ROZPRAWY NAUKOWE Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu

Transkrypt

1 Akademii Wychowania Fizycznego we Wocławiu 2013, 40, Maek Popowczak, Andzej Rokita, Ieneusz Cichy, Paweł Chmua akademia wychowania fizycznego we wocławiu Poziom wybanych koodynacyjnych zdolności motoycznych a wyniki Międzynaodowego Testu Spawności Fizycznej dzieci w wieku 10 lat Abstact The level of selected coodinative moto abilities vs. ten-yea-old childen s esults of the Intenational Physical Fitness Tests Intoduction. Duing P.E. classes pimay school students (gade 4) ought to impove thei level of physical fitness, including coodinative moto abilities, as well as to acquie moto skills which enable them to take pat in vaious foms of physical activity in an active and safe way. Unfotunately, in physical education of childen and young people the main emphasis is still placed on the impovement of fitness abilities. We have to bea in mind, howeve, that the level of coodinative abilities limits significantly the impovement of ne cessay fitness abilities and vice vesa. Ou eseach was aimed at detemining what de pendencies exist between the esults of selected coodinative moto abilities and ten-yea-old childen esults of the tests designed by the Intenational Committee fo the Standadization of Physical Fitness Tests. Mateial and methods. The eseach goup consisted of 93 students of pimay schools in the town of Wołów. In ode to detemine the level of the paticula components of physical fitness we employed the tials of the Intenational Committee fo the Standadization of Physical Fitness Tests (ICSPFT). Fo assessing the paticula co odinative abilities we used the following tests: un fo the balls, stopping the olling ball, long standing jump with 50% of maximum possibilities, long standing jump fowad and backwad. Results. Accoding to eseach findings thee is a elationship between the im povement of the selected coodinative moto abilities and some of the components of physical fitness. Conclusions. Theefoe, a physical education teache ae advised caution in choosing physical execises and games, taking into consideation compehensive moto development of students, including thei coodinative moto abilities. Key wods: coodinative moto abilities, physical fitness, physical education, childen WPROWADZENIE Śodowisko szkolne powinno być miejscem, gdzie podczas zajęć wychowania fizycznego dba się o pawidłowy ozwój fizyczny, psychiczny i intelektualny dziecka, uczy się go nowych, pożądanych zachowań społecznych oaz diagnozuje jego zainteesowania i uzdolnienia do ealizacji óżnoodnych fom aktywności uchowej, a ponadto popzez ozwój motoyczny wpływa na ozwój poznawczy i emocjonalny zgodnie z koncepcją ozwoju zintegowanego [1]. Nauczyciel wychowania fizycznego, planując poces dydaktyczno-wychowawczy, powinien uwzględnić zmiany, jakie zachodzą w ozwoju dzieci. One to w wieku 10 lat pzechodzą dugie apogeum ozwoju motoycznego. Ruchy ich są zamaszyste, ozzutne, pełne pzyuchów, lecz coaz badziej dokładne. Szybciej się męczą podczas wykonywania czynności wymagających pecyzji, co oznacza, że należy ćwiczyć szczególnie zespoły mięśni dobnych [2]. Dzieci w tym wieku szkolnym szybko uspawniają uchy manualne, pzyswajają umiejętności posługiwania się postymi nazędziami i pzyządami (np. piłkami dostosowanymi do wielkości dłoni). Równie wyaźnie doskonalą uchy lokomocyjne i spotowe. Chętnie stosują bieg, któy jest w pełni opanowany i chaakteyzuje się ciągłymi zmianami kieunków oaz tempa. Rozwijają także inne czynności, np. óżnicują zuty (jednoącz, obuącz z óżną siłą i w ozmaity sposób), podania i chwyty czy kozłowania. Dzieci w tym

