URZĄD KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO WARSZAWA, 2011 DAR/A/J/2011/001

Transkrypt

1 EKONOMETRYCZNA ANALIZA POPYTU NA KREDYT W POLSKIEJ GOSPODARCE URZĄD KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO WARSZAWA, 2011 DAR/A/J/2011/001

2 Piotr Wdowiński 1 Deprtment Anliz Rynkowych SŁOWA KLUCZOWE: POPYT NA KREDYT, PODAŻ KREDYTU, WZROST GOSPODARCZY, MODEL EKONOMETRYCZNY, ANALIZA SYMULACYJNA 1 Autor jest diunktem w Ktedrze Ekonometrii (Instytut Ekonometrii) Uniwersytetu Łódzkiego. 2

3 SYNTEZA Wzrost gospodrczy jest uzleżniony od stilnego funkcjonowni sektor finnsowego kredyt nkowy stnowi jedną z kluczowych ktegorii ekonomicznych odpowiedzilnych z stymulownie rozwoju. W wrunkch ndwyżkowego popytu n kredyt, ze względu n występujące ryzyk kredytowe, pojwi się jego rcjonownie (reglmentcj), które jest zgodne z rcjonlnym zchowniem instytucji nkowych. W prktyce ozncz to, że kredyt dl części kredytoiorców jest niedostępny ez względu n jego cenę. Bnki nie są skłonne do udzielni kredytów po wyższej stopie n rzecz ryzykownych kredytoiorców. Są rczej skłonne do formułowni wrunków kredytowych w sposó, który zezpiecz ich interesy i kreowni popytu ze strony kredytoiorców cechujących się odpowiednio niskim poziomem ryzyk. Zpewnienie stilności finnsowej może yć w tym kontekście postrzegne jko utrzymnie stilności pośrednictw finnsowego w knle kredytowym, czyli dostępu przez podmioty o kceptowlnej zdolności kredytowej do finnsowni kredytem nkowym. M to szczególne znczenie dl mniejszych podmiotów gospodrczych, które są silniej uzleżnione od kredytu nkowego niż firmy duże, które mją lterntywne źródł dostępu do finnsowni. W wyniku przeprowdzonych nliz symulcyjno-prognostycznych w oprciu o oprcowny w UNKF model ekonometryczny jko njwżniejsze czynniki ryzyk zidentyfikowno stopę procentową, kurs wlutowy orz jkość portfeli udzielonych przez nki kredytów. Szczególną uwgę zwrc wyrźny wpływ wzrostu wolumenu kredytów zgrożonych w ktegorii kredytów dl gospodrstw domowych n spdek efektywnego popytu n kredyty mieszkniowe i konsumpcyjne, w konsekwencji n ogrniczenie konsumpcji, inwestycji orz produktu krjowego. Efekty wywołne pogorszeniem się jkości portfel kredytów dl przedsięiorstw zostły oszcowne jko słsze. Zprezentowne wyniki potwierdzją przyjęty w Polsce kierunek dziłń ndzorczych i regulcyjnych, których priorytetem jest ogrnicznie ryzyk pogorszeni jkości portfeli kredytowych nków. 3

4 SPIS TREŚCI 1 Wprowdzenie Znczenie knłu kredytowego dl rozwoju gospodrczego Podż kredytu w świetle dń rynku polskiego Rol zezpieczeń w dziłlności kredytowej Aktulny stn rynku kredytowego w Polsce Ekonometryczny model rynku kredytowego Anliz symulcyjn Złożeni symulcji Wnioski wynikjące z przeprowdzonej nlizy Podsumownie...15 LITERATURA...16 SPIS RYSUNKÓW...17 SPIS TABLIC...17 ANEKS...18 A.1 Schemt powiązń zmiennych w modelu...18 A.2 Mnożniki

