SFORMUŁOWANIE WARIACYJNE

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "SFORMUŁOWANIE WARIACYJNE"

Transkrypt

1 SFORMUŁOWANIE WARIACYJNE Abstrkt Ktrzyn Miller 1, Krolin Pelcer grup projektow 6 Zgdnienie Sformułownie wricyjne zjmuje się szukniem ekstremlnych wrtości funkcjonłów i m zstosownie w rozwiązywniu równń różniczkowych. W niniejszym rtykule strłyśmy się przedstwić podstwowe informcje dotyczące tego temtu. Pierwsz część teoretyczn przedstwi krótką notkę historyczną i trzy podstwowe zdni rchunku wricyjnego. Wyjśni pojęci: funkcjonł, funkcjonł liniowy, przyrost, wricj, ekstremum funkcjonłu i wrunek konieczny istnieni ekstremum. Oprócz tego podne są przykłdy funkcjonłu orz podził funkcjonłów liniowych. Zostje wyprowdzone równnie Euler i pokzne są jego szczególne przypdki. W części prktycznej utorki przedstwiją odpowiednie przykłdy wyjśnijące jk znleźć ekstremum funkcjonłu, rozwiązne zostje zdnie o brchistochronie i zdnie o njmniejszym polu obrotowym. W celu szybszego zrozumieni przez czytelników niektórych zgdnień sporządzono odpowiednie rysunki i dokłdnie rozwiązno zdni. Słow kluczowe: funkcjonł, funkcjonł liniowy, przyrost funkcjonłu, wricj, ekstremum funkcjonłu, równnie Euler, podstwowe zdni rchunku wricyjnego 1 Wstęp Artykuł zostł npisny przez studentki trzeciego roku mtemtyki finnsowej n Politechnice Gdńskiej: Ktrzynę Miller i Krolinę Pelcer. Temt Sformułownie wricyne zostł wcześniej przedstwiony w formie prezentcji n zjęcich projektowych z przedmiotu Metody elementów skończonych. Ktrzyn Miller oprcowł mterił dotyczący trzech podstwowych zdń rchunku wricyjnego, podstwowe pojęci i definicje orz zdnie 1 znlezienie ekstremum funkcjonłu. 1 Nr indeksu , Politechnik Gdńsk wydził Fizyki Technicznej i Mtemtyki Stosownej Nr indeksu , Politechnik Gdńsk wydził Fizyki Technicznej i Mtemtyki Stosownej 1

2 Krolin Pelcer oprcowł równnie Euler i jego szczególne przypdki orz zdnie o brchistochronie i zdnie 3 o njmniejszym polu obrotowym. Wspólnie oprcowno związek pomiędzy metodmi elemntów skończonych Sformułowniem wricyjnym. Metody elementów skończonych, Sformułownie wricyjne Rozwiąznie proksymcyjne metody elementów skończonych może powodowć wiele problemów, ze względu n postć opisujących je równń różniczkowych. Wynik to z fktu, że pojwiją się tm często pochodne stosunkowo wysokich rzędów, co przy bezpośrednim rozwiązywniu tych równń wymg zstosowni wysokich rzędów funkcji proksymujących. Aby pozbyć się tych problemów możemy stosowć Sformułownie wricyjne, poniewż w wielu przypdkch problem cłkowni równni różniczkowego (zwyczjnego lub o pochodnych cząstkowych) możn zstąpić równowżnym problemem znlezieni funkcji, któr ekstremlizuje pewną cłkę (funkcjonł). 3 Podstwowe zdni W 1696 roku Jn Bernoulli opublikowł list, w którym sformułowł pytnie o linii njszybszego spdku nzwnej brchistochroną. Dło to początek trzem podstwowym zdniom rchunku wricyjnego. 3.1 Zdnie o brchistochronie W zdniu o brchistochronie szukmy linii łączącej dw punkty A i B, nieleżące n jednej prostej pionowej, po której punkt mterilny stcz się njszybciej. Krzywą tką nzyw się brchistochroną. Zuwżmy, że lini t nie jest prostą łączącą punkty A i B. Tk prost byłby njkrótszą drogą po jkiej punkt mterilny stcz się, jednk prędkość rosłby wolno. Krzyw zś stromo zmierzjąc z punktu A jest dłuższ, le prędkość jest większ. Tką krzywą nzyw się cykloidą. 3. Zdnie o linich geodezyjnych A i B to dw ustlone punkty nieleżące w jednej płszczyźnie pionowej. Spośród wszystkich krzywych płskich, znjdujemy tę któr m njmniejszą długość. Linie tkie nzywmy geodezyjnymi. N obrzku widzimy, że spośród trzech nrysownych krzywych, njkrótsz

3 Rysunek 1: Przedstwi spdek punktu mterilnego z pkt.a do pkt.b [7] Rysunek : Różne krzywe łączące pkt.a i pkt.b jest czerwon krzyw. Jest więc on linią geodezyjną. Njkrótsze są funkcje liniowe czyli f = f(x). 3.3 Zdnie izoperymetryczne Zdnie izoperymetryczne poleg n znlezieniu lini zmkniętej o zdnej długości S. Lini t powinn ogrniczć mksymlne pole. Krzywą tką jest okrąg. Rysunek 3: Przedstwi mksymlne pole 3

4 4 Pojęci, definicje 4.1 Funkcjonł Funkcjonłem nzywmy wielkości zmienne, których wrtości zleżne są od jednej lub kilku funkcji. Funkcjonł kżdej funkcji (pewnej klsy) przyporządkowuje jednozncznie pewną liczbę.[1] Przykłdy funkcjonłu: 1. Długość l łuku krzywej, łączącej dw dne punkty;. Pole S pewnej powierzchni; 3. Jeśli drodze łączącej punkty A i B przyporządkujemy czs, w którym rozptrywne ciło przejdzie tę drogę; 4. Funkcjonł liniowy Definicj 1 [] Funkcjonł J[f] nzywmy funkcjonłem liniowym, jeśli spełni nstępujące wrunki: J[k f] = k J[f] dl kżdego k R J[f 1 + f ] = J[f 1 ] + J[f ] 4.3 Podził funkcjonłów liniowych Podził ze względu n rodzj zmiennych W funkcjonłch występują dw rodzje zmiennych: zmienne niezleżne: x 1, x,... zmienne zleżne: f 1 (x), f (x), Podził ze względu n ilość zmiennych Funkcjonły możemy podzielić tkże ze względu n ilość zmiennych w funkcji: Funkcjonł zleży od jednej zmiennej niezleżnej i kilku zmiennych zleżnych: J[f] = F (x, f 1, f,..., f n, f 1, f,..., f n)dx Funkcjonł zleży od kilku zmiennych niezleżnych i jednej zmiennej zleżnej: 4

5 J[f] = x 1 x x3 x 11 x 1 x 31 F (x 1, x, x 3, f, f x 1, f x, f x 3 )dx 1 dx dx 3 Funkcjonł zleży od jednej zmiennej niezleżnej i pochodnych wyższego rzędu: J[f] = F (x, f, f, f,..., f (n) )dx Funkcjonł zleży od kilku zmiennych niezleżnych i kilku zmiennych zleżnych: J[f] = x 1 x x 11 x 1... x n x n1 F (x 1, x,... x n, f 1, f,..., f n, j x i j=1,,...n i=1,,...n )dx 1dx... dx n 4.4 Przyrost funkcjonłu, wricj Niech J: X R będzie funkcjonłem określonym n pewnej przestrzeni funkcyjnej X. Wtedy J = J[f + h] J[f] będzie przyrostem wrtości funkcjonłu odpowidjącym przyrostowi rgumentu o h. Zuwżmy, że dl ustlonego f przyrost J jest funkcjonłem zleżnym od h (n ogół nieliniowym). Rysunek 4: Przyrost wrtości funkcjonłu [7] Definicj [5] Mówimy, że funkcjonł J jest różniczkowlny w punkcie f wtedy i tylko wtedy gdy przyrost J dje się przedstwić w postci gdzie: J = γ(h) + α(f, h) h, γ(h) jest funkcjonłem liniowym względem h lim h 0 α(f, h) = 0 h = mx h gdzie h to odlegołość między funkcjmi (ptrz Rysunek4) Różniczką w sensie Frèchet lub wricją funkcjonłu J nzywmy główną liniową część przyrostu J funkcjonłu J, czyli funkcjonł liniowy γ(h), różniący się od J o wielkość nieskończenie młą rzędu wyższego od pierwszego w stosunku do h. Zpisujemy ją symbolicznie jko δj(h). 5

