Całkowanie numeryczne przy użyciu kwadratur
|
|
- Sylwester Grabowski
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Cłkownie numeryczne przy użyciu kwdrtur Pln wykłdu: 1. Kwdrtury Newton-Cotes ) wzory: trpezów, prbol etc. b) kwdrtury złożone. Ekstrpolcj ) Ekstrpolcj Richrdson b) Metod Romberg c) Metody dptcyjne 3. Kwdrtury Guss ) Guss-Legendre' b) Guss-Hermitte' c) Guss-Lguerre' 4. Cłkownie funkcji wielu zmiennych
2 Cłkownie numeryczne ozncz zstosownie metod numerycznych w celu wyznczeni przybliżonej wrtości cłki oznczonej. C = f(x)dx Skoro funkcję podcłkową możemy interpolowć to wielomin interpolcyjny możn wykorzystć do cłkowni. Dl dnego ciągu wrtości funkcji podcłkowej f(x 0 ), f(x 1 ),...,f(x N ) definiujemy wielomin interpolcyjny Lgrnge': '(x) = L N (x) = k (x)f (x k ) k (x) = (x x 0 )(x x 1 ) : : : (x x k 1 )(x x k+1 ) : : : (x x N ) (x k x 0 )(x k x 1 ) : : : (x k x k 1 )(x k x k+1 ) : : : (x k x N ) = Y j=0 j6=k x x j x k x j
3 Podstwimy wielomin interpolcyjny w miejsce funkcji podcłkowej: F (x)dx ¼ Powyższe wzory definiują tzw. kwdrturę. A k są współczynnikmi kwdrtur. Jeśli spełniony jest wrunek To wtedy = A k = '(x)dx = k (x)dx A k F (x k ) jf(x) '(x)j < "; x [; b] F (x)dx A k F (x k ) = (F (x) '(x))dx 6 "(b ) Jeśli funkcj podcłkow posid osobliwości (np. jest nieogrniczon, lub przedził cłkowni jest nieskończony) wówczs powyższy schemt cłkowni uleg modyfikcji funkcję podcłkową zstępujemy iloczynem funkcji wgowej i nowej głdkiej funkcji: F (x) = p(x)f(x) Funkcj wgow p(x) zwier wszystkie osobliwości funkcji F(x) lub jej dobór wynik z zstosownych wielominów ortogonlnych: F (x)dx = ¼ A 0 k = p(x)f(x)dx ¼ p(x)'(x)dx = p(x) k (x)dx A 0 kf(x k ) Dokłdność wyznczonej wrtości cłki jest ogrniczon dokłdnością przybliżeni funkcji podcłkowej wielominem (lub inną funkcją). 3
4 Chcemy wyznczyć wrtość cłki: I(f) = Stosując wzór S(f) = p(x)f(x)dx A k f(x k ); x [; b] Powyższy wzór nosi nzwę kwdrtury, punkty x 1,x...,x N węzłmi kwdrtury. Błąd przybliżeni cłki kwdrturą (błąd metody): E(f) = I(f) S(f) Kryterium dokłdności kwdrtury możn przyjąć zgodność I(W) z S(W), gdy W jest wielominem. Wówczs mówimy że dn kwdrtur jest rzędu r (r 1 ) jeśli I(W ) = S(W ) dl wszystkich wielominów stopni mniejszego niż r. Kwdrtur jest zbieżn dl kżdej funkcji f C([,b]) wtedy gdy: 1) Jest on zbieżn dl kżdego wielominu ) Istnieje liczb M niezleżn od N tk że B N = ja N k j 6 M; N = 1; ; : : : Kwdrtury Newton-Cotes Rozwżmy przypdek z węzłmi równoodległymi x i =+ih, i=0,1,,...,n. Jeśli końce przedziłu są również węzłmi wówczs kwrdtury noszą nzwę kwdrtur zmkniętych. Przybliżmy funkcję podcłkową wielominem Lgrnge' stopni conjwyżej N f(x i ) = L N (x i ); L N (x) = f(x k ) k (x) k (x) = Y j=0 j6=k x x j x k x j Błąd przybliżeni (interpolcji) Wprowdzmy nową zmienną t i = 0; 1; ; : : : ; N R N+1 (x) = f(x) L N (x) 1 = (N + 1)!! N+1(x)f (N+1) (»)» (; b) x = + ht k (t) = Y j=0 j6=k t j k j 4
5 Osttecznie otrzymujemy: gdzie: f(x)dx = S(f) = = = h = h A k f k A k = h ( 1)N k k!(n k)! Z N 0 f k = f( + kh) h = b N '(x)dx = f k k (x)dx Z N f k ' k (t)dt 0 f k A k t(t 1) : : : (t N) (t k) Włsności: 1) Gdy N jest nieprzyste wówczs kwdrtur jest rzędu (N+1) (dokłdn dl wielominów stopni N), dl przystego N rząd kwdrtury wynosi (N+) ) Jeżeli funkcj podcłkow jest r-krotnie różniczkowln, wówczs błąd metody możn przedstwić w postci: E(f) = C r f (r) (»);» [; b] współczynnik C r nie zleży od f. 3) Dl dużych N oszcownie błędu jest trudne ze względu n pochodne wysokich rzędów lub ze względu n numeryczne ksownie się współczynników A k 4) Współczynniki A k zleżą od N. W szczególności (wzór n A k ) zchodzi lim ja kj = 1 N!1 dltego metod kwdrtur Newton-Cotes nie jest zbieżn w klsie funkcji ciągłych. W prktyce przedził cłkowni dzieli się n m podprzedziłów. W kżdym podprzedzile określ się N (N=1,,3) i przeprowdz cłkownie. Tk procedur prowdzi do uzyskni kwdrtur złożonych. 5
6 Kwdrtury dl N=1,,...,6 (cłkownie w podprzedzile) N=1 (wzór trpezów) h = b A 0 = h A 1 = h Z 1 0 Z 1 0 (t 1)dt = 1 h tdt = 1 h S(f) = 1 h(f 0 + f 1 ) Ze wzoru n błąd interpolcji wynik, że kwdrtur jest N+1= rzędu, dokłdnie przybliż wielomin N=1 stopni. Ztem błąd wyznczeni przybliżonej wrtości cłki wynosi E(f) = 1! (x )(x b)f () (»)dx = 1 1 h3 f () (»);» [; b] N= (wzór prbol Simpson) A 0 = 1 3 h h = b A 1 = 4 3 h A = 1 3 h S(f) = 1 3 h(f 0 + 4f 1 + f ) Poniewż N jest przyste więc kwdrtur jest dokłdn dl wielominów stopni N+1 i jest rzędu N+. Dlczego? Zgodnie z wzorem n błąd wzoru interpolcyjnego dostjemy E(f)» z powodu nieprzystości funkcji podcłkowej. Dodjmy więc dodtkowy węzeł w x=(+b)/, który nie zmieni wrunku interpolcji. Wówczs stopień wielominu czynnikowego rośnie o 1: E(f) = f (4) (» 1 ) 4! = 1 90 h5 f (4) (») µ (x ) (funkcj podcłkow terz jest przyst) x + b (x b)dx = 0 µ (x ) x + b (x b)dx» [; b] 6
7 N w A 0 /w A 1 /w A /w A 3 /w A 4 /w A 5 /w A 6 /w błąd wzór 1 (1/)h 1 1 h 3 (1/1) f () (») trpezów (1/3)h h 5 (1/90) f (4) (») prbol 3 (3/8)h h 5 (3/80) f (4) (») 3/8 4 (4/90)h h 7 (8/945) f (6) (») Milne' 5 (5/88)h h 7 (75/1096) f (6) (») (6/840)h h 9 (9/1400) f (8) (») Weddle' Kwdrtury złożone Newton-Cotes Kwdrtury wyższych rzędów są rzdko stosowne. Ntomist błąd kwdrtur niższych rzędów jest proporcjonlny do długości przedziłu cłkowni w odpowiedniej potędze. Ztem niski rząd kwdrtury może nie zpewinić wymgnej dokłdności. Problemu tego możn uniknąć, dzieląc przedził cłkowni n m podprzedziłów, w których przeprowdz się cłkownie kwdrturmi niższych rzędów wyniki cłkowni sumuje się. 7
8 Wzór złożony trpezów Przedził cłkowni dzieli się n m poprzedziłów: S(f) = Gdzie h = b m = h Zkłdmy że m 1 X 1 h(f k + f k+1 ) µ 1 f 0 + f 1 + : : : + f m f m f k = f( + k h) f C ([; b]) Błąd złożonego wzoru trpezów Wyrz 1 m m 1 X f () (» k ) = f () (»);» [; b] jest średnią rytmetyczną wrtości drugiej pochodnej w przedzile cłkowni. Możn więc zpisć E(f) = (b )3 1m f () (») Błąd zleży od 3 potęgi długości przedziłu. Ale zwiększjąc m możn istotnie ogrniczyć jego wrtość. E(f) = h3 1 m 1 X (b )3 = 1m f () (» k ) 1 m m 1 X» k ( + kh; + (k + 1)h) f () (» k ) 8