2 M. Popowczak, A. Rokita, I. Cichy, P. Chmua Poziom spawności fizycznej dzieci w wieku 10 lat 2013, 40 AWF WE WROCŁAWIU 87 wieku cechuje największa łatwość uczenia się nowych nawyków uchowych, nawet o skomplikowanej stuktuze, wynikająca ze spawności mechanizmów koodynacyjnych [3]. Nauka uchu odbywa się ciągle pzez naśladownictwo, lecz nie jest to już bezefleksyjne powtazanie spostzeżonego bodźca. Istotną olę w ozwoju dziesięcioletnich dzieci odgywa potzeba uchu. Zaspokojenie jej wymaga wzmożonej aktywności, któa powoduje u nich wzost poziomu szybkości, mocy i zwinności. Znaczący pzyost pozostałych zdolności kondycyjnych: siły i wytzymałości pzypada aczej na następną fazę ontogenezy. Jednak wydatne zwiększenie w tym wieku zdolności kondycyjnych i koodynacyjnych waz z hamonijną budową ciała decydują o wysokiej spawności fizycznej. Dlatego dziecko będące na dugim etapie edukacji szkolnej (klasy IV VI), któe uczestniczy w obligatoyjnych lekcjach wychowania fizycznego czy dodatkowych zajęciach uchowych, powinno ozwijać swoją spawność fizyczną, w tym koodynacyjne zdolności motoyczne, oaz nabywać umiejętności uchowe, umożliwiające uczestniczenie w sposób aktywny, a jednocześnie bezpieczny w ćwiczeniach, zabawach i gach uchowych. Ważne jest ównież, aby poznało sposoby diagnozowania możliwości własnego oganizmu w zakesie ozwoju fizycznego, psychicznego czy pzygotowania do życia w społeczeństwie. Spawność fizyczną należy ozumieć jako całość zdolności i umiejętności człowieka, któe umożliwiają efektywne wykonywanie wszelkich zadań uchowych [4]. Jest to pojęcie szeokie, wiąże się bowiem ze stanem całego oganizmu człowieka, a nie tylko z jego apaatem uchu. Można ją okeślić jako aktualną możliwość wykonywania wszelkich działań motoycznych, decydujących o zaadności człowieka w życiu. Koodynacyjnym zdolnościom motoycznym pzypada natomiast badzo istotna ola wśód wielu cech oganizmu, któe wpływają na spawność fizyczną dziecka. Obecnie definiuje się je jako [ ] względnie utwalone i uogólnione fomy pzebiegu psychofizycznych pocesów egulacji uchowej. Odzwieciedlają one złożone stosunki zachodzące pomiędzy pocesami neuo-psychicznymi, umożliwiającymi skuteczne steowanie i egulację uchowych czynności człowieka [5, s. 13]. Rozwój spawności fizycznej, w tym koodynacyjnych zdolności motoycznych, ma ścisły związek z ozwojem biologicznym. W pocesie wychowania fizycznego dzieci i młodzieży nadal kładzie się nacisk na ozwój zdolności kondycyjnych i umiejętności uchowych. Coaz częściej jednak w pzygotowaniu dziecka do uczestnictwa w ćwiczeniach i gach uchowych zwaca się uwagę na zdolności koodynacyjne, któe są badziej złożone i tudniejsze do ozwijania. Bez wątpienia zdolności kondycyjne stanowią fundament ozwoju spawności fizycznej dziecka, a więc są niezbędne do tego, by pzejawiało ono zdolności koodynacyjne. Jak pisze Staosta,,,[ ] dzięki podniesieniu poziomu zdolności koodynacyjnych uzyskać można wzost poziomu zdolności kondycyjnych [6, s. 110]. Pozwala to zatem na stwiedzenie, że zdolności te są ze sobą powiązane. Zdolności kondycyjne najczęściej ozwijane są pzez wykonywanie ćwiczeń postych, zdolności koodynacyjne zaś popzez wykonywanie nowych ćwiczeń złożonych, nieznanych ćwiczącemu. Dużym wyzwaniem dla nauczycieli wychowania fizycznego czy