6 4.5 Ekstremum funkcjonłu Eksteremum mocne funkcjonłu Wrtość funkcjonłu J[f 0 ] nzywmy ekstremum mocnym, jeżeli jest on ekstremlą (krzywą cłkową równni Euler) ze względu n te wszystkie funkcje f(x), które nleżą do obszru określoności funkcjonłu J[f] i spełniją wrunek f f 0 < ɛ gdzie ɛ > 0 (tj. są bliskie f 0 w sensie normy przestrzeni C 3 )[1] 4.5. Ekstremum słbe funkcjonłu Funkcjonł J[f] osiąg dl f = f 0 ekstremum słbe, jeśli istnieje tkie ɛ > 0, że J[f] J[f 0 ] zchowuje stły znk dl wszystkich tych f z przestrzeni D 1 4, dl których funkcjonł J[f] jest określony i f f 0 < ɛ. [1] Kżde ekstremum mocne jest równocześnie ekstremum słbym. Rozptrujemy funkcjonły określone w pewnym zbiorze funkcji różniczkowlnych. Funkcje te uwżmy z elementy przestrzeni C i D Wrunek konieczny istnieni ekstremum Twierdzenie 1 [1] Wrunkiem koniecznym n to, by funkcjonł J[f] osiągł dl f = f 0 ekstremum jest, by jego różniczk (jeśli istnieje) był dl f = f 0 równ zero,tj. δj 0 dl f = f 0 Dowód tego twierdzeni w złączniku Równnie Euler 5.1 Wyprowdzenie równni Euler Niech F(x,f,f ) będzie funkcją mjącą ciągłe pochodne cząstkowe dowolnego rzędu ze względu n wszystkie zmienne. Pośród wszystkich funkcji f(x) mjących ciągłe pochodne i spełnijących wrunki: f()=a, f(b)=b, poszukujemy tej, dl której funkcjonł 3 Przestrzeń C, skłdjąc się ze wszystkich funkcji ciągłych, określonych n pewnym odcinku [,b]. Dodwnie elementów i mnożenie ich przez liczby wprowdzmy tutj jko zwyczjne dodwnie funkcji i mnożenie ich przez liczby, normę określmy jko mksimum modułu, czyli y = mx f(x) dl x b. 4 Przestrzeń D 1 jest przestrzenią skłdjącą się ze wszystkich funkcji określonych n pewnym odcinku [,b] i ciągłych n tym odcinku rzem z ich pierwszymi pochodnymi. Opercje dodwni i mnożeni przez liczby wprowdzmy tk smo jk w C, normę zś określmy z pomocą wzoru y 1 = mx f(x) + mx f (x) dl x b. 6

7 J[f] = F (x, f, f )dx osiąg ekstremum. Wyznczmy wricję funkcjonłu J[f] ndjąc funkcji f(x) przyrost h(x). Aby funkcj f(x)+h(x) spełnił wrunki brzegowe, h(x) musi się zerowć n końcch przedziłu cłkowni h()=0, h(b)=0. Obliczmy przyrost funkcjonłu: J = δj(h) + α(f, h) h = F (x, f + h, (f + h) )dx F (x, f, f )dx = = F (x, f + h, f + h )dx W celu wyznczeni pierwszej z cłek skorzystmy ze wzoru n różniczkę: F (x, f, f )dx F (x, f + h, f + h ) = F (x, f, f + h ) + F (x, f, f + h ) h = = F (x, f, f ) + F (x, f, f ) h + F (x, f, f ) h + F (x, f, f ) hh Podstwijąc do wzoru n przyrost funkcjonłu otrzymujemy: J = δj(h) + α(f, h) h = = ( b F (x, f, f )+ F (x,f,f ) h + F (x,f,f ) = ( b F (x,f,f ) h + F (x,f,f ) h + F (x,f,f ) h+ F (x,f,f ) hh ) dx hh ) dx F (x, f, f )dx = Wricj jest główną liniową częścią przyrostu funkcjonłu J[f], zś α(f, h) h są to wyrzy rzędu wyższego od pierwszego ze względu n h i h. Zpiszmy ztem wricję: δj(h) = ( b F (x,f,f ) h + F (x,f,f ) h ) dx Wrunek konieczny istnieni ekstremum funkcjonłu J[f] możemy przedstwić w postci równni: δj(h) = ( b F (x,f,f ) h + F (x,f,f ) h ) dx = 0 Postć powyższego równni nie jest wygodn, poniewż pojwi się funkcj h i jej pochodn h. Wprowdz to pewną dowolność i nie wskzuje jednozncznie funkcji f będącej poszukiwnym rozwiązniem. Wyeliminujmy pochodną h z drugiego członu cłki stosując cłkownie przez części: 7

8 F (x,f,f ) h dx = h F (x,f,f ) h d dx Poniewż h()=h(b)=0, możemy npisć: F (x,f,f ) dx F (x,f,f ) h dx = h d dx F (x,f,f ) dx Stąd otrzymujemy: δj(h) = ( b h F (x,f,f ) d F (x,f,f ) dx )dx Funkcj h może przyjmowć dowolny znk, w szczególności możemy dobierć ją tk, by iloczyn funkcji podcłkowych był zwsze nieujemny lub niedodtni (nie zmienił znku w przedzile cłkowni), jedynie h 0, to wricj będzie równ zeru tylko wówczs gdy: F (x,f,f ) d F (x,f,f ) dx = 0 Powyższe równnie różniczkowe nzywmy równniem Euler. Możemy je zpisć w prostszej postci: F f d dx F f = 0 Krzywe cłkowe równni Euler nzywmy ekstremlmi [1], [6], [8]. 5. Szczególne przypdki równni Euler W zleżności od postci funkcji podcłkowej rozptrujemy przypdki [1]: 1. Funkcj podcłkow nie zleży od x: bdny funkcjonł m postć: F (f, f )dx postć wzoru Euler: d dx (F f F f ) = 0 stąd otrzymujemy pierwszą cłkę rozptrywnego równni Euler m on postć : F f F f = C gdzie C R. Funkcj podcłkow nie zleży od f: bdny funkcjonł m postć: F (x, f )dx 8

9 postć wzoru Euler: d dx F f = 0 stąd otrzymujemy pierwszą cłkę rozptrywnego równni Euler m on postć : F f = C gdzie C R 3. Funkcj podcłkow nie zleży od f : bdny funkcjonł m postć: F (x, f)dx postć wzoru Euler: F f = 0 nie jest to równnie różniczkowe, lecz zwyczjne równnie określjące jedną lub kilk krzywych. Wyprowdzenie wzorów równni Euler dl szczególnych przypdków w złączniku Przykłdy 6.1 Zdnie 1 znlezienie ekstremum funkcjonłu Określić n jkich krzywych może osiągć ekstremum funkcjonł J[f] = 1 (f xf)dx z wrunkmi brzegowymi f(1) = 0, f() = 1. Rozwiąznie: Wzór Euler: F f d dx F f = 0 F (x, f, f ) = f xf F f = x d dx F f = d dx (f (x)) = f (x) Podstwimy wyliczone funkcje do wzoru Euler: 9

10 x f (x) = 0 Otrzymliśmy równnie różniczkowe, które potrfimy obliczyć: x f (x) = 0/ : ( ) f (x) + x = 0 f (x) = x f (x)dx = xdx f (x) = x + C gdzie C R f (x)dx = x + Cdx f(x) = x3 6 + C 1 x + C gdzie C 1, C R Otrzymliśmy wzór krzywej jednk jest on zleżn od dwóch stłych C 1, C. Możemy obliczyć je korzystjąc z wrunków brzegowych: f(1) = C 1 + C = 0 f() = C 1 + C = 1 { C1 + C = 1 6 C 1 + C = 1 3 Obliczjąc C 1, C z tego ukłdu równń otrzymujemy: { C1 = 1 6 C = 0 Ztem ekstremum może być osiągnięte tylko n krzywej: f(x) = x 6 (1 x ) [3]. 6. Zdnie o brchistochronie Znleźć krzywą łączącą n pionowej płszczyźnie punkty A i B, nieleżące n jednej linii pionowej, po której w njkrótszym czsie poruszjący się, pod dziłniem siły ciężkości, punkt mterilny przemieści się z punktu A do punkty B. Trcie i opór pomijmy. Rozwiąznie: Wprowdźmy ukłd współrzędnych: 10

11 Rysunek 5: Ukłd współrzędnych xoy Początek ukłdu współrzędnych będzie w punkcie A, oś Ox skierujmy poziomo, oś Oy- pionowo w dół. Krzyw AB jest określon równniem jwnym y = y(x), 0 x x 1. Z zsdy zchowni energii wiemy, że: mv = mgy (1) gdzie y-wysokość, n której znjdzie się punkt mterilny, v-wrtość prędkości w dnej chwili czsu, g-przyśpieszenie ziemskie, m-ms cił. Z wzoru (1) możemy npisć: v = gy Długość wektor prędkości wyrż się wzorem: v(t) = ( dx dt ) + ( dy dt ) po zminie zmiennych otrzymujemy: v(t)dt = 1 + ( dy dx ) dx Po uwzględnieniu zsdy zchowni energii mmy: gydt = 1 + ( dy dx ) dx 1 + ( dy dx dt = ) dx gy Cłkowity czs ruchu cił z położeni A(0,0) w położenie B(x 1, y 1 ) będzie wyrżony cłką: 1 x1 1 + y J[y] = dx g 0 y Funkcjonł nie zwier rgumentu x, jego wyrżenie podcłkowe jest zpisne w formie F = F (y, y ). Równnie Euler po pierwszym cłkowniu m 11

12 postć F y F y = C W nszym przypdku równnie to zpisujemy jko: 1 + y y y y(1 + y ) = C Stąd po uproszczeniu będziemy mieć: 1 y(1 + y ) = C y(1 + y ) = C 1 Wprowdźmy prmetr t, zkłdjąc że y = ctg t wówczs otrzymmy: C 1 y = 1 + ctg t = C 1 sin t = C 1 (1 cos t) Korzystjąc z powyższego wzoru znjdujemy: dx = dy y x = = C 1 sin t cos tdt ctg t = C 1 sin t dt C 1 (1 cos t)dt = C 1 t C 1 sin t + C = C 1 (t sin t) + C Tk więc w formie prmetrycznej równnie szuknej krzywej m postć: x C = C 1 (t sin t) y = C 1 (1 cos t) Zstosujmy podstwienie t = t 1 i biorąc pod uwgę, że dl t = 0 również x = 0, otrzymmy, że C = 0. Osttecznie dochodzimy do równni rodziny cykloid, zpisnego w formie prmetrycznej: { x = C 1 (t 1 sin t 1 ) y = C 1 (1 cos t 1 ) gdzie C 1 -promień toczącego się okręgu. Wykzliśmy, że brchistochroną jest cykloid [1], [3], [4], [6]. 6.3 Zdnie 3 o njmniejszej powierzchni obrotowej Określić krzywą y = y(x) z zdnymi punktmi grnicznymi, przy obrocie której wokół osi odciętej tworzy się powierzchni o njmniejszym polu. 1

