Zeszyy Naukowe Wydziału nfomaycznych Technik Zaządzania Wyższej Szkoły nfomayki Sosowanej i Zaządzania Współczesne Poblemy Zaządzania N /2009 WYKORZYSTANE TRÓJSEKTOROWEGO ODELU WZROSTU DO ANALZY WPŁYWU OGRANZENA ESJ GHG NA WYBÓR TEHNOLOG PRODUKJ Jan Gadomski Wyższa Szkoła nfomayki Sosowanej i Zaządzania nsyu Badań Sysemowych PAN Newelska 6, 0-447 Waszawa odel jes nazędziem analizy wpływu wpowadzenia limów emisji GHG na pocesy wzosu gospodaczego oaz na sukuy: sekoową i echnologiczną podukcji. W pacy zbadano pocesy pzejścia od wzosu zównoważonego pzy użyciu kapału o wysokiej emisyjności do wzosu zównoważonego wykozysującego kapał chaakeyzujący się niższą emisyjnością zanieczyszczeń. W szczególności w amach analizy śedniookesowej zbadano pzejście do gospodaki, kóa w sanie ównowagi osiągnęła lim emisji i ozwija się z zeową sopą wzosu. W pacy wypowadzono zależności pozwalające na wyznaczenie sukuy podukcji w waunkach wzosu zównoważonego i sanu usalonego, jak ównież bezwzględne wielkości podukcji poszczególnych sekoów po osiągnięciu sanu ównowagi.. Wsęp Pezenowany model jes nazędziem analiz gospodaki dokonującej konwesji echnologii wywazania pod wpływem dososowania do limów emisji zanieczyszczeń. Limy e nie mają wyłącznie chaakeu wadego oganiczenia (jak np. kwoy połowowe w ybołówswie), lecz są związane z mechanizmem handlu pozwoleniami na emisję pomiędzy ymi kajami (i pzedsiębioswami), kóe nie wykozysały pzyznanych im limów oaz kajami, kóe pzekoczyły pzyznane im limy. elem analiz jes odpowiedź na pyanie o skuki ego dososowania dla wzosu gospodaczego oaz sekoowej i echnologicznej sukuy podukcji. W budowie modelu wykozysano doświadczenie zdobye pzy konsukcji wielosekoowego modelu gospodaki polskiej, Gadomski, Wooniecka e al. (998) oaz odziny modeli jednosekoowych służących do analizy wpływu oganiczenia emisji na konwesję echnologiczną, Gadomski, Nahoski (2007a,b,c, 2008). Pezenowany model należy do kaegoii śedniookesowych i długookesowych modeli wzosu. Analiza śedniookesowa opiea się na założeniu, że liczba
J.Gadomski dosępnych echnologii wywazania jes oganiczona (i ozsądnie nieduża), oaz że paamey opisujące e echnologie nie ulegają zmianom. W amach analizy śedniookesowej badane są waunki wzosu zównoważonego (bez pzyjmowania założenia o pełnym wykozysaniu zdolności podukcyjnych), odpowiadającego w kaegoiach eoii cyklu koniunkualnego długookesowej ścieżce wzosu. Wzos zównoważony jes okeślany jako wzos zachowujący ównowagę sekoową podukcji, czyli aki, pzy kóym sekoowe podaż i popy są sobie ówne (pzy czym zdolności podukcyjne nie muszą być w pełni wykozysane). zynnikami zmian są inwesycje w kapał epezenujący poszczególne echnologie. Zasoby siły oboczej nie sanowią akywnego oganiczenia wzosu. Nie jes ozważany i uwzględniany wpływ emisji zanieczyszczeń na podukcyjności czynników podukcji. W amach analizy długookesowej badany jes wzos w waunkach oddziaływania zmian echnologicznych (posępu echnicznego). Różnica, w odniesieniu do analizy śedniookesowej, polega na ym, że zmianom ulegają nie ylko wielkości podukcji oaz jej sukua echnologiczna, lecz ównież dosępne echnologie podlegają ewolucji wyażającej się zmianami paameów. Analiza pocesów wzosu pzepowadzona zosanie w dwóch eapach. W eapie piewszym ozważania są powadzone w amach analizy śedniookesowej. W eapie dugim, j. w