instuktoów jest dobó ćwiczeń jednocześnie ozwijających zdolności kondycyjne i koodynacyjne. Zazwyczaj ćwiczenia te stosowane są oddzielnie. Optymalne połączenie ćwiczeń kondycyjnych i koodynacyjnych najlepiej wpłynie na obie gupy zdolności. Istotne jest ównież dawkowanie obciążeń wysiłkiem podczas ozwijania zdolności kondycyjnych i koodynacyjnych. Rozwój zdolności koodynacyjnych mniej obciąża ucznia niż ozwijanie zdolności kondycyjnych. Najbadziej efektywnie można ozwijać zdolności koodynacyjne w okesie szkolnym. Pełny ich ozwój następuje w wieku lat, najintensywniejszy natomiast obsewuje się w wieku 8 12 lat [7, 8]. Współcześni badacze: Hitz [7] oaz Raczek i wsp. [5] zapoponowali podział specyficznych zdolności koodynacyjnych na zdolność kinestetycznego óżnicowania, zachowania ównowagi, szybkiej eakcji, oientacji czasowo-pzestzennej, ytmizacji, dostosowania motoycznego, spzężenia uchów i częstotliwość uchów. Wymienieni autozy wskazują także na cztey wśód nich, któe

3 88 AWF WE WROCŁAWIU 2013, 40 M. Popowczak, A. Rokita, I. Cichy, P. Chmua Poziom spawności fizycznej dzieci w wieku 10 lat w znacznym stopniu decydują o efektywności działań ucznia w gach z piłką i któe powinno ozwijać się popzez ealizację złożonych zadań uchowych. Należą do nich następujące zdolności: kinestetycznego óżnicowania, oientacji czasowo-pzestzennej, szybkiej eakcji oaz dostosowania motoycznego. Ze względu na zainteesowania badawcze autoów atykułu podjęto póbę analizy wyników tych zdolności koodynacyjnych, któe mają wpływ na zachowania uczniów w gach z piłką. Celem podjętych badań było okeślenie związków pomiędzy wynikami pób wybanych koodynacyjnych zdolności motoycznych i wynikami pób Międzynaodowego Testu Spawności Fizycznej (MTSF) uczniów klas IV ozpoczynających edukację na dugim etapie kształcenia. Postanowiono znaleźć odpowiedzi na następujące pytania badawcze: 1. Czy istnieją (jeśli tak, to jakie) związki pomiędzy wynikami pób wybanych zdolności koodynacyjnych a wynikami poszczególnych pób MTSF uzyskanymi pzez uczniów klas IV? 2. Jakie związki występują pomiędzy wynikami okeślającymi poziom wybanych koodynacyjnych zdolności motoycznych badanych uczniów klas IV? 3. Jakie związki istnieją pomiędzy wynikami pób MTSF uczniów klas IV? MATERIAŁ I METODY BADAŃ Gupę badaną stanowiło 93 uczniów klas IV, w tym 44 uczniów uczęszczających do Zespołu Szkół Publicznych w Wołowie (18 dziewcząt i 26 chłopców) oaz 49 uczniów Szkoły Podstawowej n 2 w Wołowie (18 dziewcząt i 31 chłopców). Badania pzepowadzono pod koniec wześnia i na początku paździenika Dobó szkół wynikał z dostępności placówek oświatowych w amach współpacy między Uzędem Miasta i Gminy w Wołowie a Katedą Zespołowych Gie Spotowych Akademii Wychowania Fizycznego we Wocławiu. W celu okeślenia poziomu składowych spawności fizycznej zastosowano póby Międzynaodowego Testu Spawności Fizycznej: bieg na 50 m, skok w dal z miejsca, bieg na 600 m, siła dłoni, zwis na ugiętych amionach, bieg 4 10 m, siady z leżenia i skłon tułowia [9]. Aby ocenić wybane zdolności koodynacyjne, wykozystano następujące póby:,,bieg do piłek, okeślającą zdolność oientacji pzestzennej,,zatzymanie toczącej się piłki, miezącą zdolność szybkiej eakcji,,,skok w dal z miejsca na 50% maksymalnych możliwości, okeślającą kinestetyczne óżnicowanie oaz,,skok w dal z miejsca w pzód i w tył, miezącą dostosowanie uchów [5]. Analizę statystyczną pzepowadzono za pomocą koelacji liniowej Peasona. Oientacyjnie pzyjęto, że