13 Rysunek 6: Powierzchni obrotow [3] Rozwiąznie: Pole powierzchni obrotowej jest określone wzorem: J[y] = π y 1 + y dx Funkcj podcłkow zleży tylko od y i y, ztem pierwsz cłk równni Euler będzie mił postć: F y F y = C W nszym przypdku równnie to zpisujemy w postci: y 1 + y yy = C 1 + y Stąd po uproszczeniu będziemy mieć: y 1 + y = C Wprowdźmy prmetr t zkłdjąc, że y = sinh t. Wtedy y = C cosh t, dx = dy x = y = Cdt C sinh tdt sinh t = dt Tk więc szukn powierzchni powstje przez obrót lini, której równnie w formie prmetrycznej m postć: x = Ct + C 1 y = C cosh t Wykluczjąc prmetr t, otrzymmy: y = C cosh x C 1 C. Jest to rodzin krzywych łńcuchowych, przy obrocie których powstje szukn powierzchniktenoid. Stłe C i C 1 są określone n podstwie wrunku przechodzeni krzywej łńcuchowej przez wyznczone punkty grniczne [3], [6]. 13

14 7 Podsumownie W dzisiejszych czsch Sformułownie wricyjne, konkretnie Rchunek wricyjny, zjmuje w mtemtyce szczególne miejsce. Jest jednym z wżniejszych, z punktu widzeni zstosowń, rozdziłów klsycznej nlizy mtemtycznej. Zdni wricyjne polegją n znlezieniu wrtości mksymlnych i minimlnych funkcjonłów, które zstępują równni różniczkowe. Rozwiązujemy w ten sposób problem polegjący n cłkowniu owych równń różniczkowych. Zprezentowne przykldy pokzły, że przy użyciu porostych przeksztłceń i wzorów możemy obliczyć wiele zgdnień mtemtycznych jk, i fizycznych. 8 Złącznik 8.1 Ekstremum funkcjonłu Wrunek konieczny istnieni ekstremum Twierdzenie Wrunkiem koniecznym n to, by funkcjonł J[f] osiągł dl f = f 0 ekstremum jest, by jego różniczk (jeśli istnieje) był dl f = f 0 równ zero,tj. δj 0 dl f = f 0 Dowód 1 [1],[5] Dowód przez sprzeczność. Rozptrzmy dl określoności przypdek minimum. Jeżeli J[f] osiąg dl f = f 0 minimum, to znczy, że J[f 0 + h] J[f 0 ] 0 dl wszystkich h, dl których norm h jest dosttecznie mł. Ale zgodnie z określeniem wricji, J[f 0 + h] J[f 0 ] = δj[h] + α(f, h) h i α(f, h) 0 dl h 0. Jeżeli δj[h] 0, to dl dosttecznie młych h znk wyrżeni δj[h] + α(f, h) h określ pierwszy skłdnik (główny). Ale δj jest funkcjonłem liniowym, dltego δj[ h] = δj[h] ztem, przy δj 0 wyrżenie δj[h] + α(f, h) h może być tk dodtnie, jk i ujemne przy dowolnie młych h, czyli ekstremum w tym przypdku jest niemożliwe. 14

15 8. Równnie Euler 8..1 Szczególne przypdki równni Euler W zleżności od postci funkcji podcłkowej rozptrujemy przypdki: 1. Funkcj podcłkow nie zleży od x: bdny funkcjonł m postć: F (f, f )dx postć wzoru Euler: d dx (F f F f ) = 0 stąd otrzymujemy pierwszą cłkę rozptrywnego równni Euler m on postć : F f F f = C gdzie C R Dowód [1] Skorzystjmy ze wzoru Euler: F f d dx F f = 0 Rospisując powyższy wzór dl nszej funkcji podcłkowej otrzymmy: F f d dx F f = F f F f f f F f f f pomnożymy to równnie przez f : F f f F f f f f F f f f f korzystjąc z postci wzoru Euler dl tego przypdku funkcjonłu zpiszmy: d dx (F f F f ) = F f f F f f f f F f f f f Otrzymliśmy to smo ztem pierwsz cłk rozptrywnego równni Euler m on postć : F f F f = C gdzie C R. Funkcj podcłkow nie zleży od f: bdny funkcjonł m postć: F (x, f )dx postć wzoru Euler: 15

16 d dx F f = 0 stąd otrzymujemy pierwszą cłkę rozptrywnego równni Euler m on postć : F f = C gdzie C R Dowód 3 [1] W tym przypdku dowód jest brdzo prosty, poniewż ze wzoru Euler F f d dx F f = 0 wynik, że F f = 0 ztem bierzemy tylko pod uwgę d dx F f = 0, stąd pierwsz cłk to: F f = C gdzie C R. 3. Funkcj podcłkow nie zleży od f : bdny funkcjonł m postć: F (x, f)dx postć wzoru Euler: F f = 0 Litertur nie jest to równnie różniczkowe, lecz zwyczjne równnie określjące jedną lub kilk krzywych. [1] I.M. Gelfnd, S.W. Fomin: Rchunek wricyjny, Pństwowe Wydwnictwo Nukowe, Wrszw 1979r., s [] L.E. Elsgolc: Rchunek wricyjny, Pństwowe Wydwnictwo Nukowe, Wrszw 1960r., s. 7-10,14, [3] J. Głzunow: Metody wricyjne, Wydwnicto Elbląskiej Uczelni Humnistyczno-Ekonomicznej, Elbląg 005r., s. 11, [4] strony www: lend/wricje.pdf n dzień r. [5] strony www: mm/konw/wykl 13.pdf n dzień r. [6] strony www: mm/konw/node65.html n dzień r. [7] strony www: knft/mterily/wricje.pdf n dzień r. [8] Mteriły podne przez Pnią J. Pielszkiewicz MES mteril1 16

Elementy rachunku wariacyjnego

Elementy rachunku wariacyjnego Wykłd 13 Elementy rchunku wricyjnego 13.1 Przykłdowe zgdnieni Rchunek wricyjny zjmuje się metodmi wyznczni wrtości ekstremlnych funkcjonłów określonych n pewnych przestrzenich funkcyjnych. Klsyczn teori

Bardziej szczegółowo

Równania i nierówności kwadratowe z jedną niewiadomą

Równania i nierówności kwadratowe z jedną niewiadomą 50 REPETYTORIUM 31 Równni i nierówności kwdrtowe z jedną niewidomą Równnie wielominowe to równość dwóch wyrżeń lgebricznych Kżd liczb, któr po podstwieniu w miejscu niewidomej w równniu o jednej niewidomej

Bardziej szczegółowo

1 Definicja całki oznaczonej

1 Definicja całki oznaczonej Definicj cłki oznczonej Niech dn będzie funkcj y = g(x) ciągł w przedzile [, b]. Przedził [, b] podzielimy n n podprzedziłów punktmi = x < x < x

Bardziej szczegółowo

Zadania. I. Podzielność liczb całkowitych

Zadania. I. Podzielność liczb całkowitych Zdni I. Podzielność liczb cłkowitych. Pewn liczb sześciocyfrow kończy się cyfrą 5. Jeśli tę cyfrę przestwimy n miejsce pierwsze ze strony lewej to otrzymmy nową liczbę cztery rzy większą od poprzedniej.

Bardziej szczegółowo

RACHUNEK CAŁKOWY. Funkcja F jest funkcją pierwotną funkcji f na przedziale I R, jeżeli. F (x) = f (x), dla każdego x I.

RACHUNEK CAŁKOWY. Funkcja F jest funkcją pierwotną funkcji f na przedziale I R, jeżeli. F (x) = f (x), dla każdego x I. RACHUNEK CAŁKOWY Funkcj F jest funkcją pierwotną funkcji f n przedzile I R, jeżeli F (x) = f (x), dl kżdego x I. Przykłd. Niech f (x) = 2x dl x (, ). Wtedy funkcje F (x) = x 2 + 5, F (x) = x 2 + 5, F (x)

Bardziej szczegółowo

Całki niewłaściwe. Rozdział Wprowadzenie Całki niewłaściwe I rodzaju

Całki niewłaściwe. Rozdział Wprowadzenie Całki niewłaściwe I rodzaju Rozdził 3 Cłki niewłściwe 3. Wprowdzenie Omwine w poprzednim rozdzile cłki oznczone są cłkmi funkcji ciągłych n przedzile domkniętym, więc funkcji ogrniczonych n przedzile skończonym. Wiele zgdnień prktycznych

Bardziej szczegółowo

MATeMAtyka 3 inf. Przedmiotowy system oceniania wraz z określeniem wymagań edukacyjnych. Zakres podstawowy i rozszerzony. Dorota Ponczek, Karolina Wej

MATeMAtyka 3 inf. Przedmiotowy system oceniania wraz z określeniem wymagań edukacyjnych. Zakres podstawowy i rozszerzony. Dorota Ponczek, Karolina Wej Dorot Ponczek, Krolin Wej MATeMAtyk 3 inf Przedmiotowy system ocenini wrz z określeniem wymgń edukcyjnych Zkres podstwowy i rozszerzony Wyróżnione zostły nstępujące wymgni progrmowe: konieczne (K), podstwowe

Bardziej szczegółowo

VI. Rachunek całkowy. 1. Całka nieoznaczona

VI. Rachunek całkowy. 1. Całka nieoznaczona VI. Rchunek cłkowy. Cłk nieoznczon Niech F : I R i f : I R będą funkcjmi określonymi n pewnym przedzile I R. Definicj. Funkcję F nzywmy funkcją pierwotną funkcji f n przedzile I, gdy F (x) = f(x) dl x

