjne o Uceń potafi podać def. pola gawitacyjnego o Uceń wie, że siły gawitacyjne powodują spadanie ciał na powiecnię Ziei o Uceń wie, że siły gawitacyjne pełnią ole sił dośodkowyc w ucu planet dookoła Słońca o Uceń potafi podać wó i teść pawa powsecnego ciążenia o Uceń potafi intepetować wó wyażający p. Powsecnego ciążenia o Uceń potafi wyjaśnić, dlacego w noalnyc waunkac ieskic obsewujey odd. gawitacyjne ciał Zieią, a nie auważay odd. gawitacyjnego iędy innyi ciałai o Uceń potafi astosować wó na siłę gawitacyjną w adaniac Cas ealiacji: ok. 45 in. Metody i tecniki: etody opate na słowie(wykład, oowa ucnie) oy pacy: paca całą klasą. Śodki dydaktycne: keda, linijka, cykiel Inteakcja innyi pediotai: bak. II. Plan lekcji: 1. aa pygotowawca: a) Spawdenie listy obecności ucniów b) Spawdenie pacy doowej. aa ealiująca: a) Wpowadenie pojęcia siła gawitacyjna na pykładie spadającej książki b) Pyponienie wiadoości o sile dośodkowej i stwiedenie, że jej olę w ucu planet dookoła słońca pełnią siły gawitacyjne. c) Wpowadenie pojęcia: pole gawitacyjne d) Wpowadenie pawa powsecnego ciążenia e) Intepetacja wou wyażającego teść p. powsecnego ciążenia 3. aa końcowa: a) Pyponienie cec caakteystycnyc pole gawitacyjne b) Pyponienie teści p. powsecnego ciążenia c) Zadanie pacy doowej
III. Scegółowy pebieg lekcji: Cynności naucyciela Cynności ucnia Wsyscy wiedą, że wpawianie ciała w uc wyaga użycia siły. Pesuwając ławkę lub stół, albo kopiąc piłkę używay siły. W każdy tyc pypadków ożey wskaać punkt, w któy ostała pyłożona siła. Weźy do ęki książkę. Cujey, że coś ciągnie ja w dół, cujey jej cięża Jeśli upuściy książkę to co się nią stanie? Upadnie na podłogę Tak upadnie na podłogę, io że nie widać żadnej linki ciągnącej w dół. Dlacego książka upada na podłogę? Dlatego że diała na nią siła Upadnie na podłogę, ponieważ diała na nią siła gawitacji gawitacji wana siłą powsecnego ciążenia. Siła ta diała na odległość, w peciwieństwie do siły, jaką bepośednio usiy diałać na ławkę, żeby ją pesunąć. Zapiscie teat lekcji: {Pawo powsecnego ciążenia} Na popedniej lekcji dowiedieliście się, że aby uc ciała odbywał się po okęgu, usi na nie diałać siła dośodkowa(be takiej siły uc odbywałyby się po linii postej) Siła dośodkowa pe cały cas ienia kieunek ucu ciała. W doświadceniu kulą popedniej lekcji olę siły dośodkowej pełniła siła spężystości nitki. Paiętacie że kiedy oja koleżanka tyała nitkę do któej była pywiąana kulka i kiedy wpawiła ja w uc to pousała się ona po okęgu, kiedy nitkę puściła to kulka pousała się po linii postej. W Układie Słonecny uc planet odbywa się po elipsac, cyli spłasconyc okęgac. W nasyc oważaniac jednak ożey pyjąć, że są to idealne okęgi, w śodku któyc najduje się Słońce. Nie a jednak żadnyc ateialnyc lin, któyi planety byłyby do słońca pywiąane. Rolę sił dośodkowyc pełnią siły gawitacyjne, cyli powsecnego ciążenia. Są to te sae siły, któe powodują spadanie ciał na powiecnię Ziei, cyli też spadanie nasej książki. Cyli nie a nacenia, cy pesteń poiędy Zieią a ciałe jest wypełniona powiete, cy też jest to póżnia. Ze wględu na jej niewykłe właściwości pesteń tę nayway pole gawitacyjny. Zapiscie: {Pesteń, wewnąt któej a uiescone ciała diałają siły gawitacyjne, nayway pole gawitacyjny} Inna niewykła cecą pola gawitacyjnego jest to, że ciała awse się pyciągają.