koelacja jest mała, jeżeli 0,3, śednia, gdy 0,3 0,5, wyaźna bądź duża, jeżeli 0,5 [10]. Dokonując analizy wyników, posłużono się śednimi aytmetycznymi poszczególnych pób w obębie płci. WYNIKI W piewszej kolejności poszukiwano związków między wynikami pób okeślających poziom wybanych koodynacyjnych zdolności motoycznych a ezultatami pób, któe służą do oceny poziomu poszczególnych składowych spawności fizycznej. Analizując u dziewcząt współczynniki koelacji między wynikami pób spawności fizycznej i pób okeślających koodynacyjne zdolności motoyczne, zauważono, że zależą one od fomy uchu (bieg, skok czy inne) oaz zdolności motoycznych (tab. 1). Podczas analizy wyników badań dziewcząt stwiedzono ównież, że koodynacyjne zdolności motoyczne w pzeważającej mieze koelują z óżną siłą z większością pób okeślających składowe spawności fizycznej (z wyjątkiem póby siła dłoni ). Jedynie zdolność óżnicowania kinestetycznego nie koeluje z pawie wszystkimi póbami spawności fizycznej. Zdolność oientacji pzestzennej koeluje dodatnio z wyaźną lub śednią siłą z póbami spawności fizycznej, w któych dominującą fomą uchu jest bieg. Między tą zdolnością a póbą bieg na 600 m istnieje koelacja ówna = 0,51, między nią a wynikami uzyskanymi w póbie bieg 4 10 m

4 M. Popowczak, A. Rokita, I. Cichy, P. Chmua Poziom spawności fizycznej dzieci w wieku 10 lat 2013, 40 AWF WE WROCŁAWIU 89 Tab. 1. Watość współczynnika koelacji Peasona (p 0,05) pomiędzy wynikami poszczególnych składowych spawności fizycznej a ezultatami wybanych koodynacyjnych zdolności motoycznych u dziewcząt Bieg na 50 m ( = 10,66 s) Bieg na 600 m ( = 252,75 s) Bieg 4 10 m ( = 14,30 s) Skok w dal z miejsca ( = 128,81 cm) Siła dłoni ( = 18,11 kg) amionach ( = 9,53 s) Siady z leżenia ( = 17,67) Skłon tułowia ( = 2,22 cm) Oientacja pzestzenna ( = 21,46 s) Szybkość eakcji ( = 124,75 cm) Różnicowanie kinestetyczne ( = 78,14%) Dostosowanie motoyczne ( = 72,64 cm) 0,35 0,56 0,51 0,69 0,26 0,44 0,45 0,42 0,62 0,49 0,65 0,46 0,12 0,17 0,49 0,29 0,37 0,06 0,28 0,09 0,10 0,01 0,26 0,15 0,53 0,38 0,59 0,50 0,02 0,29 0,32 0,39 Tab. 2. Watość współczynnika koelacji Peasona (p 0,05) pomiędzy wynikami poszczególnych składowych spawności fizycznej a ezultatami wybanych koodynacyjnych zdolności motoycznych u chłopców Bieg na 50 m ( = 9,97 s) Bieg na 600 m ( = 204,12 s) Bieg 4 10 m ( = 13,48 s) Skok w dal z miejsca ( = 137,49 cm) Siła dłoni ( = 19,81 kg) amionach ( = 8,94 s) Siady z leżenia ( = 16,74) Skłon tułowia ( = 2,79 cm) Oientacja pzestzenna ( = 20,23 s) Szybkość eakcji ( = 115,46 cm) Różnicowanie kinestetyczne ( = 83,52%) Dostosowanie motoyczne ( = 78,60 cm) 0,42 0,58 0,62 0,45 0,10 0,47 0,28 0,11 0,42 0,21 0,25 0,41 0,56 0,25 0,44 0,10 0,08 0,07 0,09 0,20 0,26 0 0,26 0,15 0,47 0,42 0,43 0,51 0,28 0,29 0,43 0,01 koelacja wynosi = 0,56 oaz między nią a ezultatami póby bieg na 50 m występuje koelacja ówna = 0,35. Oientacja pzestzenna ujemnie koeluje natomiast z wynikami pób akcentujących wysiłek siłowy czy wytzymałościowo-siłowy. Zdolność szybkiej eakcji, tak jak zdolność oientacji pzestzennej, dodatnio koeluje z pozostałymi składowymi spawności fizycznej. W pzeciwieństwie jednak do zdolności oientacji pzestzennej zdolność ta zadziej ujemnie koeluje z póbami, w któych nacisk kładzie się na wysiłek siłowy. Zdolność dostosowania motoycznego odwotnie koeluje z poszczególnymi składowymi spawności fizycznej, lecz z podobną siłą jak pozostałe zdolności koodynacyjne, tj. oientacja pzestzenna czy szybkość eakcji. Podczas analizy wyników badań chłopców stwiedzono, tak samo jak w pzypadku dziewcząt, bak związków między zdolnością óżnicowania kinestetycznego a ezultatami pób spawności fizycznej (tab. 2). Wykazano, że podobne związki pomiędzy wynikami, któe zauważono u dziewcząt, występują ównież u chłopców. Jedyna óżnica między nimi dotyczy dodatnich