Bardziej szczegółowo

Wykład 2. Granice, ciągłość, pochodna funkcji i jej interpretacja geometryczna

Wykład 2. Granice, ciągłość, pochodna funkcji i jej interpretacja geometryczna 1 Wykłd Grnice, ciągłość, pocodn unkcji i jej interpretcj geometryczn.1 Grnic unkcji. Grnic lewostronn i grnic prwostronn unkcji Deinicj.1 Mówimy, że liczb g jest grnicą lewostronną unkcji w punkcie =,

Bardziej szczegółowo

Notatki z Analizy Matematycznej 4. Jacek M. Jędrzejewski

Notatki z Analizy Matematycznej 4. Jacek M. Jędrzejewski Nottki z Anlizy Mtemtycznej 4 Jcek M. Jędrzejewski ROZDZIAŁ 7 Cłk Riemnn 1. Cłk nieoznczon Definicj 7.1. Niech f : (, b) R będzie dowolną funkcją. Jeżeli dl pewnej funkcji F : (, b) R spełnion jest równość

Bardziej szczegółowo

Matematyka II. Bezpieczeństwo jądrowe i ochrona radiologiczna Semestr letni 2018/2019 Wykład 1

Matematyka II. Bezpieczeństwo jądrowe i ochrona radiologiczna Semestr letni 2018/2019 Wykład 1 Mtemtyk II Bezpieczeństwo jądrowe i ochron rdiologiczn Semestr letni 2018/2019 Wykłd 1 Zsdy współprcy przypomnienie Wykłdy są nieobowiązkowe, le Egzmin: pytni teoretyczne z łtwymi ćwiczenimi (będzie list)

Bardziej szczegółowo

Metody Lagrange a i Hamiltona w Mechanice

Metody Lagrange a i Hamiltona w Mechanice Metody Lgrnge i Hmilton w Mechnice Mriusz Przybycień Wydził Fizyki i Informtyki Stosownej Akdemi Górniczo-Hutnicz Wykłd 3 M. Przybycień (WFiIS AGH) Metody Lgrnge i Hmilton... Wykłd 3 1 / 15 Przestrzeń

Bardziej szczegółowo

Realizacje zmiennych są niezależne, co sprawia, że ciąg jest ciągiem niezależnych zmiennych losowych,

Realizacje zmiennych są niezależne, co sprawia, że ciąg jest ciągiem niezależnych zmiennych losowych, Klsyczn Metod Njmniejszych Kwdrtów (KMNK) Postć ć modelu jest liniow względem prmetrów (lbo nleży dokonć doprowdzeni postci modelu do liniowości względem prmetrów), Zmienne objśnijące są wielkościmi nielosowymi,

Bardziej szczegółowo

Ekoenergetyka Matematyka 1. Wykład 15. CAŁKI OZNACZONE. Egzaminy I termin poniedziałek :00 Aula B sala 12B Wydział Informatyki

Ekoenergetyka Matematyka 1. Wykład 15. CAŁKI OZNACZONE. Egzaminy I termin poniedziałek :00 Aula B sala 12B Wydział Informatyki Ekoenergetyk Mtemtyk 1. Wykłd 15. CAŁKI OZNACZONE Egzminy I termin poniedziłek 31.01 14:00 Aul B sl 12B Wydził Informtyki Definicj (podził odcink) II termin poprwkowy czwrtek 9.02 14:00 WE-030 Podziłem

Bardziej szczegółowo

Wymagania na ocenę dopuszczającą z matematyki klasa II Matematyka - Babiański, Chańko-Nowa Era nr prog. DKOS 4015-99/02

Wymagania na ocenę dopuszczającą z matematyki klasa II Matematyka - Babiański, Chańko-Nowa Era nr prog. DKOS 4015-99/02 Wymgni n ocenę dopuszczjącą z mtemtyki kls II Mtemtyk - Bbiński, Chńko-Now Er nr prog. DKOS 4015-99/02 Temt lekcji Zkres treści Osiągnięci uczni WIELOMIANY 1. Stopień i współczynniki wielominu 2. Dodwnie

Bardziej szczegółowo

usuwa niewymierność z mianownika wyrażenia typu

usuwa niewymierność z mianownika wyrażenia typu Wymgni edukcyjne n poszczególne oceny z mtemtyki Kls pierwsz zkres podstwowy. LICZBY RZECZYWISTE podje przykłdy liczb: nturlnych, cłkowitych, wymiernych, niewymiernych, pierwszych i złożonych orz przyporządkowuje

Bardziej szczegółowo

III. Rachunek całkowy funkcji jednej zmiennej.

III. Rachunek całkowy funkcji jednej zmiennej. III. Rchunek cłkowy funkcji jednej zmiennej. 1. Cłki nieoznczone. Niech f : I R, I R - przedził n prostej. Definicj 1.1. (funkcji pierwotnej) Funkcję F nzywmy funkcją pierwotną funkcji f n przedzile I,

Bardziej szczegółowo

Temat lekcji Zakres treści Osiągnięcia ucznia

Temat lekcji Zakres treści Osiągnięcia ucznia ln wynikowy kls 2c i 2e - Jolnt jąk Mtemtyk 2. dl liceum ogólnoksztłcącego, liceum profilownego i technikum. sztłcenie ogólne w zkresie podstwowym rok szkolny 2015/2016 Wymgni edukcyjne określjące oceny:

Bardziej szczegółowo

Wykład 2. Pojęcie całki niewłaściwej do rachunku prawdopodobieństwa

Wykład 2. Pojęcie całki niewłaściwej do rachunku prawdopodobieństwa Wykłd 2. Pojęcie cłki niewłściwej do rchunku prwdopodobieństw dr Mriusz Grządziel 4 mrc 24 Pole trpezu krzywoliniowego Przypomnienie: figurę ogrniczoną przez: wykres funkcji y = f(x), gdzie f jest funkcją

Bardziej szczegółowo

Całkowanie. dx d) x 3 x+ 4 x. + x4 big)dx g) e x 4 3 x +a x b x. dx k) 2x ; x 0. 2x 2 ; x 1. (x 2 +3) 6 j) 6x 2. x 3 +3 dx k) xe x2 dx l) 6 1 x dx

Całkowanie. dx d) x 3 x+ 4 x. + x4 big)dx g) e x 4 3 x +a x b x. dx k) 2x ; x 0. 2x 2 ; x 1. (x 2 +3) 6 j) 6x 2. x 3 +3 dx k) xe x2 dx l) 6 1 x dx Wydził Mtemtyki Stosownej Zestw zdń nr 5 Akdemi Górniczo-Hutnicz w Krkowie WFiIS, informtyk stosown, I rok Elżbiet Admus 3 listopd 6r. Cłk nieoznczon Cłkownie. Podstwowe metody cłkowni Zdnie. Oblicz cłki:

Bardziej szczegółowo

Całka oznaczona i całka niewłaściwa Zastosowania rachunku całkowego w geometrii

Całka oznaczona i całka niewłaściwa Zastosowania rachunku całkowego w geometrii Wydził Mtemtyki Stosownej Zestw zdń nr 6 Akdemi Górniczo-Hutnicz w Krkowie WFiIS, informtyk stosown, I rok Elżbiet Admus 9 listopd 8r. Cłk oznczon i cłk niewłściw Zstosowni rchunku cłkowego w geometrii

Bardziej szczegółowo

CAŁKOWANIE NUMERYCZNE

CAŁKOWANIE NUMERYCZNE Wprowdzenie Kwdrtury węzły równoodległe Kwdrtury Guss Wzory sumcyjne Trnsport, studi niestcjonrne I stopni, semestr I rok kdemicki 01/013 Instytut L-5, Wydził Inżynierii Lądowej, Politechnik Krkowsk Ew

Bardziej szczegółowo

CAŁKOWANIE NUMERYCZNE

CAŁKOWANIE NUMERYCZNE Wprowdzenie Kwdrtury węzły równoodległe Kwdrtury Guss Wzory sumcyjne Trnsport, studi niestcjonrne I stopni, semestr I Instytut L-5, Wydził Inżynierii Lądowej, Politechnik Krkowsk Ew Pbisek Adm Wostko Wprowdzenie

Bardziej szczegółowo

Maciej Grzesiak Instytut Matematyki Politechniki Poznańskiej. Całki oznaczone. lim δ n = 0. σ n = f(ξ i ) x i. (1)

Maciej Grzesiak Instytut Matematyki Politechniki Poznańskiej. Całki oznaczone. lim δ n = 0. σ n = f(ξ i ) x i. (1) Mciej Grzesik Instytut Mtemtyki Politechniki Poznńskiej Cłki oznczone. Definicj cłki oznczonej Niech dn będzie funkcj f ciągł w przedzile [, b]. Przedził [, b] podziey n n podprzedziłów punktmi = x < x

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI W KLASIE IIc ZAKRES PODSTAWOWY I ROZSZERZONY

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI W KLASIE IIc ZAKRES PODSTAWOWY I ROZSZERZONY WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI W KLASIE IIc ZAKRES PODSTAWOWY I ROZSZERZONY. JĘZYK MATEMATYKI oblicz wrtość bezwzględną liczby rzeczywistej stosuje interpretcję geometryczną wrtości bezwzględnej liczby

Bardziej szczegółowo

f(x)dx (1.7) b f(x)dx = F (x) = F (b) F (a) (1.2)

f(x)dx (1.7) b f(x)dx = F (x) = F (b) F (a) (1.2) Cłk oznczon Cłkę oznczoną będziemy zpisywli jko f(x)dx (.) z fnkcji f(x), któr jest ogrniczon w przedzile domkniętym [, b]. Jk obliczyć cłkę oznczoną? Obliczmy njpierw cłkę nieoznczoną z fnkcji f(x), co

Bardziej szczegółowo

WEKTORY skalary wektory W ogólnym przypadku, aby określić wektor, należy znać:

WEKTORY skalary wektory W ogólnym przypadku, aby określić wektor, należy znać: WEKTORY Wśród wielkości fizycznych występujących w fizyce możn wyróżnić sklry i wektory. Aby określić wielkość sklrną, wystrczy podć tylko jedną liczbę. Wielkościmi tkimi są ms, czs, tempertur, objętość

Bardziej szczegółowo

2. FUNKCJE WYMIERNE Poziom (K) lub (P)

2. FUNKCJE WYMIERNE Poziom (K) lub (P) Kls drug poziom podstwowy 1. SUMY ALGEBRAICZNE Uczeń otrzymuje ocenę dopuszczjącą lub dostteczną, jeśli: rozpoznje jednominy i sumy lgebriczne oblicz wrtości liczbowe wyrżeń lgebricznych redukuje wyrzy

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z matematyki w klasie II poziom rozszerzony

Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z matematyki w klasie II poziom rozszerzony Wymgni edukcyjne n poszczególne oceny z mtemtyki w klsie II poziom rozszerzony N ocenę dopuszczjącą, uczeń: rysuje wykres funkcji f ( x) x i podje jej włsności; sprwdz lgebricznie, czy dny punkt nleży

Bardziej szczegółowo

Wymagania kl. 2. Uczeń:

Wymagania kl. 2. Uczeń: Wymgni kl. 2 Zkres podstwowy Temt lekcji Zkres treści Osiągnięci uczni. SUMY ALGEBRAICZNE. Sumy lgebriczne definicj jednominu pojęcie współczynnik jednominu porządkuje jednominy pojęcie sumy lgebricznej

Bardziej szczegółowo

Oznaczenia: K wymagania konieczne; P wymagania podstawowe; R wymagania rozszerzające; D wymagania dopełniające; W wymagania wykraczające

Oznaczenia: K wymagania konieczne; P wymagania podstawowe; R wymagania rozszerzające; D wymagania dopełniające; W wymagania wykraczające Wymgni edukcyjne z mtemtyki ls 2 b lo Zkres podstwowy Oznczeni: wymgni konieczne; wymgni podstwowe; R wymgni rozszerzjące; D wymgni dopełnijące; W wymgni wykrczjące Temt lekcji Zkres treści Osiągnięci

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY OD ROKU SZKOLNEGO 2014/2015 MATEMATYKA POZIOM ROZSZERZONY ROZWIĄZANIA ZADAŃ I SCHEMATY PUNKTOWANIA (A1, A2, A3, A4, A6, A7)

EGZAMIN MATURALNY OD ROKU SZKOLNEGO 2014/2015 MATEMATYKA POZIOM ROZSZERZONY ROZWIĄZANIA ZADAŃ I SCHEMATY PUNKTOWANIA (A1, A2, A3, A4, A6, A7) EGZAMIN MATURALNY OD ROKU SZKOLNEGO 01/015 MATEMATYKA POZIOM ROZSZERZONY ROZWIĄZANIA ZADAŃ I SCHEMATY PUNKTOWANIA (A1, A, A, A, A6, A7) GRUDZIEŃ 01 Klucz odpowiedzi do zdń zmkniętych Nr zdni 1 5 Odpowiedź

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne matematyka klasa 2 zakres podstawowy 1. SUMY ALGEBRAICZNE

Wymagania edukacyjne matematyka klasa 2 zakres podstawowy 1. SUMY ALGEBRAICZNE Wymgni edukcyjne mtemtyk kls 2 zkres podstwowy 1. SUMY ALGEBRAICZNE Uczeń otrzymuje ocenę dopuszczjącą lub dostteczną, jeśli: rozpoznje jednominy i sumy lgebriczne oblicz wrtości liczbowe wyrżeń lgebricznych

Bardziej szczegółowo

Rozwiązania maj 2017r. Zadania zamknięte

Rozwiązania maj 2017r. Zadania zamknięte Rozwiązni mj 2017r. Zdni zmknięte Zd 1. 5 16 5 2 5 2 Zd 2. 5 2 27 2 23 2 2 2 2 Zd 3. 2log 3 2log 5log 3 log 5 log 9 log 25log Zd. 120% 8910 1,2 8910 2,2 8910 $%, 050 Zd 5. Njłtwiej jest zuwżyć że dl 1

Bardziej szczegółowo

Prace Koła Matematyków Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie (2014)

Prace Koła Matematyków Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie (2014) Prce Koł Mt. Uniw. Ped. w Krk. 1 014), 1-5 edgogicznego w Krkowie PKoło Mtemtyków Uniwersytetu Prce Koł Mtemtyków Uniwersytetu Pedgogicznego w Krkowie 014) Bet Gwron 1 Kwdrtury Newton Cotes Streszczenie.

Bardziej szczegółowo

Wektor kolumnowy m wymiarowy macierz prostokątna o wymiarze n=1 Wektor wierszowy n wymiarowy macierz prostokątna o wymiarze m=1

Wektor kolumnowy m wymiarowy macierz prostokątna o wymiarze n=1 Wektor wierszowy n wymiarowy macierz prostokątna o wymiarze m=1 Rchunek mcierzowy Mcierzą A nzywmy funkcję 2-zmiennych, któr prze liczb nturlnych (i,j) gdzie i = 1,2,3,4.,m; j = 1,2,3,4,n przyporządkowuje dokłdnie jeden element ij. 11 21 A = m1 12 22 m2 1n 2n mn Wymirem

Bardziej szczegółowo

CAŁKA OZNACZONA JAKO SUMA SZEREGU

CAŁKA OZNACZONA JAKO SUMA SZEREGU CAŁKA OZNACZONA JAKO SUMA SZEREGU Rozwżmy funkcję ciągłą x f(x) o wrtościch nieujemnych określoną n przedzile [, b]. Ustlmy [będzie to problem sttystyczny polegjący n dokłdnym sprecyzowniu informcji o

Bardziej szczegółowo

Propozycja przedmiotowego systemu oceniania wraz z określeniem wymagań edukacyjnych (zakres podstawowy)

Propozycja przedmiotowego systemu oceniania wraz z określeniem wymagań edukacyjnych (zakres podstawowy) Propozycj przedmiotowego systemu ocenini wrz z określeniem wymgń edukcyjnych (zkres podstwowy) Proponujemy, by omwijąc dne zgdnienie progrmowe lub rozwiązując zdnie, nuczyciel określł do jkiego zkresu

Bardziej szczegółowo

4. RACHUNEK WEKTOROWY

4. RACHUNEK WEKTOROWY 4. RACHUNEK WEKTOROWY 4.1. Wektor zczepiony i wektor swoodny Uporządkowną prę punktów (A B) wyznczjącą skierowny odcinek o początku w punkcie A i końcu w punkcie B nzywmy wektorem zczepionym w punkcie

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA I KRYTERIA OCENIANIA Z MATEMATYKI W 3 LETNIM LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCYM

WYMAGANIA I KRYTERIA OCENIANIA Z MATEMATYKI W 3 LETNIM LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCYM WYMAGANIA I KRYTERIA OCENIANIA Z MATEMATYKI W 3 LETNIM LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCYM Kls drug A, B, C, D, E, G, H zkres podstwowy 1. FUNKCJA LINIOWA rozpoznje funkcję liniową n podstwie wzoru lub wykresu rysuje

Bardziej szczegółowo

Matematyka dla biologów Zajęcia nr 7.

Matematyka dla biologów Zajęcia nr 7. Mtemtyk dl biologów Zjęci nr 7. Driusz Wrzosek 21 listopd 2018 Mtemtyk dl biologów Zjęci 7. 21 listopd 2018 1 / 20 Przypomnienie: funkcj pierwotn Niech F : D, gdzie D to odcinek otwrty lub cł prost ).

Bardziej szczegółowo

Matematyka stosowana i metody numeryczne

Matematyka stosowana i metody numeryczne Ew Pbisek Adm Wostko Piotr Pluciński Mtemtyk stosown i metody numeryczne Konspekt z wykłdu 0 Cłkownie numeryczne Wzory cłkowni numerycznego pozwlją n obliczenie przybliżonej wrtości cłki: I(f) = f(x) dx

Bardziej szczegółowo

N(0, 1) ) = φ( 0, 3) = 1 φ(0, 3) = 1 0, 6179 = 0, 3821 < t α 1 e t dt α > 0. f g = fg. f = e t f = e t. U nas: g = t α 1 g = (α 1)t α 2

N(0, 1) ) = φ( 0, 3) = 1 φ(0, 3) = 1 0, 6179 = 0, 3821 < t α 1 e t dt α > 0. f g = fg. f = e t f = e t. U nas: g = t α 1 g = (α 1)t α 2 Zdnie X,..., X 5 N(6, 5 ) Y,..., Y 6 N(7, 5 ) X N(6, 5 6 ) Ȳ N(7, 5 6 ) Przy złożeniu niezleżności zmiennych mmy: X Ȳ N(, ) po stndryzcji otrzymmy: Ȳ X N(, ) Pr(Ȳ X < ) = Pr(Ȳ X < ) = φ(, 3) = φ(, 3) =,

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z matematyki FUNKCJE dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą

Wymagania edukacyjne z matematyki FUNKCJE dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą Wymgni edukcyjne z mtemtyki Kls IIC. Rok szkolny 013/014 Poziom podstwowy FUNKCJE Uczeń otrzymuje ocenę dopuszczjącą lub dostteczną, jeśli: rozpoznje przyporządkowni będące funkcjmi określ funkcję różnymi

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne matematyka klasa 2b, 2c, 2e zakres podstawowy rok szkolny 2015/2016. 1.Sumy algebraiczne

