THE ANALYSIS OF DISTRIBUTION LOGISTICS OF NEW FARM MACHINES IN THE CONTEXT OF CHANGES IN THE DEMAND STRUCTURE

Transkrypt

1 Sławomir JUŚCIŃSKI Uniwerse Przrodnicz w Lublinie, Kaedra Energeki i Pojazdów, Zakład Logiski i Zarządzania Przedsiębiorswem ul. Poniaowskiego, Lublin slawomir.juscinski@up.lublin.pl THE ANALYSIS OF DISTRIBUTION LOGISTICS OF NEW FARM MACHINES IN THE CONTEXT OF CHANGES IN THE DEMAND STRUCTURE Summar The aricle presens an analsis of issues concerning he disribuion logisics of new farm machines. I conains a characerizaion of he farm machines marke in Poland. Selecive domesic disribuion conduced b leaders in he indusr was discussed. The resuls of surves of farm machines sales volume were presened in a graphic form. The surves were carried ou in he Sales Deparmen of he enerprise which is an auhorized disribuor of farm machines and racors. The series of carried ou surves spanned he ears The resuls of he surves were subjec o saisical analsis wih he use of he R program version The rend as well as random and seasonal flucuaions for a series of monhl observaions were idenified. Temporal breakdowns of sales were analsed in he conex of he calendar of agroechnical operaions. Ke words: agriculural machines; producer; buer; disribuion; logisics; seasonal characer; experimenaion; Poland ANALIZA LOGISTYKI DYSTRYBUCJI NOWYCH MASZYN ROLNICZYCH W ASPEKCIE ZMIAN STRUKTURY POPYTU Sreszczenie W arkule przedsawiono analizę zagadnień doczącch logiski dsrbucji nowch maszn rolniczch. Scharakerzowano srukurę rnku maszn rolniczch w Polsce. Omówiono krajową dsrbucję selekwną prowadzoną przez liderów branż. Przedsawiono graficznie uzskane wniki badań poziomu ilościowego sprzedaż maszn rolniczch. Badania zrealizowano w Dziale Handlowm przedsiębiorswa będącego auorzowanm dsrbuorem maszn i ciągników rolniczch. Ckl wkonanch badań obejmował laa Wniki badań poddano opracowaniu sascznemu prz wkorzsaniu programu R wersja Wznaczono rend, wahania przpadkowe i wahania sezonowe dla szeregu obserwacji miesięcznch. Rozkład czasowe sprzedaż poddano analizie w aspekcie kalendarza zabiegów agroechnicznch. Słowa kluczowe: maszn rolnicze; producen; nabwca; dsrbucja; logiska; sezonowość; badania; Polska. Wprowadzenie Modernizacja parku masznowego w gospodarswach rolnch, realizowana w Polsce na przesrzeni osanich la, w szerokim zakresie wkorzsuje oferę handlową auorzowanch firm dealerskich. Logiska dsrbucji obejmująca planowanie, realizację i konrolę fizcznego przemieszczania wrobów od producena do nabwc, uwzględnia specfikę obsługiwanej branż i srukurę zaporzebowania rnku w poszczególnch regionach kraju [3, 4,, 24]. Sprzedaż nowch maszn rolniczch w Polsce o segmen rnku, kór posiada specficzne cech. Na pop wwiera wpłw srukura obszarowa gospodarsw, profil ich działalności produkcjnej oraz warunki glebowe i klimaczne. Isonm elemenem deczji o zakupie maszn są zasob finansowe i zdolność kredowa rolników. W osanim laach pop kszałują również dopła obszarowe i do produków oraz w szerokim zakresie fundusze z programów unijnch. Poencjalne możliwości polskiego rnku dsrbucji maszn rolniczch charakerzuje najpełniej jego srukura agrarna. W 200 r. działalność rolniczą prowadziło w kraju 89, s. gospodarsw, w m 484,3 s. o powierzchni powżej ha użków rolnch [0]. Kondcja finansowa krajowch producenów rolnch nadal wkazuje endencję spadkową, ponieważ wsępuje niska dnamika wzrosu cen za