1 KIEROWNICTWORYNARKI WOJENNE POLISH NAVAigk I4ADQUARTERS 51, NEW CAVEND151-1 STREET, LONDON, W. f. 144 TEL., WELBEcK 4491 L.dz.07-/Org.Wyszk./4 Dnia

Transkrypt

1 The Polish Institute and Sikorski Museum INSTYTUT MSTORY2ZNY IM. GEN. SIKORSKIEGO RL N. 6 I I 19 po-c-rket, w J-eol I?(,- TORY2Z1iir IM. OF.N. SIEOUSKIF:00

2 1 KIEROWNICTWORYNARKI WOJENNE POLISH NAVAigk I4ADQUARTERS 51, NEW CAVEND151-1 STREET, LONDON, W. f. 144 TEL., WELBEcK 4491 L.dz.07-/Org.Wyszk./4 Dnia zerwea 1946 r. The Polish Institute and Sik KIEROWNIK BIURA HiSTORYOZNEGO maivern Przesy łam w załączeniu,"sprawozdanie z dzia łań na Wes ł erp łatten mjr. Sucharskiego. plik._ SZEF WYDZIAŁ U ORG.WYSZK.K.M.W. ii44 M.Maj ewgki,iłor andor dypl./

3 The Polish Institute and Sikorski M

4 The Polish Institute and Sikorski Museum Przebieg dziaikan na vveete r p l a t t e / Gdanek / od 1 do 7 wrzeenia roku. Stan zarogi. Zał oga deaterplatte wynomila: 6 oficerow / w tem 1 1ekarz/ szeregowych i 22 pracownikow cywilnych zatrudnionych atale na Weeterplatte / ci ostatni przewaznie podoficerowie i zołnierze rezerwy/. Razem zał oga wynosił a 201 ludzi obsady. Uzbrojenie. W skł ad uzbrojenia zał ogi wchodzi.y: 1 dzia ł o /roe.3 cal. /, 4 mozdzierze Brandta ka ł, 81 mm., 2 dział ka p.-pana. 37 mm., 16 ckm, wz. 30, 17 rkm., 8 lkm. 0.8/15, 160 K.B., 40 piatoletow i po lo jednostek ognia na kozda eztukt broni, a ponaaw oko ło 1000 granatow recznych zaczepnych i obronnych. Rełmy ł macki p/gaz. były tylko na etan po-, kojowy za łogi, t.j. po 88 sztuk. Uzupeł nienie ihekmow i masek do pełne go etanu obsady, oko ło 2000 gr'.natow rpcznych, 2.5,tonny materia:15w wybuchowych do przeprowadzenia zniszczen i kilkaaet zape łnikow spec. do pociakow artyleryjekich i mozdzierzy, wreszcie dual iloadi~dkow opatrunkowych, lekartmw i komplet chirurgicznych narzedzi polowych zosta ł o na kilkanascie dni przed wojna przy ł apane i skonfiskowane przez policje. gdanaka na jednym z dworcow w poblizu Weeterplatte. Teren i umoonie- Charakterystyka terenu "reeterplatte podana jeet doec nia. Weete rplatte. zgodnie i wzglednie szczegolowo w Bellonie nr,9/42 wi ęc - tu ja pominp, Umocnienia sk ł adał y sie z objektow stalych jak: koszary za ł ogi poh dolna kondygnacja parter piwnica/ plugi 5 budyneczkow dooko ł a koszar w od,- legloeci od mtr. majaoych z zelenatrz charakter b4dz wartowni, ba..dz te ł budynkow c celach goepodarczyoh - w dolnej kondywnacji przystosowanych do o- brony o ecianach odpornych na pociski artyleryjskie mał aeo i ertdniego kalibru. To stanowi ł o wł aaciwe jadro obrony Westerp1atte p ze wezystkich kierunkowi w o- ko ł o. Objekty te hyly polaczone mi ę dzy sob,podziemnym kabl)em telefonicznym. Niezalez:nie od tej ed-ecl, połą ozen by ł a zainstalowana sygnalizacja optyczna i dziw:- kora, jako dodatkgwa sita poiaczen miedzy pomzczegolnymi objektami s Biec ta zasilana by ł a preclem t,zw a elektrowni polowej zainstalowanej w piwni y koszar - ppdzonej motorem ropnym. d 7,Eliezu dalszym Weeterplatte miale 4.acznosc aazewnatrz z pomoca radjoatacji nadawczeodbiorczej zainstalowanej rownieiz. w komzarach. miesiacach letnich 1939 roku teren Waeterplatie został wzmocniony umocnieniami polowymi, gł w,nie na najbardziej prawdopodobnych kierunkach natarc t.j. od strony wschodniej - po łą czenie Jadowe z Gdanokł em, od strony zachodniej nad kanał em wjazdowym naprzeciw urzedu pilotowi /"Loterenamt"/. Na umocnienia te sk ł adał y eie: rowy strzeleckie, etanowiska dla broni maszynowej ł mozdzierzy, stanowiska dzia ł a, stanowiska 6k)earwaoyjne, rowy -14cznikowe, zasieki z drutu kolczastewo /płoty potykacze, i wreszcie zapory z drzewa.

5 HN A.11,q)1(1) 4 str. 2 - r Zaopatrzenie w zywnosc i wode. Zapasy ywnosciowe 7 konserwy, suchary i art.ewize/ byty w i łoeci wysterczajacej na w.yywienie załogi w przeciagu 4-ch tygodni. W koezarach by ła kuchnia stałe w terenie zae zeinsta łowana był a prowizoryczna piekarnia. Wody dostarcza ło kilka studzien artez3jekich z filtrami. The Polish Institute and Sikorski Museum Wizyta niemieckie- Dnia 25 sierpnia o godz. 9.3o zawina ł do portu gdango okr ę tu wojennego. kiego pod pozorem wizyty kurtuazyjfiej r Gdaneku niemiecki okret Wojenny " Schlemwig-Hoietein" nienmohiff Kadetenscleuiechiff/. wpływa jac Y412. portu zatrzyma ł eis on przy lewym brzegu kanału xertowego /.Neufahrweeser/ naprzecw wartowni nr.2 1 zatem kireedziesit zaledwie metrow od Weeterp łatto Ze swych nadbudowek, a ezczego łnie z wiez i meszlow mit on doskonały wgl ąd na wolny od,zadrzewienia rejon kos zer i;umocnien eta łych wiencem je otaczej : żym stopniu utrudniała, lub Dych. Obecnoe6 jego w du wrpoz uniemozliwiał & wykokozenie robot oko ło umocien polowych i krppowale za dnia wszelki ruch n; hesterp łatte. Prace te, z du4 tylko ostro źnosci=e mola była jedynie wykonczyc noca. Tak bliska obecnoec' na, okretu wojennego, ktorego &arie charakteryetyczne okres ł ał kalendarz marynarki wojennej, / budowa 1913 rok, wypornomo toni!, 2 wie le pancerne, e 2 deia, ł a po 28o mm., dział a 15a mm., m zał oga ponad 800 łudzi/ by ła mocno niepokojaca. Wprawdzie dnia nas łepnego w godzinach wieczornych okret odp/y/42 wg4b portu" niemniej jednak - jako asekuracja przed ewentualnymi niespodziankami z jeco etrony zasta ło obostrzone pogotowie bojowe za łogi.. Od zmroku do ewitu oko ło 1/3 załogi niezałeznie od normalnej sby wartowniczej zajmowała wraz ze sprzetem ogniewym etanowiske bojowe w terenie.. przez wszystkie neetepne noce ż do ewitu dn. I r. Niezale ż- ni e od tego czynne był y patrole, ronty i podeuchy. Rowocz7eie dział am wojennych. 1 wrzesien ljzielania wojenne rozpoczeii Niemcy na rli eoterplatte dnia , o ewicie o sodz. 4,45. Pancernik "Schl.Holmt." rozpoczei ogie ń z zakretu kenelu przy forcie "Weichseimiind". fodl. kolo 500 mtrif Pierwsze pociski 28 mm. zcinajac wierzcho łki drzew wybuchły u morzu. Rownoczemnie od!trony wschodniej, t.j. od a połączenia Weeterp łatte z terenem Gdanska, 1rzez wyeadko4 w powietrze bramp kolejowa i wyrwy w przyleg łym murze, wtarenely na Weeterpfatte pierwsze fale nacierajacych. Dowodna tego odcinka pow. Pejek Leon kto] prz,ed chwila rozpacza ł / jak Godzien o ewicie/ zc 0 cfac nocna obsad, orientuj a ni"! 2e to napad i rc poozecie`krokow wojennych zarzadzi ł natychmiast wy powra na etanowiska i otwarcie ognia i z ł o żył teiefonj.czny meldunek. 4 ze epichierzy wszystkich budynkcim Y ia - z str. 3, -

6 The Polish Institute and Sikorski Museum - etr. 5 po etronie Neufahrwaeser kilkadziesig niemieckich k.m. otworzyło silny nien na caly teren Westerplatte. Po kilkunastu minutach /ze wzgleli6t.na coraz lepez, widocznc4;c/ otrzyma łem od por. Pajuka drugi meldunek tel., ze nacieraja oddzia ły S.S. i S.A. w sile oko ło 2 kompanii s z pros4 rownoczesnie o po/oenie zapory ogniowej z mozdzierzy na jego przedpo ła.. Dowodca działonu plut. Grabowski - otrzymał rozkaz zaj ę cia stanowiska / rejon elektrowni w poblizu basenu/ i otwarcie ognia na cele ustalone u- przednio planem obrony, W danym wypadku chodzi ło o zniszczenie gniazd broni maszynowej n-pla po drugiej stronie kanaau w spichrzach i budynkach nadbrzeznych poczawezy od "Lotdenamt" w kierunku wschodnim. Mozdzierze z rejonu koszar otworzy ły ogien zaporowy przed stanowiska por. Pajaka. Ogniem ich kierona..rkpt. Dabroweki Fr. -_moj zaetepca. Natarcie niemieckie za ł amało sic. ł'or. Pajak utrzymał twoje stanowiska. Jednak s łaba podoficerskaplacowka nad morzem w pobliz stacji kolejowej veeterplatte nie mogfc usunac zaciecia erkaemu wycofał a sic w kierunku zachodnim na wartownie nr.5. W siad za, nia wtargnely na tym kierunku silniejsze grupy n-pla na g łebokoec okolo250 mtr. zatrzymane ostatecznie ogniem z wartowni nr. 5. ljzialon art. zniszczyl- skutecznie i widocznie kilkadziesiat gniazd k.m. (o gniem nawprost mtr./ 1 niestety po oddaniu 3o kilku strzał ow wypatrzonychl. liolet," został zniszczony ogniem artylerii okretowej Chocia ż uszkodzenie dzia ł- ł a,bylo nieznaczne / do prowadzenia ognia nie mog ło byc ju ż ultte. Obs ługa działa wysz ła cało. 2 wrzeenia 1939r. Ogien pancernika dotychczas nekajacy zosta ł zesrodkowany na wyeuniete stanowiska polowe plutonu por. Pajaka /szer. okolo 180 rntr./. Pox. Pajak zostaje cie żko ranny, kilku szer%rowcow zabitych i rannych, PlAłon wycofuje sie na rozkaz na wartownie nr, 1, Z ta chwil wlanne[linjoebojowdeuetala sie nz linii wartowni? nr. 1 i nr. 5. Dowodztwo odcinka obej- ruje do konces zaetepca por. Pajaka - chor.gryczman. 1/3 terenu zostaje stragona. Z innych kierunkow n-pl prowadzi tylko ogien. Straty w łasne: 4 zabitych /zawiadowca stacji - eierz.rezerwy Nejsarek, kpr, Kbwalczyk, strz, Jez:ewcki, mtrz, Use/ 4 rannych: por. Pajak, kpr.bominiak i Zieba i e;trz, 4aea. Reszta dnia mija bez szcególnych wydarzen. Oko ło godz. 21-szej nastepne /s łabsze/ natarcie n-pla załamuje sic w ogniu k.m. Duch za łogi po tym chrzcie ogniowym doskona/y., Do godzin popo łu5niowych dzien mija bez szceegolnych wydarzen. 0,godz. 17-tej nastepuje silny nalot bombowy nurkowcow i trwaj acy z mał?, przerwa oko/o 3/4 godziny. Celem nalotu byi - przedewkeyetkimbu- -dynek koszar i le ż ce w pobli żu wartownie. W nalocie brał o udział. 47 samolotów / po 25 i 22/. Bomby od 500 kg. w dol - kruszace ł zapelajace. -7 str. 4,- f