9 Wzór złożony prbol. Przedził cłkowni [,b] dzielimy n m podprzedziłów (m jest przyste). W podprzedziłch [,+h],..., [+(m-1)h,b] stosuje się wzór prbol wyniki cząstkowe sumuje: Ze względu n ciągłość pochodnej istnieje tki punkt że: m m= X k=1 f (4) (» k ) = f (4) (») S(f) = h 3 m= X (f k + 4f k 1 + f k ) k=1 Wówczs błąd złożonego wzoru prbol wyrż się wzorem = h 3 [f 0 + f m + (f + f 4 + : : : + f m ) + 4(f 1 + f 3 + : : : + f m 1 )] (b )5 E(f) = 180m 4 f (4) (») Zkłdmy f C 4 ([; b]) E(f) = h5 90 m= X k=1 f (4) (» k )» k ( + (k 1)h; + kh) 9
10 Ekstrpolcj Richrdson (przypdek dl różniczkowni le zstosownie ogólne) Rozwijmy funkcję f(x) w szereg Tylor w otoczeniu punktów f(x + h) = f(x h) = x h 1X 1X 1 k! hk f (k) (x) 1 k! ( 1)k h k f (k) (x) f(x + h) = f(x) + hf (1) (x) + h f () (x) + h3 6 f (3) (x) + : : : f(x h) = f(x) hf (1) (x) + h f () (x) h3 6 f (3) (x) + : : : i odejmujemy od siebie ob wyrżeni f(x + h) f(x h) = hf (1) (x) + 3! h3 f (3) (x) + 5! h5 f (5) (x) + : : : nstępnie przegrupowujemy wyrzy by obliczyć pierwszą pochodną f (1) (x) = f(x + h) f(x h) h 1 3! h f (3) (x) + 1 5! h4 f (5) (x) + 1 7! h6 f (7) (x) + O(h 8 ) 10
11 Powyższ formuł w postci ogólnej L h;1 = Á (h) + h + 4 h h 6 + : : : co możn interpretowć jko przybliżenie f (1) (x). Z h podstwimy h/ L h=;1 = Á µ h i obliczmy różnicę + h h h : : : L = (4 1 L h=;1 L h;1 )=(4 1 1) = 4 µ h 3 Á 1 3 Á(h) h h : : : L 3 = (4 L h=; L h; )=(4 1) = 15 µ h 16 Ã 1 15 Ã(h) b h Ã(h) : : : Podstwijąc do L Otrzymujemy '(h) = Ã µ h 1 15 Ã(h) L h;3 = '(h) + c 6 h 6 + c 8 h 8 + : : : Ztem L 1 przybliż f (1) (x) z dokłdnością O(h 4 ) (wyrzów rzędu h 4 ). Dokonujemy podstwieni Ã(h) = 4 µ h 3 Á 1 3 Á(h) Powtrzjąc M-krotnie powyższy proces dostniemy corz lepsze przybliżenie pierwszej pochodnej tzn. dokłdność jej przybliżeni jest n poziomie O(h M ). (o ile h<<1). w L L h; = Ã(h) + b 4 h 4 + b 6 h 6 + : : : L h=; = Ã µ h h 4 + b b h
12 Algorytm dl powyższej procedury jest nstępujący 1. Wybiermy h i liczymy D n;0 = Á µ h n. Nstępnie obliczmy 4 k D n;k = 4 k 1 D n;k k 1 D n 1;k 1 k = 1; ; : : : ; M n = k; k + 1; : : : ; M Obliczjąc rekurencyjnie wyrzy wg dostjemy przybliżeni D n;0 = L + O(h ) D n;1 = L + O(h 4 ) D n; = L + O(h 6 ) D n;3 = L + O(h 8 ) : : : : : : : : : : : : ; n = 0; 1; ; : : : ; M D n;k 1 = L + O(h k ); h! 0 Algorytm ten definiuje tzw. ekstrpolcję Richrdson. Generlnie jest to proces rekurencyjnego wyznczni pewnej wielkości (pochodnej, cłki), co możn zdefiniowć przy pomocy wzoru D n;k 1 = L + 1X µ j h A jk n j=k co w połączeniu z pkt. dje szukne przybliżenie D m,m. Kolejne kroki lgorytmu możn zpisć w postci tblicy D 0;0 D 1;0 D 1;1 D ;0 D ;1 D ; D M;0 D M;1 D M; : : : D M;M 1
13 Metod Romberg Korzytmy z wzoru trpezów h = b n à X n S n = h f( + ih) i=0! f() + f(b) Łtwo zuwżyć, że do obliczeni T n możn wykorzystć już obliczone T n S = 1 S µ 1 f S 4 = 1 S + 1 µ µ 1 3 f + f S 6 = 1 S µ µ 1 3 f + f + f µ 5 + f 8 µ 7 8 Jeśli x [0; 1] to dl kolejnych wrtości n dostjemy poniższy ciąg przybliżeń wrtości cłki S 0 = 1 f(0) + 1 f(1) S = 1 4 f(0) + 1 µ 1 f f(1) S 4 = 1 8 f(0) + 1 µ µ µ f + f + f f(1) S 6 = 1 16 f(0) + 1 µ µ µ µ f + f + f + f µ µ µ f + f + f f(1) co ogólnie dl przedziłu cłkowni [,b] możn zpisć jko S n = 1 S (n 1) + h nx f( + (i 1)h) i=1 13
14 W metodzie Romberg zkłdmy, że odległość między (n+1) węzłmi wynosi h n = b n Do obliczeni cłki wykorzystujemy rekurencyjną formułę z wzorem trpezów R 0;0 = 1 (b ) [f() + f(b)] R n;0 = 1 R n 1;0 + b n X n 1 i=1 Wrtości kolejnych przybliżeń możn uporządkowć w postci tblicy podobnie jk w przypdku ekstrpolcji Richrdson. Obliczeni przeryw się gdy spełniony jest wrunek jr k;k R k 1;k 1 j "; " R f µ + (i 1) b n R n;m = R n;m 1 + 4m R n;m 1 R n 1;m 1 4 m 1 Metody dptcyjne Liczymy numerycznie cłkę np. wzorem prbol f(x)dx = S(; b) S(; b) = b 6» [; b] f() + 4f (b )5 90 f (4) (») µ + b Dzielimy przedził [,b] n n podprzedziłów i stosujemy wzór prbol w kżdym z nich f(x)dx = gdzie: e i jest loklnym błędem przybliżeni wrtości cłki w i-tym podprzedzile [x i-1,x i ]. Złóżmy że jego wrtość możemy oszcowć zgodnie z poniższym wzorem nx (S i + e i ) i=1 + f(b) lub po osiągnięciu zdnej liczby itercji k. Metod Romberg jest przykłdem kwdrtury dptcyjnej. je i j " x i x i 1 b 14
15 wówczs oszcownie błędu cłkowitego od góry jest nstępujące nx e i i=1 nx i=1 je i j " b nx (x i x i 1 ) = " i=1 co pozwl oszcowć wrtość bezwzględną błędu cłki wyznczonej numerycznie f(x)dx nx S " i i=1 Wniosek: przy złożonej wrtości, odpowiednio niski poziom błędu wrtości cłki osiągniemy zwiększjąc liczbę węzłów cłkowni. 15
16 Kwdrtury Guss Ndl rozptrujemy kwdrtury typu: S(f) = A k = A k f(x k ) p(x) k (x)dx le nieco zmienimy metodologię postępowni. Ustlmy funkcję wgową p(x) orz liczbę węzłów (N+1). Szukmy: ) położeni węzłów b) współczynników A k tk by rząd kwdrtury był jk njwyższy. Kwdrtur tego typu nosi nzwę kwdrtury Guss. Do wyznczeni kwdrtur Guss używ się wielominów ortogonlnych. Ciąg wielominów f' n (x)g = f' 0 (x); ' 1 (x); : : : ; ' N (x)g Tw.1. Wielominy ortogonlne mją tylko pierwistki rzeczywiste, leżące w przedzile [,b]. Tw.. Nie istnieje kwdrtur Guss rzędu wyższego niż (N+1). Kwdrtur Guss jest rzędu (N+1) wtedy i tylko wtedy, gdy węzły x k są pierwistkmi wielominu P N+1 (x). Tw. 3. Wszystkie współczynniki A k w kwdrturch Guss są dodtnie. Dlczego rząd kwdrtury Guss jest tk wysoki? Musimy ustlić położeni N+1 węzłów orz współczynniki kombincji liniowej N+1 wielominów ortogonlnych. Dje to n+ rząd. Metod kwdrtur Guss jest zbieżn do kżdej funkcji ciągłej w [,b]. Kwdrtury te są dokłdne dl wielominów stopni N+1. Nzywmy ortogonlnymi w przedzile [,b] jeśli zchodzi pomiędzy nimi związek: (' r ; ' s ) = p(x)' r (x)' s (x)dx = 0 r 6= s 16