produk rolnicze. Należ podkreślić, że cen maszn rolniczch na rnku krajowm, zgodnie z endencją ogólnoświaową, ssemacznie wzrasają. Dodakowo skokow wzros cen na maszn i pojazd rolnicze wsąpił po akcesji Polski do Unii Europejskiej. Konieczność dososowania przepisów do zaleceń wspólnego rnku, oznaczała podniesienie od r. podaku VAT z 0% do 22%. Elemenem inensfikującm pop na nowe maszn rolnicze są od dekad Fundusze Srukuralne Unii Europejskiej przeznaczone na resrukurzację obszarów wiejskich i modernizację wposażenia echnicznego gospodarsw. Rozwój krajowch ssemów dsrbucji bł odpowiedzią na poencjalnie wsokie zaporzebowanie rolników w dziedzinie unowocześniania posiadanego parku masznowego. Analiza sanu zasobów środków rwałch, w m mająku akwnego, czli maszn, urządzeń echnicznch i pojazdów rolniczch, od wielu la wkazuje bardzo wsoki poziom zużcia. Dla maszn rolniczch dekapializacja przekroczła już 80% ich warości [24]. Logiska dsrbucji maszn rolniczch, prowadzona przez producenów będącch liderami na rnkach świaowch, przjęła jako rozwiązanie modelowe worzenie sieci sprzedaż selekwnej. Dealerami w akiej srukurze rnkowej najczęściej są firm handlowe, prowadzące równocześnie obsługę serwisową oferowanch maszn i pojazdów rolniczch [3, 4, 7]. Sandardowm elemenem dsrbucji jes obecnie obsługa echniczna w zakresie przeglądów i napraw maszn rolniczch oraz zabezpieczenie dosaw części zamiennch i płnów eksploaacjnch. Efekwność akich działań co- S. Juściński Journal of Research and Applicaions in Agriculural Engineering 202, Vol. 57(2) 85

2 raz częściej osiągana jes poprzez sosowanie meod ousourcingu w zarządzaniu logiscznm [, 5, 6]. 2. Problem badawcz i meoda badań Prowadzona od dekad resrukurzacja parku masznowego generuje poważne wzwania dla ssemów logiscznch wszskich producenów, sprzedającch swoje wrob na erenie Polski. Dososowanie opmalnej ofer do porzeb i oczekiwań rolników wmaga zarówno znajomości rnku, jak i worzenia preczjnch planów dsrbucjnch. Obszarem wmagającm badania i analiz jes niesabilność ilościowa i czasowa popu na rnku maszn rolniczch. Wsępowanie isonch wahań zaporzebowania na przesrzeni roku kalendarzowego sanowi poważne wzwanie dla ssemów logiscznch zabezpieczającch dsrbucję. Przeprowadzono analizę srukur rnku dsrbucjnego maszn rolniczch w Polsce dla producenów będącch liderami ej branż. Zrealizowano badania sprzedaż nowch maszn rolniczch w laach Obiekem prowadzonch obserwacji bł auorzowan dsrbuor maszn rolniczch. Przedsiębiorswo handlowo-usługowe, kóre wbrano do badań, prowadzi od ponad 20 la działalność dsrbucjną i serwisową na obszarze Polski środkowo-wschodniej. Celem prowadzonch badań rnkowch bło poznanie rozkładu czasowego popu na nowe maszn rolnicze oferowane przez auorzowanego dealera. Analizę sasczną obserwacji miesięcznch przeprowadzono w aspekcie zmian popu i zjawisk wsępującch w ciągu roku kalendarzowego. Szereg czasow Y, kórm jes ilość sprzedanch maszn rolniczch, poddano analizie w celu określenia charakeru badanego zjawiska. Poprzez czasową sekwencję obserwacji zmiennch losowch wznaczono rend, wahania przpadkowe i wahania sezonowe. Szereg czasow wrównano za pomocą meod scenrowanch średnich ruchomch. Charaker badanch zjawisk, dla kórch zmian wznaczają sezon agroechniczne, uzasadnia przjęcie długości okresów ruchomch d =,2,,2. Analizę badanego procesu sprzedaż zrealizowano w oparciu o model muliplikawn składowch szeregu