7 Mk2 N7.C11 -!itr wrzesnia 1939r, 4 wrzeenia I939r. The Polish Institute and Sikorski Museum Trudno,ezprzeczyc l Z'r był to dla ca łej załogi moment ezczeed1nie krytyczny. Bombardowanie przerwa ł zapadejacy zmrok. Poza zapaleniem kilku kopek siana e czeso ł muchezo podezycia le śnego innych podarow nie wywie- "rano. Natomiast etraty w ludziach i zniszczenia byty dotkliwe. ł tak: zosta ła trafiona i zniszczona dwoma bombi am wartownia Nr.5. Z guzów wydoby ło eie tylko trzech 3reiych. Siedmiu natomillie w tern D-CR obsady plut.petzelt 2 strz. Kita/ i inw. leimzczona acetal -a,garna ' kondygnacja koszar kuchnia ) radiostacja nadawczo-odbiorcza, sied lacznoeci i eygnał izacji j z ponadto inetolacja wodoe4gowa, Odtad w wodo zaopatrywa ł a zał og bardzo ffir.10 wydajna etuzienka -%Lrtezyjoka w piwnicy koszar, Jakowyzyriienie pozoetały tylko konserwy i suchary przyczem ozred tych zapam6w rownie ż ulula zniszczeniu. Z broni uleg ła zupe łnemu zniszczeniu cał a bron maffizynowa i reczna wartowni Nr.5 0 a nadto mozdziee Brandta na otanhwiskach w terenie. Odtad pozosta ły zał odze tylko K.Y.ly i K.B. jako jedyna bro ń, bezposrednic) po nalocie - ze we& -ledu na /jak sic wydawa ło/ bardzo krytyczna sytuacje j zomtery spalone ezyfry, akta tajne i p1an5 umocnien i obrony, Przyznaj r, Ze gdyby do gadziny po nalocie nastopno było natarcie n-pla byłoby mu niewztpliwie przyniosło sukces. Lecz natarci, niemieckie wyszło dopiero o godz. 22-e j,i z łatwesci%. zoista ło odparte przez zreorganizowana juz w 1 1/2 godziny po bombardowaniu obrane,. W nocy w czasie wyetawiania c A.jek kpr.krzak. beee-laoznomoi telefonicznej zomtala odbudowana systemem polowym. Niszczona za, dnia ogniem artylerii odbeeezana by-ta co noc na nowo. Bardzo dotkliwie dal mie odoeuwac brak radiomtacji.t, ktorej po bombardowaniu nie mo żna juz było uruchomi, Ten zupe łny brak -locznoeci g dowodztwem i krajem zwieksza ł miniowali poczucie osamotnienia załogi. 'Jedynie dziecki zapasowi akumuletorow uda ł o Cle asu.dp czasu zlapac zwyk łym aparatem odbiorczym Warezawe 1.,.:dyla to jedyne zrod ło informacji o parodieniu kraju. v iadomoeci krzepiace nie byry, - W nocy i o ewicie te;o dnia zosta ły przez n-pla przeprowadzone dwa natarcie. /Wypady/. Zamiast S.A. i S,S, wszedł tym razem do akcji Baon Podchorazych Marynarki niemieckiejz pancernika "Schl,Holet.". Natarcia zostany odparte. Za dnia wzgledny spokoj. - Charakterystyczny tem, ze pis'oz artylerii pancernika "Schl.Holet." i baterii 88 mm. z Heubude j leeterplatte była od tezo dnia poczawszy ostrzeliwana z morza przez dwa kontrtorpedowce/ z Breen /Brzeziny/ 2 przez bateri ł mozdziezy 210 mm. I przez baterie z Glettkau. Zatem ze wszystkich stron, 5 wrzesnia - W CiRE11 tezo dnia ca ły rejon Weeterplatte a w 1939r. szozegolnoeci jego erodek wraz z komzeraluni by ł kilkakrotnie osotzee ł iwany gwaitoiwnymi nawarami artylerii. Dalb sic ju ż wczoraj odczu ć wybitne zageseczenie i nasilenie ognia artylerii. e etr. 5 -

8 i i (Ci) str. 5-6 wrzesien 1939r. 7 wrzesnia 1 939r. The Polish Institute and Sikorski Museum Po raz pierwezy od czasuoblez:enia ogien art. / TP.C2 stromotorowy ogien ciezkich`mozdziezy/ dosiegnar dol nyoh kondyznacj,i koszar, a w ezczegolnomci ct.z*. wa z towni Nr.6, łorn go punktu obronnego koszar. By ły przy tem straty. Na wartowni Nr.6 ciezko ranny kpr. akomiec. Droch ciezko rannych lezabych na ł ci źkach r : dawnej jadalni /piwnica/ obecnie punkt opatrunkowy, sala operacyjna i szpital rownoczesni. zosta ło zabitych od łamkami przez rozbite okienne zasłony. Zel.-betonowe stropy nad naszymi g łowami dc stały w kilku miejecach przebite. Na przedpolu, juz od dnie, poprzedzziej, stwierdzono,zamiaet oddzia ł ów szturowych m Marynarki Wojennej, oddzia ły *drmacht t u, W nocy dwa silne lutpł wypady n-pla odparte. Te ci 4 bombardowania art. s zczrbily e i tak doso watłe umocnienia Westerplatte i niszczy ły nasz nie liczny sprzet ogniowy. Aczkolwiek straty w ludziach, stoeunku do potezi ognia n-pla byty raczej bardzo niskie, tym nie mniej musiały one mice swój moralny wnlyw na zarog c.s. Na etanowiekach jedne i te same obsady. Odrodcw eciełym znaczeniu tezo elova l być nie m La la Xad3 bowiem punkt n3k,westerplatte znajdowa ł eis w pierwe zet linii bojowe,i/=- e złebokoec trzymanego odcinka pó ł-- wyspu westerplaokiego"nie dochodzi ła do kilometra, a ezereoec do 400 m, przy froncie dooko ła. WyozerpanJe fizyczne, spowodowane ciag łym trwaniem na stanowiskach, jednoetajnym i szczezolnie od 2.9. bardzo nieregularnym odzywianiem /posi łki w nocy/ by/o coraz wiekeze. Trudno mi byle w tych warunkach informowac zo łnierzy o sytuacji w kraju. OzTaniczarem sle do podawania jedynie "krzepiacych" eukcesów polskieo g radia. Zo łnierz nie traci/ wiary w zmianę po/ozenia na lepsze. Zapytywano mnie czeeto kiedy nadejdzie obiecywana pomoc z Pomorza* W danym cwypadku chodzi ło tu o "przemowe" do załogi, jak 9. miał podczas swojej inspekcji p łk:dypl.hoszowsii i l w k łorej solennie obiecywa ł i zapewnia ł, ze "W'rrrn czczo" cały jeden nasz korpus pomaszeruje na Gdanek, czaeie walk etawiało to mnie i wszystkich ofi- CeTOW w bardzo niewygodnej sytuacji wobec szeregowych. -w W ciazu ca łego dnia, p!.._dz oulen na,!kajacy, bs.dz tez silne nawały ozniowe. Pracz artylerii okretowej ł i artylerii "l ądowej" bra ły w ostrzeliwaniu Westerp3atte udział mozdzieze i działka piechoty. W godzinach wieczornych nastapiła ze strony n-pla próba podpalenia lasu na naeszym przedpolu, w celu wyduszenia obsad wartowni nr.1 i 5. Opancerzona drezyna z cystern a zbliza/a sic torem od stacyjki kolejowej Wetterplatte.`Ostreelana oniem Z.M. /amunicja p.panc./ a naetepnie dzdziałkami p-panc. zosta ła na dalekim jemzcze przedpolu rozbitz. a zawartomo- cysterny zapalona. Wielka łuna oewietlida stanowiska n-pla. Zamiary n-pia zostaly zlikwidowane W ciagu nocy trzy silne wypady n-pla zosta ły odparte, - W dniu tym od godz. 4,3o - 7-ej znalazka ais Westerplatte pod huraganowym ogniem art, i mozdziezy o nieepotykanym dotad nate źeniu. Od godz. 7-ej ca3y okien w formie wal4_ ogniówego posuwaeie.od wschodniego przedpola u kierunku zachodnim, a tuz za tym etr. 0-

9 MAZ. qii( - etr. 6-8 The Polish Institute and Sikorski Museum walcem vyruszykb natarcie niemieckie. Oddzia ły piechoty z działkami piechoty i miotaczami p łomieni. Czo'łOwe grgpy nacierajacych zdo ł ały ju ż dojso na odiegioec rzutu granatem do naszej linii oporu. Natarcie nalezała) za wazeika ceno odeprzec. Do warki z bliska nie byao bowiem sil- i erodkjw. Po godzinie zmagafl natarcie niemieekie ostatecznie sie za łamało. Szczerby w obronie by ły jednak znaczne. Wartownia Nr.2 zburzona, a zekoga przysypana ruzami, czemciowo ranna wygrzeba ła wie z ruin pa wa łce.' Nie moa eie jednak wycofao do koszar, odgrodzona ogniem niemieckich K.M. z odlegloeci 200 m& = mueiaa-a pozamtac tuz nard kanarlem. Wartownia Nr.3. przechylona na bok, jak krzywo pottawlone pude łkoapałek. dartownia Nr.4 rowniez silnie uezkodzona. Amunicja na wyczerpaniu. Ranni, z braku najniezbedniejszych erodkow, leczniczych bez nale żytej opieki. Zupe łna bier noe8 i bezeilnoec na coraz to silniejszy ogien art. i mozdziey, na ktory, nie by ło od 5-c łu dni czerw odpow ł adac. W tych warunkach i wobec znanego mi czeeciowo polania kraju, zdwbydowa łem ale na kapitulacje. O decyzji zawiadomiłem oficerow i ezeregowych o Pdleciiew wywiecie biała flaga, w namtepotwie czego, o- gie ń ze strony n-pia po p ga- wnym czacie uetał. Obeada pozycji ecianieta zoeta ła do koszar. Tu po raz pierwezy zaznajomi ł em cal zał owexpołoenie4ar kraju i naezem. Podziekowa ł em wszy4tkim za spełnienie obowiazku. Modlitwa za poleg łych i pioeenk. "Spij Kolego" zakonczyly t tragiczna ceremonie. Treral0 to do aodziny 10-tej. a c Przekazujac tymczaeowo dowcs.d.ztwo memu zamtepcy udałem cle z konieoznosci oeobiscie wraz ze et.ogn. Piotrowskim na linie niemieckie celem omowienia z kompetentnym dowodoa kapitulacji. Mimo, i2 wystepowa/gm w charakterze parlamentarza, zosta ł em mimo moich protesttdw zrewidowany przez młodego niemieckiego oficera, przy czym zabrano mi moja legitymacje oficerska i V.M. Z duzym reepektem zoetał-em dopiero potrałtowany przez Da.ce natarcia pian. Henke - d-ce "Pionier-Lehr- Batan1on 4-Deesat-Roedau", ktory mnie doprowadzi ł- do d-cy całosoi gen. berhardta. Po zg łoszeniu mu msza celu mego przybycia otrzyma łem od niego a naetepnie od d-cy "Schl.Ho łet." KomandoraWenigerta gratulacje i uznanie od przeciwnika z powodu Wasiaxp łattle obrony Weeterpiatte l a jako dovod tego uznania ee strony niemieckiego d-twa wreczyl mi w 1/2 godz. pozniej moj szabla " z prawem hoezenia jej w niewoli, zatwierdzonym nastepnie przez O.K,W. W miedzyczaeie, zaioga pod d-twem kpt.dabrowekiego opueciu na zarzadzenie Niemcon, teren Weeterpiatte l a ranni zoetali przewiezieni do ezpital.a. Mnie jeszcze polecono przekazac teren deeterpiatte epecjalnej komisji wojskowej pod przewodnictwem ppra. Henke. W godzinach popo łudniowych podstawipno w pewnej odlegioeci autobusy, ktorymi juk jako jency mienemy odjechac do Gdaneka. W chwili gdy za łoga. z oficerami na czele ruezał a z miejeca, pad łe komenda: "Achtung" i biwakujace wokoio oddzia ły rojmka i marynarki oddały nam przez przyjecieflpostawy zasadniczej "honory wojskowe. Nas oficerowi umieezczono w Hotelu Centralnym obok etr. 7 -

10 The Polish Institute and Sikorski Museum MAQ. A.11 4/ i ł - str. 7 9 dworca, szura : owych nz forcie "Biechofeberw", ekci na dalez niewole zoetzliemy dr.l R szerevalui przewiezieni do "Stala F w Stablak /Polizon wojekowy pod Xrolewcem/. I. 4941~4-e4L 4N ,P /-/ Henryk siachareki major i dowodca Oeeterp ł atte

11 Uzupe ł nienie do przebisp. dzialan na Westerplatte 10 The Polish Institute and Sikorski Museum Z praey niemieckiej jak rownie.:z z razmow z oficerami niemieckimi, tu ż po wzieciu nap do niewoli, jak tej czesciowo z w łasnej ob- Podczes walk - maina usta lic nastepujace fa.kty. I. W pierwszej fazie walki o zdobycie 4esterplatte pokusi ły sie raczej czynniki,- danekie rzucajac do akcji formacje paramilitarne - miejscowe jak ;3.2., B,Jk. i czeeciowo policj!. Gdy eie to nie powiodlb, weszo do kcji komranit-szturmowlk-zakogi pancernika "Zchl.Kolet." Po dwukrotnych bezskutecznych natarciach widzialo,sic dowództwo niemieckie zmuezqke spr?wadzic droz;a powietrzn z Zrolewca "Pionier- LehrbataillonWessett-Rosslau". /Dowodca Oberstleutnant Henke/. W/ zrodel niemieckich w natarciu w dniu 7,1X,39r. wzie ły udział pod d--twem wspomnianego podpu łkownika: Kompania Pionierów, kompania szturmowa marynarki w'ojennej, pluton lekkich dzie ł ek piechoty, pluton dział ek p.panc., ko:ipania policji "Landespolizei-Llegiments I.", oddział miotaczy.o łomieni. U. Przed bombardownim ecterplatte w dniu 2,n.39., w ł adze niemieckie przeprorpdzi ły w mocy dnia l/2 IX. ewakuacj przedmicscia reukfahrwasser i wsi Wislaujecie - razem pod komenda Zreis1eitera Koller Y. a. W bombardowaniu rzielo udzia2. 47 samolotow. Jedna z 500 kl. /procz teollikilka mniejszych/ trafika w E19.. koszary. Ostatni strop nad piwnica mimo to wytrzyma ł-, co po kapitulacji wzbudzi ło podziw u oficera yk niemieckich dla tej budowli. Woble obrane umoziiwialy wlanie tylko koszary i unocniona.vartownig w ozem zaroza ich konstruktora e.p. mjr,in ż. Kruszewskiego - szefa fortyfikacji d-twe floty. Miedzy innymi tej w/asnic konstrukcji fortyfikacji Wes łerplatte na ł ey zawdzieczrc tak stosunkowo sake straty w ludziach. Fo rozpoczeciu dzia łam wojennych niemieckie popr ą- wienia pola oystrzalu pancerikowi, spali ło znajduj ące ric tu ż przy Westerpiette warsztaty Rady tortu z bardzo koeztownymi urzadzsniami. W iluet=jach niemieckich z-tego czasu nazywa sie to upazar Westei"- platte" IV. Straty wlaene w zabitych i rannych nie przekroczy ły liczby 30-tu, Uwzzam to za szczegglna laske Opatrznosci wobec potegi ognia niemieckiego. strata* obliczne raczej ostro żnie z moimi oficerami-- --na oko ło 1,000. Doeó dokładnie wiadome s straty niemieckie z 1-go natarcia /1.1X.39./ bo po dane przez niemców, ą. wynosi/y one zabityq,,_ rannych, Wiadoma nam byli. liczba ranrych marynarzy /144/.7F cyfry by ły dla nam danymi orientacyjnymi na których opieraliemy nisze obliczenia /l3 natarc szturmow i,wypad6w niemieckich/, cala pewnoscia ustaliiimmy,e przyznali to i.daind niemcy, że duża casco ich strat pochodzi od ich wasnego ognia broni maezynow z -ra ke:'r-la:luł spichrze ekad ostrzeliwali las nie widzac linii bojowej. Niemcy te etraty up4czywieprzypisywali _ naszym "BaumechUtzen",kto 7, 0 rych natur alnie nie by ł a. Xfirt-44-L44-(07. ił 1E4'444 9-e-' k, Ydik.A.; j 45, 44.,.~ -.4 p`i..-~y e-r or ow (4 : V. Po wziciu nas do niewoli d.awiedziaem sic na policji nie.flieckieli. o akcji Poczty Polskiej w GdP.neku. W bazie pod Królewcem spotka ł em jedneqo z naszych inspektorr pe łnych /nazwiska nie pamietam/ z Gdaneka, który ppdar mi kilka szczezo łow z tej walki. Poczta broni ł a sic od switu do wieczora dnia 1.1X.:39, Zosta ła zdobyta po rozbiciu budynkowi przez artylerie z czalwow i przez podpalenie p4 budynku ropa. W/z tej ź e ret r~~. toga