5 1 Wprowdzenie Kredyt stnowi jedną z wżniejszych ktegorii ekonomicznych odpowiedzilnych z wzrost gospodrczy. Relcj pomiędzy popytem n kredyt jego podżą uwzględni efekty pozcenowe, które sprwiją, że w pewnych wrunkch podż stje się nieelstyczn. W wrunkch ndwyżkowego popytu n kredyt, ze względu n występujące ryzyk kredytowe, pojwi się jego rcjonownie (reglmentcj), które jest zgodne z rcjonlnym zchowniem instytucji kredytowych, oprtym n mksymlizcji zysku (Hodgmn 1960, Jffee i Modiglini 1969, Jffee 1971, Koskel 1976). Zdniem Hodgmn, podż kredytu w odniesieniu do indywidulnego kredytoiorcy stje się nieelstyczn ze względu n stopę procentową, jeśli t ustl się n poziomie, powyżej którego kredytodwc nie jest skłonny do udzieleni kredytu. M to związek z występowniem ryzyk niewypłclności. Już Jffee i Modiglini (1969) zwrócili uwgę, że rcjonownie kredytu odyw się z wykorzystniem odźców pozcenowych, w sytucji, gdy popyt n kredyt przewyższ jego podż. Zwykle kredytoiorc nie otrzymuje kredytu przewyższjącego pewną wrtość, ez względu n jego skłonność do zpłceni wyższej ceny (stopy procentowej). W tkim zchowniu instytucji kredytowych uptruje się ich rcjonlnego dziłni. W prktyce ozncz to, że kredyt dl części kredytoiorców jest niedostępny ez względu n jego cenę. W wrunkch podwyższonego ryzyk, np. w okresie kryzysu finnsowego, kredytoiorcom trudno znleźć lterntywne źródł finnsowni, gdyż pozyskiwnie informcji n rynku kredytowym jest kosztowne, co zncznie ogrnicz możliwości przesuwni popytu. Zdniem Stiglitz i Weiss (1981) wrunki rcjonowni kredytu możn uznć z wrunki równowgi, gdyż nki udzieljąc kredytu iorą pod uwgę nie tylko stopę procentową, lecz również ryzyko kredytowe. Poniewż stop oprocentowni kredytu może wpływć n ryzyko kredytowe w wrunkch symetrii informcji, to może również wpływć n wrunki trnskcji kredytowej. Wówczs nie może jednocześnie równowżyć rynku. Wzrost stopy procentowej może pociągć z soą ngżownie się kredytoiorców w rdziej ryzykowne inwestycje, które w rzie niepowodzeni prowdzą do powstni ryzyk niewypłclności i zmniejszją dochód nku. W związku z powyższym nki nie są skłonne do udzielni kredytów po wyższej stopie n rzecz ryzykownych kredytoiorców. Są rczej skłonne do formułowni wrunków kredytowych w sposó, który zezpiecz ich interesy i kreowni popytu ze strony kredytoiorców cechujących się kceptowlnym poziomem ryzyk, co również jest przejwem rcjonlnego dziłni podmiotów sektor nkowego. W tym kontekście zpewnienie stilności systemu finnsowego, szczególnie sektor nkowego jest głównym zdniem instytucji ndzorczej orz jednym z wżniejszych oszrów dziłni nku centrlnego. Istotne znczenie dl skuteczności dziłń ndzorczych i polityki pieniężnej m segmentcj rynku kredytowego. N przeciwległych iegunch występują kredytoiorcy nieryzykowni i rdzo ryzykowni. Pierwsi konkurują ceną, ntomist ci osttni nie mją szns n otrzymnie kredytu. Pomiędzy nimi zś występują tcy, woec których stosuje się rcjonownie kredytu, które może yć szczególnie dotkliwe w wrunkch pogrszjącej się koniunktury. W wrunkch kryzysu rcjonownie kredytu dotyk wszystkich kredytoiorców, gdyż wówczs nwet duże firmy, orczone mniejszym ryzykiem niewypłclności, mją zncznie