5 90 AWF WE WROCŁAWIU 2013, 40 M. Popowczak, A. Rokita, I. Cichy, P. Chmua Poziom spawności fizycznej dzieci w wieku 10 lat Tab. 3. Watość współczynnika koelacji Peasona (p 0,05) pomiędzy wynikami wybanych koodynacyjnych zdolności motoycznych u dziewcząt Oientacja pzestzenna ( = 21,46 s) Szybkość eakcji ( = 124,75 cm) Różnicowanie kinestetyczne ( = 78,14%) Dostosowanie motoyczne ( = 72,64 cm) Oientacja pzestzenna ( = 21,46 s) Szybkość eakcji ( = 124,75 cm) Różnicowanie kinestetyczne ( = 78,14%) Dostosowanie motoyczne ( = 72,64 cm) 1,00 0,23 0,33 0,02 0,23 1,00 0,41 0,66 0,37 0,41 1,00 0,53 0,02 0,66 0,53 1,00 Tab. 4. Watość współczynnika koelacji Peasona (p 0,05) pomiędzy wynikami wybanych koodynacyjnych zdolności motoycznych u chłopców Oientacja pzestzenna ( = 20,22 s) Szybkość eakcji ( = 115,46 cm) Różnicowanie kinestetyczne ( = 83,51%) Dostosowanie motoyczne ( = 78,60 cm) Oientacja pzestzenna ( = 20,22 s) Szybkość eakcji ( = 115,46 cm) Różnicowanie kinestetyczne ( = 83,51%) Dostosowanie motoyczne ( = 78,60 cm) 1,00 0,08 0,26 0,43 0,08 1,00 0,16 0,40 0,26 0,16 1,00 0,03 0,43 0,40 0,03 1,00 koelacji między ezultatami okeślającymi poziom zdolności szybkiej eakcji i pób spawności fizycznej. Tylko między omawianą zdolnością koodynacyjną a wynikami póby bieg na 50 m istnieje wyaźna koelacja ( = 0,42). Analizując wyniki, ustalono ównież związki pomiędzy wynikami pób oceniających poziom poszczególnych koodynacyjnych zdolności motoycznych. U badanych dziewcząt śednią dodatnią koelację ( = 0,41) zaobsewowano pomiędzy ezultatami póby miezącej szybkość eakcji a wynikami póby okeślającej óżnicowanie kinestetyczne (tab. 3). Ujemne wyaźne koelacje zauważono pomiędzy wynikami póby oceniającej szybkość eakcji a ezultatami póby miezącej dostosowanie motoyczne ( = 0,66) oaz pomiędzy wynikami póby okeślającej óżnicowanie kinestetyczne a ezultatami póby oceniającej dostosowanie motoyczne ( = 0,53). U chłopców zauważono związki tylko pomiędzy niektóymi wynikami wybanych pób oceniających zdolności koodynacyjne. Najczęściej występuje między nimi śednia ujemna koelacja (tab. 4). Stwiedzono także, zaówno u chłopców, jak i u dziewcząt, bak związków pomiędzy wynikami wybanych pób okeślających koodynacyjne zdolności motoyczne, tj. między oientacją pzestzenną a szybkością eakcji. Na podstawie uzyskanych wyników poszczególnych składowych spawności fizycznej ustalono ównież związki pomiędzy nimi, wyliczając współczynniki koelacji. W takcie analizy stwiedzono, że i u dziewcząt, i u chłopców między wynikami pób: bieg na 50 m, bieg na 600 m oaz bieg 4 10 m występuje wyaźna dodatnia koelacja (tab. 5, 6). Świadczy to o tym, że popawiając ezultaty wymienionych pób, można podnosić na wyższy poziom pozo-