12 The Polish Institute and Sikorski Museum j lacji sp ł onęł o w ogniu 13-tu pfacownikow i urzednikow ju ż przewa żnie rannych, wraz z zasterca D-ra koczty. Z wzietych ywcem do niewoli 32-ch pocztowcow l po skatowani ich rozstrakano 28--:piu jako nie-kombatantow. W kilka dni pdzniej zgoniono w gromady Zony i dzieci pocztowcw, 7 zamieszlćaych głównie w koszarach w nufahrwaseeri. Nastepnie oddzielono dzieci pocztowcow od ich matek i zgromadzonym ad hoc dzieciom niemieckim kazano obrzuci ć polskie dzieci kamieniami, Dwoje z nich zasta ł o zabitych. Tyle mdj informator powiedzia ł mi o Poczcie Polskiej w Gdansku. Dla zdobycia Westerplatte byla utworzona t.zw. Gruppe Zberhardt 4 pod d-twem gen. berhartdea /pozniejmzezo d-cy gdanskiej dywizji piechoty/. W skł ad tej grupy wchodzi ły formacje S r S. i S.A., gdanska policja / ł pulki, Ikon Pionierow i pancernik Schl..Ho ł et.", ktorych kolejno poszczeolne czesci mkierowywane by ły do akcji. D-ca pan.pernika "Sc'hl.Holst. 11 był "Kapitan zur EeeoWeniger /zgina ł potem w 'anale Angielskim/. VII. W posiadaniu moim była dosc liczna niemiecka literatura - sia żki, gazety, sprawozdania, biuletyny, komunikaty/. Niestety wiekszosc tych Materiakow straci łem w czasie koszmarnego marszu przez Niemcy pó łnocne z Groesbornu do Schwerinla. Zródla te mam jednak wynotowane dccc szczegokowo. Je żeli sic znajdkiedys w bardziej sprzyjaj acych warunkach, nosze elo z myela szerszego opracowania obrony Westerplatte i wydania w fora broszur r. Suchgre ici fi enryk mjr. e.,..7..o,)11,_ y ',J29

13 .g fq, ci i gp zł sc. listy oficerow i szerezowych z zalowl Westerplatte z r odtworzona z pozosta ł ych notatek i z pamieci. 12 L.p.Stopiea Funkcja li.t2_j e r 2 kpt. Nazwisko i imie rrtij'e,w4jt Sucharski Henryk 2- ca. 3 r 9- '!. 4 ppbr, deal 0474voi Dabrouski Franciszek Grodecki Stefan KroJjiels -kl: Zbiniet 0 Blizeze dane do chwili obc- U W ;;-; cnej. Ar-4,L; cłitir-da Cy ,7, _ 47, ,. The Polish Institute and Sikorski Museum 5 chor. deal /4-4 e chor. " ł k' Feliza 7 chor. g Szerczuk _...] 8 por, t 44 Mi., 7- l''.,,jq.k Leon Gryczman 9 S ł aby ILieczysIzirr lok, g t i ł O, mt, Piotroreki Stefan -- 7J, I dile a-47. p RCes in kl rr Kazimierz 4/17 1.-~44,40-"Lng4 -e 2 rez. 12 Topororicz Franciez.,9k ir71,4> tl, rez. P3'f ' 1~ -- Iż P2--Wi""g11.9 C-9 2/ 13 st.sie- Krzszenki e Jan P-i-b4014-p 2,-, ;(-t37 n-gr.n.c't.17 lt441-it,v, ł rz.rez. 14 mi e rz, :+lf w/ Najsarek Ła ---7-ely1149 re z. 15 t3ietz, Ziomek 1?",-L4C-41.1~1.7t t4rzą rrz,. 0LPri ~, 16 plut. o4d-,(.4.zia.«lopatniuk Jozef l 7 plut., o/j7,(474, 1S. plut» u07 GrabowzIki 19 plut. - r.? 20 plut. 21.plut.. 22 plut. 9"4-4-4 rez.. 23 plut. 24 plut. 25 plut, 26 pl u t. rez. -Alt~n 27 mat, 0-4Z,._ 28 m w, t 1114'7: 01244Aly 1C4/n7 Petzelt Adolf BudAtr Piotr Raskret Maj.dziarz Fra nciszek Gawlicki Bieniaez Jozef Soboi JRZy Jan 7") Blukis Michał Bartozek s RW_elski Be2mard ry t,,,-, -, s-wi ; ca-n-z.v d.,k V4-57k2, 4.15-r, L 145P.ir. j , br-4'44714~ ce,,,,7 /27.X., 2.1# 2 p 47,47: -M. p- &i i:~ 7 k-er-wa7 Z 11-? -:74 -- lr 2 y el. p 2,t // P - or.f_ )04 4

14 p.stopien Funkcja eb Nzwisko i Blizszs c.u.ne dc; chwili Uwaga obecnej 29 mat kpr c4«./i7. Szdowski Grtódzineki adi - 31 kpr. 1'eje prup Zrebski ff,;nacy rez., 32 pt..1544"...< Splarski Edzund rez 33. kpr. SzPrlewski 34 kpr. Chrtól 35. kpr. Goryl 36 kpr. Łukowski 37 kpr, Kcra1czyk ' 3P kpr. KrzP.k 39 kpr. Kochan 4,'"; kpr. Łakomiec 41+14' dr-pl. 7 4"4"'".4'144' r. E 7-.4.,-7 2 /2i...i, 4,-7, a /x - 2 wp- cyg- The Polish Institute and Sikorski Museum 41 kpr. Dominiak ra-,s-rs7 42 kpr. Ziemba 43 e t. >ft. Zdunkiewicz e trz. / " A4 strz. Maj. ak rez. 45 etrz.. Januszkowski njzy rez.,, -7~74 46 strz -Uss 6./4 47. strz, J ę giid(ski 48 strz. Kita 49 mtrz, Osriecimski 50 et.rz. nio ł ek ,-z, Sz edoreki sz k-m.7~k 2 2 /- r3 kpy- ks: r-4~1)0k : '

15 , ''ł;.4.4.t, dees Zijtfir;. 1-14W, 015-«,44,i1. z-./14,eci f/7d.~ 14.-s.Ł47 mj r. 424, Ar 7 jirrł (e-04, 3. i -f" Dec 17-t L-4; n.,:;/ y, - t/ (X L-414 ote-s"jut os -~ o," - den, Ą-1 0/4-% 1:19/74-<-,77&4 7~ «r 11-4.c. 1-1 Ie_4444. L ILL4, x 4-PC4P '44 A.-"4- IOZ-gt Int its-v01-7l--->ąkic,4' t 741 4/: irri. 4-4L 04-)24 44C- zs-7 L ą 4$.4.7 # k". /fr ;-i-r«,.2 The Polish Institute and Sikorski Museum,-. ~1 %. -Łąk. 7 _ -2' !;; ; (C.* G e :i LŻ "or-r- 4? ~ e-4:4 ż ril AIŹ _ć <-9 ZrZ1 iu a9" ł-i

16 The Polish Institute and Sikorski Museum 1--1NLN.T. qii(j) kpe~ 3Vetil,./c«41' 17(f.Ł044-4_,

17 The Polish Institute and Sikorski Museum Prz*biog nk Wseterp4atte / Gdanak / od 1 do 7 wrzesnia ł 3 :y rtiku i4eaterpla wynosi ła: 6 of,o,..ow / w tem 1 ł karz!, 174 szer!:;.wzyc ł 42 przoownikow cywilnych ~dnionych stin ilu ;e13. torp1,41..7.,s i oi ottutni przsw znie r,odofic rowie i zlnierze resrwy/. Pkzem zai*ga -gynoalia J.udzi uo13.0 Uzbrojenie. skl.a.i uzbrojeili,4 'JCIIOCIZi ł,;! I Jzisł lo ir" mozduierz ku. Bi m4., 2, 31 mm,, 1 cm, T, :&, 3Z1, 11 rk.4,, 3 3, ] 15,.1.A:ś Ks% 40.0i2tcletov i po ł o stuke -uroui, z J.,0zu 2=ay2h..ve.;!epnych i obronnych, he łmy i uawri -9 1/4 by ł y Ziłko nk etan po.. z.o jory zaloi tp J s ).3 1zLzxg, WC/ Uzupe ł nienie unelmow i,xkz4k ci ś pranego qtanu ob- UkQ łu rawxj.icn, 1.o11ny.L.z,iaterialOw wybdohoyon do przel-;rovh4u2.- niz. z;,...i?.zczen, kilkaset aapajl.niuw 1 4b.t; JJ awty~kiqh I wszdzierzy m, wrszcie.sorkowi opatrunkowy" łekartew i icempie zhi ł%%iuzu,y,jh ar as cizi A:olowych zo~.4o 314k. przed Y.ojna przylap Ąne i ikliskowanie przez poiiqja itt,ttylfi z ciworoow w poblizu esterplatts, Teren i umoc.nie- Qno..raktery;-Ayka t3 enu 4esterplatte podana jest dccc z"ia ł 15444iloo olucozggui~ w lellonie nr., 14Z Ydec - tu ja pomine,.jmocnienik sklbdly sie z ojaktal. L.ta lych jak: ko!.,zary za łogi lich dolna kone,.ygnz,_cja - parter - piwnica/ plut 6 budyneozkow dooko ła kozar w od,- ikwfior,ci od 1;JO mtr, mkjacych z zewnatrz cr,zrakter bkdz wrtowni f badz tez buynkor o C'eki 102.:0 darozych - w dolnej kondygnacji przystoowknych do o- brony o sc ł ankch opornycn na pociski artylerylskie ;hk.1414o i 1:4611to kalibru, To stanowi ł o wlasciws jadro obrony eteiplatte, ze wszystkich kierunkow w o- kolo, CADici,y je by ł y polaczone miedzy aoba podziemnym kablem telefonicznym, Eiczilenit od tej sieci po ł a,- ozen by ła zainstalc~uk optyoznz i dztiskowoot, J 4i,)L0 4itc pole~ miedzy poszcztmolnymi objektaffi ł Sito t.z był a prkdam t.zw, zainstelonej r piwnicy kogla x - psd2or,j motorem ropnym, ze!liegu daloszy 'ez,lerplatte miał a laczuobc nazewroatrz a,omock radiostacji nadawcam odbiorcej zainstalowanej /-upiww koszarach,., wizbikcach J.atnich 1;-.= roku t..n esteraiatis zosta ł wzmocniony ulocnieniami polowymi, g ł ownie na 4.1ajU,,u;zlej p -.J.kl,;.puUckbnyt;;h.k.4tun -k.kh x.:arb n -plat t j, od strony wschodniej - polaczeni Udowe a ud s.i4roky kknplmmi wjazdowym na«przecie urzedu pi łotoe /filotzenamt /, i a umo011 ł enia te k, trkeloauk:.e, ztanowit,15.a. dla broni maszynowej 1 ioz-aerzy e stanowiska działa, stanowiska (,,erwa.e,y214, 4 '..aukkikowo, zasieki z drutu kolosastsia /p ł oty, potykkezei i wreszcie zapory z drzewa, 1