17 Korzystmy z tożsmości Christoffel-Drboux nx ' k (x)' k (y) = ' n+1(x)' n (y) ' n (x)' n+1 (y) k n n (x y) Korzystmy terz z definicji wielominu interpolcyjnego Lgrnge' f(x) = nx f(x j )l j (x) j=0 k = k+1 k k = p(x)' k(x)dx l j (x) =! n (x) (x j )! 0 n ( j) Wybiermy oczywiście przypdek tki że: β k współczynnik stojący w wielominie ϕ k przy zmiennej w njwyższej potędze Podstwmy z y zero wielominu n-tego stopni n 1 X y = d j ' k (x)' k (d j ) = ' n(x)' n+1 (d j ) k n n (x d j ) Po wykonniu mnożeni nstępnie cłkowni otrzymmy ' 0 (d j ) 0 0 = ' n+1(d j ) n n p(x) ' 0(x)' n (x) dx x d j = p(x)' 0 (x)! n (x) = ' n (x) orz korzystmy z fktu 1 = ' n+1(d j ) n n ' 0 (x) = 1 = ' n+1(d j )' 0 n(d j ) n n p(x) ' n(x) x d j dx = ' n+1(d j )' 0 n(d j ) n n A j p(x)l j (x)dx 17
18 Skąd otrzymujemy ogólny wzór n współczynniki kwdrtury A j n+1 n A j = n' n+1 (d j )' 0 n (d j) j = 1; ; : : : ; n Kwdrtur dl przedziłu skończonego (Guss-Legendre'). Dl tego typu kwdrtury przyjmujemy: p(x) = 1 Wzór n błąd cłkowni n E = n (n)!f(n) ( ) (; b) Jeśli uwzględnimy że węzły indeksujemy od 0 do n to wielomin będzie wyższego rzędu zstępujemy n przez n+1 [; b] = [ 1; 1] W tym przedzile ciąg wielominów ortogonlnych tworzą wielominy Legendre' P n (x) = 1 n n! d n dx n (x 1) n n+ n+1 A j = n+1 ' n+ (d j )' 0 n+1 (d j) j = 1; ; : : : ; n; n
19 Współczynniki A k : A k = (N + )P N+ (x k )P 0 N+1 (x k) Błąd kwdrtury: E(f) = N+3 ((N + 1)!) 4 (N + 3)((N + )!) 3 f (N+3) (») 1 <» < 1 P 0 (x) = 1 P 1 (x) = x P (x) = 3x 1 P 3 (x) = 5x3 3x Węzły x k stnowią pierwistki wielominu P N+1 (x). (jk je znleźć? => metody poszukiwni zer wielominów) Dl kwdrtur niskiego rzędu węzły i współczynniki A k są stblicowne. Aby zstosowć wzory z przedziłu [-1,1] w przedzile [,b] nleży dokonć trnsformcji liniowej zmiennej niezleżnej: x [ 1; 1]; t [; b] t = + b + b x Z 1 f(t)dt = b g(x)dx 1 µ + b g(x) = f + b x 19
20 W prktyce nie używ się kwdrtur wysokiego rzędu. O wiele lepszym rozwiązniem jest zstosownie kwdrtur złożonych tj. kwdrtur niskiego rzędu w kżdym podprzedzile wyniki sumuje się. N k x k A k 1 0, 1 (-/+) f(t)dt ¼ S(f) = b t k = + b 0, 1 0, 3 1, 0,4 1, 3 + b x k (-/+) (-/+) (-/+) (-/+) (-/+) A k f(t k ) 5/9 8/ Kwdrtury dl przedziłu jedno- i obustronnie nieskończonego Kwdrtur Guss-Lguerre' [; b] = [0; 1) p(x) = e x Ciąg wielominów ortogonlnych stnowią wielominy Lguerre': L n (x) = ( 1) n e x dn dx n (xn e x ) L 0 (x) = 1 L 1 (x) = 1 x L (x) = x 4x + L 3 (x) = x3 + 9x 18x
21 Węzły x k są pierwistkmi wielominu L N+1 (x). Ciąg wielominów ortogonlnych stnowią wielominy Hermite' A k = E(f) = ((N + 1)!) L 0 N+1 (x k)l N+ (x k ) ((N + 1)!) (N + )! f (N+) ( ) (0; 1) H n (x) = ( 1) n e x dn dx n e x H 0 (x) = 1 H 1 (x) = x H (x) = 4x H 3 (x) = 8x 3 1x Wzór cłkowni: Z 1 0 e x f(x)dx ¼ S(f) = A k f(x k ) Kwdrtur Guss-Hermite' p(x) = e x (; b) = ( 1; 1) 1
22 x k są zermi wielominu H N+1 A k = E(f) = N+ (N + 1)! H 0 N+1 (x k)h N+ (x k ) (N + 1)!p ¼ N+1 (N + )! f (N+) ( ) ( 1; 1) Uwgi końcowe: 1) Kwdrtury Guss są dokłdniejsze od kwdrtur Newton-Cotes przy uwzględnieniu tej smej liczby węzłów ) Kwdrtury Guss mją rząd r=n+ dl (N+1) węzłów, podczs gdy kwdrtury NC osiągją ten rząd dl (N+1) węzłów 3) Po ustleniu rzędu kwdrtury stosuje się wzory złożone dl corz mniejszego kroku cłkowni do momentu brku zmin w kolejnym przybliżeniu 4) Cłkownie stblicownej funkcji podcłkowej lepiej wykonć przy użyciu kwdrtur Newton- Cotes' (użycie kwdrtur Guss może wymgć dodtkowej interpolcji) Wzór przybliżonego cłkowni: Z +1 1 e x f(x)dx ¼ S(f) = A k f(x k )
23 Cłkownie funkcji wielu zmiennych Przy cłkowniu funkcji wielu zmiennych pojwiją się problemy: 1) Konstrukcj wielominów interpolcyjnych jest możliw tylko dl odpowiednio położonych węzłów i regulrnych obszrów cłkowni ) Czs obliczeń rośnie brdzo szybko wrz z liczbą zmiennych. W prktyce liczb zmiennych nie przekrcz 4. Zkłdmy, że obszr cłkowni możn opisć ukłdem nierówności: ½ R M 1 x 1 b 1 (x 1 ) x b (x 1 ) : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : M (x 1 ; x 1 ; : : : ; x M 1 ) x M b M (x 1 ; x ; : : : ; x M 1 ) Szukmy wrtości cłki wielokrotnej: I(f) = Z Z : : : f(x 1 ; x ; : : : ; x M )dx 1 : : : dx M {z } 3
24 I(f) = 1 1 dx 1 (x 1 ) (x 1 ) dx : : : M (x 1 ;x ;:::;x M 1 ) M (x 1 ;x ;:::;x M 1 ) f(x 1 ; x ; : : : ; x M )dx M Wrtość cłki wielokrotnej oblicz się poprzez M-krotne zstosownie kwdrtur jednowymirowych. Przykłd dl dwóch wymirów. I(f) = 1 1 g(x 1 )dx 1 g(x 1 ) = f(x 1 ; x )dx I N1 (g) = XN 1 n=0 A n g(x 1;n ) g(x 1;n ) ¼ I N ;n(f n ) = N ;n X º=0 B º;n f(x 1;n ; x ;º ) Po złożeniu obu kwdrtur otrzymujemy: I(f) = ZZ f(x 1 ; x )dx 1 dx = XN 1 n=0 N ;n X º=0 A n B º;n f(x 1;n ; x ;º ) + R N1 (g) + + N ;n X A n R N ;n(f n ) 4 n=0
25 gdzie: R N1 (g) -reszt kwdrtury I N1 (g) R N;n (f n ) -reszt kwdrtury I N;n (f n ) Uwgi: 1) Przedził cłkowni po zmiennej x może się zmienić wrz z wrtością x 1 ) Liczb węzłów kwdrtur może być różn dl kżdego węzł x 1,n 3) Liczb użytych węzłów I N;n (f n ) XN 1 n=0 (N ;n + 1) Jeśli liczb w kżdej kwdrturze byłby jednkow i równ (N+1) wówczs obliczenie wrtości cłki w M wymirowej przestrzeni wiązłoby się z wykonniem (N+1) M obliczeń. Przykłd. Jeśli N=10 i M=10 wówczs (N+1) M > Przy dużej liczbie wymirów (M>4) lepiej jest posługiwć się zncznie wydjniejszą metodą Monte Crlo. 5
Całkowanie numeryczne przy użyciu kwadratur
Cłkownie numeryczne przy użyciu kwdrtur Pln wykłdu:. Kwdrtury ewton-cotes ) wzory: trpezów, prol etc. ) kwdrtury złożone. Ekstrpolcj ) Ekstrpolcj Richrdson ) Metod Romerg c) Metody dptcyjne. Kwdrtury Guss
Bardziej szczegółowoMatematyka stosowana i metody numeryczne
Ew Pbisek Adm Wostko Piotr Pluciński Mtemtyk stosown i metody numeryczne Konspekt z wykłdu 0 Cłkownie numeryczne Wzory cłkowni numerycznego pozwlją n obliczenie przybliżonej wrtości cłki: I(f) = f(x) dx
Bardziej szczegółowoMetody numeryczne. Całkowanie. Janusz Szwabiński. nm_slides-4.tex Metody numeryczne Janusz Szwabiński 23/10/ :07 p.
