ANALIZA MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA MODELU HOLTA- WINTERSA DO OCENY POPYTU NA CZĘŚCI ZAMIENNE DO POJAZDÓW ROLNICZYCH 3

Transkrypt

1 Wojciech Pzsupa, Sławomi Juściński 2 Uniwese Pzodnicz w Lublinie ANALIZA MOŻLIWOŚI WYKORZYSANIA MODELU HOLA- WINERSA DO OENY POPYU NA ZĘŚI ZAMIENNE DO POJAZDÓW ROLNIZYH 3 Wsęp Współczesn nek zbu, zapewniając użkownikowi szeoki dosęp do wobów, gwaanuje ównież ich obsługę echniczną [3]. Uzmanie spawności funkcjonalnej uządzeń zależne jes w isonm sopniu od możliwości zakupu części zamiennch i płnów eksploaacjnch. Auozowani dealez dzięki nowoczesnm ssemom logiscznm funkcjonującm w sieci z ssemami fim podukcjnch, ealizują zaówno spzedaż części i doadzwo echniczne, jak ównież ofeują pełn zakes usług sewisowch, mającch na celu uzmanie spawności użkowej i funkcjonalnej pojazdów i maszn olniczch [, 5]. Poces zabezpieczenia ciągłości dosępu do oginalnch części zamiennch, akcesoiów i płnów eksploaacjnch, pzjęo jako sandad na nku dsbucji nowoczesnch pojazdów i maszn olniczch na wzó nku moozacjnego [4, 6]. Specficzną cechą dsbucji części zamiennch jes możliwość wpacowania wielokonie ponawianch, a nawe dla wbanch gup cklicznch konaków z użkownikami wobów. Lojaln klien jes dla fim dsbucjnej ogomnm auem w walce o jej udział w nku spzedaż. Należ podkeślić, uzmanie już posiadanego kliena na współczesnm nku jes dla pzedsiębiosw kilka az ańsze od pozskania nowch nabwców na poduk i usługi [6]. Poblem spzedaż części jes m badziej ison, że obejmuje cał ckl żcia wobu, a w długim hozoncie czasowm docz szeokiego asomenu elemenów do podzespołów i układów funkcjonalnch. Należ podkeślić, że waz ze wzosem konkuencji na nku spzedaż wobów, gdzie elemenem walki o kliena są coaz wższe upus, aba i pomocje, o spzedaż części zamiennch sanowi obecnie isoną pozcję w sukuze dochodowej fim dsbucjno-usługowch. Spzedaż części pzez fim dsbucjne powszechnie poszegana jes jako ważn elemenem smulującm pop na ealizację usług sewisowch powadzonch pzez dział echniczn pzedsiębioswa [, 2]. Poblem związane z zapewnieniem klienom dosępu do części zamiennch pz jednoczesnej police edukcji koszów zaówno popzez obniżanie sanów magaznowch, jak i acjonalizację koszów dosaw części w wniku sosowania ousoucingu w anspocie wmagają szczegółowej wiedz na ema zmienności popu. il do pojazdów olniczch sanowią gupę części zamiennch o dużm i cklicznm popcie, a m samm isona jes wiedza na ema ozkładu ich popu na pzeszeni oku kalendazowego [9, 0]. el i zakes badań elem powadzonch badań i analiz bła możliwość wkozsania modelu Hola-Winesa do ocen popu na wbaną gupę filów oleju silnikowego, oleju do układu hdaulicznego i skzni pzekładniowej oaz paliwa do pojazdów olniczch maki JOHN DEERE na pzeszeni oku kalendazowego. D hab. inż. Wojciech Pzsupa - Adiunk, Uniwese Pzodnicz w Lublinie, Wdział Inżnieii Podukcji, Kaeda Zasosowań Maemaki i Infomaki 2 D hab. inż. Sławomi Juściński - Adiunk, Uniwese Pzodnicz w Lublinie, Wdział Inżnieii Podukcji, Zakład Logiski i Zaządzania Pzedsiębioswem 3 Akuł ecenzowan Logiska 5/