Nie występuje natoiast jawisko odpycania się. Łatwo się doyśleć, że skoo jedno ciało pyciąga dugie, to, dugie ciało też pyciąga piewse. Mówi na o ty pawo powsecnego ciążenia, któe bi: {Każde dwa ciała pyciągają się wajenie siłai gawitacyjnyi wpost popocjonalnie do ilocynu as tyc ciał i odwotnie popocjonalnie do kwadatu odległości iędy śodkai ic as} 1 + g gdie: jest stała gawitacji N = 0,00000000007 kg May dwa ciała oddiaływujące e sobą, ówi na o taki oddiaływaniu III asada dynaiki Newtona. Kto pyponi jak ona bi? {Siła jest to siła pocodąca od ciała o asie i diałająca na ciało o asie, natoiast siła to siła pocodąca od ciała o asie i diałająca na ciało o asie.} Posę apaiętać, że tak apisane p. powsecnego ciążenia słusne jest dla punktów ateialnyc lub kuli i punktu ateialnego. Jako punkty ateialne ożey tutaj taktować aówno planety jak i ciała najdujące się na powiecni Ziei. Siły wajenego oddiaływania na siebie dwóc ciał ającyc takie sae watości i kieunek, lec peciwne woty. Spójy jesce a na wó wyażający pawo powsecnego ciążenia. Widicie, że watość oddiaływań gawitacyjnyc iędy dwoa ciałai jest popocjonalne do ilocynu obu as oddiaływującyc ciał ( 1 i } i odwotnie popocjonalna do kwadatu odległości. Cyli watość oddiaływań gawit. aleje jeżeli odległość iędy ciałai ośnie. Jeżeli odległość iędy ciałai wośnie ay, siła aleje 4 ay. Jeżeli odległość wośnie 3 ay, siła aleje 9 ay. Oddiaływanie gawit. łatwo aobsewować tylko wtedy, gdy co najniej jedna as jest bado duża. Dlatego w noalnyc waunkac ieskic obsewujey odd. gaw. Ciał Zieią, a nie auważay oddiał. gawit. iędy innyi ciałai.
Zad 1. Oblic jaką siłą pyciągają się dwie kule ołowiane o asie: =10 ton każda, stojące w odległości = 5. sukane: 1 = 10 t = 10000 kg. = 10 t = 10000 kg. = 5. N = 0,00000000007 kg 1 g 7 N 10000kg 10000kg 7 1 7 g = = N = N = 0,0008 10000000000 kg 5 1000 5 5000 Odp. Watość siły gawitacji wynosi 0,0008 N Widicie że watość tej siły jest bado ała. Poównajy ją siła ciężkości diałającą na ciało o asie 50 kg. = 50 kg c = g g = 10 s c = 50 kg *10 s = 500 N. Zad.. dyby asa Księżyca była 8ay więksa niż obecnie i kążyłyby one wokół Ziei w odległości 4 ay więksej, to siła wajenego oddiaływania Ziei i Księżyca byłaby w stosunku do obecnej siły: a) ay więksa b) ay niejsa c) 4 ay więksa d) 4 ay niejsa e) taka saa sukane: k = 8 k1 =? 1 = 4 1 8 = k1 k1 k1 g1 g 1 (41 ) 8k1 1 8 1 = = 1 161 k1 16 Odp.:b). g Paca doowa: Zad. Na jakiej wysokości nad powiecnią Ziei pyciąganie gawitacyjne będie 4 ay niejse niż na powiecni Ziei? Poień kuli ieskiej wynosi ok. 6400 k. sukane: = 6400 k l =?
p = 4 p = = 4 / : 1 4 (6400k) = / : 1 = 4/ ( 6400k) (6400k) = 4 40960000k = 163840000k = 163840000 = 1800k l = = 1800 k 6400k = 6400k Odp. Pyciąganie gawitacyjne będie cteokotnie niejse na wysokości 6400k. Podsuowanie lekcji: Co to jest pole gawitacyjne Podajcie cecy pola gawitacyjnego Teść pawa powsecnego ciążenia Wó wyażający pawo powsecnego ciążenia Kiedy najłatwiej aobsewować oddiaływanie gawitacyjne? (jedna as bado duża)