18 hi\q. R1.6 :410patrzenie w eywri,jsc i woda, - str 2 - Zaeety zywnosciowe / konserwy, suchary i artpewieze/ był y w i ł osci wystarczajacej na wyzyeienie zał ogi w przeciagu 4-ch tygodni. W koszarach by ł e kuchnia stae ia, w terenie zas zainstalowana by ł a prowizoryczna piekarnia, Wody doeterczalo kilka studzi«arteeyj ich z filtremi. The Polish Institute and Sikorski Museum czyta niemieckie- enla ;4'5 sierpnia o esadz, 9 3o zawinal do portu gdan go okretu wojeenego, skiego pod pozorem wizyty kurtuazyjnej w Gdaneku niemiecki okret wojenny " bchleswig-ho łstein" nienschiff Kedetenechulschiff/. nie wplywajao wgiab portu zatrzymał ele on przy lewym brzeeu kenelu portowego ł eeurahrweeeer/ naprzeciw wartowni nr.2, za tem.kilkadzieeiat zaledwie metrow od Veeeterplatte. e swych nadbudowek, e szczegoinie z wilka i masztow miał un sos konały wgiad na wolny od zadrzewienia rejon koszar i umocnien stał ych wiencem je otaczajacych,,ebecnoec jego w duzym stopniu utrudnia ł a, lub wrecz uniewozi łvdaia eykonczenie robot okoł o umocnien eolowych i kreeowe ła za dnia wszelki ruch na "esterpiette. Praca te, z duta tylko ostroenoecia mcia by ło jeaynie wykonczyc nosa. 'eek bliska obecnosc na, okretu wojennego, ktorego dane charakterystyczne okre sial kalendarz marynarki wojennej, / budowa 1913 rok, eyornoec 13.60Q 'bonn, 2 eeeze pance~ a W dniala po :aeo me 3.0 dział a ibo rama., zeioea ;gonad 80.) łudzi/ byle. mocno niepokojaca Wpraedzie dnia nasteeneee e.eeeinech eieczornych okret oep łynal eełab portu, niemniej jednak - jako asekuracje przed ewentualnymi niempodziankatei z jego strony zosta ło oboetrzene eoeotowie bojoe* zaio4, Od zmroku do switu okolo lig zelog ł niezaleznie od noieealnej sluzby wertowniczej eejmowala wraz ze spezetem ogni0- eym eeenowiska bojo w 'Uir&n/e e.* pr2-, ez wzystkie r~tepne noce,- 2; do Elitu dn, r, Niaaaleani* id teo czynne by ły patrole, ronty i podebechy, tozeoczecie dzialan wojennych, ł ereeeien Dzielenia wojenne rozpaczali Niemcy na "esterpł atte dnia 1,9,39, o swicis o godz. 4,45, Pancernik "ch3..liolet. 4 rozpoczal oeien z zakretu kana łu przy forcie weeichee ł mtinde", ped, okolo 500 mtr,/ elerwsze peciski 280 mm, zcinajac wierzcholki drzew wybuchły w morzu, Pownoczesnie od strony wschod- niej * t.j. od ladoenee nolaczenia eee ł ereiette e terenem (Mazaka, przez wysadzona w powietrze brama kolejowa i wyrwy w przyleg ł ym murze, t, e nely na eee eterp ł atte pierwsze fale nacierajacyuh. Dowodca teeo odeinka por. Pejak Leon, ktory przed chwila rozeocza ł / jak sadzim0 seecie/ eceegac nocna obsade, orientujac siar ze to napad i rozpeceecie krokow wojennych - earzadzii netychmiastowy powrot na etanowiska i otwarcie ognia i zlozyl telefoniczny meldunek. tym samym czasie ze spiobierzy wszystkich bueynkow nad kanale - str, 3, -

19 The Polish Institute and Sikorski Museum r1nlwu,q1n1) ; OP'..,;n u4'4 ILit r?"4t,. ł t,t. Y"' Lti'-'4'1 '*t to k,b4-4 tt., tk. k tl,gsfg,,..,..4.3,..it3..&414,..kikh'i S.'1,, ' - :., v.1 0r4 ' 3 erzesnia 19:')9r. str. 3,, po stronie Neufahraaseer kilkadaesiat niemieckich k,m, otworzy ł o silny ogien na cały teren westerplatte, kilkunastu minutach /ze wzldednu na coraz lepsza widooznosc/ otrzyma ł em od por, i-'ajaka drugi meldunek tel., ze nacieraja oddał ały i w sile okolo Kompanii 9 z?rosna rownoozesoie o po ł ozenie zapory ogniowej z mozcizierzy na jego przedpoł a. -o;owodea dział onu p łat, i raba wski - otrzyzał rozkaz zajeo ł a stanowiska / rejon elektrowni w pobli u basenu/ 1 otwarcie uda na cele ust łone 11 przednio pianem obrony, w danym wypadku chodzi ł o o zniszczenie gniazd broni maszynowej n-p ł a po drugiej stronie kana łu e spichrzach i budynkach nadbrzeonych ooczawszy od wi,otzenamt" w kierunku wschodnim, 18 zdzierze z rejonu koszar otworzy ł y o;ien,aoorowy przed stanowiska ior. Pajetka, OgnierL ich kierował kpt, Dabrowski Fr. - woj zastepca, Watarcie niemiecki* za ł amał o sie, 4 or, Pajuk utrzyma ł swoje stanowiska. Jednak s ł aba oodoficerska p łacowk Ć nad morzem w poblizu stacji kolejowej "esterniatte nie mogac usunac 7.aciecia erkaemu wycofał a asie w kierunku zachodnim na wartownie nr,5, W siad za nia wtrrgnely na tym kierunku silniejsze grupy n-p ł a na giebokoso okoio250 mtr, zatrzvnans ostateczni«ogniem z wartowni nr, 5. ljzialon art, zniszczy ł skutecznie i oldocznie ki ł kao, zieglia ł ;?,-niazd k on, /oniem nav:prost u mtr,l i niestety po oddaniu ;,')o kilku straai«wypatrzonych ł,%lst," został zniszczony ogniem artylerii kratowej. Ohociaz uszkodzenie dział a było nieznaczne do prowadzenia ognia nie mog ł o byc juz uzyte, t belur,a działa wysz ł a cale. kt. 1 Ogien pancernika dotychczas neka.ja_cy zosta ł seerodkowany na wyeuniete stanowiska polowe plutonu por, lajaka /szor, oxolo 180 mtr,/, For, Pajak zos;.01 staje ciezko ranny i kilku szeregowcow zabitych i rana+ nych, Pluton wycofuje sie na rozkaz na wartownie nr, 1,, U ta chwila w ł asne iinje bojowe usta ła sie na linii wartowni nr, 1 i nr, 5, Dowodztwo odcinka obaj. muje az do konca zaetepca por. Pajaka chor,oryczman, 1/3 terenu zostaje straoona. Z innych kisrunkow n-pl prowadzi tylko ogien. Straty w ł asne: 4 zabitych /zawiadowca sierz,re7.srwy hejsa- rek kpr, Kowalczyk, ostrz. Jezewski i stali, Usst 4 rannych: por, PPjak i kor,dominiak i :ieba. i Strz, lata. Reezta dnia mija bez szcego łnych wydarzez. ukoi godz, 21-szej nastepne /s łabsze/ natarcie n-p ł a z;uamuje sic w ogniu.k,m, Duch zał ogi po tym chrzcie ogniowym doskonaly. - Do godzin popo łudniowych dzien -odia in,>z, 32elle.m go ł nych wydarzen a 0 godz. I7-tej nkstepuje silny nar lot bombowy nurkowcow i trwajacy z mała przerwa oko ł o 3/4 godziny, celem nalotu by ł przedewszystkim budynek koszar i lezace w poblizu wartownie, nalocie brał o udział 47 samo ł otow / po 25 i 22/, Bomby od 500 kg. w doi - kruszace i zapał ajace. - e tr, )6 tk_to: 4i sr. li,-

20 C) The Polish Institute and Sikorski Museum 19 Trwino z:, 1)rz*ezyc, -.:.- by ł to ti1i; c.:4-1rj z.4:1 wderit e-zoz,oird kry.lycy, 2rz.rrw.), o_kj<:y zhirox, z;..-"leni, II' znak i Gza". eol zę uc.:heo sywo. 7 nu, i?u,j.zczarilu by ł y ł t4,.;: i 4,ru ty l ico!ot '13.,,orn& kondykuk kotzr e i,:t;_w,j41 n;,irikt- 4q.141It'l ezo-odbiorczk i 1 :cznofjci i 3, ; r1.1: c;:i 0 wyrizcito 1i1ejZ wodociu;i e l,aa 1:: w T,ow, bkrdzo m4, io s yc}a,?az ł u 4.5tudzielika ,01 piw1-11.cy kozar. pt)zw;14 tyiko ;to-ift" 1.1k I. Y-y I auobts.ry i,.:1-zyc:,:r,', c:249.e t.y(:.h z;ipy.!, ow rowni-z ui..-i:...t.''' ;' 4' r. 1.0S\ 114, :11i.leZni 111, " 1.rol'A. u ł ej., " zu'..)einettiu..:1, cwjz,o bron wut9zym)yi,, i.czna wk.rlawni lir4,.._ ;.Ltdto ziog. /P- 4,P ol v kt4,1w 4,_ k,zg : -:.ri:;_ndt n:,!,..itilovi k ach v t..!x-ni", Odtuti po żostly z ,,T.., 1.QC4Zb tylko '',..:_,,,'y i ',/ k-9 j.,,,lyr.:. bron. :enosytd- bv: 4" _... Y nio w ua ł ocie - ze,..,;. --1"1u IJ...: fiok sil wyd ł o/ b.,.r- A..,, -1,-4-..«,. 7.,,...- g".%.,,,e; g z uzo k:. rytyczn -,,.k.l cje o z3 4!tu.iy..lon ft -yfry, wktz.'.g2,p_o tjne i pl.kny uwoc.iorn i obro/ly, 'z.zyzilkja, ze..rlyby 0 Li4-.1 kk /11)t U-,.(),odz ł ny po /1.1.ocit litkpi ło by ł o D.uti, rcie 11-1u był oby tau ni pr2ynio!qo.,;1.1kce, 1.4ez luzt»r- 1 wor 10:-.0d M4-4," I Ci. ni*..:;;ieckie. fry10 uo2icru o,,,m.lz ep i- :;-11 * i :: i.:t..- l_v 0L,c(u-`14 tb>4iti ucluii. zon ł.. ł u oddkrte ;rz1dz zzeor L,i, ni:::ot -unk juz Y, 1 1/2, t i,wi..a ny po.b o.:;:bkrdovlniu ozune, b.! (,4P-.. -P.-4- cjil) ; 11,3 {;V 1 '. 02ile wystwill: ezujek z;inf, 1.- r.j -.2.k, ,c 1. 2.;., cz w.:.5ci te ł efonicz?.if: j zoc t.-r5P' odbwio /14!:y-: te-, :.:::: i,:ol.cyffl i, 41 i32c2.krz:5- clk1i,.. o. ni,..-i -:11,y..ieril od..rz-..,,, u, - : k_w'f'''.' -.. n= : y1:. co w.',)c r., ri..,=y:;), :-:', ł't3zq dotkj,-).','.j..- t'w'! c.s \ ( i, c,....._ t- "ł.? 1" Oidegli" :,:if_., bzkk rkdijt$trwej ł or!,!j 1)0 ymkm,.0 1:.Jv..,iu.:Ii.:: iioznk _,.. uje-.,....yy ło uu.,:oi ł o. IND z...y :in O r.k 1,k.c2.1.1u oi u ::,ckz- o,,z.11'15 --,:u i kr y :, zvi-!.421 ::=.i:-- :, -31.i K.u:'.ucie 0.!tT31en1 uriul...or;4# ud ł o! C2XL zwykiy:4 odbiorczym ł o 1() zu zrozi ł o '411forwocji o pol)ze.- niu - do41c1 krzepoe 1i by ły,) wwy ł 1) wiyicic: nkauicia, iwyp;kdy:,,, 1 wsztd ł ł yti r. f:3 12;Lon ki alemitc i i);(1-1rnikk ":::, (;h1p!-io1 t. n ',.ontki=1y u4urte, uni&.!, p.03 4, C.Iiicterystyczny ł e1;1 procz crrtyrii P 4; 111" carnikk ":, chi s hoit," z 'eubuti;',, e- ~,)1ktte by ł od te,..) unik i3ocr ky-zy ost)'ze ł na z tor.2k pr2 ez kontrtor>a0owce z ibrzziyi, przez b.;lterie 4ozziezy ;J10 mffl o ł przez bi4eyle z jł kitt- ;f; 7;.%zys., t;cick titxon., krotz;i, Śvl7 d.0 tje.o ca ł y ri,!jon 1a Ęttr41te, i. W j#,c1 wra.z z koinznixwl, ;:y1 ki ł kk-,w1townyi TIUNkikMi juz OC!CWLIC fhl.tne»g2flme-ii:it_ i ;1 $r