czasowego. Model en opisuje równanie [, 22]: Y = T S C I, () gdzie: Y warość szeregu, T rend szeregu, S wahania sezonowe, C wahania ckliczne, I wahania przpadkowe. Warość scenrowanch średnich ruchomch dla kolejnch miesięc szeregu określa wzór: (d ) = d d d + d, = Warość indeksów sezonowch opisuje zależność: O = i c = i ( M 00WK ) ( d ) c i gdzie: c - liczba ckli okresowości.. (2), (3) ( M ) WK - średni muliplikawn wskaźnik korgując dla 2 uzskania O = 200. i= i Średni muliplikawn wskaźnik korgując określa zależność: ( M ) WK = c c 00 d i 00 ( d ) = i. (4) Warość wahań przpadkowch dla szeregu muliplikawnego przedsawia wzór: ( M ) = 00. (5) ( skor) O i Trend wznaczono poprzez zasosowanie średniej ważonej 5-okresowej zgodnie ze wzorem: (5)( M ) M ˆ = = + 2 ( ) ( skor) w g 2 dla [ ] 2 = 3 2 w. (6) Indeks sezonowe poziom przecięn w kolejnch miesiącach mają równ 00% i warość a sanowi odniesienie prz analizie graficznej wpłwu wahań sezonowch na rozkład zbioru zmiennch. Analizę sasczną wników badań sprzedaż maszn przeprowadzono prz pomoc programu R wersja 4.2. for Windows [5]. 3. Wniki badań 3.. Analiza srukur krajowego ssemu dsrbucji maszn rolniczch Dsrbucja maszn rolniczch w Polsce na przesrzeni osanich la ukszałowała się w dwóch obszarach. Ponadnarodowe koncern produkujące sprzę rolnicz przłączł nasz kraj do firmowch sieci dealerskich funkcjonującch na erenie pozosałch pańsw europejskich. Wprowadził jednocześnie ssemowe, akwne działania w zakresie logiski markeingowej. Kszałowanie i wzros popu smulował poprzez uczesnicwo w wsawach, pokazach i argach. Uzupełniającm elemenem akich działań są sponsorowane szkolenia oraz bogaa ofera informacjna na firmowch sronach w Inernecie. Działania ego pu mają na celu moniorowanie porzeb rnku oraz badanie opinii poprzez bliski konak z przszłmi użkownikami. Powszechnie sosowane nowoczesne rozwiązania konsrukcjne i echnologiczne, łącznie z bogam wposażeniem użkowm, są główną przczną wsokich cen rnkowch produków wwarzanch przez świaowch liderów w branż maszn i pojazdów rolniczch [7, 8, 20, 23]. Bariera finansowa powoduje, że ofera aka skierowana jes do sosunkowo nielicznej grup producenów rolnch, posiadającch gospodarswa o powierzchni powżej 50 ha. Gospodarswa o akiej wielkości zajmują w Polsce lko 5% grunów rolnch [0]. S. Juściński Journal of Research and Applicaions in Agriculural Engineering 202, Vol. 57(2) 86

3 Przemsł krajow nadal lko w ograniczonm zakresie podejmuje konkurencję ze świaowmi koncernami w segmencie produkcji dużch i drogich maszn wwarzanch serjnie. Różnorodną oferę firmowch wrobów kieruje do rolników prowadzącch produkcję na mniejszch areałach. Polskie przedsiębiorswa reprezenowane przez małe i średnie zakład, dominują w wwarzaniu prosch maszn i narzędzi, kóre z uwagi na korzsną relację walorów użkowch, cen i jakości znajdują szeroki krąg odbiorców. Osobnm fragmenem rnku, dającm szansę konkurowania krajowch wwórców z liderami branż, jes produkcja specjaliscznch maszn wwarzanch w małej liczbie egzemplarz. Maszn akie wmagają wsokich nakładów prac, co prz niższch krajowch koszach wwarzania, pozwala na konkurencjną oferę cenową. Rozmieszczenie erorialne przedsiębiorsw prowadzącch auorzowaną dsrbucję maszn rolniczch w 20 roku na polskim rnku prezenują ab. i 2. Zróżnicowanie srukur agrarnej w poszczególnch wojewódzwach, scharakerzowane przez ilość gospodarsw i ich wielkość, deerminuje funkcjonowanie