analizie długookesowej, badany jes wzos zównoważony uwzględniający posęp echniczny oaz ozważane są alenaywne scenaiusze posępu echnicznego (ewolucji paameów dosępnych echnologii). Podział na dwa eapy pozwala na oddzielenie zagadnienia wymiany echnologii, jako poblemu wybou waianu inwesycyjnego (poblem śedniookesowy) od udnych do pognozowania pocesów czysego posępu echnicznego (poblem długookesowy). Skonsuowany dla celów analizy ójsekoowy model makoekonomiczny jes modelem dynamicznym, a jego analiza opaa jes na meodzie sayki poównawczej, zn. na badaniu modelu w punkach, w kóych jes w sanie ównowagi. Oganiczenie analizy do badania funkcjonowania gospodaki w śednim i długim okesie pozwala na odewanie się od cyklu koniunkualnego i pzedsawienie jej ozwoju za pomocą endencji śednio- i długookesowej, nie uwzględniając wahań kókookesowych. Ponado, podejście o umożliwia pzyjęcie dobze uzasadnionego pzesłankami założenia, że endencję długookesową chaakeyzuje niepełne wykozysanie zdolności podukcyjnych w sekoach. Podsawowe pyanie, na kóe wyniki uzyskane z modelu pomagają odpowiedzieć, doyczy wpływu oganiczenia emisji zanieczyszczeń na wielkość i sukuę podukcji. W modelu gospodaka składa się z zech sekoów podukcyjnych: wywazającego doba pośednie, wywazające doba konsumpcyjne oaz wywazającego doba inwesycyjne / śodki wałe. Niekóe z pzyjęych ozwiązań modelowych sanowią ozszezenie do zech sekoów dwusekoowego modelu epodukcji aksa (według Langego, 96), zasosowane w pacy Gadomski, Wooniecka e al. (998). 22
TRÓJSEKTOROWY ODEL WZROSTU A OGRANZENE ESJ GHG Poduky sekoa są wykozysywane we wszyskich zech sekoach jako nakłady pośednie. Poduky sekoa są dobami konsumpcyjnymi, nabywanymi za dochody uzyskiwane w sekoach, i, odpowiednio:,,. Seko wywaza doba inwesycyjne, wozące śodki wałe we wszyskich zech sekoach i echnologiach podukcji. W modelu nie uwzględniono wymiany zaganicznej i sekoa ządowego. 2. Opis modelu Technologia podukcji W każdym z sekoów podukcja może być uzyskiwana pzy sosowaniu jednej lub większej liczby echnologii. Nośnikiem echnologii są śodki wałe (zasoby kapału), a j a echnologia sosowana w i ym sekoze jes epezenowana pzez weko współczynników T i (j) : T (j) i ( (j) i, (j) i, β (j) i, (j) i, (j) i ), i,, ; j,..,n i ; () gdzie: i nume/ symbol sekoa, i,, ; j nume echnologii dosępnej dla i-ego sekoa, j,..,n i ; N i liczba dosępnych echnologii w sekoze i, (j) i współczynnik zużycia własnego w i ym sekoze i j ej echnologii, (j) i podukcyjność kapału w i ym sekoze i j ej echnologii, (j) β i pzecięna wydajność pacy w i ym sekoze i j ej echnologii, (j) i współczynnik depecjacji kapału w i ym sekoze i j ej echnologii, (j i ) emisyjność jednoskowa podukcji wywozonej pzy użyciu j ej echnologii w i ym sekoze. O powyżej zdefiniowanych współczynnikach zakłada się, że w analizie śednioeminowej mają usalone waości, podczas gdy w dłuższym okesie ich waości podlegają ewolucji. W każdym okesie seko i, i,,, dysponuje śodkami wałymi (kapałem) służącymi do podukcji za pomocą N i dosępnych w danym sekoze echnologii. O wykozysywanych w sekoze i echnologiach w liczbie N i założymy, że pozwalają na wywozenie jakościowo idenycznych, dla nabywców nieozóżnialnych poduków. lość kapału na począku oku wykozysywanego w podukcji posługującej się (związanej, skojazonej z) j-ą echnologią oznaczymy pzez K (j). W dalszym ciągu zasoby kapału oaz sumienie podukcji i zużycia okeślane są w jednoskach pieniężnych w cenach sałych. Podukcja W opisie modelu pod pojęciem podukcji ozumiana jes podukcja globalna zaówno poszczególnych sekoów jak i całej gospodaki. elem ego ujęcia jes wyodębnienie sekoa wywazającego poduky, akie jak maeiały, suowce, 23