2 Ilość spzedanch filów (sz.) Rezula badań Obiekem badań bł auozowan dsbuo pojazdów i maszn olniczch, ealizując jednocześnie w fimowch sklepach spzedaż części zamiennch oaz kompleksową obsługę echniczną w sacjach sewisowch. Wpowane do wielolenich badań pzedsiębioswo wkonuje od końca la 80-ch XX wieku działalność w sekoze obsługi olnicwa na obszaze Polski śodkowo-wschodniej. W laach badaniom i analizie poddano wbaną gupę części zamiennch, w skład kóej wchodził fil: oleju silnikowego, oleju do układu hdaulicznego i skzni pzekładniowej oaz paliwa wkozswane w pojazdach wwazanch pzez koncen DEERE & ompan. ima spzedała na pzeszeni badanego okesu ogółem szuk filów. il do powadzonch badań nkowch wbano z uwagi na fak, że sanowią chaakesczną gupę części zamiennch. Zgodnie ze sandadami nkowmi obowiązującmi dla gup pojazdów olniczch, poducen w okesie gwaancjnm wmaga wkonania sosownej ilości pzeglądów połączonch z wmianą kompleu filów. Po zakończeniu okesu gwaancjnego wmiana płnów eksploaacjnch i filów zalecana pzez poducena pozosaje w zakesie deczji użkownika. Działalność handlowo-usługowa świadczona w szeokim zakesie pzez auozowane fim dsbucjne zabiega o połączenie ansakcji spzedaż filów z ealizacją obsługi wkonwaną w fimowm sewisie. Ofe ego pu są częso wspieane ofeą upusów cenowch i pogamami dla lojalnch klienów. Rozkład w układzie miesięcznm liczb filów do ciągników olniczch spzedanch pzez dsbuoa użkownikom w laach , pezenuje s Miesiące spzedaż filów Rs.. Rozkład w układzie miesięcznm liczb filów do ciągników olniczch spzedanch pzez dsbuoa użkownikom w laach Źódło: Opacowanie własne Na pzeszeni wszskich 0 la, w kóch powadzono badania spzedaż filów podlegała w poszczególnch miesiącach isonm wahaniom. Swiedzono pawidłowość polegającą na wsąpieniu minimalnego popu w miesiącach na począku i na końcu oku. W laach i w najniższa spzedaż bła na pzeszeni miesięc sczeń, lu i mazec, w laach 2005, 2007, oaz 202 najniższe zapozebowanie wsąpiło w miesiącach sczeń-lu i gudzień, naomias w i 20. najniższ pop odnoowano w miesiącach sczeń oaz lisopad-gudzień. Najniższe zapozebowanie we wszskich laach wsąpiło w miesiącach zimowch, kied nie są wkonwane polowe zabiegi agoechniczne. Radkaln wzos popu na gupę filów odnoowano w okesie największego zapozebowania na pacę 476 Logiska 5/205

3 pojazdów w gospodaswach pz ealizacji polowch zabiegów agoechnicznch. Maksmaln pop w laach 2003, 2007, 2008 i 202 wsąpił w miesiącu siepniu, w laach we wześniu, w laach 2006 i 20 w paździeniku, naomias w okesie w miesiącach mazec i lipiec. Genealnie w poszczególnch laach zmienność popu na fil dla miesięc pz minimalnm i maksmalnm zapozebowaniu óżniła się o kilkase pocen. Analiza sasczna Modele Hola-Winesa należą do najczęściej wkozswanch modeli adapacjnch (wgładzania wkładniczego) w pognozowaniu zmiennch z wahaniami sezonowmi na podsawie komplench szeegów czasowch [4, 7]. W abeli pzedsawiono ównania ekuencjne liniowego modelu Hola-Winesa z wesji addwnej (A) i muliplikawnej (M) uwzględniające addwne i muliplikawne wahania sezonowe [7]. abela. Równania ekuencjne liniowego modelu Hola-Winesa w wesji addwnej (A) i wesji muliplikawnej (M) end A M Sezonowość A ( ) ( ) ( ) S ) ( S ( ) ( ) ( ) ( ) S ( ) ( ) ( ) S ( ) ( ) ( ) S ( ) Źódło: Opacowanie własne M S ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) S S ( ) ( ) ( ) ( ) gdzie: waość zmiennej w szeegu czasowm w chwili, S ( ) pognozowana waość zmiennej w szeegu czasowm w chwili. wgładzona ocena poziomu (waości śedniej) na momen lub okes czasu, S wgładzona ocena endencji ozwojowej na momen lub okes czasu, ocena wskaźnika sezonowości na momen lub okes czasu, α paame wgładzania poziomu zmiennej pognozowanej, β paame wgładzania pzosu spowodowanego endencją ozwojową, γ paame ocen wskaźnika sezonowości, liczba faz w cklu. Do obliczenia pognoz (pognoz) dla okesu > za pomocą ównań ekuencjnch pzedsawionch w abeli. pozebne są waości począkowe, S i dla danego modelu. Waości e wznaczane są najczęściej na podsawie począkowch waości szeegu. W lieauze [2] można znaleźć wiele popozcji ozwiązania ego poblemu. W niniejszej pac waości począkowe wznaczono ze wzoów:, () Logiska 5/