ssemów dsrbucji. Analiza rozkładu punków w sieci dsrbucji maszn krajowch i wwarzanch przez koncern zagraniczne upoważnia do swierdzenia, że wsępują znaczne dsproporcje ilościowe. Producenci krajowi: AKPIL, POL-MOT Warfama, PRONAR i METALTECH mają średnio od 6 do 8 auorzowanch dealerów na wojewódzwo. UNIA Group i KRUKOWIAK posiadają średnio po 4 przedsawicieli (ab. ). Poszczególne wojewódzwa obsługuje od jednej do nawe kilkunasu firm dealerskich reprezenującch danego wwórcę. Koncern zagraniczne: John Deere, Väedersad, Lemken, Class, Case IH oraz Fend i Masse Ferguson urzmują sieć sprzedaż, kóra sandardowo na erenie wojewódzwa posiada jednego lub dwóch przedsawicieli, ale równocześnie nie obejmuje osobną obsługą wojewódzw o najmniejszm poencjale rolniczm (ab. 2). Logiska dsrbucji koncernów: Kverneland, New Holland, Kongskilde i Kuhn zosała rozbudowana ak, że przewższa ponad dwukronie poziom innch firm zagranicznch, ale nadal jes liczebnie na średnim poziomie 3 dealerów na wojewódzwo. Sraegia ukierunkowana na zaspokojenie porzeb rnkowch, realizowana przez wszskich producenów powoduje, że wojewódzwa o największej ilości lub wielkości gospodarsw, czli: mazowieckie, lubelskie, podlaskie, kujawsko-pomorskie i wielkopolskie, posiadają największą ilość auorzowanch firm dealerskich dla każdej marki maszn rolniczch Analiza poziomu dsrbucji maszn rolniczch w laach w wbranej firmie dealerskiej Badania prowadzone przez osiem la obejmował sprzedaż nowch maszn rolniczch. Auorzowan dsrbuor zrealizował w m okresie obsługę logisczną i sprzedaż 3953 maszn rolniczch. Dsrbucja w badanm okresie obejmowała marki zagraniczne: John Deere, Vaedersad, Kuhn, Lemken, Kongskilde, Hardi, Maniou i Joskin. W sprzedaż bł również maszn polskich firm współpracującch w ramach UNIA Group, czli: Unia Grudziądz, Kraj Kuno, Agromer Brzeg, Pilme Brzeg i Famarol Słupsk, a akże AKPIL i METALTECH. Dla koncernów John Deere, Kuhn i Vaedersad firma bła generalnm dsrbuorem na obszarze wojewódzwa lubelskiego, naomias w przpadku pozosałch wwórców prowadziła sprzedaż jako dsrbuor lokaln. Ofera rnkowa zawierała pełne pakie maszn wwarzanch przez poszczególnch producenów, służące do: upraw roli, nawożenia, siewu, sadzenia, pielęgnacji i ochron roślin, zbioru zielonek na siano i kiszonki, zbioru zbóż, zbioru ziemniaków i buraków cukrowch oraz produkcji zwierzęcej i ogrodniczej. Rozkład ilości sprzedanch maszn rolniczch w poszczególnch miesiącach dla la przedsawia hisogram (rs. ). Tab.. Rozkład erorialn auorzowanch dealerów maszn rolniczch w Polsce Table. The erriorial disribuion of auhorized dealers of farm machines in Poland Lp. No. Wojewódzwo Province UNIA Group POL-MOT Warfama KRUKOWIAK PRONAR AKPIL METALTECH JOHN DEERE VÄEDERSTAD sz. sz. sz. sz. sz. sz. sz. sz. Dolnośląskie Kujawsko - Pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Święokrzskie Warmińsko - Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Ogółem: Źródło: Opracowanie własne Producenci maszn rolniczch S. Juściński Journal of Research and Applicaions in Agriculural Engineering 202, Vol. 57(2) 87