J.Gadomski usługi podukcyjne i in., będące nakładami pośednimi w pozosałych sekoach. Seko en jes źódłem większości emisji zw. gazów cieplanianych. Podukcja poencjalna P (j) (zdolność podukcyjna) j ej echnologii w i-ym sekoze w okesie jes definiowana jako podukcja globalna możliwa do uzyskania pzy użyciu kapału/śodków wałych epezenujących j ą echnologię oaz nakładów siły oboczej: P (j) min [ (j) i K (j), β (j) i L (j) ], i,, ; j,..,n i (2) (j) gdzie pzez K oznaczony zosał zasób śodków wałych sosowanych w j ej echnologii w i ym sekoze na począku okesu, a pzez L (j) nakład siły oboczej. Zależność (2) podukcji od nakładów czynników podukcji jes zgodna z jednosekoowym modelem Haoda-Domaa, za Allenem (975), lub funkcją podukcji Leoniewa; jej poziomicę (izokwanę) dla wybanej wielkości podukcji 0 pzedsawiono na Rys.. Pzy założeniu, że siła obocza wysępuje w dosaecznej obfości długookesowa zdolność podukcyjna j-ej echnologii w i-ym sekoze jes funkcją zasobu kapału: P (j) i (j) K (j), i,,, j,..,n i. (3) Z własności funkcji podukcji Leoniewa wynika, że okeślona wielkość podukcji (j) uzyskana za pomocą j-ej echnologii w sekoze i-ym jes wywazana najefekywniej pzy nakładach kapału i pacy ównych odpowiednio: (j) / i (j) oaz (j) /β i (j). i,,, j,..,n i. (4) ałkowa zdolność podukcyjna P sekoa i sanowi sumę: N j P P i,,. (5) j Wywozona w okesie w i-ym sekoze pzy użyciu j-ej echnologii podukcja globalna (j) spełnia waunek: P (j) (j) ; i,, ; j,..,n i. Za pzyjęciem powyższej zależności podukcji od nakładów czynników podukcji pzemawia szeeg pzesłanek. Po piewsze, okeślenie poziomu wykozysania zdolności podukcyjnych jes zawsze udne. Po dugie, efekywna wielkość echnicznego uzbojenia pacy, pzy założeniu pewnego zakesu subsyucyjności miedzy pacą i kapałem, zależy od liczby osób akywnych zawodowo i sopy bezobocia. Zaobsewowana w długim okesie endencja wzosowa echnicznego uzbojenia pacy jes wypadkową dwóch składowych: długookesowego względnego dożenia siły oboczej i kapałochłonnego posępu echnicznego. Powyższe założenia znacznie upaszczają model nie powodując zaazem zwiększenia abalności. Gdy popy D na poduk sekoa i, i,, ; jes ówny lub mniejszy od zdolności podukcyjnych ego sekoa, o wywozona wielkość podukcji jes 24
TRÓJSEKTOROWY ODEL WZROSTU A OGRANZENE ESJ GHG ówna popyowi na podukcję sekoa i, i,, ; pod waunkiem dosępności poduków sekoa. Gdy popy D na poduk sekoa i, i,, ; jes większy od zdolności podukcyjnych ego sekoa, o wywozona wielkość podukcji jes ówna zdolnościom podukcyjnym ego sekoa. Relacje e opisuje poniższe wyażenie: D, P D ; min[ D, P ], i,,. (6) P, P < D. Sopień wykozysania zdolności podukcyjnych (j) związanych z j-ą echnologią w i-ym sekoze w oku jes definiowany w nasępujący sposób: (j) (j) / P (j), i,,, j,..,n i, (7) a sopień wykozysania zdolności podukcyjnych w całym sekoze i: Ni j Ni j P Ni j na podsawie zależności (5) i (7). P P i,,, (8) K /a 0 0 / 0 β Rys.. zokwana funkcji podukcji Leoniewa L Okeślenie ozkładu wykozysania zdolności podukcyjnych, związanych z poszczególnymi echnologiami w obębie każdego sekoa jes poblemem złożonym. Najpossze założenie, o jednakowy sopień wykozysania zdolności podukcyjnych związanych z poszczególnymi echnologiami podukcji. Wao mieć jednak na uwadze, że nie można z góy wykluczyć syuacji, w kóej kozysne mogłoby okazać się pełniejsze wykozysanie echnologii uznanych za efekywniejsze, a w mniejszym sopniu echnologii uznanych za ecesywne (ze względu na pzyjęe kyeium lub oganiczenie). 25