21 2 z 5 wrzecion 1939r,..11. \tu s The Polish Institute and Sikorski Museum Po raz pierwszy od czasu blezenia ogien art. /a raczej stromotorowy ogien ciazkich mozdziezy/ dosiegnal dolnych kondygnacji koszar, a w szczeolnosci t,zw, wartowni Nri.6, glownego punktu obronnego kocza'', By ły przy tam straty. Na wartowni Mr.6 ł ezko ranny kpr. komieo. Dwoch ciezko rannych lezacych na lotkach w dawnej jadalni /piwnica/ obecni* punkt opatrunkowy, sala operacyjna i ezpital rownoczeenie, został o zabitych od ł amkami przez rozbito okienne zas ł ony. Zel.-batonowe stropy nad naszymi gł owami dostały w kilku miejscach przebite, Na przedpolu juz od dnia poprzedniego, etziardzono,zamiast oddzialow szturmowych karynarki Wojennej, oddzia ły Odrmachtiu 9 W nocy dwa silne aelałaxedpazia wypady n-pla odparte, Te ciagle bombardowania art, ezczerbily i tak dose watle umacniania Westerplatte i niezczyly naez ni. liczny eprzet ogniowy. Aczkolwiek straty w ludziach, w stosunku do potegi ognia n-pla by ł y raczej bardzo niskie, tym nie mniej musia ły one mity swoj moralny wp ływ na zał oga. Ba stanowiskach jedne i te same obsady. Odwodow w soislym znaczeniu tego elewa, byc nie moglo, gazdy bowiem punkt na Weetorplatte znajdowa ł ais w pierwszej linii bojowej - ze glebokose trzymanego odcinka polwyepu westerplackiego nie dochodzi ła do kilometra, a szerefosc do 400 m. przy froncie 3orolco ła, Wyczerpanie fizyczne, spowodowane ciaglym trwaniem na stanowiskach, jednostajnym i ezczego łnia od 2.9. bardzo nieregularnym odzywianiem /posi łki w nocy/ bylo coraz wieksze. Trudno mi bylo w tych warunkach informowac zo łnierzy o sytuacji w kraju. Ograniczałem sic do podawania jedynie "krzepiacych" sukeeeow polskiego radia, Zolniarz nie tracił wiary w zmianie polozenia na lepsze» Zapytywano mnie czeeto kiedy nadejdzie obiecywana pomoc z Pomorza, W danym wypadku chodzi ł o tu o przemowo" do zał ogi, jaka mial podczas swojej inspekcji plk.dypl.hoszowaki, 'w ktorej solennie obiecywa ł i zapotniał., as "w razie czego" cały jeden naaz korpus pomaszeruje na Gdanek. W czasealk stawia ło to mnie i wszystkich ofi- Qeme_ w bardzo illowyodnai sytuacji wobec szeregowych. - W ciagu «lego dnia, badz ogien nekajzcy, bada tez silne nawał y ogniowe. Procz artylerii kratowej i i artylerii "ladowsj" bra ły w ostrzeliwaniu Westerplatte udział mozdzieze i dzia ł ka piechoty. i godzinach wieczornych naetapila ze strony n-pla proba podpalenia lasu na naszym przedpolu, w celu wyduszenia obead wartowni nr.1 i 5. Opancerzona drezyna z cysterna zb ł izał a eis torem od stacyjki kolejowej Wgeterplatte. Ostrzelana ogniem X.ki, /amunicja p.panc./ a nas topnie dzia łkami p-panno. została na dalekim jeszcze przedpolu rozbita, a zawartosc cysterny zapalona. 4ielka luna oewietlila stanowiska n-pla. Zamiary n-pla zosta ł y zlikwidowane. W ciagu nocy trzy silne wypady n-pla zomtaly odparte. 7 wrzeenia - W dniu tym od godz. 4,3o - 7-ej znalaz ł a sio 1939r, Weaterplatte pod huraganowym ogniem ort. i, ztozdziezy o niespotykanym dotad natezeniu.: Od godz, '-ej ca ł y ogien w formie walca ogniowego posuwał ais od wschoohniego przedpola w kierunku zechodnim, a tuz za tym ritztał, lei't o k. s t x' 6 ' ) v i - -ree4.4. 3~-4(#-C.t.i. 1,. -, i 4.4-, 25- = _ ko[5,:ic. 54

22 The Polish Institute and Sikorski Museum kr471 id ". 't..(pq* vk x t ci tul, I ;; Ig V4'.00 y r,.sks ist c`" 44`h& oe>, 11,09' kl Ąck,' 14,.# of 11 5?-1 f51- - str. 6 - walcem wyrunzyle netercie nieeicukie. Oddziele5piechoty z dzeulkkmi piechoty i mioteczami plomieni.e) Czoł o- we grupy naceerejacych zdoiely juz dojsc uw odieeloec rzutu erknktee do naszej linii oporu. Natarcie nalezalo za wszelka cena odeprzec Do walki z bliska nie by ł o bowiem bi ł 3 erodkow. Po godzinie zmaean nuturcee nieeieckie ostatecznie %ie ze ł aeał o. Uzczerby w obronie byly jednkk znuczne. Wartownia Nr,2 zburzoea, k 2a10Uk przysypana ruzami czesc ł owo rannk eygreebklk Sie z ruin po wał o.. eie moeie 8ie jedukk wycofke do koszar, odgrodzona Geniem niemieckich e:e lle z odleeloeci 200 m. - mue ł ałe pozostac tuz nad kenalee. ea_rtownie 1-11.,1. przechylona na bok, juk krzywo poetawione pudelko zapalek. "artownik Nr.4 rowniez silnie uszkodzona, eleunicja na wyczerpaniu. Ranni, z braku neeniezbedniejezych erodkow leczniczych bez nk łazytej opieki. Zupelna biernosc i bezsiluoec na coraz to silniejszy ogien erte i moedziezy, na ktory, nie byle) od 5-ciu dni cnem odpoeieduca. tych erg ruek&ch i wobec znkneeo mi czesclowo -N -, u ł (»mnia ;t1 kraju, zdeceydowuieu kkpitulacje, i O decyzji zareedomilee oficerow i eeereeowych. eolet- i ł m eyeieeic biele fiaee, w naetepeteie ceeeo, o- gien ze etreny n-ple pe pewnym C2k8 utai bva e -5; 4, P be, ( " Obeuda pozycji scikenieta zoetele do koszar. Tu po ruz pierwszy zeznejowi ł em cel: zeloee o poł o- zie7j.1.0 w kraju i naszem. Fodziekowalem wezystkie za epe ł nienie obowiazku. eodlitwk ze, poiee ł ych i pieeenia ' "Spij Ko ł egee ft zekonezyly ta ł raeiczne Trwał o to do godziny 1.0-tej. Przekazuje tymczeeewo eowodztwo weeu zentepey, uda łem sic z kon łecznoeci oeobiscie wraz ze et.oen. Plotrowekim rik linie nieeiceeie ca ł em offioweenie 2 kompetentnym doeodea kepitulecji e Lamo, ez wysteeueelem w charakterze pkr ł ementerza, zoetk ł em mimo moich prottk. tow zrewidowany przez mlodego niewitekieeo oficeru, przy czym zebrkno mi eojk legitymacje oficerska i V.M Z duzym respek łew zoetelem dopiero ee łraktowany przez D-ce nktkrcia pp ł k, Henke - d-cez "Pionier-Lehr- Betailion Deseut-Roskleu", ktory lenie doprowedzil do d-cy clelosei eee, Lberhkedtka eo z4o82eniu mu zej celu mee przybycia otrzyme ł aw ud niego a naetepnie od d-ce "chl.ho łet." Komendork Venieerea gratulacje i uznknie od przeciwnika z powodu zaztezelettte obrony Wetterpłatte, k k0 dowod tego uznania ee strony nimmitekieeo d-twa ereceyi mi w l/2 ;odra. pozneej moja ezeble z prawem noszenia jej w niewoli" e zktwierdzonym naeteenie przez 0.K e e. eiedzyczeeie, zaioea pod d-tw w kpt.dabrowekieeo oeueolla na zerzedzeni, Niemcow, teren eesterpitte, a ranni eoetaii przewiezieni eo szpitala. Unie jaszcze polecono przekaeac teren, ee łerpiktte epecjalnej komimji wojekowej pod przewodnictwem pp ł k. Henke. eodeinach eopoludnioeych podsteeieno w pewnej odłe4osei autobusy, ktorymi juz juko jeney eiei ł emy udjechec do eidaneka. e chwili 4 :11y zaiou z oficer&imi na czele ruezał a z miejeca, padle kuelida: Achtung" i biwekujkce wokolu udazialy woj!5ka i marynkrki od(l. ł y nam przez przyjecie"postawy zk!., adniezej n hono y wojkowe, mes OfienrW: UWie82ezono w flutełu Gentrałnym obok

23 The Polish Institute and Sikorski Museum - etr, dworcu, perttl;%.4ych i forcie "Bi.%ehufeber z4", ekad duisza ui(vwuie 24etuł iouy dn, 1G,9 u ezereuowl 1.9. preeuieeieu ł do %",;ał atp; 1" w Stzb ł ak /Poliuon jekow, pod ro ł eweemi, dlairic /-/ Henryk quchareki major i dow; dea fteeterp ł ktte f A T L k Z t r _ toj dfl.)0 tr!.(<

24 f The Polish Institute and Sikorski Museum li Uzupro ł nieni do przebieu działam na Westerplatte" prasy niemieckiej jak rowniez z rozmow z oficerami niemieckimi, tuz po wzieciu nas do niewoli, jak ł ez czeeoiowo z własnej obaewacji podczas walk - mozna ustalio nastepujac* fakty, 1, W pierwszej fazie walki, o zdobyci* "eeterplatte pokueily sic raczej czynniki gdanskic rzucajac do akcj i formacje paramilitarne - miejscon e jak S.. w S.A. i czeciowo er polioje, Gdy sio to nie pow ł o dolo s weszła do akcji kompania szturmowa zaloli pancernika p i::rohi.kolat6. Po dwukrotnych bezskutecznych natarciach widziało sic dowodztwo niemieckie zmuszone eprowadzic droga powietrzna z Krolowca "Pionier- Lehrbatal1lon Vess n-ross łau", /Dowodca Oboretl utnant Menk b W/g :rode ł niemieckich w natarciu w dniu 7,1X,39r, wziely udzia ł pod d-twem wspomnianego podpu łkownika: kompania Pionierow s kompania szturmowa marynarki wojennej, pluton lekkich dzia ł ek Qi chotys pluton dzialp,k p,pano,, kompania policji "Landeepolizei- Aegimente I.", oddział miotaczy 4omieni. I ł. przed bombardowaniem Westerplatte w dniu 2,1X,39., wladze niemieckie przeprow?,dzily w diacy dnia 1/2 1X, ewakuacje przedmicsoia Acujefahrwasser i wsi Wieloujeci - razem pod komenda Krele łeltara Kollom i a, W bombardowaniu wziolo udzial 47 samolotowo Jod» z 500 kg. bomb /prooz tegcmki łka mniajezych/ trafi ła w eame koszary. uj"-łź Ostatni strop nad piwnica mimo to wytrzyma ł, co po kapitulacji ws-'.budzilo podziw u ofic row niemieckich dla tej budowli. Mogole obca- n* umoz łiwialy wlasnic tylko koszary i umocnienia wartowni, w ozem zas ługa ich konstruktora s,p. mjr,inz Kruszewskiego - szefa fortyfikacji d-twa floty, Uiedzy xnuymi tej własnie konstrukcji fortyfi- r- kacji W eterplatte nuczy zawdzieczac tak stosunkowo male straty w Po rozpoczeolu dzialan wojennych niemiecki &- łwo, dla poprawienia po ła obetrzalu paneerpikowi s opali ło znajdujacke sic tuz przy Weeterpiatte warsztaty Rady PortU z bardzo koeztownymi urzadzeniami, W ilustraojach niemieckich s tego czasu nazywa eis to "Poza? Westerplatte" IV, straty wlaene w zabitych i rannych nie przekroczy ły liczby 30-tu 1 Uwasam to za ezozego łna lasko Opatrznoeci wobec potegi ognia niemieckiego. Straty niemiecki*, oblica~ raczej ostrozni* z moimi ofioarae4 j na około Doec dokładni* wiadome ea straty niemieckie z 1-go natarcia /1,1X,39,/ bo podane przez niemocy, a wynozily one abityg s rannych. Wiadoma nam była liczba rannych marynarzy /144/. s cyfry był y cna nas danymi orientacyjnymi na ktoryoh op ł atahiemy nasze obliczenia /13 natare, szturmow i wypadow niemicckich/ o Z ca ła pewnoolola w(tpiilimuiy a 7)rxyzna ł 1 to i ranni niemcy, ze duta 'cioso ich strat pochodzi od ich wlasnon:o ognia broni maszynowej z za kanału/ spichrze/ skal ostrzeiiwui las nie wtfizze linii bojowej, Niemcy te straty uporozywie przypisywa ł / naszym "BN[umschtitzen" s ktorych naturalnie nie by ł o, Y, Po wzieciu nas do niewoli dowiedzia ł om sic na policji niemiecki o akcji Poczty Polskiej w Gdansku, W obozte pod Krolcweem spotka ł em jednego z naszych inspektorow celnych /nazwiska nic pamietam/ z Gdanska, ktory ppdai mi kilka szctimga1ow z tej walki, Poczta broni ł a eis od ewitu do wieczora dnia 1.1.1,39, Zoetela zdobyta po rozbiciu budynkow przez artylerie z ozolgow i przez podpalenie $14 budynku ropa. W/g tejz re

25 (1N(2.. I i ( ( The Polish Institute and Sikorski Museum łacji splonelo w ogniu 3-tu p7acownikow i urzednikow juz -przewaznie. rannych o wras z saa łepca 4j-ra Poczty. Z wzietych zywcem do niewoli 32-ch pocztowcow, po skao aniu ich rozstrzelano 28-mtu jako nie-kombatantow. W kila dni pr.mal!j zgoniono w gromadm zony i dzieci pocztowcow / zamieszka ł ych głownie w koszarach w laufahrwasser/. Nartopnie oddzia ł ano d'aeci pocztowcow od ich matek i zgromadzonym ad hoo dzieciom niemieckim kazano obrzuci polskie dziaci kamieniami, woje z nich zosta ł o zabitych. Ty ł e moj inforf lator powiedzial mi o l'oczcie Polskiej w Gdanaku. VI. igle, 212.obycia esterpiatte byla utworzona.t.zw, "Gruppe Eberbardta pod d-twem gen, -1kberhartdea /pozniejezezo d-cy gdanskiej dywizji piechoty/. sk ł ad tej grupy wcdodzi ły formacje 8,9, i S.A., gdanska policja / i pulki, iiaon Fionierow i pancernik "Zchi,Holst.", z ktorych kolejno poezcleolne czesci skierowywane by ł y do akcji, panernika nehloolst." by ł fikapitgn Tur CeenWeniger /zgina ł potem w 'banale A)4.1eiskim/. VII. Vi posiadaniu moim była dozie ilczna niemiecka literatura /ksiazki, gazety, eprawozdania, biuletyny, komunikaty/. wiekszosc tych materialow straci ł em w czasie koszmarnes'o marszu przez Slemoy polnocne za.'rosebornu do Z;chwerinta. Zrodla te mam jednak wynotowane dosc ezczego ł owo. jezell sie znajda kiedys w bardziej sprzyjajacych warunkach, nosze sie z mysia szerezego opracowania obrony 4esterplatte i wydania W furia broszury. 24 /-/ 4enryk mjr, "-lh'47,1ak» 6444t4t Ą -4,4 41,6 72J/

26 7"' The Polish Institute and Sikorski Museu we-fterplatt powiąkiznie- z WYCINKA MAPY GDAIIIK. O SKALA ł = Cip A