4 Tab. 2. Rozkład erorialn auorzowanch dealerów maszn rolniczch w Polsce Table 2. The erriorial disribuion of auhorized dealers of farm machines in Poland Lp. No. Wojewódzwo Province KUHN LEMKEN KVERNELAND CLAAS Producenci maszn rolniczch FENDT, Masse Ferguson KONGSKILDE NEW HOLLAND sz. sz. sz. sz. sz. sz. sz. sz. Dolnośląskie Kujawsko - Pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Święokrzskie Warmińsko - Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Ogółem: Źródło: Opracowanie własne CASE IH Ilość (sz.) Miesiące Rs.. Rozkład ilości sprzedanch maszn rolniczch w laach w układzie miesięcznm (Źródło: Opracowanie własne) Fig.. The disribuion of he number of farm machines sold in he ears in monhl erms (Source: own sud) W 2003 r. sprzedano 535 sz. maszn rolniczch. Poziom sprzedaż w ujęciu kwaralnm charakerzował się endencją wzrosową. Po niskim popcie na począku roku wsąpił wzros sprzedaż, a maksimum osiągnięo w czwarm kwarale (ab. 3). Najniższ poziom popu wsąpił w sczniu i lum, a najwższ odnoowano w grudniu, gd sprzedaż bła o ponad 00% wższa od poziomu średniego. W 2004 r. sprzedano 577 sz. maszn. W sosunku do roku poprzedniego nasąpił wzros o 7,9%. Sprzedaż dnamicznie wzrosła w miesiącach wiosennch, a najwższ pop zarejesrowano w kwieniu. Sprzedano wówczas 45% ogólnej liczb maszn. Na przesrzeni dwóch kwarałów uzskano 73,7% rocznego obrou. Srukura i dnamika sprzedaż znacznie się obniżł w pozosałch miesiącach, a najniższe zaporzebowanie wsąpiło w maju. W 2005 r. sprzedano 44 sz. maszn. W sosunku do poprzedniego roku nasąpił spadek o 28,2%. Badania wkazał najmniejsze zaineresowanie zakupem w sczniu i lum, a największe w kwieniu. Najwższą sprzedaż odnoowano w drugim kwarale (ab. 3). W 2006 r. sprzedano 554 sz. maszn. Najniższa sprzedaż, w ujęciu kwaralnm, wsąpiła pod koniec roku, a najwższa w rzecim kwarale (ab. 3). W porównaniu do roku poprzedniego sprzedaż wzrosła o 33,8%. Najniższ pop zarejesrowano w sczeń i grudniu. Najwięcej maszn (na poziomie o 00% powżej rocznego) sprzedano w kwieniu i w lipcu. W 2007 r. sprzedano 422 sz. maszn. Poziom sprzedaż kwaralnej bł najwższ na począku i końcu roku. W odniesieniu do roku minionego odnoowano spadek sprzedaż o 23,8%. Najniższą sprzedaż zarejesrowano w sczniu i wrześniu, a najwższą w marcu i lisopadzie. W 2008 r. sprzedano 444 sz. maszn. W porównaniu do roku poprzedniego wsąpił wzros o 5,2%. Najniższa sprzedaż wsąpiła w pierwszm, a najwższa w drugim kwarale (ab. 3). Najmniej maszn sprzedano w sczniu i marcu, a największ pop wsąpił w czerwcu i lipcu. S. Juściński Journal of Research and Applicaions in Agriculural Engineering 202, Vol. 57(2) 88

5 Tab. 3. Sprzedaż maszn rolniczch w ujęciu kwaralnm w laach Table 3. Farm machines sales in quarerl erms ( ) Lp. Czas realizacji sprzedaż % % % % % % % % I kwarał 5,0 2,3 8,6 23,6 27,0 3,7 25,4 28,8 2 II kwarał 25,2 52,4 32,4 27,8 25,4 37,2 27, 24,0 3 III kwarał 24,3 2,8 26,6 29,6 8,9 28,2 25,8 27,7 4 IV kwarał 35,5 3,5 22,4 9,0 28,7 20,9 2,7 9,5 Ogółem: Źródło: Opracowanie własne 00,0 00,0 00,0 00,0 00,0 00,0 00,0 00,0 W 2009 r. sprzedano 520 sz. maszn. Sprzedaż kwaralna miała wrównan poziom z obniżeniem warości w osanich rzech miesiącach (ab. 3). Poziom sprzedaż w porównaniu rok do roku wkazał wzros o 7,%. Najniższ pop wsąpił w miesiącach sczeń i maj, a maksmalną ilość maszn sprzedano w marcu, kwieni i czerwcu. W 200 r. sprzedano 487 sz. maszn. Sosunek sprzedaż do roku poprzedzającego wkazał spadek o 6,3%. W pierwszm kwarale wsąpił maksmaln pop, a w osanim minimaln. Najniższą sprzedaż zarejesrowano w październiku i lisopadzie. Najwięcej maszn znalazło nabwców w miesiącach: lu, marzec i kwiecień, a nasępnie w lipcu i grudniu. 