6 M. Popowczak, A. Rokita, I. Cichy, P. Chmua Poziom spawności fizycznej dzieci w wieku 10 lat 2013, 40 AWF WE WROCŁAWIU 91 Tab. 5. Watość współczynnika koelacji Peasona (p 0,05) pomiędzy wynikami poszczególnych składowych spawności fizycznej u dziewcząt Bieg na 50 m ( = 10,66 s) Bieg na 600 m ( = 252,75 s) Bieg 4 10 m ( = 14,30 s) Skok w dal z miejsca ( = 128,81 cm) Siła dłoni ( = 18,11 kg) amionach ( = 9,53 s) Siady z leżenia ( = 17,67) Skłon tułowia ( = 2,22 cm) Bieg na 50 m ( = 10,66 s) 1,00 0,57 0,84 0,58 0,36 0,42 0,61 0,53 Bieg na 600 m ( = 252,75 s) 0,57 1,00 0,66 0,48 0,25 0,41-0,27 0,36 Bieg 4 10 m ( = 14,30 s) 0,84 0,66 1,00 0,68 0,34 0,43 0,63 0,64 Skok w dal z miejsca ( = 128,81 cm) 0,58 0,48 0,68 1,00 0,16 0,60 0,64 0,54 Siła dłoni ( = 18,11 kg) 0,36 0,25 0,34 0,16 1,00 0,06 0,02 0,40 amionach ( = 9,53 s) 0,42 0,41 0,43 0,60 0,06 1,00 0,54 0,41 Siady z leżenia ( = 17,67) 0,61 0,27 0,63 0,64 0,02 0,54 1,00 0,38 Skłon tułowia ( = 2,22 cm) 0,53 0,36 0,64 0,54 0,40 0,41 0,38 1,00 Tab. 6. Watość współczynnika koelacji Peasona (p 0,05) pomiędzy wynikami poszczególnych składowych spawności fizycznej u chłopców Bieg na 50 m ( = 9,97 s) Bieg na 600 m ( = 204,12 s) Bieg 4 10 m ( = 13,47 s) Skok w dal z miejsca ( = 137,49 cm) Siła dłoni ( = 19,80 kg) amionach ( = 8,95 s) Siady z leżenia ( = 16,74) Skłon tułowia ( = -2,79cm) Bieg na 50 m ( = 9,97 s) 1,00 0,70 0,71 0,68 0,20 0,48 0,42 0,05 Bieg na 600 m ( = 204,12 s) 0,70 1,00 0,65 0,55 0,01 0,56 0,47 0,06 Bieg 4 10 m ( = 13,47 s) 0,71 0,62 1,00 0,72 0,26 0,52 0,49-0,25 Skok w dal z miejsca ( = 8,95 cm) 0,68 0,55 0,72 1,00 0,23 0,51 0,55 0,07 Siła dłoni ( = 19,80 kg) 0,20 0,01 0,26 0,23 1,00 0,17 0,23 0,09 amionach ( = 9,17 s) 0,48 0,56 0,52 0,51 0,17 1,00 0,55 0,18 Siady z leżenia ( = 18,74) 0,42 0,47 0,49 0,55 0,23 0,55 1,00 0,27 Skłon tułowia ( = 2,79 cm) 0,05 0,06 0,25 0,07 0,09 0,18 0,27 1,00 stałe składowe spawności fizycznej związane z biegiem. Zauważono natomiast óżnice między chłopcami a dziewczętami w odniesieniu do koelacji ujemnych. U dziewcząt wyniki póby bieg na 50 m wyaźnie ujemnie koelują z ezultatami pób: skok w dal z miejsca ( = 0,58), siady z leżenia ( = 0,61) i skłon tułowia ( = 0,53). Podobnie wyniki póby bieg 4 10 m wyaźnie ujemnie koelują z ezultatami pób: skok w dal z miejsca ( = 0,68), siady z leżenia ( = 0,63) i skłon tułowia ( = 0,64). Pzemawia to za tym, że popawiając ezultaty składowych spawności fizycznej związanych z biegiem, można uzyskać lepsze wyniki w póbach: siła dłoni, zwis na ugiętych amionach, siady z leżenia i na odwót. Analizując u dziewcząt i chłopców wyniki pób: skok w dal z miejsca, siady z leżenia i zwis na ugiętych amionach, odnotowano wyaźną dodatnią koelację pomiędzy nimi. Rezultaty uzyskane w tych póbach

7 92 AWF WE WROCŁAWIU 2013, 40 M. Popowczak, A. Rokita, I. Cichy, P. Chmua Poziom spawności fizycznej dzieci w wieku 10 lat ujemnie z wyaźną lub śednią siłą koelują z wynikami pób, w któych dominuje bieg. Podczas analizy stwiedzono ponadto, że tylko u chłopców wyniki póby skłon w pzód nie mają związku z ezultatami większości pób spawności fizycznej (tab. 6). Póba siła dłoni u dziewcząt i chłopców najzadziej koeluje natomiast z pozostałymi póbami spawności fizycznej. DYSKUSJA Wykozystywanie w czasie zajęć uchowych ćwiczeń ukieunkowanych na poznanie nowych umiejętności uchowych, nauczanie stuktuy nowych czynności uchowych czy umożliwianie działań stwazających pole do pzejawiania óżnoodnych, pożądanych zachowań w zabawach czy gach uchowych może wpływać na wzost wybanych zdolności koodynacyjnych. Zmienność sytuacji podczas gy (np. z piłką) wymaga od jej uczestników ciągłego poszukiwania nowych ozwiązań, dostosowania motoycznego oaz szybkiej eakcji, czyli pezentowania wysokiego poziomu koodynacji, natomiast obciążenia siłowo-wytzymałościowe w ćwiczeniach