ogrniczony dostęp do kredytów. Zdniem Blinder i Stiglitz (1983) unikln pozycj nków w systemie kredytowym dje nkowi centrlnemu dodtkową możliwość wpływni n sferę relną. Bnki odgrywją szczególną rolę w systemie finnsowym. Są owiem wyposżone w nrzędzi monitorowni ryzyk i funkcjonowni w wrunkch symetrii informcji n rynku kredytowym. Kredyt jest kluczową ktegorią ekonomiczną odpowiedzilną z wzrost gospodrczy Dl części podmiotów kredyt jest niedostępny ez względu n jego cenę W wrunkch kryzysu rcjonownie kredytu dotyk wszystkich kredytoiorców Stilność systemu finnsowego jest osią dziłń instytucji ndzoru finnsowego i nku centrlnego 5

6 2 Znczenie knłu kredytowego dl rozwoju gospodrczego Jest oczywiste, że wpływ polityki pieniężnej relizuje się rozmitymi knłmi. Jednym z wżniejszych jest knł kredytowy, jko ziór czynników, które wzmcniją trdycyjne efekty związne ze zminą stóp procentowych (Bernnke i Gertler 1995). Knł kredytowy nie jest osonym knłem trnsmisji, lecz mechnizmem wzmcnijącym. Bezpośrednie efekty polityki pieniężnej w odniesieniu do przedsięiorstw ulegją wzmocnieniu poprzez zminy premii finnsowni zewnętrznego (EFP), którą definiuje się jko różnicę pomiędzy kosztem zewnętrznego pozyskni kpitłu (emisj kcji lu długu) kosztem finnsowni wewnętrznego (środki włsne). Jej rozmir odzwierciedl niedoskonłości rynku kredytowego, n którym zchodzi kolizj oczekiwnej stopy zwrotu nków i kosztów finnsowni ponoszonych przez potencjlnych kredytoiorców. Polityk pieniężn oddziłuje również poprzez knły: ilnsowy i kredytowy n decyzje gospodrstw domowych o zkupie dór trwłego użytku, jk smochody i nieruchomości. Boldin (1994) skonstruowł miernik ociążeni (ciężru) hipotecznego, stnowiącego ilorz płtności hipotecznych i dochodu kredytoiorców. Ociążenie hipoteczne m duże przełożenie n popyt n nieruchomości. Zcieśnienie polityki pieniężnej oddziłuje n ilns gospodrstw domowych i w konsekwencji n ich popyt. Stąd polityk pieniężn m duży wpływ n popyt inwestycyjny firm i gospodrstw domowych. Polityk pieniężn i dziłni o chrkterze ndzorczym w systemie nkowym mją szczególny wpływ n decyzje mniejszych podmiotów gospodrczych, które są silniej uzleżnione od kredytu nkowego niż firmy duże, które mją lterntywny dostęp do kpitłu poprzez rynek kcji, w rmch usług trnsgrnicznych ze strony nków zgrnicznych lu w drodze dokpitlizowni przez spółki dominujące (spółki-mtki). W wrunkch podwyższonego ryzyk n rynku finnsowym, podniesienie stopy procentowej przez nki prowdzi do pogorszeni się jkości projektów inwestycyjnych, o których finnsownie strją się firmy. Przedsięiorstw relizujące projekty o wysokim ryzyku i jednocześnie o wysokiej oczekiwnej stopie zwrotu są w stnie zkceptowć wyższy koszt kredytu. Firmy poszukujące finnsowni dl projektów o niskim ryzyku (niższej stopie zwrotu) mogą nie zdecydowć się n wystąpienie do nku o finnsownie inwestycji przy wyższym koszcie kredytu, gdyż może się on stć nieopłcln. Wzrost stopy procentowej może ztem oznczć elimincję nieryzykownych projektów z grupy potencjlnych