4. Dskusja Opracowanie sasczne: rend, wahania przpadkowe i wahania sezonowe Sprzedaż nowch maszn rolniczch w Polsce w laach charakerzowała się zmiennością poziomów popu (rs. ). Analiza srukur wkazała isnienie dużch różnice w ilości sprzedanch maszn na przesrzeni kolejnch miesięc dla każdego badanego roku. Isone zmian w popcie wsąpił również prz porównaniu rok do roku kolejnch wników sprzedaż dla okresu objęego badaniem. Okres prowadzonch badań charakerzował się wsępowaniem wielu zdarzeń mającch bezpośredni wpłw na rnek dsrbucji nowch maszn rolniczch. Najważniejsze z nich o koniec przgoowań w Polsce do akcesji, a nasępnie długorwał proces dososowwania polskiego rolnicwa do sandardów Unii Europejskiej. Przeprowadzone badania rnkowe umożliwił wznaczenie rendu, kór ilusruje charaker zmian długookresowch na rnku dsrbucji nowch maszn rolniczch (rs. 2). W 2003 r. wsąpił rend rosnąc, a w 2004 r. malejąc z jednoczesnm spadkiem popu do warości minimalnej w drugiej połowie roku. Przez cał 2005 r. i pierwsze miesiące 2006 r. rend bł rosnąc. Wsępowała duża dnamika sprzedaż maszn i osiągnięo lokalne maksimum. Druga połowa 2006 r. i rz kwarał 2007 r. o rend malejąc i kolejne minimum popu. Trend rosnąc na przemian z okresowmi spadkami wsąpił od końca 2007 r. do począku 2009 r. Osanie dwa laa objęe badaniami posiadał wrównan, a nasępnie malejąc poziom popu. Wielkość zmian popu na rnku dsrbucji nowch maszn rolniczch ilusruje wkres na rs. 3. Wodrębnienie z szeregu czasowego sprzedaż wahań przpadkowch pozwoliło na zilusrowanie niejednorodności popu miesięcznego w kolejnch badanch okresach. W poszczególnch laach wsokie wzros sprzedaż nasępował bezpośrednio po dużch spadkach popu, a ich ilość na przesrzeni la sanowi dowód na niesabiln poziom zaporzebowania gospodarsw na nowe maszn rolnicze. Najwższa warość wahań przpadkowch wsąpiła w laach 2003, 2004, 2007 i Przpadkowe wzros popu, wsępujące w różnch miesiącach dla kolejnch la, sanowią cznnik isonie urudniając proces zarządzania łańcuchem dsrbucji. Nagłe wzros zaporzebowania na maszn rolnicze w punkach sprzedaż wmuszają zmian w planach dosaw [9, 7, 25]. Rs. 2. Trend srukur sprzedaż ciągników rolniczch w laach (Źródło: Opracowanie własne) Fig. 2. The rend of he srucure of farm machines sales in he ears (Source: own sud) S. Juściński Journal of Research and Applicaions in Agriculural Engineering 202, Vol. 57(2) 89

6 Rs. 3. Wahania przpadkowe dla poziomów sprzedaż ciągników rolniczch w laach (Źródło: Opracowanie własne) Fig. 3. Random flucuaions for he volumes of farm machines sales in he ears (Source: own sud) Rs. 4. Indeks sezonowe dla ilości sprzedanch ciągników rolniczch w laach (Źródło: Opracowanie własne) Fig. 4. Seasonal indexes for he number of farm machines sold in he ears (Source: own sud) Eliminacja rendu, wahań cklicznch i przpadkowch z szeregu czasowego ilości sprzedanch maszn pozwoliła wznaczć warość indeksów sezonowch na przesrzeni roku kalendarzowego (rs. 4). W miesiącu sczniu i lum, gd nie ma realizacji polowch zabiegów agroechnicznch, sprzedaż maszn bła niższa od poziomu odniesienia odpowiednio o 48,3% i 9,4%. Na skuek wahań sezonowch w miesiącach marzec i kwiecień, sprzedaż przekroczła poziom przecięn odpowiednio o 25,9% i 83,2%. Prace polowe, wkonwane zgodnie z kalendarzem zabiegów agroechnicznch na wiosnę, generują wsoki wzros popu na maszn rolnicze wkorzswane prz ich realizacji [9]. Zakończenie wiosennch prac polowch bło zbieżne w czasie z dużm spadkiem popu na maszn do poziomu 5,9% poniżej poziomu odniesienia. Przed rozpoczęciem zbioru plonów w miesiącach czerwiec i lipiec indeks sezonowe bł wższe od poziomu przecięnego odpowiednio o,% i 4,5%. Wahania sezonowe, wwołane zarówno żniwami, jak i jesiennmi pracami polowmi, spowodował obniżenie zaporzebowania na maszn. W miesiącach od sierpnia do września bł on niższ od poziomu odniesienia odpowiednio o: 2,0%, 2,%, 5,5% i 5,5%. Na koniec roku sprzedaż o 3,% przekroczła poziom przecięn [4]. 