4 Ilość spzedanch filów (sz.) S (2). (3) gdzie: - waość zmiennej w szeegu czasowm w chwili, - waość zmiennej w szeegu czasowm w chwili. Jednm z podsawowch poblemów doczącch budow modeli wgładzania wkładniczego jes dobó odpowiednich paameów w ch modelach w celu zminimalizowania błędu pognoz. W lieauze wsępuje wiele popozcji doczącch dobou paameów α, β, γ modelu Hola-Winesa. Zawadzki w pac [8] sfomułował zalecenia okeślające ich waość, zgodnie z kómi, jeżeli poszczególne składowe modelu adapacjnego zmieniają się na poziomie bliskim jedności, o wówczas paame modelu powinn bć bliskie zeu. Inne popozcje można znaleźć w pacach hafield a i Gadnea [4, 7]. W niniejszej pac paame modelu α, β, γ wznaczono z ównania: gdzie: s( ) - sandadow błąd pognoz, s n ( i (,, ) min s( ) [0,] [0,] [0,] 2 s( ). (5) n n liczba danch w szeegu czasowm Wniki opacowano z wkozsaniem dodaku Solve pogamu Micosof Excel [3, 5]. Wniki obliczeń W celu spawdzenia pzdaności pzedsawionch wesji modelu Hola-Winesa do pognozowania popu na części zamienne do pojazdów olniczch pzeesowano ich afność popzez spoządzenie pognoz wgasłch za okes 2 miesięc 202 oku. Pognoza wgasła jes o pognoza spoządzana na momen, dla kóego znana jes już waość pognozowanej zmiennej i kóej afność można poddać bieżącej wefikacji [8] (4) EXP HWAM HWAA Miesiące HWMA HWMM Rs. 2. Wkes wników pognozowania ilości spzedanch filów w oku 202 uzskan z modelu liniowego Hola-Winesa. Źódło: Opacowanie własne 478 Logiska 5/205

5 gdzie: EXP - zeczwise dane, HWAM - model liniow Hola-Winesa z endem addwnm i sezonowością muliplikawną, HWAA - model liniow Hola-Winesa z endem addwnm i sezonowością addwną, HWMA - model liniow Hola-Winesa z endem muiplikawnm i sezonowością addwną, HWMM - model liniow Hola-Winesa z endem muliplikawnm i sezonowością muliplikawną. Isonm elemenem afności pognoz jes ównież analiza błędów ex-pos. Do najczęściej użwanch mieników błędów absolunch należą: MAE - śedni błąd bezwzględn, MPE - śedni błąd pocenow, MAPE - śedni bezwzględn błąd pocenow, RMSE - piewiasek błędu śedniokwadaowego. Spośód mieników względnch należ wmienić pzede wszskim współcznnik hiela ( I 2 ) oaz współcznnik janusow (J 2 ). Współcznnik heila pzjmuje waość ówną zeo, gd waości eoeczne pokwają się z waościami empicznmi. Piewiasek ze współcznnika heila infomuje, jaki jes pzecięn względn błąd dopasowania waości eoecznch do waości empicznch dla analizowanch okesów. Jeśli współcznnik janusow J 2 jes mniejsz od jedności pzjmuje się, że szeeg eoeczn jes dobze dopasowan do danch empicznch i pzjęą meodę wgładzania można wkozsać do pognozowania. Na podsawie danch pzedsawionch gaficznie na s. 2. obliczono mieniki dokładności pognoz ex pos ozmanch dla czeech wesji liniowego modelu Hola-Winesa (abela 2). abela 2. Ocen błędów pognoz spzedaż filów dla pzjęch modeli liniowch Model RMSE MAE MAPE [%] I 2 J 2 HWAM 34,26 26,65 6,42 0,046,2738 HWAA 34,55 29,83 26,0 0,0385 0,4853 HWMA 67,8 5,39 27,28 0,326 3,8343 HWMM 34,6 26,58 9,2 0,0387,4959 Źódło: Opacowanie własne Z obliczonej waości współcznnika janusowego (J 2 ) wnika, że najlepszm modelem do pognozowania ilości spzedawanch filów do pojazdów olniczch jes model HWAA, co powiedza ównież mała waość (0,0385) współcznnika hiela. Zdecdowanie najgosze waości błędów pognoz uzskano dla modelu HWMA i model en nie powinien bć sosowan do pognozowania poziomu spzedaż. Dla wszskich czeech modeli uzskano dość duże waości śedniego absolunego błędu pocenowego. Należ podkeślić, że opacie się na mieniku MAPE, szczególnie w pzpadku modeli HWAA i HWMA sawia pod znakiem zapania w ogóle możliwość wkozsania ich w pocesie pognozowania poziomu spzedaż części zamiennch do pojazdów olniczch. Podsumowanie Rnek części zamiennch do pojazdów i maszn olniczch chaakezuje się niejednoodnością ilościową na pzeszeni kolejnch miesięc oaz sukuą dobnicową pzewożonch ładunków. Sanowi o Logiska 5/