kredytoiorców. To zś oniż oczekiwną stopę zwrotu nków z portfel udzielonych kredytów. Podone efekty jk w oszrze kredytów dl przedsięiorstw występują w odniesieniu do kredytów dl gospodrstw domowych, głównie w oszrze kredytów hipotecznych. Ogrniczenie kcji kredytowej dl gospodrstw domowych, w wrunkch rku dostępu do innych form finnsowni, ogrnicz popyt tych osttnich n dor trwłego użytku. Podonie wzrost stóp procentowych ogrnicz możliwości finnsowe gospodrstw domowych i wpływ n zhmownie popytu. Jeśli n skutek wzrostu stóp procentowych gospodrstw domowe oceniją wysoko prwdopodoieństwo pogorszeni się ich sytucji finnsowej, to nie są skłonne inwestowć w niepłynne ktyw (np. nieruchomości), lecz w ezpieczne ktyw o dużej płynności. 3 Podż kredytu w świetle dń rynku polskiego Bdni przeprowdzone dl Polski (Wróel i Pwłowsk 2002, Chmielewski 2005) pokzują, że restrykcyjn polityk pieniężn m wpływ n ogrniczenie podży kredytu, szczególnie w odniesieniu do mniejszych nków o niskiej kpitlizcji. Łyzik, Przystup i Wróel (2008) pokzli, że nki zwiększją podż kredytów w przypdku wzrostu stopy procentowej od udzielnych pożyczek i ogrniczją podż w przypdku wzrostu stopy referencyjnej NBP. Zrówno podż, jk i popyt regują n zminy stopy procentowej z opóźnieniem. W Polsce są przesłnki z występowniem trdycyjnego knłu kredytowego, lecz o ogrniczonej sile wpływu. Występuje pondto odmienn skl dostosowń podży różnych kredytów nkowych. W szczególności, zcieśnienie polityki pieniężnej prowdzi do ogrniczeni kcji kredytowej w nkch w oręie Knł kredytowy jest ziorem czynników, które wzmcniją trdycyjne efekty związne ze zminą stóp procentowych Polityk pieniężn i dziłni ndzorcze mją silny wpływ n decyzje mniejszych podmiotów gospodrczych W Polsce są przesłnki z występowniem trdycyjnego knłu kredytowego o ogrniczonej sile wpływu 6

7 kredytów krótkoterminowych, w mniejszym stopniu zś kredytów długoterminowych. To pokzuje, że różne rodzje kredytów nie są uwżne przez nki z liskie sustytuty. Kluczowe w zkresie podży kredytów wydje się utrzymywnie przez nki komercyjne w Polsce portfeli o dużej płynności, które łgodzą skutki restrykcyjnej polityki pieniężnej. W oprcowniu Łyzik, Przystupy i Wróel (2008) wyrżono pogląd, że nki w Polsce poległy rdziej n portfelu płynnych ktywów niż n finnsowniu przez spółki (nki) dominujące (por. również Łyzik 2000). Łyzik, Przystup i Wróel (2008) n podstwie modelu wektorowej korekty łędem (VECM) dl okresu pokzli, że sytucj ilnsow firm m w ogrniczonym zkresie wpływ n decyzje nków o zgłoszeniu podży kredytu. Innowcje finnsowe orz rosnąc rol giełdy w pozyskiwniu kpitłu mogą ogrniczć rolę knłu kredytowego w trnsmisji polityki pieniężnej. 