kształtujących powodują pzede wszystkim ozwój zdolności kondycyjnych, co może mieć ównież znaczenie dla koodynacji uchowej [6, 11]. Istnienie związków pomiędzy wybanymi koodynacyjnymi zdolnościami motoycznymi a poziomem poszczególnych składowych spawności fizycznej jest kwestią dość złożoną i dyskusyjną ze względu na to, że gupa uczniów poddana badaniom znajduje się w okesie dugiego apogeum ozwoju, co może wpływać na wyniki uzyskane w poszczególnych póbach i testach. W tym wieku następuje bowiem najintensywniejszy pzyost większości koodynacyjnych zdolności motoycznych. Na podstawie pzepowadzonej analizy wyników stwiedzono istnienie związków pomiędzy wybanymi zmiennymi. Statystycznie istotne koelacje wystąpiły pomiędzy zdolnościami koodynacyjnymi a poszczególnymi składowymi spawności fizycznej. Dostosowanie motoyczne, szybkość eakcji i oientacja pzestzenna koelują z największą liczbą składowych spawności fizycznej badanej na podstawie MTSF. Różnią się jednak siłą i watością (dodatnią lub ujemną) koelacji. Jeżeli dostosowanie motoyczne koeluje dodatnio z daną składową spawności fizycznej, to szybkość eakcji czy oientacja pzestzenna koelują ujemnie z tą samą składową. Uwaunkowane jest to chaakteem uchu, jaki dominuje w ealizacji póby. Pzypuszczalnie wzost poziomu obu koodynacyjnych zdolności motoycznych powoduje wzost ezultatów w póbach oceniających spawność fizyczną, w któych dominuje bieg. Rozwój siły pawdopodobnie wpływa zaś w sposób negatywny na poziom szybkości eakcji i oientacji pzestzennej. Jest to zgodne z poglądem Staosty, któy uważa, że intensywny i skokowy ozwój siły może zahamować lub obniżyć ozwój zdolności koodynacyjnych [6]. Wszystkie badane zdolności koodynacyjne u chłopców nie koelują z wynikami póby okeślającej poziom gibkości tułowia. U dziewcząt z kolei nie występują związki między wynikami póby siła dłoni i wynikami pób badanych zdolności koodynacyjnych. Ponadto zdolność óżnicowania kinestetycznego nie oddziałuje na wyniki pozostałych pób okeślających spawność fizyczną. W gupie dziewcząt koelacja pomiędzy wybanymi koodynacyjnymi zdolnościami motoycznymi w większości pzypadków jest wyaźna lub śednia. W gupie chłopców natomiast koelacja pomiędzy wybanymi koodynacyjnymi zdolnościami motoycznymi w większości pzypadków nie istnieje. Wskazują na to ównież inni polscy badacze: Gagula [12], Spieszny i wsp. [13] oaz Juas i Waśkiewicz [14]. Z pzepowadzonych badań dotyczących ustalenia poziomu spawności fizycznej wynika, że u chłopców zdolność szybkościowo-biegowa (lokomocyjna) diagnozowana na podstawie póby bieg na 50 m oaz zwinność okeślana dzięki zastosowaniu póby bieg 4 10 m koelują ze wszystkimi pozostałymi zdolnościami motoycznymi. Podczas analizy otzymanych wyników zwócono uwagę na to, że pomia siły dłoni, któy został wykonany za pomocą dynamometu, u dziewcząt i chłopców okazał się jak twiedzą niektózy ameykańscy autozy

8 M. Popowczak, A. Rokita, I. Cichy, P. Chmua Poziom spawności fizycznej dzieci w wieku 10 lat 2013, 40 AWF WE WROCŁAWIU 93 niedostateczną póbą epezentującą całkowitą siłę człowieka na tym etapie jego ozwoju [15]. Znamienne jest zaobsewowane duże podobieństwo wyników uzyskanych pzez dziewczęta i chłopców. Dlatego wydaje się, że nie należy dobieać dla dziesięciolatków ćwiczeń uchowych ukieunkowanych na ozwój motoyczny ze względu na płeć. PODSUMOWANIE 1. Wyniki okeślające poziom oientacji pzestzennej, szybkości eakcji i dostosowania motoycznego mają związek z ezultatami poszczególnych składowych spawności fizycznej. Świadczy to o tym, że ozwój wybanych koodynacyjnych zdolności motoycznych u dziesięciolatków oddziałuje na poziom badanych składowych spawności fizycznej i odwotnie. Oganizując ćwiczenia uchowe, należałoby zatem zadbać o jednoczesny ozwój koodynacyjnych i kondycyjnych zdolności motoycznych. 