J.Gadomski Podukcja globalna wywozona w i-ym sekoze pzy użyciu śodków wałych epezenujących N i echnologię jes ówna: N i j i,,. (9) zęść podukcji globalnej jes zużywana w pocesie podukcji, zaem podukcja Y neo i-ego sekoa wynosi: Ni N i ( ) ( ) Y Y j, i,, ; (0) j j i gdzie i (j) oznacza współczynnik zużycia własnego w j-ej echnologii sosowanej w i-ym sekoze, a pzez Y (j) poduk neo wywozony w okesie w i-ym sekoze pzy użyciu j-ej echnologii. Popy Podział poduku wywozonego w poszczególnych sekoach dokonuje się w nasępujący sposób. Podukcja sekoa, wywazającego doba, sanowiące nakłady pośednie w sekoach, i : N j gdzie wyażenia: N j N j, () N j, N j, oznaczają wielkości zużycia pośedniego odpowiednio w sekoach:, i. Z ównania () wynika ponado, że poduk neo w sekoze jes ówny zużyciu pośedniemu w dwóch pozosałych sekoach. Podukcja sekoa jes ówna wydakom konsumpcyjnym z dochodów wypacowanych w sekoach, i : N j. (2) Seko wywaza doba inwesycyjne nabywane pzez sekoy, i : pzy czym:, (3) N j, Ponieważ model ma chaake śednio i długookesowy, kszałowanie się zapasów nie jes ozważane. 26
TRÓJSEKTOROWY ODEL WZROSTU A OGRANZENE ESJ GHG Podział W wyniku spzedaży wywozonej w sekoze i podukcji, i,, ; nasępuje opłaa waości pzeniesionej oaz podział na wynagodzenia i inwesycje: N j N j, (4), (5). (6) gdzie waość pzeniesiona, i,, ; jes ówna:,. N j, N j, N j. nwesycje i kapał Nakłady inwesycyjne w sekoze i, i, i ; w oku są sumą nakładów inwesycyjnych w kapał epezenujący óżne echnologie podukcji: N i j, i,, ; (6) gdzie (j) oznacza poniesiony w oku nakład inwesycyjny w i-ym sekoze na j-ą echnologię. Zaówno wielkości nakładów inwesycyjnych, jak i ich sukua, zn. ozbicie na inwesycje w poszczególne echnologie, są wielkościami decyzyjnymi. Poniesione w oku inwesycje (j) w i-ym sekoze w j-ej echnologii powiększają zasób kapału związanego z j-ą echnologią: K (j) K (j) (j) - i (j) K (j) (- i (j) ) K (j) (j) ; i,, ; j,..,n i, (7) mają zaem wpływ na zdolności podukcyjne w nasępnym okesie. Emisja zanieczyszczeń (j) Podukcji uzyskanej pzez wykozysanie kapału epezenującego echnologię j-ą w sekoze i-ym owazyszy emisja zanieczyszczeń E (j) ówna: 27
J.Gadomski E (j) i (j ) (j). (8) Zanieczyszczenie E wyemowane pzez i-y seko jes ówne: N i j E E, i,, ; (9) a emisja całkowa E zech sekoów jes opisana wzoem: E E E E. (20) Jak wynika z zależności (8), (9) i (20), wielkości emisji na poszczególnych sopniach dezagegacji są liniową funkcją wielkości podukcji (lub kapału i sopnia wykozysania zdolności podukcyjnej, wzó (7)). Dynamika emisji zależy ównież od zmiany sukuy podukcji ze względu na zmiany sukuy echnologicznej jak i popocje ozwoju sekoów. 