4 Rol zezpieczeń w dziłlności kredytowej Funkcjonownie rynku kredytowego jest w dużym stopniu uzleżnione od form zezpieczeni kredytu. Zdniem Stiglitz i Weiss (1981) nie występują siły rynkowe, które mogłyy zrównowżyć popyt i podż kredytów. Gdyy owiem nki zgodziły się n wyższą stopę procentową, to w konsekwencji ich dochód mógły ulec oniżeniu ze względu n występownie symetrii informcji. W wrunkch nrstjącej symetrii informcji nwet njrdziej stilne podmioty gospodrcze mogą yć pozwione finnsowni. Kryzys finnsowy możn nzwć sytucją, w której gwłtownie nrst prolem symetrii informcji. Mishkin (1994) podł pięć czynników, które mogą wpływć n nsilnie się sytucji kryzysowych: wzrost stóp procentowych, spdki cen giełdowych, nieoczekiwny spdek inflcji, wzrost niepewności, pnik w sektorze nkowym. Stąd symetri informcji prowdzi do rcjonowni kredytu, wprowdzenie zś restrykcji kredytowych w postci zezpieczeni kredytu służy złgodzeniu tej symetrii. W literturze przedmiotu dotyczącej roli zezpieczeni kredytu wnioski nie są jednoznczne (Jiménez i in. 2006, Steijvers i Voordeckers 2009). W większości dń pokzno, że konieczność zezpieczeni kredytu dził dyscyplinująco n kredytoiorców (Berger i Udell 1995, Chkrorty i Hu 2006, Voordeckers i Steijvers 2006). Wymgni dotyczące zezpieczeni kredytu znlzły wyrz w Nowej Umowie Kpitłowej (Śpiewk, Thor i Witkowski 2008). Zezpieczenie kredytu może wpływć n zwiększenie podży kredytu, co zmniejsz prwdopodoieństwo wystąpieni jego rcjonowni. 5 Aktulny stn rynku kredytowego w Polsce Zostrzenie polityki kredytowej w Polsce w ltch yło nturlną konsekwencją utrzymującego się podwyższonego ryzyk w niektórych sektorch gospodrki orz wzrostu wolumenu kredytów o stwierdzonej utrcie wrtości. Z nliz rynku kredytowego (por. np. NBP 2010) wynik, że w III kwrtle 2010 r. większość nków zostrzył kryteri udzielni kredytów dl gospodrstw domowych. W przypdku przedsięiorstw zostrzenie polityki kredytowej dotyczyło przede wszystkim młych i średnich przedsięiorstw. Jednocześnie nstąpiło łgodzenie wrunków kredytowni, w szczególności w zkresie mrż oprocentowni kredytów, zrówno w odniesieniu do kredytów dl gospodrstw domowych, jk i przedsięiorstw. Zostrzenie polityki kredytowej miło związek z wprowdzeniem przez Komisję Ndzoru Finnsowego Rekomendcji T, szczególnie w oszrze kredytów dl gospodrstw domowych. W zkresie kredytów dl przedsięiorstw czynnikiem o njwiększym znczeniu ył słnąc jkość portfel kredytowego. W opinii nków w III kwrtle 2010 r. popyt n kredyt konsumpcyjny uległ niezncznemu oniżeniu. Jednocześnie w njliższej przyszłości nki spodziewją się dlszego zostrzeni polityki kredytowej orz wzrostu popytu n kredyt konsumpcyjny. W przypdku kredytu mieszkniowego nki n ogół decydowły się n zostrzenie polityki kredytowej, jednocześnie oniżjąc mrże, uzsdnijąc to głównie silną presją konkurencyjną n rynku. Bnki spodziewją się również wyższego popytu n kredyt mieszkniowy. W oszrze kredytu dl przedsięiorstw większość nków nie zmienił polityki kredytowej, decydując się n oniżkę mrż. Nleży zwrócić uwgę n spdek popytu ze strony dużych przedsięiorstw. Jednk t tendencj, zgodnie z przewidywnimi, powinn ulec zminie. W njliższej przyszłości nki nie przewidują Celem zezpieczeni kredytu jest złgodzenie symetrii informcji Zostrzenie polityki kredytowej w Polsce w ltch yło konsekwencją podwyższonego ryzyk w niektórych sektorch gospodrki 7