5. Wnioski. Trend wznaczon prz analizie sascznej wników sprzedaż maszn, posiadał zmienn przebieg na przesrzeni badanego okresu. Warość i dnamika zmian powinn podlegać dalszej analizie w celu określenia cznników wpłwającch na srukurę zaporzebowania generowanego przez gospodarswa rolnicze. Rozkład czasow zmian rendu pozwala posawić hipoezę o isonm wpłwie fundusz z programów Unii Europejskiej na srukurę i poziom zadań realizowanch przez logiskę dsrbucji w branż nowch maszn rolniczch. 2. Analiza sasczna ilości sprzedanch maszn powierdziła isnienie dużch wahań przpadkowch, kóre wpłwają na składniki szeregu czasowego. Zjawisko nieregularnego popu jes niekorzsne zarówno dla logiski dsrbucji, jak i ssemów produkcji. Wahania przpadkowe generują zmian w planach dsrbucji i wpłwają na poziom zapasów wrobów goowch w magaznach, a o niekorzsnie oddziałuje na kondcję finansową firm dealerskich. Duże wahania przpadkowe o również rzko ura poencjalnch zsków ze sprzedaż, gd ssem dsrbucji nie posiada pożądanej elasczności prz realizacji dosaw maszn bezpośrednio po wzroście popu. S. Juściński Journal of Research and Applicaions in Agriculural Engineering 202, Vol. 57(2) 90

7 3. Rozkład warości indeksów sezonowch, upoważnia do posawienia hipoez o isonm wpłwie sezonowości realizowanch w gospodarswach zabiegów agroechnicznch na ckliczność zmian popu na maszn rolnicze. Wahania sezonowe powodował niską sprzedaż na począku roku. Realizacja wiosennch prac polowch generowała dnamiczn wzros popu na maszn. Wższa sprzedaż bła realizowana przed rozpoczęciem sezonu żniwnego, naomias obniżenie nasępowało zarówno podczas żniw, jak i jesiennch prac polowch. W grudniu sprzedaż wzrasała do poziomu przecięnego. 4. Przeprowadzona analiza logiski dsrbucji wkazała, że auorzowana sprzedaż maszn rolniczch różnch wwórców przez jedną firmę dealerską może bć realizowana na rnku krajowm. Dsrbucja równoległa maszn: John Deere, Väedersad, Kuhn, Lemken, Kongskilde, Hardi, Maniou i Joskin funkcjonowała w przedsiębiorswie będącm obiekem badań. 5. Auorzowan dsrbuor może prowadzić równoległą sprzedaż maszn różnch wwórców, kórz współpracują w ramach jednego koncernu lub grup kapiałowej. Taką srukurę w logisce dsrbucji reprezenuje przpadek UNIA Group. Zrealizowane badania powierdził równoległą sprzedaż szerokiej gam maszn producenów: Unia Grudziądz, Kraj Kuno, Agrome Brzeg, Pilme Brzeg i Famarol Słupsk. 6. Badania rnku powierdził, że funkcjonowanie ssemu dsrbucji selekwnej nowch maszn rolniczch dososowane jes do srukur agrarnej w poszczególnch wojewódzwach. Analiza rozmieszczenia dealerów prowadzącch dsrbucję maszn krajowch i zagranicznch upoważnia do swierdzenia, że wsępują znaczne dsproporcje ilościowe dla poszczególnch marek. Producenci krajowi posiadają kilka raz więcej auorzowanch dealerów na wojewódzwo. Koncern zagraniczne w większości przpadków są reprezenowane na erenie wojewódzwa przez jednego lub dwóch dealerów. 