27 The Polish Institute and Sikorski Museum A e 1 1C-4.1 c - ~1'1 0-4 gye,j: 14k' :1,.--44, --"C(1.

28 21) The Polish Institute and Sikorski Museum `i-\r, N H C

29 The Polish Institute and Sikorski Museum

30 The Polish Institute and Sikorski Museum ć e= r -- ^L-N0-1 r Lvir,X4N '1507- j R-4C re--;1~1.- 9-(1 L4--4L'Lr L-C41-,(7) 72-1 r e 01-rru-t t- 4141,7 i -

31 2' Moro wslhed. SZKIC N.1 a Mpk, zarhorkli 1" At 1 B Abf41 1"1,11,1AWION 4]; mea. 410 s ckm. r rk4 WESTRPLATTE 4Iagozyny cr 041,4 PpiNcr The Polish Institute and Sikorski Muse fd.-i4.mia IV...1 R kpr ,144,go gen,. /4424 WESTERPLATTE SZKIC SYTUACJI BOJOWEJ W DNIU %MM ft 4oko Orog, Oryl koku" 5 Nur PrINWIfflitlik SIIC4/40 L ers.,o44 drce,4 r! 41.,4, wal /ocIr4. ariyavyjski o 742 "". NOW Y PORT NE LWA HR 'NASSER 3:4 ro r ,017i fr10.[(rp11,1 Poky.v'e p.tuv.4. r 1

32 Płk. P52.19 Sił ikowaki Q.) td 'n ORGAIZACJA OBRONNA WESTERPLATTE W WOLU 1939 The Polish Institute and Sikorski Museum Półwysep Westerplatte wchodzi ł v skł ad Gdadak. Polska uzyskał a prawo uaytkowania ~spal z poetanowied Ligi Narodów w okresie 192, Uzasadnieniem tych praw był o - zabezpieczenie otaw wojskowych, przybywaj ących droga morska. La precedens pos ł użyły fakty sabotażu Gdańszczan w roku 1920 (wojny polsko - rosyjskiej) utrudniajacych prze ł adunek paterja ł dv wojskowych przyb ł a prawo ekaterytorjaino ści dla placdwki -wajqcych droga morska. Polska uzyska wojskowej - Lak/adnioy Przeł adunkowej matawoj.) i jej funkcjonariuszy. Wbudowano w pdł wysep nowy port z korzystania którego Polsce przypadał o pierwozedstwo; zbudowano uragdzenia i skł ady nad basenem portowym iprzy bocznicach kolejowych wyprowadza ch ł adunki z portu do Gdadska. W inwestycjach tych Polska partycypował a w 50%. Polsce przyznano prawo utrzymywania na Westerplatte stalaej zał ogi wojskowej w sile 88 żoł nierzy dla peł nienia sł użby wartowaicaei przy swych magazynach. W pojeniu topograficznym półwysep Westerplatte jest plażą nad zatoka gdads kqpopasany od strony lądu odnogą Wisły - *Leniwka" rys.e.1.). Wis ł a Leniwka,o szerokodei metrów, stanowi drog ę dla statków oceanicznych, wchodzaoych do Portu Gdadakiego, szeroko rozbudowanego w centrup Gdadska. Gardziel ł efdowa półwyspu jest zważona ziozbudowanym starym fortem poniemieckim wokół natar.- ni Gdadskiej". Półwyaep wznosi sie ponad poziom morza 3-4 metry. O ś długa Mkwyapu okoł o 1300 metrów, od krótka ok. 500 metrów. Wi ęksześó terenu pokryta by ł a mł odym letnim lasem li ściastym z kapa drzewostanu starego w rejonie koszar. Caedó portowa i pla ż a pd2wyepu były odsł onięte. Teren eksterytorialny Zał ogi Polskiej był w centralnej czeki pó ł wyspu; od rzeki Leniwki i od gardzieli l ądowej odgrodzony by ł. ślepym ogrodzeniem ceglanym, za którymstrai mia ł y cztery placówki policji gdadakiej; od portu i od pla ży odgrodzony ba ł pł otami z drutu kolczastego. Reasumujhc, teren eksterytorialny pisa cdwai był o powierzchni okoł o 25 ha w centralnej cz ęści pdłwyspupo narysie wieloboku nieregularnego. Caicaló pół wyspu by ł a dostępna dla Polakdw tylko w sa ł atwianiu spraw sł u żbowych w porcie, przy magazynach i inrych,uregulowanych nadzorem oficerskim,potrzebach (doate do morza w celach kapieli itp.). Oa1o44 pd14 wyspu z wyj ątkiem cz ęści koszard4.j (eksterytorialnej) by ł a patrolowana przez policj ę gdailek ~ i.M22.911U.2.1M19-4Y.U11~~4r. Do roku 1930 statut eksterytorjalno ści małej zał ogi polskiej na Westerpaltte ukł adał sie przyjelrie: w umysł ach Gdadozczan po kupiecku, bowiem uzyskali za poł owę kasztów basen portowy ze wszyatkiemi urz ędzeriani, uruchomiane by ł y dur że roboty zapewniaj ące prac ę i ruch handlowy. Z przyj ściem w Piemozeck do wł adzy Hitlera z jego agresjami granicznemi w kierunku Francji i Czechos ł owacji, powstały identyczne organizacje hitlerowskie w Gdadsku zarazem wrogie demonstracje, przeciwko za ł odze polskiej na Wester - platte. Okresy wznieconej agitacji przeciwpolskiej stwarza ły takie sytuacje, te zbrojnego napadu Hitlerow4Ów na Westerplatte spodziewano sie z dnia na dzie. W okresach takich 4lał oga Polska trwał a w pogotowiu bojowym a dla wzmocnienia aaswej postawy obronnej wznosi ł a umocnienia ziemne i przeszkody z drutu kolczaa, togo. W roku 1933, w czasie jednej z hitlerowkich demonstracji, Polska wprowadził a na Westerplatte zał ogę luzuj ą transportowcem Marynarki Wojennej RWILJA". Po wygaśnięciu deaonstracji, transportawiec W1LJA odszed ł z zał oga zlutowana Akcja ta, oraz istnienie uniocnieó polowych i zasielaa z drutu ko łczastego na Weatrepaltte.pos łu ży ły W.M.Gdaóskowi za elementy do interwencji u Wysokiego Ko-

33 The Polish Institute and Sikorski Museum -2- -misarza Ligi Narodów w Gddaku - o zagreeniu Gdarlaka Polskie* fortyfikacjami. Na skutek decyzji eomisares Ligi Narodów rowy strzeleckie i zasieki z drutu kolceaetego zosta ły przez zał ogą zlikwidowane. Zagro żenie zał ogi polskiej w tych warunkach sta ł o sie krytyczne. Zorganizowany "pucz" hitlerowski Gder ozczan móg ł zlikwidowad za ł ogę, co wieoej poetawid świat ponityczny wobec faktu dokonanego - wiaczenie WM,Gdallaka w ok ł ad III Rzeczy - Hitlera. il.e Yealletkezezeez,a al ReLi te See, W kdcowyn okresie 1933-siego roku, będąc Szefem Wydz.Fort. przy Dep.Bud.MSW. (erginee 1), zosta ł em wezwany przez Szefa Oddz. łłł.(opereee Szt.G1. 1 pik.dpl. kartel, dla przyjecie zadania o tre ści nastepujacejs "Stworzyd dla za ł ogi Weeterplatte (100 ludzi) takie warunki zakwateroweeia (Margines 2), by oddzia ł ten na wypadek puczu zbrojnego Hitiozrowedw opiera ł sie ich szturmom, dobrze prowadzonym taktycznie i wspartym opiom artylerji z Prus Wschodnich przez okres 36 godzin. Likwidacja oporu na tym terenie nastepi na rozkaz Stabuq ł dwnego przez ewakuacje jednostkami Mar.Wojennej, bad wed ług dalszych rotkazów. W ocenie ogdlnej, zadanie to jest o cherekterze presti żowym i nie wie że sie ; zadariem bro - wyeea br na VYPelekiewoJne" Dal sze m BLM wye yezre peeezpeeearzee i.oewival na podkł adzie politycznym, jaki poprzedził sytuacje obecna (podane w rozdziale 1-ezym) oraz podkredill ważnodd tajemnicy w prnjektsch,w wykoneniu techricznym i w adminiatraejl; podkreatil istnienie podsł uchu telefonicznego w Gdadsku i obserwacji terenu Westerelatte przez wywiad i policj ę. Dalej, że wykonanie tego zadania jest wy ł aczone z resortu departamentu budownictwa wojskowego i ma by ś referowane bezpodra nio Szefowi. Oddziału III-siego Szt.G1., ż e odno śne przelewy kredytu sa zarz ądzone bezpodrednio na Skł adnice Prze ł adunkowa Mat.Woj. w Westerplatte, jako jednostki administeacyjno-rozrachunkowej. Zadanie by ł o pilne, dotyczy ł o wypadków rogecych naotepid z dnia na dzid. W kilkanadcie uri pd'friej,po zapoznaniu sie z terenem, przedstawi ł em Szefowi Oddz.i łł.szt.g/. koncepcje taktyczna obrony i program budowlami w zarysie naetepuj ącym C. Rps.1:.2) * 1) Stworzyd obwód obronny ogni p ł askich wzajemnie flam kujaeych sie, bazowanych na istniejacych i zaprojektowanych budynkach - wartowniach; W kolejnodci drugiej - wybudowed koszary (w centrum obwodu wartowni) WWpieraj ące ogniami czolowemi zepore p ł aska TIR najbardziej zageek żonych szturmem kierunkach. Koszary centralne bada zarazem schronem dla zaloki w okresach przed szturmowego ognia artylerji. 2) Mojorowi Kruszewakiemu, Szefowi Fortyfikacji Wybrze ża Morskiego, zlecił em opracowanie planu thktycznego w szczegd ł aele oraz w dalszym biegu robdt - pe ł nienie nadzoru technicznego robdt w terenie. ini. Barowekiego Sł awomira z Wydz.Fort., przydzielił em ejrowi Kruazewkiemu do opracowania projektów budowlanych, oraz wyznaczy ł em na pdlniejszego kierownika rokit budowlanych. Siły robocze przygotowake w szefostwach Fottyfikacji w g ł ebi krappdo wysł ania na Westerplatte w kezdet chwili (erg.iii.). 9) Komendant Skł adnicy Prze ł adunkowej na Westerpł atte, ówcze śnie mjr Fabiezewski, otrzymał polecenie swego przeł ożonego wziecia udziału w opreneenniu planu obrony i Weiejsze go prowadzenia admieisbracji i rozrachunku robot, wykonanych systemom "we wł-esrym zakresie". Tlen ten został przez Szefa Oddz.i1J.Szt.Q. zaaprobowany z poleceniee niezwł ocznej renlizecji. V t! tr, e ehr t CZ Zadanie na pozór proste musia ł o przej przez analiza tnktyczna wypadków jakie noga zaistried na Westerplatte za tydzień, miesiao, czy za kilka lat, ponie wek agreeywnofid Hitlera nabiera ł z dniem kamym większego dynamizm. Realizacja prograr budowlanego w terenie bez powiadomienia Gdadska by/e niemo żliwa. Zgł o- szono Gdadeeowi budowe koszar i potrzebnych wartowni w nieznieenye rejonie koszarowym, I)onieważ ictniejece budynki kosza - owe, nie d etosowane do r.-trzeb woje ka (domy kurhausowe), chylił y ele ku upadkowi.

34 The Polish Institute and Sikorski Museum `-/lnq., kii. C/14) N.[% A-) 4ał ożemie taktyczne. 3 0 z oceny sytuacji topograficznej wynikał o, że nejważniejezych wypadków (szturm&) spodziewa& sie nale ży od gardzieli l ądowej pdłwyepu. Drugim z ko ł eji zaero żeniem by ł kierunek od basenu portowego Westorpł attet Tam pod osł oną budynków i wał & ziemnych napastnik ;41 przekroczy ć Leniwke ikon centrowa nie do wypadów z portu. Trzecim - kierunek od Leniwki nie by ł groftly szturmowy dzięki przeszkodzie wodnej; był on jedrak niewygodny dla nas ze wzgledu na wysokie fipichierze po,:rugiej stronie Leniwki, daje«w#1 a4 w Ołwysep. Czynnikiem praychy ł nym, w pewnym stopniu, byka korona wysokopierngch drzew praes ł oniaj ąca akcje ra,,st5kwys ie (por&naj rysunek VI., 1, 3 i 5). hierunek odrorza traktowem jako zaplecze dla ewakuacji przez jednostki Kar.Wjennej. Z tak ustał ceej gradacji zaeroerie veytuovano pooaczeedine elementy obrony tj.: Obwód czterech werben:t, z arekoreystenym budynkiem podoficera,,4 orez koszary w centrum obwodu Kaid z budynk& obwodu by ł ueetuowany wed ł ee zadoll obetowych zepory pieskiej (uwydatniony ra rysunku '1.3 B zamaakowany terani zniesieniem); budynek koszarowy w formie tery T ~aniel.2^aniorami T) od ognia ze hichlerz& ned Leniwk ą frontony Mwne, a to chwa ły maksimum ognia na przedpo łe w kierunku gebdzieli półwyspu i w kierunku portu. Ramiona te dawały tak że ognie wzdłuż frontonów gigwnych budynku. Budowa wartowni 1,P. 1, by ł a uzasadniona administracyjnie s łużb% wartownicz ą przy polliskich magazynach amunicji; wart-sinia 2 - strze żenico rejonu koszarowego wed łuż ogronzenia nad Leniwk. Heapieczelietwo wartowni obwodu na ogics artylerji i lotnictwa polega ło jedynie na metodzie rozproszenia tych objekt& na odsodzie powierzchni ok. 25 hektatrów. B) 'Zał o żenie techniczne odeornolmi. We-brown:1e obwodu mał o ró żniły sie od pospołiłych budowli tej fermy. kop etrukcji i wymiarów ( 7 Y:7 m.) Rys lieco bardziej wzriesione by ły nad poziom toronu, poniewa ż były ozekiowo podpiwniczone ochronami bojowe i. na - ogni pł askich. Schrony te o wymiarach wewnetrznych 2 x 1,5 na 2 m. o grubo ści. 0,6o - 0,5o m, fioian i etrop& że/azotetonu, zpbezpieczaty jedynie od broni etakujacej piechoty, ordank& i -podmuch& pocisk& artylerji, inry budynr& cegł ane na 4aprawie wapienno-cementmsej; groboad r.ur(51.7 0,6o - 0,45 m., zale żnie od nara ż enie na ogie. OJ.= rozwieszczone wysoko - do str4pleuia z postawy stojacej, z udogodnieniani do blokowania okien worka - i z pieskiem i z umocowania^. :Ja L.B.g., stropy kleinowskie, dachy blesayne na krokwinoh drewnianych. ebw6d obronny czterech wertowni (i podpiwniczenie budynku podoficerskiego)zosta askdczony na wioene 1934 roku. Koszt wykonania z ł otych (i targ.4). (..kosztorysowane na stasi ki robacizny w Folsco 94.0n0.00 z ł otych). :60gzary centralne projektowano wychodzao z odmiennej metody bezpie - ozestwa od osnin przeciwszturmowego. Zastosowano jeden blok budow ł any trz nondygnacyjny (Rys.K.5), ki5reeo kondygnacja suterenowa, jako schron, dawa ł a zabezpieczenie en ł kowite od bombardowania. W kondygnacji suterenowej rozpłanoweno bojowe rozmieszczenie dla: 2/3 zał ogi, punktu. oratrunkowego, izby douodeenia z central ą telefoniczn% al ar:: ł radiootacjet dużego pap- siegu, okł adem anunicji podreoznej, elektrowni, motopoepy, centralni ogrzewniczo-entylacyjnej, urywałek i ustu6.r. W1-,,Igalc to powierzchni 450 m4. 'apotrzebowanie rotmieszozenio ra etoe e rokoowej dla zał ogi c+anesdetwa,, biur skł odriey przeł adunkuwej, podofiee'r& zawo;lowych.a tw* w4 prysznice : umywnla i ustepy wymagał y dał szych 9('0 m2 powierzchni. Jasne, że tak duga powierzchnia użyta w małych objektach i ropproszona dla bepieozestwa ra 25 ha by ł aby fikcja. Pozostawa ł o zaten szukanie tych powierzchni w pł onie budynko, przootrzegajeo minima ł nej jeg6 powierzchni w plenic. Pi ętro i wysoki parter przeznaczono jak nastepuje: Wysoki parter - dla 'Dowództwa i za ł ogi, umywalki i ust ępy; pierwsze pietro cala biur skł adnicy przeł adunkowej, nieszkar! podeficer& zawodowych, prycznie& ogólnych, izby chorych, umywalki i ustepy.