6 poblem oganizacjn w zakesie ealizacji dużej ilości dosaw oaz poziomu geneowanch koszów. Realizacja zamówień z fimowch cenów logiscznch poducenów z eguł nie pozwala na wkozsanie pzeszeni ładunkowej sandadowch pojazdów dosawczch. Konieczność zabezpieczenia eminowości dosaw części szczególnie w okesie ealizacji polowch zabiegów agoechnicznch wnika z oczekiwań klienów, co do niezwłocznej ealizacji zgłaszanch usług w zakesie pzeglądów i napaw pzez auozowan sewis. Należ podkeślić, że powszechnie pzjęm sandadem w dsbucji obsługującej banżę pojazdów i maszn olniczch jes zapewnienie ciągłej dosępności podsawowch części i dosawa każdej pozcji z kaalogu, ealizowana w czasie do 24 godzin od złożenia zamówienia. Analiza suku spzedaż filów w ujęciu kwaalnm wkazała najniższ pop w miesiącach na począku i końcu oku kalendazowego. Wzos spzedaż wsępował w okesie inenswnch pac polowch na wiosnę, a maksimum popu w zecim kwaale po zakończeniu zbiou plonów, w każdm z badanch la. Wnikało o z powszechnie sosowanej pzez użkowników zasad ealizacji pzeglądów sewisowch i napaw pogwaancjnch w zbliżonch eminach dla całej populacji pojazdów w badanm egionie. Isonm zagadnieniem dla opmalizacji koszów dsbucji jes poznanie ozkładu zapozebowania na obsługiwanm nku oaz możliwość pognozowania popu na wbaną gupę części zamiennch. Pzepowadzona analiza wkozsania liniowego modelu Hola-Winesa do pognozowania popu na części zamienne do pojazdów olniczch wkazała, że isnieją w m zakesie oganiczenia. Ocena afności dobou modelu popzez spoządzenie pognoz wgasłch za okes 2 miesięc dla szeegu czasowego z endem i sezonowością zaówno addwną, jak i muliplikawną powiedziła, że najlepszm modelem do pognozowania ilości spzedawanch filów do pojazdów olniczch wśód poddanch ocenie jes model HWAA, kó posiada niską waość współcznników względnch. Należ podkeślić, że dla wszskich czeech modeli uzskano dość duże waości śedniego absolunego błędu pocenowego, a o oznacza, że pakczne wkozsanie wbanej wesji liniowego modelu Hola-Winesa do opmalizacji pocesów w logisce dsbucji części zamiennch powinno podlegać wnikliwej ocenie. Seszczenie W akule opisano nek pojazdów olniczch w aspekcie zapozebowania na oginalne części zamienne. Pzedsawiono waunki deeminujące sosowanie ousoucingu w logisce dsbucji części zamiennch. Poddano analizie możliwość wkozsania modelu Hola-Winesa do ocen popu na wbaną gupę filów do ciągników olniczch maki John Deee na pzeszeni oku kalendazowego. Badania ilości spzedanch filów wkonano w pzedsiębioswie handlowo-usługowm, będącm auozowanm dealeem. kl badań obejmował laa Dokonano ocen pzdaności czeech wesji modelu Hola-Winesa z endem i sezonowością addwną oaz muliplikawną do pognozowania popu na gupę filów. Dla wbanch modeli pzeesowano ich afność popzez spoządzenie pognoz ex pos i ocenę waości mieników błędów absolunch i względnch. HE ANALYSIS O HE POSSIBILIIES O HOL-WINERS MODEL USAGE OR HE ASSESSMEN O HE DEMAND OR SPARE PARS OR AGRIULURAL VEHILES Absac he aicle descibes he agiculual vehicle make in he aspec of he demand fo oiginal spae pas. he auho pesened condiions ha deemine he usage of he ousoucing in he spae pas disibuion logisics. he analsis of he possibili of using Hol-Wines model fo assessing he demand fo he seleced goup of files fo John Deee agiculual acos ove he couse of he calenda ea was caied ou. he eseach concening he quani of sold files was caied ou in he ade and sevice compan, which is an auhoized deale. he eseach ccle encompassed eas he auho assessed he usefulness of fou vesions of Hol-Wines model wih he end and addiive and muliplicaive seasonalness fo foecasing he demand fo he file goup. o seleced models he accuac was esed hough making he ex pos foecass and assessing he values of indexes of absolue and elaive eos. Lieaua: 480 Logiska 5/205