2. Pomiędzy wynikami oientacji pzestzennej i szybkości eakcji nie zauważono związku. Między wynikami pozostałych wybanych koodynacyjnych zdolności motoycznych odnotowano koelację o małej lub śedniej sile, co wskazuje na to, że w pzypadku baku związku między dwoma wybanymi koodynacyjnymi zdolnościami motoycznymi ozwój jednej z nich najczęściej nie spowoduje zmian w poziomie dugiej zdolności. 3. Pomiędzy wynikami uzyskanymi pzez dziesięcioletnich uczniów w póbach o chaakteze szybkościowym i zwinnościowym występuje koelacja dodatnia. Pomiędzy tymi póbami a póbami, w któych angażowana jest głównie siła, istnieje natomiast koelacja ujemna. Związek gibkości z pozostałymi składowymi spawności fizycznej jest nikły, dlatego pawdopodobnie gibkość nie oddziałuje na pozostałe składowe spawności fizycznej. To dowodzi, że należy zachować odpowiednie popocje czasowe w takcie lekcji wychowania fizycznego między ćwiczeniami, zabawami i gami uchowymi ozwijającymi poszczególne zdolności motoyczne, dążąc do wszechstonnego ozwoju motoycznego ucznia. Bibliogafia [1] Pawłucki A., Szkolna dojzałość motoyczna dzieci ozpoczynających naukę. Roczniki Naukowe AWF w Waszawie, 1984, 28, [2] Czabański B., Kształcenie psychomotoyczne, AWF, Wocław [3] Szopa J., Mleczko E., Żak S., Podstawy antopomotoyki, PWN, Waszawa [4] Szopa J., Mleczko E., Żak S., Podstawy antopomotoyki, PWN, Waszawa Kaków [5] Raczek J., Mynaski W., Ljach W., Kształtowanie i diagnozowanie koodynacyjnych zdolności motoycznych. Podęcznik dla nauczycieli, teneów i studentów, AWF, Katowice [6] Staosta W., Motoyczne zdolności koodynacyjne. Znaczenie, stuktua, uwaunkowania, kształtowanie, MSMS, Waszawa [7] Hitz P., Schwepunkte de koodinativ motoischen Vevollkommnung im Spotunteicht de Klassen 1 bis 10, Köpeeziehung, 1978, 28 (7), [8] Raczek J., Mynaski W., Koodynacyjne zdolności dzieci i młodzieży. Stuktua wewnętzna i zmienność osobnicza, AWF, Katowice [9] Pilicz S., Pzewęda R., Dobosz J., Nowacka-Dobosz S., Punktacja spawności fizycznej młodzieży polskiej wg Międzynaodowego Testu Spawności Fizycznej. Kyteia pomiau wydolności oganizmu testem Coopea, AWF, Waszawa [10] Ignatczyk W., Chomińska M., Statystyka. Teoia i zastosowanie, WSB, Poznań [11] Ljach W., Koszykówka. Podęcznik dla studentów akademii wychowania fizycznego. Cz. 1, AWF, Kaków [12] Gagula L., Współzależność między wskaźnikami koodynacyjnych zdolności motoycznych i umiejętności technicznych u piłkazy nożnych w wieku lat na specjalistycznym etapie szkolenia, [w:] Żak S., Klocek T. (ed.), Nabó i selekcja oaz szkolenie dzieci i młodzieży w zakesie spotowych gie z piłką, MTNGS, Wocław 2007, [13] Spieszny M., Żak S., Sakowicz B., Zaawansowanie w ozwoju a poziom zdolności koodynacyjnych dziewcząt w wieku szkolnym, Annales Univesitatis Maiae Cuie-Skłodowska, Sectio D. Medicina, 2007, 62 (supl. 18), 7, [14] Juas G., Waśkiewicz Z., Czasowe, pzestzenne oaz dynamiczne aspekty koodynacyjnych zdolności motoycznych, AWF, Katowice [15] Migasiewicz J., Wybane pzejawy spawności motoycznej dziewcząt i chłopców w wieku ozwojowym 7 18 lat na tle ich ozwoju mofologicznego, AWF, Wocław 2006.