3. Wzos a echnologia i sukua podukcji Wzos Analiza pocesów wzosu pzepowadzona zosanie w dwóch eapach. W eapie piewszym zakładamy, że posęp echniczny nie wysępuje, zn. paamey isniejących echnologii nie ulegają zmianom. W eapie dugim ozważane są alenaywne scenaiusze posępu echnicznego (ewolucji paameów dosępnych echnologii). elem podziału analizy na dwa eapy jes odsepaowanie zagadnienia wymiany echnologii, spowadzonego do poblemu wybou waianu inwesycyjnego, od udnych do pognozowania pocesów czysego posępu echnicznego. Dalsze ozważania koncenować się będą wokół opisu gospodaki dokonującej pzejścia od wzosu o sałej sopie pzy wykozysaniu usalonej echnologii wywazania do gospodaki osiągającej san ównowagi pzy zeowej sopie wzosu z powodu napokania baiey limu emisji zanieczyszczeń. Dososowanie gospodaki do sanu bez wzosu polega na dokonaniu konwesji echnologicznej polegającej na zasąpieniu echnologii powodujących wyższe emisje echnologiami 2 mniej szkodzącymi śodowisku naualnemu. W pocesie konwesji śedniookesowej wyóżnione są zy okesy. Okes piewszy chaakeyzuje wzos bez oganiczeń ze sałą sopą wzosu oaz usalonymi opymalnymi echnologiami podukcji. Na poziomie pojedynczego sekoa oznacza o sosowanie bądź jednej echnologii, bądź kilku echnologii w usalonej popocji. Fomalną konsekwencją ego założenia jes możliwość wpowadzenia znacznie uposzczonego zapisu, pozwala ono bowiem na akowanie kapału jako wielkości echnologicznie jednoodnej. 2 Poces konwesji jes koszowny i dlaego jego zainicjowanie jes wymuszone pzez ingeencję władzy gospodaczej w achunek efekywności inwesycji, polegającą na inenalizacji koszów zanieczyszczenia śodowiska. 28
TRÓJSEKTOROWY ODEL WZROSTU A OGRANZENE ESJ GHG Okes dugi, o czas, w kóym w amach jednego sekoa współisnieją echnologie wykozysywane w okesie piewszym oaz echnologie wpowadzone w amach polyki oganiczenia emisji. Okes dugi chaakeyzują zmiany suku echnologicznej kapału oaz podukcji. Okes zeci nasępuje po okesie dugim i chaakeyzuje się usalonymi nowymi sukuami: echnologiczną, kapału, podukcji, konsumpcji i inwesycji oaz emisji zanieczyszczeń. Obniżenie emisji o wielkość E E 2 wiąże się ze zmianą echnologii i wymaga poniesienia większych nakładów kapałowych K 2 K. Pawidłowość ę pzedsawiono na Rys. 3. A B Rys. 2. Wzos z óżnymi sałymi sopami wzosu a czas osiągnięcia poziomu emisji zanieczyszczeń E *. W śednim i długim okesie analizy seko podukuje pzy niepełnym sopniu wykozysania zdolności podukcyjnych. W ym konekście można mówić o pewnej waości śedniej ego paameu, chaakeyzującej dany seko. Dla wzosu długookesowego można pzyjąć założenie o uzymaniu sałych (niekoniecznie jednakowych) wielkości sopnia wykozysania zdolności podukcyjnych w poszczególnych sekoach. Z uwagi na zachowanie ównowagi podaży sekoów i popyu na ich podukcję można u mówić o wzoście zównoważonym, aczkolwiek bez pełnego wykozysania czynników podukcji. Waunkiem na o, aby podukcja sekoa wzasała ze sałą sopą wzosu ówną pzy sałym sopniu wykozysania zdolności podukcyjnych i, jes wzos zasobu kapału ze sopą wzosu ówną. Dzieląc obie sony ównania (7) pzez K uzyskujemy zależność: K i i ( i ). i,,. (2) K K i i 29