35 The Polish Institute and Sikorski Museum fv Istat ą jednsk trzykondygnacyjnego budynku by ło zabezpieczenie jego najni ż- szej kondygnacji (schronu) od ognia arty/erji i lotnictwa przez przeowczesne wy woływanie detonacji pociaków na stropach przos/aniejacych strop schronowy. Id-a zacaerpnieta z obserwacji bonbardowals do4wiadcza łnych w gł ebi kraju wywobkł a kalkulacje techniczna zjawisk zachodzacych przy uderzeniu bomby (odpakanie, pochł anianie tywej si ły pasiaku, eksplozja ł adunku) na kolejnych trzech stropach telazobetouowych. Szukano rozwiqzaria, by pierwsze dwa strony roz ł adowywały cal kowitą enemie bomby kosztem ich zniszczenia, strop zaś trzeci (schronowy), by oparł nie bry ł om ialazobetoau z tantych otrop& ii z energja pochodna od eksploz ji bamby). Rysunek r.6 ił astruje zachodzace zjawiska. W opisie ririejezym pomijazy dziedzir ę kalku3roji technicznej, gdyt wkracza ł o by to w dziedzinę, kongtrukji, teakno łogji, blistyki - zapalników, naterjał & wybuchowych i telazobetonu. Do&indaaania uzupa ł ninjace z po3ilonu z barbar -i 100 IciJoararoweri i z pr neri strzałani z dział a 150 mm do korstrukcji podobnej z rysi..6 doprowadziły do wniosku zastosowania trzech kolejnych atror& o jrrill-"4ni 0,4o m. telazobetonu fortyfikaoyjnego. Taaabardowanin lotniczo raecywiste, w dniu 2. wrzelfaia 1939 bonbard 500 ki ł ogramoweri wykaza ł o, te to co miał o sie oprzeó puczowi hitjerowo& spe łnił o -- zadanie w warunkach najcie ższych wojny regularnej (narginee 5). Schron koszarowy przywalony gruzami z pieter wytszych budynku chronił zał ogo od przedezturao wego huraganowego ognia przez nnatepne 5 dni trwajacej obrony. Budowa koszar został a ukcalczona na wiosn ę 1935 roku. iaoszarom dano nowoczesne i najlepsze tazadzenie sanitarne, aosaodarcze oraz wypoeatenie wewn ętrzne koszar: Studnia 110 m., pompy, sta ł e zaopatrzenie w gorąc ą woda urysznic&r, centralne ogrzewanie i wentylacje, kuchnia parowa, kana3izacja i "Chanbeau!! Wykonanie koszar z zewnstra i wewnetrz wzorowano na warówniaah okres& minionych (Rys..5). Wyposaterie wewretrzne dokonano z o kólnego kredytu budowlanego: Stoły i ł amy w helu, hietł icy i jadalni d ębowe, szafy indywidualne w sypialniach - wszystko mia ło znaczenie wycho.wcze w awgzku z ciag łym pogotowiem do zadania bojowego jakie mogł o nastapis z dnia na taktu przeciw nudzie st lego zankniecia zgłogi na 25 hektarach pdbayspu. 0a.koM budowy koszar wyrosił a z ł otych (Mara.4). Kosztorysowane wg stawek robotniczych w Po2sce z ł otych. i bu. h.,19 o Cni Cd pocz ątku roku 1934 Westerpł atte było zdo3ra przciwstswi ć 0:1-42 puczowi hitlerowskiemu i trras w obronie conajmniej 36 godzir. Od wiosny 1935 by ł o ado] ne trwa6 w obronie miesiqce. warunkiem by ł o uzupeł nienie zaopatrzenia. Wypaki te nie naat9pi ły na skutek nawiatganin poprawnych stosunków sasiedzkiah Polska Niemcy, uwiedczonych paktem nieagresji. Z pocztkiem wiosny 1939 wódz Trzeciej Rzeszy niemieckiej wypowiada ro łec obowiqzujacy pakt riengreaji, jednak hitlerowcy adtdscy nie szturmuja Wester - platte. W sierpniu 1939-go roku Hitler wysy ł a do Gdallska pancernik Sa łzwig Holsz tein z batal jonem desantowym na pok ł adzie - z wizytekkurtuazyjn ą,, 1-go Wrze ćnia 1939 o pancernik Szlezwig -Holsztein zblita sie da Wastorpł atte na odłeglom 300 metrów i sieje nn pfftwysep ogniem Ss wszystkich swych dzał. Po praerwie ognia batat. jon desartowy, wsparty betaljonem gdarlskich hitlerowca% szturmaje WeaterPlatte. Polacy aaturm adbiii (przebieg akcji bojowej podaj ą t'ród ł a zazieszczone w marginesie 5-tym). Niemcy wznawiaj* oaie ń huraganowy crtylerji na 40 nirut foczem ponownie id ą do szturmu. Zoatajodparci ł wycorun si ę z półwyspu. Dziel5 cały trzyma ja obrońców pod oniem nękaj ącym artylerji,a w nocy próbulkzdobycia "przez znskoczedes. Wszystkie te wypady zostały odparte p latwoalcio,.. 2.-go Wrzenia teasam ogier nekajqcy. 0 godzinie 17-tej Niemcy bombardu j ł otnietwen: Zarzuoajac p8iwysep bonbent zepalajkceni i pikuja hombani 500 kił o graroweri. Atakuje 47 samolotów zrzucajao w ezaoie 30 rinut 30 ton boab. Przebieg b ombetdowaria watrzgajqgy. Po nastaniu ciszy załoga wychodzi ze swych schron i natychmiast oczyszcza z gruzów pel:!lpełrsobi. Zniszczenia sa ogroa-

36 Me. ki. /i /. 5 i 2 ne, jednak schron koszarowy spoinie swe zadanie. Wartownia r.5 przestała istnied trafiona bombą 500 kilową. W koszarach centralnych stropy wyeokiego par teru i pierwszego pietra zniszczone: Bry ły telazobetonu z tych stropów przykrywajskw bez ł adzie strop suterenowy (ochron). 0 godzinie 19-tej zał oga jut gotowa do wałki, jest na stanowiskach ogniowych. Niemcy przypu ścili szturm dopiero,o godzinie 22-gniej. Szturm zootał odparty. palone dnie od 3-go do 7-go wrzednia Niemcy powtarzali szturmy o &ricie i o zmierzohu i poprzedzajac ka żdy z nich dwugodzinnym huraganowym ogniem aptylerji. 7-goWrzelnia o godzinie 9-tej odbito 12-ty z rzedu szturm zorganizowany przez przybyły niemiecki batel jon saperdw. Wortowo ła N.2 został a rozbita cietkim pociskiem moldzierzowym. Zapasy bojowe dobiega ły kośces Ze?odze pozostawał o annoicji karabinowej. O godzinie 1.2..tej Dowddca Westerp łatte zdecydował kapitulacj ę. W siedmiodniowej walce ze ;inelo 35 tołnierzy. W nie wołg posz ł o 16?. The Polish Institute and Sikorski Museum Dowddca wojsk nieaieokich w GdaAeku gen Eberhardt, pozostewi ł oficerom polskim Westerplatte ich szable w uznaniu maleczno Ści zał ogi. Jeden z pierwszych hietoryk6w nienieckich kampenji wrze śniowej tak ujai OtrOt4WeSterpiattO: e 7-go wrze śnia ne froncie baltyckin uleg ł a wałeczna polska zał oola Weeterplatte polaczonemu natarciu: pionierdw, koopanji sztur nowych merynarki wojennej i gdaśskiej samoobrony, wepartyoh przez orty3erje okretu Szlezwig Ho/sztein". Dwie pochwały ze strony nieprzyjaciela dla za/ogi pobskiej -. jedna na. tyohmiastowa po wygeśnieiu walki, druga z pewnego jut oddalenia historyoz rego. Jest to chwale, ktdra przypisad nale ży w pierwszym rz ędzie komendantowi obrony, ron;orowi Sucharakieru - jego walorom duchowym, jego woli walki do ostatniej oofliwo ści. 'oapitulaoje zdecydował z braku amunicji w przerwie walk, po odbiciu 12...go z rz ędu szturmm. Chwała całej zał ogi łaczy sic z postawa komendanta. Noczelne Dowództwo z ł ra',.ył o dnia 3--0 listopada 1939 WAM Mi risteretwu Soraw :nagranicznych sproozdarie.z badseś dotychczasowych steru u- rzedześ wojskowych na Westerp1attes " z ismnoaieś znajdowały ele na t4rp łtteh, prósz starego niemieckiego etenowieka z roku 1911, pittd b ł ockhau- OW betonowych na cietkie kerabiny maszynowa, zbudowane na podstawie dobrze przemyd1anego systemu wzajernego nankowaria. Pr ścz tego nowe koszary by ły przygotowane do obrony ze wszystkich stron, podziemie ich, jak r śwniet podziemie t.aw. domu podoficerskiego, obetonowane i przygotowane do trony..." Sprawozdanie to miał o byd znrzotem!iemiec przeciwko Poleee, chod dotyczył o tor mał ego opizgdu kanpanji wrze śniowej 1939-go roku. Jednak epizod ten zamykajacy misyjne ziaczenie wszystkich ziem zdobytych niegdy ś przez Niem y, absorbowal i, jako niepowodzenie, wodza Trzecie,» Baszy o tyle, te w ki ł ko..1 dni po kapitulaoli Westerp łatte przybył tam, by osobi ście sorawdzid naprawiedowddcdo siedniodniowej wołki z jedną kooparj4wojek Polskich. Istotnie zjawisk w kampanji 1939 roku, przez pordwnarie, anoenalnes Na wszyotkie}. kierunkach operacyjn ch armje niemieckie osiageja z dnia n2 dziez nakozane im cele, armje polskie w siódmym dniu sa zdezorganizowone na Wester - pł atte w tym eemym czesie riemoy wprowadaaja wciat nowe jednostki szturmowe, nowe wsparcia ooniowe, a nalazany na 1. wrzenia do zdobycia ce ł nie jest opa oowany. Gdzie szub-at anonałji zjawisk? Komendant 14,resterpł atte aial przewag ę sił statycznych nad przeciwnikiem o- fensywoym,a wyratone jest to w sprawozdaniu niemieckim wy lej przytoczonym s Mial zorg,arizowan4 obrenł,dział aj ąo ą niemal że automatycznie. major Sucharski polegał nn riej i umioł interwonjowad, gdy ktdrend z elementów obrony został wytrylony, lub zawodził. me B Nyrnn ~MA w fri-pdr,i r, w enos Aires na podst. notatek i wspomnieli. 41.1