Wymagania edukacyjne matematyka klasa 2b, 2c, 2e zakres podstawowy rok szkolny 2015/2016. 1.Sumy algebraiczne Wymgni edukcyjne mtemtyk kls 2b, 2c, 2e zkres podstwowy rok szkolny 2015/2016 1.Sumy lgebriczne N ocenę dopuszczjącą: 1. rozpoznje jednominy i sumy lgebriczne 2. oblicz wrtości liczbowe wyrżeń lgebricznych

Bardziej szczegółowo

< f g = fg. f = e t f = e t. U nas: e t (α 1)t α 2 dt = 0 + (α 1)Γ(α 1)

< f g = fg. f = e t f = e t. U nas: e t (α 1)t α 2 dt = 0 + (α 1)Γ(α 1) Zdnie X,..., X 5 N(6, 5 ) Y,..., Y 6 N(7, 5 ) X N(6, 5 6 ) Ȳ N(7, 5 6 ) Przy złożeniu niezleżności zmiennych mmy: X Ȳ N(, ) po stndryzcji otrzymmy: Ȳ X N(, ) Pr(Ȳ X < ) = Pr(Ȳ X < ) = φ(, 3) = φ(, 3) =,

Bardziej szczegółowo

Analiza matematyczna v.1.6 egzamin mgr inf niestacj 1. x p. , przy założeniu, że istnieją lim

Analiza matematyczna v.1.6 egzamin mgr inf niestacj 1. x p. , przy założeniu, że istnieją lim Anliz mtemtyczn v..6 egzmin mgr inf niestcj Oznczeni: f, g, h : J R funkcje rzeczywiste określone n J R J przedził, b),, b], [, b), [, b], półprost, b),, b],, ), [, ) lub prost R α, β [min{α, β}, m{α,

Bardziej szczegółowo

Kodowanie liczb. Kodowanie stałopozycyjne liczb całkowitych. Niech liczba całkowita a ma w systemie dwójkowym postać: Kod prosty

Kodowanie liczb. Kodowanie stałopozycyjne liczb całkowitych. Niech liczba całkowita a ma w systemie dwójkowym postać: Kod prosty Kodownie licz Kodownie stłopozycyjne licz cłkowitych Niech licz cłkowit m w systemie dwójkowym postć: nn 0 Wtedy może yć on przedstwion w postci ( n+)-itowej przy pomocy trzech niżej zdefiniownych kodów

Bardziej szczegółowo

Grażyna Nowicka, Waldemar Nowicki BADANIE RÓWNOWAG KWASOWO-ZASADOWYCH W ROZTWORACH ELEKTROLITÓW AMFOTERYCZNYCH

Grażyna Nowicka, Waldemar Nowicki BADANIE RÓWNOWAG KWASOWO-ZASADOWYCH W ROZTWORACH ELEKTROLITÓW AMFOTERYCZNYCH Ćwiczenie Grżyn Nowick, Wldemr Nowicki BDNIE RÓWNOWG WSOWO-ZSDOWYC W ROZTWORC ELETROLITÓW MFOTERYCZNYC Zgdnieni: ktywność i współczynnik ktywności skłdnik roztworu. ktywność jonów i ktywność elektrolitu.

Bardziej szczegółowo

Niewymierność i przestępność Materiały do warsztatów na WWW6

Niewymierność i przestępność Materiały do warsztatów na WWW6 Niewymierność i przestępność Mteriły do wrszttów n WWW6 Piotr Achinger 23 sierpni 2010 1 Wstęp 1.1 Liczby wymierne i niewymierne Pytnie 1. Czy istnieją liczby niewymierne? Zdnie 1. Wykzć, że 1. 2 / Q,

Bardziej szczegółowo

Pochodne i całki, macierze i wyznaczniki

Pochodne i całki, macierze i wyznaczniki Cłk oznczon Cłk niewłściw Wzór Tylor Mcierze Pochodne i cłki, mcierze i wyznczniki Stnisłw Jworski Ktedr Ekonometrii i Sttystyki Zkłd Sttystyki Stnisłw Jworski Pochodne i cłki, mcierze i wyznczniki Cłk

Bardziej szczegółowo

Rozwiązywanie zadań z dynamicznego ruchu płaskiego część I 9

Rozwiązywanie zadań z dynamicznego ruchu płaskiego część I 9 ozwiązywnie zdń z dyniczneo ruchu płskieo część I 9 Wprowdzenie ozwiązywnie zdń w oprciu o dyniczne równni ruchu (D pole n uwolnieniu z więzów kżdeo z cił w sposób znny ze sttyki. Wrunki równowi są zbliżone

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI DLA KLASY VIII w roku szkolnym 2015/2016

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI DLA KLASY VIII w roku szkolnym 2015/2016 WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI DLA KLASY VIII w roku szkolnym 015/016 oprcowł: Dnut Wojcieszek n ocenę dopuszczjącą rysuje wykres funkcji f ( ) i podje jej włsności sprwdz lgebricznie, czy dny punkt

Bardziej szczegółowo

Rachunek prawdopodobieństwa i statystyka matematyczna.

Rachunek prawdopodobieństwa i statystyka matematyczna. Rchunek rwdoodobieństw i sttystyk mtemtyczn. Zd 8. {(, : i } Zleżność tą możn rzedstwić w ostci nstęującej interretcji grficznej: Arkdiusz Kwosk Rfł Kukliński Informtyk sem.4 gr. Srwdźmy, czy odne zmienne

Bardziej szczegółowo

Analiza matematyczna i algebra liniowa Całka oznaczona

Analiza matematyczna i algebra liniowa Całka oznaczona Anliz mtemtyczn i lgebr liniow Cłk oznczon Wojciech Kotłowski Instytut Informtyki Politechniki Poznńskiej emil: imię.nzwisko@cs.put.poznn.pl pok. 2 (CW) tel. (61)665-2936 konsultcje: piątek 15:10-16:40

Bardziej szczegółowo

Wyznacznikiem macierzy kwadratowej A stopnia n nazywamy liczbę det A określoną następująco:

Wyznacznikiem macierzy kwadratowej A stopnia n nazywamy liczbę det A określoną następująco: Def.8. Wyzncznikiem mcierzy kwdrtowej stopni n nzywmy liczbę det określoną nstępująco:.det.det dl n n det det n det n, gdzie i j ozncz mcierz, którą otrzymujemy z mcierzy przez skreślenie i- tego wiersz

Bardziej szczegółowo

Analiza matematyczna i algebra liniowa

Analiza matematyczna i algebra liniowa Anliz mtemtyczn i lgebr liniow Mteriły pomocnicze dl studentów do wykłdów Mcierze liczbowe i wyznczniki. Ukłdy równń liniowych. Mcierze. Wyznczniki. Mcierz odwrotn. Równni mcierzowe. Rząd mcierzy. Ukłdy

Bardziej szczegółowo

Wykład 6 Dyfrakcja Fresnela i Fraunhofera

Wykład 6 Dyfrakcja Fresnela i Fraunhofera Wykłd 6 Dyfrkcj Fresnel i Frunhofer Zjwisko dyfrkcji (ugięci) świtł odkrył Grimldi (XVII w). Poleg ono n uginniu się promieni świetlnych przechodzących w pobliżu przeszkody (np. brzeg szczeliny). Wyjśnienie

Bardziej szczegółowo

PRÓBNA MATURA Z MATEMATYKI Z OPERONEM LISTOPAD ,0. 3x 6 6 3x 6 6,

PRÓBNA MATURA Z MATEMATYKI Z OPERONEM LISTOPAD ,0. 3x 6 6 3x 6 6, Zdnie PRÓBNA MATURA Z MATEMATYKI Z OPERONEM LISTOPAD 04 Zbiorem wszystkich rozwiązń nierówności x 6 6 jest: A, 4 0, B 4,0 C,0 4, D 0,4 Odpowiedź: C Rozwiąznie Sposób I Nierówność A 6 jest równowżn lterntywie

Bardziej szczegółowo

WEKTORY skalary wektory W ogólnym przypadku, aby określić wektor, należy znać:

WEKTORY skalary wektory W ogólnym przypadku, aby określić wektor, należy znać: WEKTORY Wśród wielkości fizycznych występujących w fizyce możn wyróżnić sklry i wektory. Aby określić wielkość sklrną, wystrczy podć tylko jedną liczbę. Wielkościmi tkimi są ms, czs, tempertur, objętość

Bardziej szczegółowo

Katalog wymagań programowych na poszczególne stopnie szkolne. Matematyka. Poznać, zrozumieć

Katalog wymagań programowych na poszczególne stopnie szkolne. Matematyka. Poznać, zrozumieć Ktlog wymgń progrmowych n poszczególne stopnie szkolne Mtemtyk. Poznć, zrozumieć Ksztłcenie w zkresie podstwowym. Kls 2 Poniżej podjemy umiejętności, jkie powinien zdobyć uczeń z kżdego dziłu, by uzyskć

Bardziej szczegółowo

Szczegółowe wymagania edukacyjne z matematyki, klasa 2C, poziom podstawowy

Szczegółowe wymagania edukacyjne z matematyki, klasa 2C, poziom podstawowy Szczegółowe wymgni edukcyjne z mtemtyki, kls 2C, poziom podstwowy Wymgni konieczne () dotyczą zgdnieo elementrnych, stnowiących swego rodzju podstwę, ztem powinny byd opnowne przez kżdego uczni. Wymgni

Bardziej szczegółowo

Technikum Nr 2 im. gen. Mieczysława Smorawińskiego w Zespole Szkół Ekonomicznych w Kaliszu

Technikum Nr 2 im. gen. Mieczysława Smorawińskiego w Zespole Szkół Ekonomicznych w Kaliszu Technikum Nr 2 im. gen. Mieczysłw Smorwińskiego w Zespole Szkół Ekonomicznych w Kliszu Wymgni edukcyjne niezbędne do uzyskni poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klsyfikcyjnych z obowiązkowych zjęć