J.Gadomski Ponieważ kapał wzasa ze sopą wzosu ówną : K i, i,, ; K i zaem z zależności (2) po posym pzekszałceniu uzyskujemy nasępującą zależność: K i,,. (22) i ( ). i i Uwzględniając ównania (3) i (7) zależność (22) można pzedsawić w nasępującej posaci: ( i ) i i, i,, ; (23) i i kóa opisuje wielkość inwesycji w i ym sekoze jako funkcję wielkości podukcji, sopy wzosu oaz sopnia wykozysania zdolności podukcyjnych. A B Rys. 3. Zmiana echnologii z badziej emisyjnej, punk A, na mniej emisyjną, punk B. Kozysając z ównań (4), (5) i (6) wielkości wydaków konsumpcyjnych poszczególnych sekoów można opisać za pomocą nasępującego wzou: i i i i i i i i. i,,. (24) i i Zważywszy, że ozważana jes gospodaka w zdefiniowanym wyżej piewszym okesie, każdy z sekoów posługuje się jedną echnologią. Zaem zależność () można pzedsawić w posaci uposzczonej: ( ), (25) a na podsawie wzou (23) zależność (3) w nasępującej posaci: 30
TRÓJSEKTOROWY ODEL WZROSTU A OGRANZENE ESJ GHG 3 ( ) ( ) ( ). (26) Podzielenie ównań (25) i (26) pzez niezeową wielkość oaz upoządkowanie powadzi do nasępującego układu ównań:. (27) o ozwiązaniach:, (28), (29) gdy spełniony jes waunek: 0. Wzoy (28) i (29) wskazują, że sopa wzosu ma wpływ na sukuę kapału i podukcji. Gdy w gospodace dochodzi do pzejścia od echnologii wykozysywanych w sekoach, i, odpowiednio T, T i T na echnologie odpowiednio T, T i T, nowe popocje ozwoju sekoów usalone są pzez odpowiednie ozwiązania (28) i (29) pzy nowych paameach echnologicznych i sopie wzosu :, (30). (3)
J.Gadomski 32 pod waunkiem: 0. Wao zwócić uwagę na fak, że w piewszym okesie wielkość emisji zanieczyszczeń wzasa ze sopą, a w okesie zecim ze sopą. ożna zaem mówić, że w okesach piewszym i zecim gospodakę chaakeyzuje wzos zównoważony, podczas gdy okes dugi jes czasem pzemian sukualnych. W szczególnie ineesującym pzypadku, gdy wielkość podukcji jes oganiczona od góy pzez lim emisji, sopa wzosu pzyjmuje waość zeo, a ozwiązania (30) i (3) posać:, (32), (33) pzy czym gospodaka znajduje się w sanie usalonym: wielkości kapału, podukcji, inwesycji, konsumpcji i emisji zanieczyszczeń są sałe. Bezwzględna wielkość emisji E w sanie usalonym powsałym w zecim okesie jes wyznaczana za pomocą wzou:. E (34) Ze wzou (34) wynika, że znajomość limu emisji oaz paameów echnologii T, T i T pozwala na wyznaczenie wielkości podukcji sekoa, a co za ym idzie, ównież i, podukcji odpowiednio sekoów i, zgodnie ze wzoem (35):
TRÓJSEKTOROWY ODEL WZROSTU A OGRANZENE ESJ GHG E. (35) Analiza zjawisk zachodzących w okesie dugim wymaga achunku opymalizacyjnego i będzie pzepowadzona w odębnym badaniu. Doświadczenie uzyskane pzy analizie modelu jednosekoowego, Gadomski, Nahoski (2006, 2008), pozwala na pewne wnioski co do wyniku zadania opymalizacji. W pzypadku modelu jednosekoowego wpowadzenie limu emisji wymusiło naychmiasową ezygnację z echnologii doychczas sosowanej na zecz echnologii nowej, mniej emisjogennej, jakkolwiek badziej kapałochłonnej. Długość okesu wania pocesu konwesji echnologicznej można oszacować, pzy pzyjęych założeniach o zależności między kapałem a inwesycjami (7) oaz waościach współczynników depecjacji i, i,,. Ponieważ zależność (7) można inepeować jak model opóźnienia ozłożonego (o geomeycznym ozkładzie opóźnienia, zw. model Koycka) ze śednim opóźnieniem ównym / i, o wiadomo, że po zapzesaniu inwesowania w kapał epezenujący okeśloną echnologię, w wyniku depecjacji po czasie ównym około 3/ i pozosanie w pzybliżeniu 5% kapału, czyli zdolności podukcyjne zmaleją odpowiednio do około 5% wielkości wyjściowej. Zważywszy na o, że pzecięna waość sopy depecjacji w Polsce kszałuje się poniżej 5%, poces zanikania kapału wać będzie ok. 60 la. Z uwagi na o, że