Metody numeryczne Cłkownie Jnusz Szwbiński szwbin@ift.uni.wroc.pl nm_slides-4.tex Metody numeryczne Jnusz Szwbiński 23/10/2002 10:07 p.1/69 Cłkownie numeryczne 1. Kilk uwg ogólnych 2. Kwdrtury Newton Cotes
Bardziej szczegółowoCAŁKOWANIE NUMERYCZNE
Wprowdzenie Kwdrtury węzły równoodległe Kwdrtury Guss Wzory sumcyjne Trnsport, studi niestcjonrne I stopni, semestr I rok kdemicki 01/013 Instytut L-5, Wydził Inżynierii Lądowej, Politechnik Krkowsk Ew
Bardziej szczegółowoCAŁKOWANIE NUMERYCZNE
Wprowdzenie Kwdrtury węzły równoodległe Kwdrtury Guss Wzory sumcyjne Trnsport, studi niestcjonrne I stopni, semestr I Instytut L-5, Wydził Inżynierii Lądowej, Politechnik Krkowsk Ew Pbisek Adm Wostko Wprowdzenie
Bardziej szczegółowoAnaliza numeryczna. Stanisław Lewanowicz. Całkowanie numeryczne. Definicje, twierdzenia, algorytmy
http://wwwiiuniwrocpl/ sle/teching/n-wdrpdf Anliz numeryczn Stnisłw Lewnowicz Styczeń 008 r Cłownie numeryczne Definicje, twierdzeni, lgorytmy 1 Pojęci wstępne Niech IF IF [, b] ozncz zbiór wszystich funcji
Bardziej szczegółowoPrace Koła Matematyków Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie (2014)
Prce Koł Mt. Uniw. Ped. w Krk. 1 014), 1-5 edgogicznego w Krkowie PKoło Mtemtyków Uniwersytetu Prce Koł Mtemtyków Uniwersytetu Pedgogicznego w Krkowie 014) Bet Gwron 1 Kwdrtury Newton Cotes Streszczenie.
Bardziej szczegółowoNotatki z Analizy Matematycznej 4. Jacek M. Jędrzejewski
Nottki z Anlizy Mtemtycznej 4 Jcek M. Jędrzejewski ROZDZIAŁ 7 Cłk Riemnn 1. Cłk nieoznczon Definicj 7.1. Niech f : (, b) R będzie dowolną funkcją. Jeżeli dl pewnej funkcji F : (, b) R spełnion jest równość
Bardziej szczegółowo1 Definicja całki oznaczonej
Definicj cłki oznczonej Niech dn będzie funkcj y = g(x) ciągł w przedzile [, b]. Przedził [, b] podzielimy n n podprzedziłów punktmi = x < x < x
Bardziej szczegółowoObliczenia naukowe Wykład nr 14
Obliczeni nuowe Wyłd nr 14 Pweł Zielińsi Ktedr Informtyi, Wydził Podstwowych Problemów Technii, Politechni Wrocłws Litertur Litertur podstwow [1] D. Kincid, W. Cheney, Anliz numeryczn, WNT, 2005. [2] A.
Bardziej szczegółowoModelowanie i obliczenia techniczne. Metody numeryczne w modelowaniu: Różniczkowanie i całkowanie numeryczne
Modelownie i obliczeni techniczne Metody numeryczne w modelowniu: Różniczkownie i cłkownie numeryczne Pochodn unkcji Pochodn unkcji w punkcie jest deiniown jko grnic ilorzu różnicowego (jeżeli istnieje):
Bardziej szczegółowoCałkowanie numeryczne przy użyciu kwadratur
Całkowanie numeryczne przy użyciu kwadratur Plan wykładu: 1. Kwadratury Newtona-Cotesa a) wzory: trapezów, parabol etc. b) kwadratury złożone 2. Ekstrapolacja a) ekstrapolacja Richardsona b) metoda Romberga
Bardziej szczegółowoRACHUNEK CAŁKOWY. Funkcja F jest funkcją pierwotną funkcji f na przedziale I R, jeżeli. F (x) = f (x), dla każdego x I.
RACHUNEK CAŁKOWY Funkcj F jest funkcją pierwotną funkcji f n przedzile I R, jeżeli F (x) = f (x), dl kżdego x I. Przykłd. Niech f (x) = 2x dl x (, ). Wtedy funkcje F (x) = x 2 + 5, F (x) = x 2 + 5, F (x)
Bardziej szczegółowof(x)dx (1.7) b f(x)dx = F (x) = F (b) F (a) (1.2)
Cłk oznczon Cłkę oznczoną będziemy zpisywli jko f(x)dx (.) z fnkcji f(x), któr jest ogrniczon w przedzile domkniętym [, b]. Jk obliczyć cłkę oznczoną? Obliczmy njpierw cłkę nieoznczoną z fnkcji f(x), co
Bardziej szczegółowoVI. Rachunek całkowy. 1. Całka nieoznaczona
VI. Rchunek cłkowy. Cłk nieoznczon Niech F : I R i f : I R będą funkcjmi określonymi n pewnym przedzile I R. Definicj. Funkcję F nzywmy funkcją pierwotną funkcji f n przedzile I, gdy F (x) = f(x) dl x
Bardziej szczegółowoRealizacje zmiennych są niezależne, co sprawia, że ciąg jest ciągiem niezależnych zmiennych losowych,
Klsyczn Metod Njmniejszych Kwdrtów (KMNK) Postć ć modelu jest liniow względem prmetrów (lbo nleży dokonć doprowdzeni postci modelu do liniowości względem prmetrów), Zmienne objśnijące są wielkościmi nielosowymi,
Bardziej szczegółowoMaciej Grzesiak Instytut Matematyki Politechniki Poznańskiej. Całki oznaczone. lim δ n = 0. σ n = f(ξ i ) x i. (1)
Mciej Grzesik Instytut Mtemtyki Politechniki Poznńskiej Cłki oznczone. Definicj cłki oznczonej Niech dn będzie funkcj f ciągł w przedzile [, b]. Przedził [, b] podziey n n podprzedziłów punktmi = x < x
Bardziej szczegółowoMatematyka dla biologów Zajęcia nr 7.
Mtemtyk dl biologów Zjęci nr 7. Driusz Wrzosek 21 listopd 2018 Mtemtyk dl biologów Zjęci 7. 21 listopd 2018 1 / 20 Przypomnienie: funkcj pierwotn Niech F : D, gdzie D to odcinek otwrty lub cł prost ).