Bardziej szczegółowo

O pewnych zgadnieniach optymalizacyjnych O pewnych zgadnieniach optymalizacyjnych

O pewnych zgadnieniach optymalizacyjnych O pewnych zgadnieniach optymalizacyjnych Spis tresci 1 Spis tresci 1 W wielu zgdnienich prktycznych brdzo wżne jest znjdownie optymlnego (czyli njlepszego z jkiegoś punktu widzeni) rozwiązni dnego problemu. Dl przykłdu, gdybyśmy chcieli podróżowć

Bardziej szczegółowo

Zagadnienie brachistochrony jako przyk lad zastosowania rachunku wariacyjnego

Zagadnienie brachistochrony jako przyk lad zastosowania rachunku wariacyjnego Zgnienie brchistochrony jko przyk l zstosowni rchunku wricyjnego 1. Przestwienie problemu. Równni Euler-Lgrenge 3. Tożsmość Beltrmiego 4. Równnie cykloiy 5. Zs Fermt 1 Przestwienie problemu Brchistochron

Bardziej szczegółowo

Całka Riemanna. Analiza Matematyczna. Alexander Denisjuk

Całka Riemanna. Analiza Matematyczna. Alexander Denisjuk Anliz Mtemtyczn Cłk Riemnn Alexnder Denisjuk denisjuk@pjwstk.edu.pl Polsko-Jpońsk Wyższ Szkoł Technik Komputerowych zmiejscowy ośrodek dydktyczny w Gdńsku ul. Brzegi 55 80-045 Gdńsk Anliz Mtemtyczn p.

Bardziej szczegółowo

R + v 10 R0, 9 k v k. a k v k + v 10 a 10. k=1. Z pierwszego równania otrzymuję R 32475, 21083. Dalej mam: (R 9P + (k 1)P )v k + v 10 a 10

R + v 10 R0, 9 k v k. a k v k + v 10 a 10. k=1. Z pierwszego równania otrzymuję R 32475, 21083. Dalej mam: (R 9P + (k 1)P )v k + v 10 a 10 Zdnie. Zkłd ubezpieczeń n życie plnuje zbudownie portfel ubezpieczeniowego przy nstępujących złożenich: ozwiąznie. Przez P k będę oznczł wrtość portfel n koniec k-tego roku. Szukm P 0 tkie by spełnił:

Bardziej szczegółowo

Wartość bezwzględna. Proste równania i nierówności.

Wartość bezwzględna. Proste równania i nierówności. Wrtość bezwzględn Proste równni i nierówności Dl liczb rzeczywistych możemy zdefiniowć opercję zwną wrtością bezwzględną lub modułem liczby Definicj 7,, Sens powyższej definicji jest nstępujący Jeżeli

Bardziej szczegółowo

Klucz odpowiedzi do zadań zamkniętych i schemat oceniania zadań otwartych

Klucz odpowiedzi do zadań zamkniętych i schemat oceniania zadań otwartych Klucz odpowiedzi do zdń zmkniętc i scemt ocenini zdń otwrtc Klucz odpowiedzi do zdń zmkniętc 4 7 9 0 4 7 9 0 D D D Scemt ocenini zdń otwrtc Zdnie (pkt) Rozwiąż nierówność x x 0 Oliczm wróżnik i miejsc

Bardziej szczegółowo

Maciej Grzesiak Instytut Matematyki Politechniki Poznańskiej. Całki krzywoliniowe

Maciej Grzesiak Instytut Matematyki Politechniki Poznańskiej. Całki krzywoliniowe Mciej Grzesik Instytut Mtemtyki Politechniki Poznńskiej Cłki krzywoliniowe 8.04.018 1. efinicj cłki krzywoliniowej nieskierownej Rozwżmy nstępujący problem. ny jest przewód elektryczny n którym rozmieszczone

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA. - Jak rozwiązywać zadania wysoko punktowane?

INSTRUKCJA. - Jak rozwiązywać zadania wysoko punktowane? INSTRUKCJA - Jk rozwiązywć zdni wysoko punktowne? Mturzysto! Zdni wysoko punktowne to tkie, z które możesz zdobyć 4 lub więcej punktów. Zdni z dużą ilość punktów nie zwsze są trudniejsze, często ich punktcj

Bardziej szczegółowo

SZTUCZNA INTELIGENCJA

SZTUCZNA INTELIGENCJA SZTUCZNA INTELIGENCJA WYKŁAD 9. ZBIORY ROZMYTE Częstochow 204 Dr hb. inż. Grzegorz Dudek Wydził Elektryczny Politechnik Częstochowsk ZBIORY ROZMYTE Klsyczne pojęcie zbioru związne jest z logiką dwuwrtościową

Bardziej szczegółowo

1 Rachunek zdań 3. 2 Funkcje liczbowe 6

1 Rachunek zdań 3. 2 Funkcje liczbowe 6 Spis treści 1 Rchunek zdń 3 2 Funkcje liczbowe 6 3 Ciągi liczbowe 9 3.1 Grnic włściw ciągu 10 3.2 Grnic niewłściw ciągu 11 3.3 Grnice pewnych ciągów 12 4 Grnice funkcji 13 4.1 Podstwowe definicje 13 4.2

Bardziej szczegółowo

( ) Lista 2 / Granica i ciągłość funkcji ( z przykładowymi rozwiązaniami)

( ) Lista 2 / Granica i ciągłość funkcji ( z przykładowymi rozwiązaniami) List / Grnic i ciągłość funkcji ( z przykłdowymi rozwiąznimi) Korzystjąc z definicji grnicy (ciągowej) funkcji uzsdnić podne równości: sin ) ( + ) ; b) ; c) + 5 Obliczyć grnice funkcji przy orz : + ) f

Bardziej szczegółowo

Całki oznaczone. Funkcja górnej granicy całkowania. Zastosowania całek oznaczonych. Całki niewłaściwe. Małgorzata Wyrwas

Całki oznaczone. Funkcja górnej granicy całkowania. Zastosowania całek oznaczonych. Całki niewłaściwe. Małgorzata Wyrwas Cłki oznczone Definicj, włsności i oblicznie cłek oznczonych. Wrtość średni funkcji. Funkcj górnej grnicy cłkowni. Zstosowni cłek oznczonych. Cłki niewłściwe. Młgorzt Wyrws Ktedr Mtemtyki Wydził Informtyki

Bardziej szczegółowo

Analiza Matematyczna (część II)

Analiza Matematyczna (część II) Anliz Mtemtyczn (część II) Krzysztof Trts Witold Bołt n podstwie wykłdów dr. Piotr Brtłomiejczyk 25 kwietni 24 roku 1 Rchunek cłkowy jednej zmiennej. 1.1 Cłk nieoznczon. Definicj 1.1.1 (funkcj pierwotn)

Bardziej szczegółowo

Metoda sił jest sposobem rozwiązywania układów statycznie niewyznaczalnych, czyli układów o nadliczbowych więzach (zewnętrznych i wewnętrznych).

Metoda sił jest sposobem rozwiązywania układów statycznie niewyznaczalnych, czyli układów o nadliczbowych więzach (zewnętrznych i wewnętrznych). Metod sił jest sposoem rozwiązywni ukłdów sttycznie niewyznczlnych, czyli ukłdów o ndliczowych więzch (zewnętrznych i wewnętrznych). Sprowdz się on do rozwiązni ukłdu sttycznie wyznczlnego (ukłd potwowy

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z matematyki

Wymagania edukacyjne z matematyki Wymgni edukcyjne z mtemtyki LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE Kls II Poniżej przedstwiony zostł podził wymgń edukcyjnych n poszczególne oceny. Wiedz i umiejętności konieczne do opnowni (K) to zgdnieni, które są

Bardziej szczegółowo

ANALIZA MATEMATYCZNA 1

ANALIZA MATEMATYCZNA 1 ANALIZA MATEMATYCZNA Ciągi liczbowe Definicj. Rzeczywistym nieskończonym ciągiem liczbowym nzywmy funkcję określoną n zbiorze liczb nturlnych o wrtościch w zbiorze liczb rzeczywistych f : N R, n n. Ciąg

Bardziej szczegółowo

Maciej Grzesiak. Iloczyn skalarny. 1. Iloczyn skalarny wektorów na płaszczyźnie i w przestrzeni. a b = a b cos ϕ. j) (b x. i + b y

Maciej Grzesiak. Iloczyn skalarny. 1. Iloczyn skalarny wektorów na płaszczyźnie i w przestrzeni. a b = a b cos ϕ. j) (b x. i + b y Mciej Grzesik Iloczyn sklrny. Iloczyn sklrny wektorów n płszczyźnie i w przestrzeni Iloczyn sklrny wektorów i b określmy jko b = b cos ϕ. Bezpośrednio z definicji iloczynu sklrnego mmy, że i i = j j =

Bardziej szczegółowo

Modelowanie i obliczenia techniczne. Metody numeryczne w modelowaniu: Różniczkowanie i całkowanie numeryczne

Modelowanie i obliczenia techniczne. Metody numeryczne w modelowaniu: Różniczkowanie i całkowanie numeryczne Modelownie i obliczeni techniczne Metody numeryczne w modelowniu: Różniczkownie i cłkownie numeryczne Pochodn unkcji Pochodn unkcji w punkcie jest deiniown jko grnic ilorzu różnicowego (jeżeli istnieje):

Bardziej szczegółowo

PRZEGLĄD FUNKCJI ELEMENTARNYCH. (powtórzenie) y=f(x)=ax+b,

PRZEGLĄD FUNKCJI ELEMENTARNYCH. (powtórzenie) y=f(x)=ax+b, WYKŁAD 0 PRZEGLĄD FUNKCJI ELEMENTARNYCH (powtórzenie) 1. Funkcje liniowe Funkcją liniową nzywmy funkcję postci y=f()=+b, gdzie, b są dnymi liczbmi zwnymi odpowiednio: - współczynnik kierunkowy, b - wyrz