6. Bibliografia [] Aczel A. D., Sounderpandian J.: Complee Business Saisics. 7h ed., Richard D. Irwin/McGraw-Hill, Boson, [2] Ciesielski M., Długosz J., (red.): Sraegie łańcuchów dosaw. Warszawa: Polskie Wd. Ekonomiczne, 200. [3] Chrisopher M., Peck H.: Logiska markeingowa. Warszawa: Polskie Wd. Ekonomiczne, [4] Cole J. J., Bardi E. J., Langle C. J.: The Managemen of Business Logisics: A Suppl Chain Perspecive. 7h ed., Ohio: Souh-Wesern, Thomson Learning, [5] Crawle M. J.: The R book. John Wile & Sons Ld., Chicheser, [6] Cplik P., Głowacka D., Fersch M.: Logiska przedsiębiorsw dsrbucjnch. Poznań: Wd. Wższa Szkoła Logiski, [7] Dreszer K.A., Pawłowski T., Szczepaniak J., Szmanek M., Tanaś W.: Maszn rolnicze. Poznań: Przemsłow Insu Maszn Rolniczch, [8] Dulce E., Borowski S., Chojnacki J., Jarmacik E., Kaszkowiak J., Zięara W.: Podsaw agroechnologii. Bdgoszcz: Wd. Uczelniane ATR w Bdgoszcz, [9] Frankowska M., Jedliński M.: Efekwność ssemu dsrbucji. Warszawa: Polskie Wd. Ekonomiczne, 20. [0] Główn Urząd Sasczn: Powszechn Spis Roln Środki produkcji w rolnicwie. Warszawa: Zakład Wdawnicw Sascznch, 20. [] Gran D.B., Lamber D.M., Sock, J.R., Ellram L.M.: Fundamenals of Logisics Managemen, European ediion, McGraw-Hill, [2] Juściński S.: Ousourcing in logisics managemen. Scienific Monograph, Lublin: Wd. Polihmnia, 20. [3] Juściński S., Piekarski W.: Ssem logisczne w procesie zarządzania dsrbucją ciągników i maszn rolniczch. (Logisic ssems in he managemen of agriculural racors and machines disribuion). Aca Agrophisica, 2008, vol. 2(), s [4] Juściński S., Piekarski W.: An analsis of farm racors sales resuls in he aspec of he calendar of agroechnical operaions. Technical Sciences, 2008, No, pp [5] Juściński S., Piekarski W.: Ousourcing as a logisics funcion in disribuion of spare pars for racors and farm machines. Mainenance and Reliabili, 2009, vol. (4), s [6] Juściński S., Piekarski W.: An analsis of a suppl process of spare pars for agriculural racors and machines based on logisic services ousourcing. Mainenance and Reliabili, 2009, vol. 2(42), pp [7] Juściński S., Piekarski W.: Ssem zarządzania logiscznego w przedsiębiorswie prowadzącm auorzowaną dsrbucję pojazdów i maszn rolniczch. (Logisic managemen ssems in an enerprise running auhorised disribuion of agriculural vehicles and machines). Zarządzanie Przedsiębiorswem, 2009, Nr 2, s [8] Juściński S., Piekarski W.: Procedur wboru modelu ciągnika rolniczego jako elemen logiski dsrbucji. (Agriculural racor choice procedures as he elemens of disribuion logisics). Logiska, 2009, Nr 5 (wrzesień-październik), s [9] Karczmarczk S. (red.): Agroechnika roślin uprawnch. Szczecin: Wd. Akademii Rolniczej w Szczecinie, [20] Pawlak J.: Podaż ciągników i kombajnów zbożowch w Polsce w laach Problem Inżnierii Rolniczej, Falen, 20. [2] Rukowski K., (red.): Logiska dsrbucji Specfika, Tendencje rozwojowe, Dobre prakki. Warszawa Wd. Szkoła Główna Handlowa, [22] Pułaska-Turna B.: Saska dla ekonomisów. Warszawa: Wd. Difin, [23] Skrobacki A, Ekielski A.: Pojazd i ciągniki rolnicze. Warszawa: Wd. Wieś Jura, [24] Wilkin J., Nurzńska I. (red.): Polska wieś 200, Rapor o sanie wsi. Warszawa: Wd. Naukowe Scholar, 200. [25] Wojciechowski T.: Markeingowo-logisczne zarządzanie przedsiębiorswem. Warszawa: Wd. Difin, S. Juściński Journal of Research and Applicaions in Agriculural Engineering 202, Vol. 57(2) 9