Bardziej szczegółowoWykład 2. Pojęcie całki niewłaściwej do rachunku prawdopodobieństwa
Wykłd 2. Pojęcie cłki niewłściwej do rchunku prwdopodobieństw dr Mriusz Grządziel 4 mrc 24 Pole trpezu krzywoliniowego Przypomnienie: figurę ogrniczoną przez: wykres funkcji y = f(x), gdzie f jest funkcją
Bardziej szczegółowoWykład 2. Granice, ciągłość, pochodna funkcji i jej interpretacja geometryczna
1 Wykłd Grnice, ciągłość, pocodn unkcji i jej interpretcj geometryczn.1 Grnic unkcji. Grnic lewostronn i grnic prwostronn unkcji Deinicj.1 Mówimy, że liczb g jest grnicą lewostronną unkcji w punkcie =,
Bardziej szczegółowoCałki oznaczone. Funkcja górnej granicy całkowania. Zastosowania całek oznaczonych. Całki niewłaściwe. Małgorzata Wyrwas
Cłki oznczone Definicj, włsności i oblicznie cłek oznczonych. Wrtość średni funkcji. Funkcj górnej grnicy cłkowni. Zstosowni cłek oznczonych. Cłki niewłściwe. Młgorzt Wyrws Ktedr Mtemtyki Wydził Informtyki
Bardziej szczegółowoN(0, 1) ) = φ( 0, 3) = 1 φ(0, 3) = 1 0, 6179 = 0, 3821 < t α 1 e t dt α > 0. f g = fg. f = e t f = e t. U nas: g = t α 1 g = (α 1)t α 2
Zdnie X,..., X 5 N(6, 5 ) Y,..., Y 6 N(7, 5 ) X N(6, 5 6 ) Ȳ N(7, 5 6 ) Przy złożeniu niezleżności zmiennych mmy: X Ȳ N(, ) po stndryzcji otrzymmy: Ȳ X N(, ) Pr(Ȳ X < ) = Pr(Ȳ X < ) = φ(, 3) = φ(, 3) =,
Bardziej szczegółowoCałki oznaczone. Funkcja górnej granicy całkowania. Zastosowania całek oznaczonych. Całki niewłaściwe. Małgorzata Wyrwas
Cłki oznczone Definicj, włsności i oblicznie cłek oznczonych. Wrtość średni funkcji. Funkcj górnej grnicy cłkowni. Zstosowni cłek oznczonych. Cłki niewłściwe. Młgorzt Wyrws Ktedr Mtemtyki Wydził Informtyki
Bardziej szczegółowoZadania. I. Podzielność liczb całkowitych
Zdni I. Podzielność liczb cłkowitych. Pewn liczb sześciocyfrow kończy się cyfrą 5. Jeśli tę cyfrę przestwimy n miejsce pierwsze ze strony lewej to otrzymmy nową liczbę cztery rzy większą od poprzedniej.
Bardziej szczegółowoCałki niewłaściwe. Rozdział Wprowadzenie Całki niewłaściwe I rodzaju
Rozdził 3 Cłki niewłściwe 3. Wprowdzenie Omwine w poprzednim rozdzile cłki oznczone są cłkmi funkcji ciągłych n przedzile domkniętym, więc funkcji ogrniczonych n przedzile skończonym. Wiele zgdnień prktycznych
Bardziej szczegółowo< f g = fg. f = e t f = e t. U nas: e t (α 1)t α 2 dt = 0 + (α 1)Γ(α 1)
Zdnie X,..., X 5 N(6, 5 ) Y,..., Y 6 N(7, 5 ) X N(6, 5 6 ) Ȳ N(7, 5 6 ) Przy złożeniu niezleżności zmiennych mmy: X Ȳ N(, ) po stndryzcji otrzymmy: Ȳ X N(, ) Pr(Ȳ X < ) = Pr(Ȳ X < ) = φ(, 3) = φ(, 3) =,
Bardziej szczegółowoCałkowanie metodą Monte Carlo
Cłkownie metodą Monte Crlo Pln wykłdu: 1. Podstwow metod Monte Crlo 2. Metody MC o zwiększonej efektywności ) losowni wżonego b) zmiennej kontrolnej c) losowni wrstwowego d) obniżni krotności cłki Przypomnienie
Bardziej szczegółowoElementy metod numerycznych DEMN LMO Materiały na ćwiczenia dla grupy 1CB
Elementy metod numerycznych DEMN LMO Mteriły n ćwiczeni dl grupy CB Prowdzący: Łuksz Smg 0 pździernik 0 Spis treści Błąd reprezentcji i rytmetyk zmiennoprzecinkow Uwrunkownie zdni, wskźnik uwrunkowni zdni
Bardziej szczegółowoCałka Riemanna. Analiza Matematyczna. Alexander Denisjuk
Anliz Mtemtyczn Cłk Riemnn Alexnder Denisjuk denisjuk@pjwstk.edu.pl Polsko-Jpońsk Wyższ Szkoł Technik Komputerowych zmiejscowy ośrodek dydktyczny w Gdńsku ul. Brzegi 55 80-045 Gdńsk Anliz Mtemtyczn p.
Bardziej szczegółowoAnaliza matematyczna i algebra liniowa Całka oznaczona
Anliz mtemtyczn i lgebr liniow Cłk oznczon Wojciech Kotłowski Instytut Informtyki Politechniki Poznńskiej emil: imię.nzwisko@cs.put.poznn.pl pok. 2 (CW) tel. (61)665-2936 konsultcje: piątek 15:10-16:40
Bardziej szczegółowoAnaliza matematyczna v.1.6 egzamin mgr inf niestacj 1. x p. , przy założeniu, że istnieją lim
Anliz mtemtyczn v..6 egzmin mgr inf niestcj Oznczeni: f, g, h : J R funkcje rzeczywiste określone n J R J przedził, b),, b], [, b), [, b], półprost, b),, b],, ), [, ) lub prost R α, β [min{α, β}, m{α,
Bardziej szczegółowoCAŁKA OZNACZONA JAKO SUMA SZEREGU
CAŁKA OZNACZONA JAKO SUMA SZEREGU Rozwżmy funkcję ciągłą x f(x) o wrtościch nieujemnych określoną n przedzile [, b]. Ustlmy [będzie to problem sttystyczny polegjący n dokłdnym sprecyzowniu informcji o
Bardziej szczegółowonazywamy odpowiednio dolną oraz górną sumą Darboux funkcji f w przedziale [a, b] wyznaczoną przez podział P.
Rozdził 10 Cłk Drboux 10.1 Doln i górn sum Drboux Definicj podziłu. Niech, b R, < b. Kżdy skończony ciąg P postci (10.1) P = (x 0,..., x n ), gdzie n N, = x 0 < x 1
Bardziej szczegółowoMacierz. Wyznacznik macierzy. Układ równań liniowych
Temt wykłdu: Mcierz. Wyzncznik mcierzy. Ukłd równń liniowych Kody kolorów: żółty nowe pojęcie pomrńczowy uwg kursyw komentrz * mterił ndobowiązkowy Ann Rjfur, Mtemtyk Zgdnieni. Pojęci. Dziłni n mcierzch.
Bardziej szczegółowoANALIZA MATEMATYCZNA 1
ANALIZA MATEMATYCZNA Ciągi liczbowe Definicj. Rzeczywistym nieskończonym ciągiem liczbowym nzywmy funkcję określoną n zbiorze liczb nturlnych o wrtościch w zbiorze liczb rzeczywistych f : N R, n n. Ciąg
Bardziej szczegółowoAnaliza Matematyczna (część II)
Anliz Mtemtyczn (część II) Krzysztof Trts Witold Bołt n podstwie wykłdów dr. Piotr Brtłomiejczyk 25 kwietni 24 roku 1 Rchunek cłkowy jednej zmiennej. 1.1 Cłk nieoznczon. Definicj 1.1.1 (funkcj pierwotn)
Bardziej szczegółowoPRÓBNA MATURA Z MATEMATYKI Z OPERONEM LISTOPAD ,0. 3x 6 6 3x 6 6,
Zdnie PRÓBNA MATURA Z MATEMATYKI Z OPERONEM LISTOPAD 04 Zbiorem wszystkich rozwiązń nierówności x 6 6 jest: A, 4 0, B 4,0 C,0 4, D 0,4 Odpowiedź: C Rozwiąznie Sposób I Nierówność A 6 jest równowżn lterntywie
Bardziej szczegółowoMaciej Grzesiak. Iloczyn skalarny. 1. Iloczyn skalarny wektorów na płaszczyźnie i w przestrzeni. a b = a b cos ϕ. j) (b x. i + b y
Mciej Grzesik Iloczyn sklrny. Iloczyn sklrny wektorów n płszczyźnie i w przestrzeni Iloczyn sklrny wektorów i b określmy jko b = b cos ϕ. Bezpośrednio z definicji iloczynu sklrnego mmy, że i i = j j =
Bardziej szczegółowoIII. Rachunek całkowy funkcji jednej zmiennej.