7 [] iesielski M., Długosz J., (ed.): Saegie łańcuchów dosaw, Polskie Wdawnicwo Ekonomiczne, Waszawa, 200. [2] ieślak M. (ed.): Pognozowanie gospodacze. PWN, Waszawa 997. [3] ieślikowski B.: Kieunki badań i najnowsze end ozwojowe w konsukcji ciągników olniczch, Ekspeza współfinansowana pzez Unię Euopejską w amach Euopejskiego unduszu Społecznego ( Kaków, 20. [4] hafield h.: Hol-Wines foecasing: some pacical issues. he Saisician, 37, pp , 986. [5] plik P., Głowacka D., esch M.: Logiska pzedsiębiosw dsbucjnch, Wd. Wższa Szkoła Logiski, Poznań, [6] ankowska M., Jedliński M.: Efekwność ssemu dsbucji, Polskie Wdawnicwo Ekonomiczne, Waszawa, 20. [7] Gadne E. S.: Exponenial smoohing: he sae of a. Jounal of oecasing, 4, pp. -28, 985. [8] Guzik B., Appenzelle D., Juek W. Pognozowanie i smulacje. Wdawnicwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu [9] Juściński S.: An analsis of demand fo he seleced goup of spae pas illusaed wih an example of files fo agiculual vehicles, echnical Sciences, No 5(2), pp , 202a. [0] Juściński S.: Pzegląd echniczne ciągników objęch gwaancją jako elemen logiski dsbucji (Vehicle echnical inspecions of acos unde waan as an elemen of disibuion logisics), Logiska N 6, s , Poznań 204a. [] Juściński S.: Wielkość popu na części zamienne do pojazdów i maszn olniczch w aspekcie współpac ousoucingowej z opeaoem logiscznm, Jounal of Reseach and Applicaions in Agiculual Engineeing, Vol. 57(2), s , 202b. [2] Juściński S.: Zaządzanie pocesem dsbucji części zamiennch z wkozsaniem meod ousoucingu (Spae pas disibuion pocess managemen wih he use of he ousoucingu mehod), Logiska N 6, s , Poznań 204b. [3] Ragsdale.., Plane D. R.: On modeling ime seies daa using speadshees, Omega 28, pp , [4] Rzeźnik.: Podsaw obsługi echnicznej maszn olniczch, Wd. Uniweseu Pzodniczego w Poznaniu, [5] Segua J.V., Veche E.: A speadshee modeling appoach o he Hol-Wines opimal foecasing, Euopean Jounal of Opeaional Reseach 3, pp , 200. [6] Skobacki A., Ekielski A.: Pojazd i ciągniki olnicze, Wd. Wieś Jua, Waszawa, 202. [7] Yang D., Dhama V., Ye Z., Lim L. I., Zhao L., Aapuea A. W.: oecasing of global hoizonal iadiance b exponenial smoohing, using decomposiions, Eneg 8, pp. -9, 205. [8] Zawadzki J: Ekonomeczne meod pognozowania w pzedsiębioswie. Wdawnicwo Uniweseu Szczecińskiego, Szczecin 989. Logiska 5/205 48

8 482 Logiska 5/205