całość śodków inwesycyjnych w sekoze jes pzeznaczana na nową echnologię, odpowiednio głębokiej zmianie ulega w ym czasie sukua echnologiczna kapału. sonym czynnikiem, okeślającym czas wania pocesu konwesji jes dopływ śodków zewnęznych. W cyowanych analizach, Gadomski, Nahoski (2006, 2008), zakładano, że dzięki handlowi pozwoleniami na emisję, modelowana gospodaka niewykozysująca w począkowym okesie limów emisji, uzyskuje dodakowe śodki umożliwiające pzepowadzenie konwesji w kószym czasie. W omawianym modelu opcja a nie może być ozważana, ponieważ nie są uwzględniane sekoy: ządowy i wymiany z zaganicą. nnym sposobem pzyspieszenia esukuyzacji może być wycofywanie silniej emisjogennego kapału. Należy jednak zwócić uwagę na fak, że działanie o pociąga za sobą szybszą edukcję zdolności podukcyjnych, chaakeyzujących się co pawda wyższą emisjogennością, jednakże wywazających doba znajdujące odpowiednie zasosowanie. W ym pzypadku konieczna jes analiza sopnia i sukuy wykozysania zdolności podukcyjnych w danym sekoze. Pzyspieszone wyłączanie saego kapału wydaje się celowe wedy, gdy w sekoze jes nadmia niewykozysanych zdolności podukcyjnych. W syuacji pzeciwnej, j., gdy po- 33
J.Gadomski dukcja danego sekoa jes wąskim gadłem dla wzosu pozosałych sekoów, pzyspieszona edukcja wydaje się niecelowa. Analiza długookesowa Wniosek z analizy śedniookesowej jes jednoznacznie pesymisyczny: usalenie limu emisji musi powadzić do zeowego wzosu. Wynik en jes zgodny z okeśleniem eoii ekonomii jako dismal science (ponua nauka). Jednakże wyniki uzyskane dla założeń śedniookesowych nie muszą obowiązywać w waunkach analizy długookesowej, w kóej uwzględniane są czynniki udne do uwzględnienia w śednim okesie: udne do pzewidzenia pojawianie się nowych efekywniejszych echnologii, ewolucja isniejących echnologii (posęp echniczny), pojawianie się kozyści skali. Jeśliby łączne działanie powyższych czynników wyażało się zmniejszaniem waości współczynników emisyjności i, i,, ; w poszczególnych sekoach zgodnie ze wzoem: i () i (0) e μ i, i,, ; gdzie współczynniki μ i oznaczają sopę spadku emisji, o pzy niezmienionym limicie emisji powsawałyby, zgodnie ze wzoem (35), waunki do wzosu podukcji. Leaua Allen, R. G. D. (975) Teoia makoekonomiczna, ujęcie maemayczne. PWN, Waszawa. Gadomski J., Nahoski Z. (2007a) Emission lims and echnology change in a small economy. W: W. Welfe i P. Wdowiński, ed., odelling economies in ansion 2006, A- FET. Gadomski J., Nahoski Z. (2007b) mpac of he polluion emission lims on echnological sucue of poducion. A modelling appoach. W: O. Hyniewicz, J. Sudziński i. Romaniuk, ed., Enviomenal infomaics and sysems eseach. Vol. : Plenay and session papes - Envionfo 2007, Shake Velag, BS PAN. Gadomski J., Nahoski Z. (2007c) The Kyoo poocol induced echnological change. W: A. Gnauck, ed., odellieung und simulaion von oekosysemen, Shake Velag, 2007. Gadomski J., Nahoski Z. (2008) hange Of Poducion Technology As An Effec Of Policy Of Liming GHG Emission. A odelling Appoach. EOOD ONFERENE 2008 BERLN, hp://www.ecomod.ne/confeences/ecomod2008/ecomod2008_papes.hm. Gadomski J., Wooniecka. e al. (998) A Dynamic odel of Polish Economy in Tansion, p. ed. J. W. Owsińskiego. Polish Opeaional and Sysems Reseach Sociey, Waszawa. Lange, O. (96) Wsęp do ekonomeii, wyd. dugie ozszezone. PWN, Waszawa. 34