III. Rchunek cłkowy funkcji jednej zmiennej. 1. Cłki nieoznczone. Niech f : I R, I R - przedził n prostej. Definicj 1.1. (funkcji pierwotnej) Funkcję F nzywmy funkcją pierwotną funkcji f n przedzile I,
Bardziej szczegółowoNiewymierność i przestępność Materiały do warsztatów na WWW6
Niewymierność i przestępność Mteriły do wrszttów n WWW6 Piotr Achinger 23 sierpni 2010 1 Wstęp 1.1 Liczby wymierne i niewymierne Pytnie 1. Czy istnieją liczby niewymierne? Zdnie 1. Wykzć, że 1. 2 / Q,
Bardziej szczegółowoEkoenergetyka Matematyka 1. Wykład 15. CAŁKI OZNACZONE. Egzaminy I termin poniedziałek :00 Aula B sala 12B Wydział Informatyki
Ekoenergetyk Mtemtyk 1. Wykłd 15. CAŁKI OZNACZONE Egzminy I termin poniedziłek 31.01 14:00 Aul B sl 12B Wydził Informtyki Definicj (podził odcink) II termin poprwkowy czwrtek 9.02 14:00 WE-030 Podziłem
Bardziej szczegółowoCałka oznaczona. Matematyka. Aleksander Denisiuk. Elblaska Uczelnia Humanistyczno-Ekonomiczna ul. Lotnicza Elblag.
Mtemtyk Cłk oznczon Aleksnder Denisiuk denisjuk@euh-e.edu.pl Elblsk Uczelni Humnistyczno-Ekonomiczn ul. Lotnicz 2 82-3 Elblg Mtemtyk p. 1 Cłk oznczon Njnowsz wersj tego dokumentu dostępn jest pod dresem
Bardziej szczegółowoWyznacznikiem macierzy kwadratowej A stopnia n nazywamy liczbę det A określoną następująco:
Def.8. Wyzncznikiem mcierzy kwdrtowej stopni n nzywmy liczbę det określoną nstępująco:.det.det dl n n det det n det n, gdzie i j ozncz mcierz, którą otrzymujemy z mcierzy przez skreślenie i- tego wiersz
Bardziej szczegółowoAnaliza Matematyczna. Całka Riemanna
Anliz Mtemtyczn. Cłk Riemnn Aleksnder Denisiuk denisiuk@pjwstk.edu.pl Polsko-Jpońsk Wyższ Szkoł Technik Komputerowych Wydził Informtyki w Gdńsku ul. Brzegi 55 8-45 Gdńsk 29 kwietni 217 1 / 2 Cłk Riemnn
Bardziej szczegółowoCałkowanie metodą Monte Carlo
Cłkownie metodą Monte Crlo Pln wykłdu:. Podstwow metod Monte Crlo. Metody MC o zwiększonej efektywności ) losowni wżonego b) zmiennej kontrolnej c) losowni wrstwowego d) obniżni krotności cłki Przypomnienie
Bardziej szczegółowoWYKŁAD 5. Typy macierzy, działania na macierzach, macierz układu równań. Podstawowe wiadomości o macierzach
Mtemtyk I WYKŁD. ypy mcierzy, dziłni n mcierzch, mcierz ukłdu równń. Podstwowe widomości o mcierzch Ogóln postć ukłdu m równń liniowych lgebricznych z n niewidomymi x x n xn b x x n xn b, niewidome: x,
Bardziej szczegółowoRównania i nierówności kwadratowe z jedną niewiadomą
50 REPETYTORIUM 31 Równni i nierówności kwdrtowe z jedną niewidomą Równnie wielominowe to równość dwóch wyrżeń lgebricznych Kżd liczb, któr po podstwieniu w miejscu niewidomej w równniu o jednej niewidomej
Bardziej szczegółowoMES-1 08 Element 3-węzłowy. Całkowanie numeryczne
MES- 8 Element -węzłowy. Cłkownie numeryczne Elementy drugiego rzędu (kwdrtowe) Co nm dje interpolcj kwdrtow liniow kwdrtow Interpolcj kwdrtow pozwl n lepsze odzwierciedlenie nie tylko funkcji, le i jej
Bardziej szczegółowo1 Rachunek zdań 3. 2 Funkcje liczbowe 6
Spis treści 1 Rchunek zdń 3 2 Funkcje liczbowe 6 3 Ciągi liczbowe 9 3.1 Grnic włściw ciągu 10 3.2 Grnic niewłściw ciągu 11 3.3 Grnice pewnych ciągów 12 4 Grnice funkcji 13 4.1 Podstwowe definicje 13 4.2
Bardziej szczegółowoPochodne i całki, macierze i wyznaczniki
Cłk oznczon Cłk niewłściw Wzór Tylor Mcierze Pochodne i cłki, mcierze i wyznczniki Stnisłw Jworski Ktedr Ekonometrii i Sttystyki Zkłd Sttystyki Stnisłw Jworski Pochodne i cłki, mcierze i wyznczniki Cłk
Bardziej szczegółowoPierwiastek z liczby zespolonej
Pierwistek z liczby zespolonej Twierdzenie: Istnieje dokłdnie n różnych pierwistków n-tego stopni z kżdej liczby zespolonej różnej od zer, tzn. rozwiązń równni w n z i wszystkie te pierwistki dją się zpisć
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA NA OCENĘ DOPUSZCZAJĄCĄ DLA UCZNIÓW KLASY Ia TECHNIKUM
WYMAGANIA NA OCENĘ DOPUSZCZAJĄCĄ DLA UCZNIÓW KLASY I TECHNIKUM Egzmin poprwkowy n ocenę dopuszczjącą będzie obejmowł zdni zgodne z poniższymi wymgnimi n ocenę dopuszczjącą. Egzmin poprwkowy n wyższą ocenę
Bardziej szczegółowousuwa niewymierność z mianownika wyrażenia typu
Wymgni edukcyjne n poszczególne oceny z mtemtyki Kls pierwsz zkres podstwowy. LICZBY RZECZYWISTE podje przykłdy liczb: nturlnych, cłkowitych, wymiernych, niewymiernych, pierwszych i złożonych orz przyporządkowuje
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne matematyka klasa 2 zakres podstawowy 1. SUMY ALGEBRAICZNE
Wymgni edukcyjne mtemtyk kls 2 zkres podstwowy 1. SUMY ALGEBRAICZNE Uczeń otrzymuje ocenę dopuszczjącą lub dostteczną, jeśli: rozpoznje jednominy i sumy lgebriczne oblicz wrtości liczbowe wyrżeń lgebricznych
Bardziej szczegółowo2. FUNKCJE WYMIERNE Poziom (K) lub (P)
Kls drug poziom podstwowy 1. SUMY ALGEBRAICZNE Uczeń otrzymuje ocenę dopuszczjącą lub dostteczną, jeśli: rozpoznje jednominy i sumy lgebriczne oblicz wrtości liczbowe wyrżeń lgebricznych redukuje wyrzy
Bardziej szczegółowoWektor kolumnowy m wymiarowy macierz prostokątna o wymiarze n=1 Wektor wierszowy n wymiarowy macierz prostokątna o wymiarze m=1
Rchunek mcierzowy Mcierzą A nzywmy funkcję 2-zmiennych, któr prze liczb nturlnych (i,j) gdzie i = 1,2,3,4.,m; j = 1,2,3,4,n przyporządkowuje dokłdnie jeden element ij. 11 21 A = m1 12 22 m2 1n 2n mn Wymirem
Bardziej szczegółowoMacierz. Wyznacznik macierzy. Układ równań liniowych
Temt wykłdu: Mcierz. Wyzncznik mcierzy. Ukłd równń liniowych Kody kolorów: Ŝółty nowe pojęcie pomrńczowy uwg kursyw komentrz * mterił ndobowiązkowy Ann Rjfur, Mtemtyk n kierunku Biologi w SGGW Zgdnieni.