Bardziej szczegółowo

KONKURS MATEMATYCZNY dla uczniów gimnazjów w roku szkolnym 2012/13. Propozycja punktowania rozwiązań zadań

KONKURS MATEMATYCZNY dla uczniów gimnazjów w roku szkolnym 2012/13. Propozycja punktowania rozwiązań zadań KONKURS MATEMATYCZNY dl uczniów gimnzjów w roku szkolnym 0/ II etp zwodów (rejonowy) 0 listopd 0 r. Propozycj punktowni rozwiązń zdń Uwg: Z kżde poprwne rozwiąznie inne niż przewidzine w propozycji punktowni

Bardziej szczegółowo

KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM. Matematyka. Poziom rozszerzony. Listopad Wskazówki do rozwiązania zadania

KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM. Matematyka. Poziom rozszerzony. Listopad Wskazówki do rozwiązania zadania Vdemecum i Testy GIELDAMATURALNA.PL ODBIERZ KOD DOSTĘPU* - Twój indywidulny klucz do wiedzy! *Kod n końcu klucz odpowiedzi Mtemtyk KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbn Mtur z OPERONEM Mtemtyk Poziom rozszerzony

Bardziej szczegółowo

ZADANIA OTWARTE. Są więc takie same. Trzeba jeszcze pokazać, że wynoszą one 2b, gdyż taka jest długość krawędzi dwudziestościanu.

ZADANIA OTWARTE. Są więc takie same. Trzeba jeszcze pokazać, że wynoszą one 2b, gdyż taka jest długość krawędzi dwudziestościanu. ZADANIA OTWARTE ZADANIE 1 DWUDZIESTOŚCIAN FOREMNY Wiemy, że z trzech złotych prostokątów możn skonstruowć dwudziestościn foremny. Wystrczy wykzć, że długości boków trójkąt ABC n rysunku obok są równe.

Bardziej szczegółowo

Całki oznaczone. Funkcja górnej granicy całkowania. Zastosowania całek oznaczonych. Całki niewłaściwe. Małgorzata Wyrwas

Całki oznaczone. Funkcja górnej granicy całkowania. Zastosowania całek oznaczonych. Całki niewłaściwe. Małgorzata Wyrwas Cłki oznczone Definicj, włsności i oblicznie cłek oznczonych. Wrtość średni funkcji. Funkcj górnej grnicy cłkowni. Zstosowni cłek oznczonych. Cłki niewłściwe. Młgorzt Wyrws Ktedr Mtemtyki Wydził Informtyki

Bardziej szczegółowo

Arkusz 1 - karta pracy Całka oznaczona i jej zastosowania. Całka niewłaściwa

Arkusz 1 - karta pracy Całka oznaczona i jej zastosowania. Całka niewłaściwa Arkusz - krt prcy Cłk oznczon i jj zstosowni. Cłk niwłściw Zdni : Obliczyć nstępując cłki oznczon 5 d 5 d + 5 + 7 d Zuwżmy, ż d, Stąd d, + 5 + 7 d + ] 7 + + ln d cos sin d d ]. d + d 5, d + 5 + 7 7 7 d

Bardziej szczegółowo

ZADANIA Z GEOMETRII RÓŻNICZKOWEJ NA PIERWSZE KOLOKWIUM

ZADANIA Z GEOMETRII RÓŻNICZKOWEJ NA PIERWSZE KOLOKWIUM ZADANIA Z GEOMETRII RÓŻNICZKOWEJ NA PIERWSZE KOLOKWIUM. Koło o promieniu n płszczyźnie Oxy oczy się bez poślizgu wzdłuż osi Ox. Miejsce geomeryczne opisne przez punk M leżący n obwodzie ego koł jes cykloidą.

Bardziej szczegółowo

Redukcja układów sił działających na bryły sztywne

Redukcja układów sił działających na bryły sztywne 1 Redukcj ukłdów sił dziłjących n bryły sztywne W zdnich tego rozdziłu wykorzystuje się zsdy redukcji ukłdów sił wykłdne w rmch mechniki ogólnej i powtórzone w tomie 1 podręcznik. Zdnie 1 Zredukowć ukłd

Bardziej szczegółowo

Wymagania na poszczególne oceny z matematyki w Zespole Szkół im. St. Staszica w Pile. Kl. II poziom podstawowy

Wymagania na poszczególne oceny z matematyki w Zespole Szkół im. St. Staszica w Pile. Kl. II poziom podstawowy Wymgni n poszczególne oceny z mtemtyki w Zespole Szkół im. St. Stszic w Pile 1. SUMY ALGEBRAICZNE Kl. II poziom podstwowy Uczeń otrzymuje ocenę dopuszczjącą, jeśli: rozpoznje jednominy i sumy lgebriczne

Bardziej szczegółowo

Materiały diagnostyczne z matematyki poziom podstawowy

Materiały diagnostyczne z matematyki poziom podstawowy Mteriły dignostyczne z mtemtyki poziom podstwowy czerwiec 0 Klucz odpowiedzi do zdń zmkniętych orz schemt ocenini Mteriły dignostyczne przygotowł Agt Siwik we współprcy z nuczycielmi mtemtyki szkół pondgimnzjlnych:

Bardziej szczegółowo

Wymagania na poszczególne oceny z matematyki w Zespole Szkół im. St. Staszica w Pile. Kl. I poziom podstawowy

Wymagania na poszczególne oceny z matematyki w Zespole Szkół im. St. Staszica w Pile. Kl. I poziom podstawowy Wymgni n poszczególne oceny z mtemtyki w Zespole Szkół im. St. Stszic w Pile. LICZBY RZECZYWISTE Kl. I poziom podstwowy podje przykłdy liczb: nturlnych, cłkowitych, wymiernych, niewymiernych, pierwszych

Bardziej szczegółowo

Pierwiastek z liczby zespolonej

Pierwiastek z liczby zespolonej Pierwistek z liczby zespolonej Twierdzenie: Istnieje dokłdnie n różnych pierwistków n-tego stopni z kżdej liczby zespolonej różnej od zer, tzn. rozwiązń równni w n z i wszystkie te pierwistki dją się zpisć

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z matematyki Klasa IIB. Rok szkolny 2013/2014 Poziom podstawowy

Wymagania edukacyjne z matematyki Klasa IIB. Rok szkolny 2013/2014 Poziom podstawowy Wymgni edukcyjne z mtemtyki Kls IIB. Rok szkolny 2013/2014 Poziom podstwowy FUNKCJA KWADRATOWA Uczeń otrzymuje ocenę dopuszczjącą lub dostteczną, jeśli: 2 rysuje wykres funkcji f ( ) i podje jej włsności

Bardziej szczegółowo

KOMPENDIUM MATURZYSTY Matematyka poziom podstawowy

KOMPENDIUM MATURZYSTY Matematyka poziom podstawowy KOMPENDIUM MATURZYSTY Mtemtyk poziom podstwowy Publikcj dystrybuown bezpłtnie Dostępn n stronie: Kompendium do pobrni n stronie: SPIS TREŚCI. Potęgi i pierwistki... W tym:. Wykorzystnie wzorów;. Przeksztłcnie

Bardziej szczegółowo

Zastosowanie multimetrów cyfrowych do pomiaru podstawowych wielkości elektrycznych

Zastosowanie multimetrów cyfrowych do pomiaru podstawowych wielkości elektrycznych Zstosownie multimetrów cyfrowych do pomiru podstwowych wielkości elektrycznych Cel ćwiczeni Celem ćwiczeni jest zpoznnie się z możliwościmi pomirowymi współczesnych multimetrów cyfrowych orz sposobmi wykorzystni

Bardziej szczegółowo

Macierz. Wyznacznik macierzy. Układ równań liniowych

Macierz. Wyznacznik macierzy. Układ równań liniowych Temt wykłdu: Mcierz. Wyzncznik mcierzy. Ukłd równń liniowych Kody kolorów: żółty nowe pojęcie pomrńczowy uwg kursyw komentrz * mterił ndobowiązkowy Ann Rjfur, Mtemtyk Zgdnieni. Pojęci. Dziłni n mcierzch.

Bardziej szczegółowo

O SZEREGACH FOURIERA. T (x) = c k e ikx

O SZEREGACH FOURIERA. T (x) = c k e ikx O SZEREGACH FOURIERA Funkcję postci. Wielominy i szeregi trygonometryczne. T x = N k= N c k e ikx nzywmy wielominem trygonometrycznym. Jk widć, wielomin trygonometryczny jest funkcją okresową o podstwowym

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN KLASYFIKACYJNYCH Z MATEMATYKI POZIOM PODSTAWOWY KLASA 2

WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN KLASYFIKACYJNYCH Z MATEMATYKI POZIOM PODSTAWOWY KLASA 2 WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN KLASYFIKACYJNYCH Z MATEMATYKI POZIOM PODSTAWOWY KLASA 2 1. SUMY ALGEBRAICZNE rozpoznje jednominy i sumy lgebriczne

Bardziej szczegółowo

TEORIA PŁYT I POWŁOK (KIRCHHOFFA-LOVE)

TEORIA PŁYT I POWŁOK (KIRCHHOFFA-LOVE) 1. TEORIA PŁYT CIENKOŚCIENNYCH 1 1. 1. TEORIA PŁYT I POWŁOK (KIRCHHOFFA-LOVE) Płyt jest to ukłd ogrniczony dwom płszczyznmi o młej krzywiźnie. Odległość między powierzchnimi ogrniczjącymi tę wysokość płyty

Bardziej szczegółowo