37 M..RTi, (Q) - 6 CM. G TUAI The Polish Institute and Sikorski Museum i)- W roku 1933-cim Wydział Fortyfikacyjnydako szczytowy organ resortu Fortyfikacji Sta łych, wchodził w okł ad Dep.8ud.MSWojsk., I.iro że pod wzgl ę dem rozkazodawatwe zadarl i Proramów bud żetowych podleoał beżpogrednio Sze fowi Orida.Ill. Szt.Glównego. ZkoAcev roku 1934 Wydz.ort. wszed ł cał kowicie w skł ad Oddziału zt.G1.. Z poczatkien roku 1936 nodporzadkowany zosta ł powoł anemu W(51,4C25$39 do służby czynnej inspektorowi Portyfikacji Gen.Bryf,.. Dabkowskiemu. 2)- Pod koniec roku 1932, jako Szef Studiów w Kierownictwie Fort.Szt.G ł, opracował em dla r,omisji obrony Przeciwlotniczogazowej GarnizonÓw WOjekowyohP wytyozne z zakresu rospł anowania i budowy rejonów zakwaterowania wojsk l uvzgl_edniajgc czynnik zaskoczenia nieprzyjacielakiego elementami lotrictwa i od dział ów znotoryzawaryiala. Modernizacja zakwaterowsnin po ł apał a na ugrupowaniu pododział ani 2 możliwokia,sanoobrony, oraz wsp&dzisk ł aninekszych zeapoł ach (bataljonu). Praca odbita 1itograficznie w 110 egzenplarzoch w formie ksiażki, jako projekt instrukcji, zosta ł a przed ł ożona w drodze służbowej do rozes ł ania zainteresowaryn resortom - koriaji przeciwlot-gaz., Departamentowi MSWojak, Jednostkom fortyfikacyjnym. Szef ()działu UI-fro Szt.Gi. Rhis.dyp ł. hartel, z1ecajac mi zadanie w Westorn1atte znal tą prace» na niej bazował wytyczne, uzupeiniajsc zadanie warunkami speoyfioznami izólacja Weeterplatte, termin obrony, bndownictwo pokojowe, tajnoió, roiliwoló interwencji ikonisersa Ligi Narodów i 3)- Brygady robocze fort. istnia ły przy Szefostwach Fort. HodYi i Oso wiec, jako kadry specjalistów dla robót fortyfika4yjnyob. Zorganizowsne by ły na zasadach Przysposobienia WoOskowego z bezrobotnyoh Warszawy(w L'iocUinie i BialeF;o Stoku,w OsowcU). Przenzkoł ani przy pracaoh do4,wiadozalnyeh, roderniza, cyjnych i remontowych fortyfikacji, odsy ł ani byli nr zapotrzebowanie kierownictw robót fortyfikacyjnych 1-1,7! wskapane tereny Rzeczypospontej, jako kadry dla rozwijanych tem robót. 4)- be Weeterplatte obowi5zywaiy ~Siakie stawki robootzny i #wiedcze socjalnych w Guldenach gda4kiah przy stosunku 2 I 1 B zł oty do Guldena. Materjak oprowadzany by ł z Polski. Z powyższego wynikało, że kosztorysy kalkulowane na Polsk ę nale ż ał o zwiekaza4 o 5N. 5). Sprawdzianen przewidywanej odpornojoi w konstrukcji koszar by ły bombardowania lotnicze Weaterplatte podczas wojny 1939 roku, podana w relacji Pik.dyp1. SobociAskiego, zamieszczone w enonie" Zeszyt 9, Rok 1942, oraz re1acja korespondenta niemiecklego-zamieszczono w broszurze *Walki w obronie granic" WYdawnietwo Wojskowego Biura Proc. łodwiaty l, Oto wyjatkite 3órne kondygnacje kowar zosta ły cał kowicie zniszczone, zostsł tylko niski parter zasypany gruzami...przeciwnik przypudoil szturm o godzi nie 10 1-tej wieczorem szturm został odparty dnie nastepne ( 3-7 wrzenia) ogied artylerji nekał obro/%4sw bez przerwy, przyczem jedna do dwóch godzin na dob9 wype łniane by ły oniem huraganowym o szczególnym natileniu przed każdya«szturmem n o tf A o

38 e Ryf. /X i. POZ1iy1rio 1116f7(R,01477i. S 1(4 LI9 f Z1lcztp.;$ 4)44. cz, "". - «1IF? o The Polish Institute and Sikorski Museum ł k OW z 4 k N f Ok51#1 40.4= tylysi3ki c/7/.44.z.e e'l Ł,rażozy r d - połż'vi r.4o..tcrky co-t.t.a1 e Dfloph-L.n.: 4 to,1 1, 14,-e z.g yo -Łsraio.(1...1 ł't ;Orni 'C 60, k 4 44 d'u-d t i. dama / C,1 G. 1.4 Z

39 Ryf, #2, 5,2.10 1: The Polish Institute and Sikorski Museum 4"/"4 z śpi4.4alizew Z ochro wip"; cie,ryi A at o n y te-(51 t. Nan re a..1c'z o ricloty,

40 i ` C 3 The Polish Institute and Sikorski Museu wd. a d f ' 1.. I.. 0.' 4 ' -.''' - I'' ' ; -. t;:f.5 '.!P.. j 1 i ir 4 L I. 9..';. _ if : s."5, ',':,,,,,, '. ''ll':t I' -f i 4 P',.,0f, '!,,.-,,,r". ''..., ;-.. ^ - '4 '''. '4;4,, '''-',4, of, -:...#,4.';:,' 't o pk...:..,..','4''!.',,..b-m? }. - 1 c --..#.... ;..,:. ',.''x'::.i.,;.''' ' '..''.4,., '" - '. 43 ',.i '..im1,0r,'. -"x`.., ].1_ f 4 0;,. 1:# 1.. :',.!' i'44:0-;:i '' 'P.! i, di ł,1,'1. 1'.,0:r.. -. '.". Aki.-.''- '...- <lr-',';'. '1.-4' '' '',,::* -,..!, *' ' ' '--4. ''' '. '''. ' 4 -,,... -,-..';i;,, "f"1 k,.1, ć. 1', ' r ^Ikr Li ł i ':rk;i 41-.' 111-1) r9 : P, ' r- "..di'.1 -, ".... L. :$0,--. kohl,, r, ;i,':'.a! c'4;.9..,:?,',4,s'r, ł 'a' ' ' '' r- ' ' v...11'. t,.,!, :,..),,,44:5,4, 14,': '' 4..,....ii...i:..00! LV- -H..,'N; 4. :',.:;, r )4. ' 4.!, i 1, - i,...,-,..-.f:, r. o, I "....$ r ;.1, :'.';`,...,,1...,-, 11k"'. ".! '', '' , i ' '.....,,.,,.,, ( L, 9, 9.' ' I' '. ' '''' Sir " 1 l' ir ''. :* ''ku t> - " ii i.'"''.!. o. '. ' ',0?»W'r i O p4 1\!. pi;kł.;..,,,.-...',-..\! Y,' 1,'', -. 1J:,..'..!',''''''.,... 11! If I'Y 9: " /,'P. P:N4"'4":'.1, /. F,...., ;1. 5 ;,/,» %.1 ii,... _,...,,.!il.',,.kw., '',_...:29.''.,:.. i "4',/, 'Ib?'.., - I-,...,,., 1..., i ) ).'9 1.'.... -=/,,,V/9f" - ''. i i P ;,..pri IIIL ' % -, k.%,. i...!, 'rr;: 7 k,...dł.4.0 '. -r.!,,.' -gok; ' P i i r. W f'il: '' - r.,jf'.4';';'- - -;ifist! ( ' if T'. -;', '' Ifl. %. i ' r ;':'.,II ' ;1t 1..,,,,,,, 1- '.,.."..,,,,,_ 1,11 ',.... I 4 '.4 ' 1, i.:''' 'r. '-'.;,.",-. C:., ł, I i, y'n. F O 4. I s.:-. '' '''.: 1%1 ' ' "' 1:' 44: ;,.. ''..:/',!..'1.'i... ' ' '''... '.,g.'... '.10,......:'..,. ' iịi.11,, '.."..,,,,,..; '-'' '..9.: -At:..,...,..r-4 - '';..:..:.4 ' e. r / '.,, r "4 -,;'.4. "...': ' -'',-*-- 4, i - '. ' '.?!. 1 ''..._.. ' '. ". O '' " 'ii" ' ; ł "f 1/. ".,...g.''..,.]''...-:r;,.:.4.1 '.-,'....., ''',:'...:'/.%:.2" :: - ':; -,.::,': :1':q:-.1111, i. Ap i,:,,.,......,,i,...,,,w, 1,,,,.., v,,...,....g ,, '; ':'' ii. :ij,.., 5.,,. ;.. _4 sl,,,. ),,..,,,,,..ri,,,...,...,,,.. ;.,,.,.,...,,... - d 1,.,:,',,,,F4'.,,.. :ft!:!ini,!.,,: f i,.r....,,.ir,, r,.,,,,, i. N...1 ',. p : ', :j ii,... '.1 "i.t, p 't...',.' Or!:-,,...d.' ; " 1,.;..i,,,r.,,,, ' 'r,..;:..;'.. (r",),* 4 -.'P 4";;;,, ',,L7..!,'.,,',,,,N,,.,?:;of. -. : ', "-,: -,,.k;',...-", '..._' -, 4-i ;,-....:e:r -.'., : : :]] i*.,,4,,, h. i : '!'" I..ś. 49,, ' i' r. -'^, '.... r...., i,, 9. "., : A '9..,, '',-- -..r 1,, '.. J..., fv,...,. i ',,... :, 1 ' ' i.: :;:ii, '' -4.. r.1'7,, ' ',.., i 411:11:r., ' +,. :,f..., :'."-:;''' '4.'1. ir... ''.i!'..%. ''''. < -';',, T:i, r.:i '''- '''''''.:!'. :...4'11"11;"'",::;.;-.11/ i,..' 1...k'''1'.1.1.:.:,, 3,',,,,,v..1.,4.d,;...',,, Ą ',..,,.F,.., + ' -:,; : [,9, >,,?,,,.:. ii,,li '... :-.'''-'':,". 7,, ',...' :1:":".., 1' ',' ' ' 'I : f. ' l'",=.:'"..1.::'..,' , '...1' i..-..,"'" ;41.'-, 41' ::1:. l'ill'ilill:'111 /r 'r '''-'".'4r- p...,,,.1"4,;4,,'`'-',- 0 ',. -'.5. '',.''. '" ;.,:-...-:: '!' ;111, :.. '. 1,..: ;, 1."..:. '...,.' 11;'. r,-.: ;4 -..,...,. 4 j$ -,.. ł, '' :.1,-,..,..;. '''..,f0 (r ; -; ",, ' I ' it' ZI,' ' ' '',,.1j ;i. L' '.,t gil :II'. -'- ' M!. ';'.. '.0 ;! - '.-, ' ;,!!: -' ::::. - - i ' _,,,::,..,'.,...,,, : r;k *.,_ ł.:,,... ;:LII, `', ,..i, t... ", i, - "'. 41 il i a.. :.,,;4..-,!'.. ':"....,...`;....,..,..,, ' I.I'Y.f..:-...'" \,. "`...- _,.,-. -_, :. i -8`', r#`,.',. "-"il':'' - " ;. ''.rr'../. ' '' i z''.1,,' f,:f.i.'",: *.I. ''!..,: '''.,9' ;.''.. ',.',!',% ' ': ł 5-' ".--''''! '!, 'i '!,...4.., d,...,..-,. -. lb " #., -''' ` '...` ;'..,Iir.,4,.,,.-4..,,-, 114':::., t ł 0' ' V ' i "' I ' I '0.-., ,, 9.ia '', ii 9,,, i. s '.,,.,.,,-'.,. -'4.7,1.41k:.,..>, -'.,.. ;.. " 1[1, r. 4'...i,-%.. ;: 41 'i i'w1...'s ił ;5.1)74,,..F,t'4. ;:',''`,' ''/4 '.1.:. -:. -1.,..4' :*.. ':-,,,,, ;11 ' 4'. -. '14 '...'.', 1, - Ii' z,. - ' --r.; o'' 'I I,.' ".z... ')r. : ii./ i ;i1j PL.4> 1'0 i' IP..r.. i i i ri ti ' I II I, - '' ' % I A I i' -.. IN 1 4 i '' IL; II.,.' 'iy. : i Ji 1 i f I ł 44:,'.1 4 il 4/.;J...i --''' ''" '',' ' '. ' -1.i 11' ` I'1"4 ILI: '1 L.4.'''' :3.:'.Ssi!..'il1 wł [1 " i.r 7R11.4 ", li'i - '11r-' ' '-'' ' I fir=. li- ':"IJ I':4 S t!..',.... 4'i:1 ' n,40 e J.... J 4...;:n 11 'i ł J. fl., J., J 4..i 1.. _ i Joe.,.I... i f i _...,..7..r...:".,, los i_a : ni:.,,,,..! 11, -..., ic. -;iiii - I 17.1:: 1, -11 j; LIII II, iii."...,, 'i, J 51U...- i Iii; U i lli ' kr...,,.,:. ''... -Pr i' - L.::' ''".'4 ';'''';,.;.".i,li i : ;10` -. '.::1,141 1 '' '-' rtfii- -mz 91 ' 1 I,---;:f i Minli 21 ' *(.«- i a -.;.444 '.../ -'.---,,.!i..- ' _..,:, '''''.,.. 1: IF.iii ffe,:a 4 i -a ,, Ib14..!moi..'.....''' ' ' : t--." =.»,,,..,,,T., ig "grill;~.-...,,, , ;?' ' rm - -., ~i' ular i'itir.c«.."' u.1 ' '1' '1~, -,,[1.1,1,11,`..,..:inr.P...n...«...~.1% "'"'"".. TYPOWA WAQTOWN1A NA WESTERPLATTE

41 The Polish Institute and Sikorski Museu \(S. N 52 5 KOSZARY WESTERPLATTE

42 The Polish Institute and Sikorski Museum RYS. N-Q6 SKALA 1:100 5 CHE MAT KONSTRUKCJI SZKIELETOWEJ KOSZAR_ WES TERPLATTE, PRZEZNACZONEJ NA ZNISZCZENIE DLA ZAkEZPIECZNIA SCHRONU W SU i - ERENACI So,PQ ZEK R(53 PION CMV J 2.oc Po Z I OM Ok O N _7

43 The Polish Institute and Sikorski Museum,(j( 1-1E1147-5laci KA-I31.0)-./E s j*fidr 14 ESTE r pj. ATTE P(-) 4, C. 2 r( TE x P," 4' ^1.1.N:i 3 i 5 c:;-. L a 2- C YJ NID A r)--1 o )ini