Bardziej szczegółowoMATEMATYKA 1 MACIERZE I WYZNACZNIKI
MATEMATYKA 1 MACIERZE I WYZNACZNIKI Definicj 1. Niech A i B będą dowolnymi zbiormi. Zbiór A B = {(, b) : A b B} wszystkich pr uporządkownych (, b) tkich, że A i b B nzywmy iloczynem krtezjńskim zbiorów
Bardziej szczegółowoO pewnych zgadnieniach optymalizacyjnych O pewnych zgadnieniach optymalizacyjnych
Spis tresci 1 Spis tresci 1 W wielu zgdnienich prktycznych brdzo wżne jest znjdownie optymlnego (czyli njlepszego z jkiegoś punktu widzeni) rozwiązni dnego problemu. Dl przykłdu, gdybyśmy chcieli podróżowć
Bardziej szczegółowoCałka Riemanna Dolna i górna suma całkowa Darboux
Doln i górn sum cłkow Drboux π = {x 0,..., x k }, x 0 =, x k = b - podził odcink [, b]; x i = x i x i 1, i = 1, 2,..., k; P = P[, b] - rodzin podziłów odcink [, b]. m i = m i (f, π) := inf x [xi 1,x i
Bardziej szczegółowoPODSTAWY BAZ DANYCH Wykład 3 2. Pojęcie Relacyjnej Bazy Danych
PODSTAWY BAZ DANYCH Wykłd 3 2. Pojęcie Relcyjnej Bzy Dnych 2005/2006 Wykłd "Podstwy z dnych" 1 Rozkłdlno dlność schemtów w relcyjnych Przykłd. Relcj EGZ(U), U := { I, N, P, O }, gdzie I 10 10 11 N f f
Bardziej szczegółowoPRZEGLĄD FUNKCJI ELEMENTARNYCH. (powtórzenie) y=f(x)=ax+b,
WYKŁAD 0 PRZEGLĄD FUNKCJI ELEMENTARNYCH (powtórzenie) 1. Funkcje liniowe Funkcją liniową nzywmy funkcję postci y=f()=+b, gdzie, b są dnymi liczbmi zwnymi odpowiednio: - współczynnik kierunkowy, b - wyrz
Bardziej szczegółowoKombinowanie o nieskończoności. 4. Jak zmierzyć?
Kombinownie o nieskończoności.. Jk zmierzyć? Projekt Mtemtyk dl ciekwych świt spisł: Michł Korch 9 kwietni 08 Trochę rzeczy z wykłdu Prezentcj multimediln do wykłdu. Nieskończone sumy Będzie nm się zdrzć
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA I KRYTERIA OCENIANIA Z MATEMATYKI W 3 LETNIM LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCYM
WYMAGANIA I KRYTERIA OCENIANIA Z MATEMATYKI W 3 LETNIM LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCYM Kls drug A, B, C, D, E, G, H zkres podstwowy 1. FUNKCJA LINIOWA rozpoznje funkcję liniową n podstwie wzoru lub wykresu rysuje
Bardziej szczegółowoProgramowanie z więzami (CLP) CLP CLP CLP. ECL i PS e CLP
Progrmowie z więzmi (CLP) mjąc w PROLOGu: p(x) :- X < 0. p(x) :- X > 0. i pytjąc :- p(x). dostiemy Abort chcelibyśmy..9 CLP rozrzeszeie progrmowi w logice o kocepcję spełii ogriczeń rozwiązie = logik +
Bardziej szczegółowoWykład z matematyki dla studentów Inżynierii Środowiska. Wykład 1. Literatura PRZEGLĄD FUNKCJI ELEMENTARNYCH
Wykłd z mtemtyki dl studentów Inżynierii Środowisk Wykłd. Litertur. Gewert M., Skoczyls Z.: Anliz mtemtyczn, Oficyn Wydwnicz GiS, Wrocłw, 0.. Jurlewicz T., Skoczyls Z.: Algebr liniow, Oficyn Wydwnicz GiS,
Bardziej szczegółowoCałka oznaczona funkcji jednej zmiennej rzeczywistej. Autorzy: Witold Majdak
Cłk oznczon funkcji jednej zmiennej rzeczywistej Autorzy: Witold Mjdk 6 Spis treści Definicj cłki oznczonej Riemnn Włsności cłki Riemnn Twierdzenie o średniej cłkowej funkcji Pierwsze zsdnicze twierdzenie
Bardziej szczegółowoRachunek prawdopodobieństwa i statystyka matematyczna.
Rchunek rwdoodobieństw i sttystyk mtemtyczn. Zd 8. {(, : i } Zleżność tą możn rzedstwić w ostci nstęującej interretcji grficznej: Arkdiusz Kwosk Rfł Kukliński Informtyk sem.4 gr. Srwdźmy, czy odne zmienne
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne matematyka klasa 2b, 2c, 2e zakres podstawowy rok szkolny 2015/2016. 1.Sumy algebraiczne
Wymgni edukcyjne mtemtyk kls 2b, 2c, 2e zkres podstwowy rok szkolny 2015/2016 1.Sumy lgebriczne N ocenę dopuszczjącą: 1. rozpoznje jednominy i sumy lgebriczne 2. oblicz wrtości liczbowe wyrżeń lgebricznych
Bardziej szczegółowoO SZEREGACH FOURIERA. T (x) = c k e ikx
O SZEREGACH FOURIERA Funkcję postci. Wielominy i szeregi trygonometryczne. T x = N k= N c k e ikx nzywmy wielominem trygonometrycznym. Jk widć, wielomin trygonometryczny jest funkcją okresową o podstwowym
Bardziej szczegółowoWyrównanie sieci niwelacyjnej
1. Wstęp Co to jest sieć niwelcyjn Po co ją się wyrównje Co chcemy osiągnąć 2. Metod pośrednicząc Wyrównnie sieci niwelcyjnej Metod pośrednicząc i metod grpow Mmy sieć skłdjącą się z szereg pnktów. Niektóre
Bardziej szczegółowoWYZNACZANIE OGNISKOWEJ SOCZEWEK CIENKICH ZA POMOCĄ ŁAWY OPTYCZNEJ
Ćwiczenie 9 WYZNACZANIE OGNISKOWEJ SOCZEWEK CIENKICH ZA POMOCĄ ŁAWY OPTYCZNEJ 9.. Opis teoretyczny Soczewką seryczną nzywmy przezroczystą bryłę ogrniczoną dwom powierzchnimi serycznymi o promienich R i
Bardziej szczegółowoWartość bezwzględna. Proste równania i nierówności.
Wrtość bezwzględn Proste równni i nierówności Dl liczb rzeczywistych możemy zdefiniowć opercję zwną wrtością bezwzględną lub modułem liczby Definicj 7,, Sens powyższej definicji jest nstępujący Jeżeli
Bardziej szczegółowoRACHUNEK RÓŻNICZKOWY I CAŁKOWY WSB-NLU 2006/7 3
RACHUNEK RÓŻNICZKOWY I CAŁKOWY WSB-NLU 006/7 3. Liczby nturlne i rzeczywiste; funkcje elementrne.. Funkcje. Niech X i Y będą zbiormi. Definicj.. Funkcją (inczej: odwzorowniem) z X do Y nzyw się przyporządkownie
Bardziej szczegółowoMaciej Grzesiak Instytut Matematyki Politechniki Poznańskiej. Całki krzywoliniowe
Mciej Grzesik Instytut Mtemtyki Politechniki Poznńskiej Cłki krzywoliniowe 8.04.018 1. efinicj cłki krzywoliniowej nieskierownej Rozwżmy nstępujący problem. ny jest przewód elektryczny n którym rozmieszczone
Bardziej szczegółowoRozwiązania maj 2017r. Zadania zamknięte
Rozwiązni mj 2017r. Zdni zmknięte Zd 1. 5 16 5 2 5 2 Zd 2. 5 2 27 2 23 2 2 2 2 Zd 3. 2log 3 2log 5log 3 log 5 log 9 log 25log Zd. 120% 8910 1,2 8910 2,2 8910 $%, 050 Zd 5. Njłtwiej jest zuwżyć że dl 1
Bardziej szczegółowoWyk lad 1 Podstawowe wiadomości o macierzach
Wyk ld 1 Podstwowe widomości o mcierzch Oznczeni: N {1 2 3 } - zbiór liczb nturlnych N 0 {0 1 2 } R - ci lo liczb rzeczywistych n i 1 + 2 + + n i1 1 Określenie mcierzy Niech m i n bed dowolnymi liczbmi
Bardziej szczegółowoWymagania na ocenę dopuszczającą z matematyki klasa II Matematyka - Babiański, Chańko-Nowa Era nr prog. DKOS 4015-99/02
Wymgni n ocenę dopuszczjącą z mtemtyki kls II Mtemtyk - Bbiński, Chńko-Now Er nr prog. DKOS 4015-99/02 Temt lekcji Zkres treści Osiągnięci uczni WIELOMIANY 1. Stopień i współczynniki wielominu 2. Dodwnie
Bardziej szczegółowoPierwiastek z liczby zespolonej
Pierwistek z liczby zespolonej Twierdzenie: Istnieje dokłdnie n różnych pierwistków n-tego stopni z kżdej liczby zespolonej różnej od zer, tzn. rozwiązń równni w n z i wszystkie te pierwistki dją się zpisć
Bardziej szczegółowoMatematyka II. Bezpieczeństwo jądrowe i ochrona radiologiczna Semestr letni 2018/2019 Wykład 1
Mtemtyk II Bezpieczeństwo jądrowe i ochron rdiologiczn Semestr letni 2018/2019 Wykłd 1 Zsdy współprcy przypomnienie Wykłdy są nieobowiązkowe, le Egzmin: pytni teoretyczne z łtwymi ćwiczenimi (będzie list)
Bardziej szczegółowoInterpolacja funkcjami sklejanymi
Interpolcj funkcjmi sklejnymi Kzimierz Jkubczyk 19 lutego 2008 Przykłd Rungego Jedyną możliwością uzyskni lepszego przybliżeni w interpolcji wielominowej jest zwiększenie stopni wielominu interpolcyjnego,
Bardziej szczegółowoPiotr Stefaniak. Materiały uzupełniające do wykładu Matematyka
Zchodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Piotr Stefnik Mteriły uzupełnijące do wykłdu Mtemtyk dl studentów Wydziłu Nuk o Żywności i Rybctwie Szczecin, 3 grudni 208 Spis treści Mcierze i
Bardziej szczegółowoSZTUCZNA INTELIGENCJA
SZTUCZNA INTELIGENCJA WYKŁAD 9. ZBIORY ROZMYTE Częstochow 204 Dr hb. inż. Grzegorz Dudek Wydził Elektryczny Politechnik Częstochowsk ZBIORY ROZMYTE Klsyczne pojęcie zbioru związne jest z logiką dwuwrtościową
Bardziej szczegółowoCałka oznaczona i całka niewłaściwa Zastosowania rachunku całkowego w geometrii
Wydził Mtemtyki Stosownej Zestw zdń nr 6 Akdemi Górniczo-Hutnicz w Krkowie WFiIS, informtyk stosown, I rok Elżbiet Admus 9 listopd 8r. Cłk oznczon i cłk niewłściw Zstosowni rchunku cłkowego w geometrii
Bardziej szczegółowoWspomaganie obliczeń za pomocą programu MathCad
Wprowdzenie do Mthcd' Oprcowł:M. Detk P. Stąpór Wspomgnie oliczeń z pomocą progrmu MthCd Definicj zmiennych e f g h 8 Przykłd dowolnego wyrŝeni Ay zdefinowc znienną e wyierz z klwitury kolejno: e: e f
Bardziej szczegółowoMetody Lagrange a i Hamiltona w Mechanice
Metody Lgrnge i Hmilton w Mechnice Mriusz Przybycień Wydził Fizyki i Informtyki Stosownej Akdemi Górniczo-Hutnicz Wykłd 3 M. Przybycień (WFiIS AGH) Metody Lgrnge i Hmilton... Wykłd 3 1 / 15 Przestrzeń
Bardziej szczegółowoSprawozdanie pracownia z Analizy numerycznej
Sprwozdnie prcowni z Anlizy numerycznej List nr 3 Zdnie nr 6 Grup p. Pwł Woźnego Jkub Kowlski Nr lbumu: 7 Wrocłw, 7 styczni 8 Spis treści Sformułownie zdni. Sformułownie lgorytmu.............................
Bardziej szczegółowoEGZAMIN MATURALNY OD ROKU SZKOLNEGO 2014/2015 MATEMATYKA POZIOM ROZSZERZONY ROZWIĄZANIA ZADAŃ I SCHEMATY PUNKTOWANIA (A1, A2, A3, A4, A6, A7)
EGZAMIN MATURALNY OD ROKU SZKOLNEGO 01/015 MATEMATYKA POZIOM ROZSZERZONY ROZWIĄZANIA ZADAŃ I SCHEMATY PUNKTOWANIA (A1, A, A, A, A6, A7) GRUDZIEŃ 01 Klucz odpowiedzi do zdń zmkniętych Nr zdni 1 5 Odpowiedź
Bardziej szczegółowoMATeMAtyka 3 inf. Przedmiotowy system oceniania wraz z określeniem wymagań edukacyjnych. Zakres podstawowy i rozszerzony. Dorota Ponczek, Karolina Wej
Dorot Ponczek, Krolin Wej MATeMAtyk 3 inf Przedmiotowy system ocenini wrz z określeniem wymgń edukcyjnych Zkres podstwowy i rozszerzony Wyróżnione zostły nstępujące wymgni progrmowe: konieczne (K), podstwowe
Bardziej szczegółowoWykład 6 Dyfrakcja Fresnela i Fraunhofera
Wykłd 6 Dyfrkcj Fresnel i Frunhofer Zjwisko dyfrkcji (ugięci) świtł odkrył Grimldi (XVII w). Poleg ono n uginniu się promieni świetlnych przechodzących w pobliżu przeszkody (np. brzeg szczeliny). Wyjśnienie
Bardziej szczegółowoINSTRUKCJA. - Jak rozwiązywać zadania wysoko punktowane?
INSTRUKCJA - Jk rozwiązywć zdni wysoko punktowne? Mturzysto! Zdni wysoko punktowne to tkie, z które możesz zdobyć 4 lub więcej punktów. Zdni z dużą ilość punktów nie zwsze są trudniejsze, często ich punktcj
Bardziej szczegółowoGrażyna Nowicka, Waldemar Nowicki BADANIE RÓWNOWAG KWASOWO-ZASADOWYCH W ROZTWORACH ELEKTROLITÓW AMFOTERYCZNYCH
Ćwiczenie Grżyn Nowick, Wldemr Nowicki BDNIE RÓWNOWG WSOWO-ZSDOWYC W ROZTWORC ELETROLITÓW MFOTERYCZNYC Zgdnieni: ktywność i współczynnik ktywności skłdnik roztworu. ktywność jonów i ktywność elektrolitu.
Bardziej szczegółowoAnaliza matematyczna i algebra liniowa
Anliz mtemtyczn i lgebr liniow Mteriły pomocnicze dl studentów do wykłdów Mcierze liczbowe i wyznczniki. Ukłdy równń liniowych. Mcierze. Wyznczniki. Mcierz odwrotn. Równni mcierzowe. Rząd mcierzy. Ukłdy
Bardziej szczegółowoKONKURS MATEMATYCZNY dla uczniów gimnazjów w roku szkolnym 2012/13. Propozycja punktowania rozwiązań zadań
KONKURS MATEMATYCZNY dl uczniów gimnzjów w roku szkolnym 0/ II etp zwodów (rejonowy) 0 listopd 0 r. Propozycj punktowni rozwiązń zdń Uwg: Z kżde poprwne rozwiąznie inne niż przewidzine w propozycji punktowni
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z matematyki Klasa IIB. Rok szkolny 2013/2014 Poziom podstawowy
Wymgni edukcyjne z mtemtyki Kls IIB. Rok szkolny 2013/2014 Poziom podstwowy FUNKCJA KWADRATOWA Uczeń otrzymuje ocenę dopuszczjącą lub dostteczną, jeśli: 2 rysuje wykres funkcji f ( ) i podje jej włsności
Bardziej szczegółowo4. RACHUNEK WEKTOROWY
4. RACHUNEK WEKTOROWY 4.1. Wektor zczepiony i wektor swoodny Uporządkowną prę punktów (A B) wyznczjącą skierowny odcinek o początku w punkcie A i końcu w punkcie B nzywmy wektorem zczepionym w punkcie
Bardziej szczegółowoa a a b M. Przybycień Matematyczne Metody Fizyki I
Relcje równowr wnowżności i klsy Definicj: Relcją określoną n zbiorze A nzywmy dowolny test porównwczy pomiędzy uporządkownymi prmi elementów elementów zbioru A. Jeśli pr (, b) œ A ä A spełni ten test,
Bardziej szczegółowoR + v 10 R0, 9 k v k. a k v k + v 10 a 10. k=1. Z pierwszego równania otrzymuję R 32475, 21083. Dalej mam: (R 9P + (k 1)P )v k + v 10 a 10
Zdnie. Zkłd ubezpieczeń n życie plnuje zbudownie portfel ubezpieczeniowego przy nstępujących złożenich: ozwiąznie. Przez P k będę oznczł wrtość portfel n koniec k-tego roku. Szukm P 0 tkie by spełnił:
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI W KLASIE IIc ZAKRES PODSTAWOWY I ROZSZERZONY
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI W KLASIE IIc ZAKRES PODSTAWOWY I ROZSZERZONY. JĘZYK MATEMATYKI oblicz wrtość bezwzględną liczby rzeczywistej stosuje interpretcję geometryczną wrtości bezwzględnej liczby
Bardziej szczegółowoRedukcja układów sił działających na bryły sztywne
1 Redukcj ukłdów sił dziłjących n bryły sztywne W zdnich tego rozdziłu wykorzystuje się zsdy redukcji ukłdów sił wykłdne w rmch mechniki ogólnej i powtórzone w tomie 1 podręcznik. Zdnie 1 Zredukowć ukłd
Bardziej szczegółowo