8 zmin polityki kredytowej woec dużych przedsięiorstw. Spodziewją się jednk niezncznego zostrzeni polityki kredytowej woec młych i średnich przedsięiorstw. Popyt n kredyt powinien stilnie rosnąć. Tlic 1. Tempo wzrostu wolumenu kredytu w cench ieżących Wyszczególnienie I II III IV I II III IV I II kwrtlne temp wzrostu (w proc.) kredyty konsumpcyjne 5,4 7,9 8,1 6,7 3,5 3,9 3,3 1,4 0,2 1,5 kredyty mieszkniowe 9,5 5,5 11,0 22,4 9,5-1,1 0,2 2,7 0,9 12,4 kredyty dl przedsięiorstw 7,0 6,0 6,0 6,3 4,4-3,1-1,9-3,5-1,8 2,0 kredyty ogółem 7,3 6,4 7,6 11,2 5,9-0,5 0,3 0,1 0,1 5,9 Do oliczeń przyjęto gregty kredytu wyrżone w złotych. Źródło: oliczeni włsne n podstwie dnych NBP. N podstwie tl. 1 możn stwierdzić, że w 2009 r. efektywny popyt 2 n poszczególne rodzje kredytów uległ osłieniu. Poprw ogólnej sytucji mkroekonomicznej, w tym temp wzrostu spowodowł wzrost kcji kredytowej w II kw r., szczególnie w przypdku kredytu mieszkniowego. 6 Ekonometryczny model rynku kredytowego W celu oceny podstwowych tendencji w ksztłtowniu się efektywnego popytu n kredyt w ujęciu zdezgregownym orz jego wpływu n podstwowe wskźniki mkroekonomiczne zudowno współzleżny model ekonometryczny w oprciu o dne kwrtlne. Z pomocą modelu możn przeprowdzć cykliczne, krótkookresowe nlizy symulcyjno-prognostyczne. W modelu zdezgregowno wolumen kredytu ogółem n kredyt: konsumpcyjny i mieszkniowy dl gospodrstw domowych orz kredyt dl przedsięiorstw. Ojśniono główne ktegorie mkroekonomiczne: konsumpcję indywidulną, nkłdy inwestycyjne, inflcję CPI, podż pieniądz M2, stopy oprocentowni kredytów: konsumpcyjnych, mieszkniowych i dl przedsięiorstw. N rys. A1 (por. neks) podno schemt powiązń zmiennych w modelu. Model zwier 11 równń stochstycznych, 2 tożsmości (dl i wolumenu kredytu ogółem) orz 24 równni generujące pozostłe wielkości (w tym wielkości w cench ieżących, kwrtlne i roczne temp wzrostu wyrnych zmiennych) 3. Odpowiednie komponenty kredytu poddno urelnieniu z pomocą jednopodstwowego indeksu CPI. Prmetry modelu oszcowno klsyczną metodą njmniejszych kwdrtów w oprciu o kwrtlne szeregi sttystyczne o zmiennej liczeności (w zleżności od dostępności dnych). Pró njdłuższ liczył 57 oserwcji (1996Q2-2010Q2), njkrótsz zś 28 oserwcji (2003Q3-2010Q2). Do njwżniejszych wyników estymcji prmetrów modelu nleży zliczyć nstępujące: zminy relnej konsumpcji indywidulnej yły silnie uzleżnione od zmin (elstyczność 0,73) i kredytu konsumpcyjnego (elstyczność 0,05), w zminch relnych nkłdów inwestycyjnych zznczył się siln inercj orz wpływ (elstyczność 0,34) i stopy oprocentowni kredytów dl przedsięiorstw (semi-elstyczność -0,01), w zminch relnego kredytu konsumpcyjnego zuwżono silną inercję orz wpływ (krótkookresow elstyczność 0,13), stopy oprocentowni kredytów konsumpcyjnych (semi-elstyczność -0,01) i udziłu kredytów dl gospodrstw domowych ze stwierdzoną utrtą wrtości (semi-elstyczność -0,01), Model ekonometryczny pozwl n przeprowdznie cyklicznych nliz symulcyjnoprognostycznych Zminy relnego popytu yły uzleżnione od zmin i stóp procentowych 2 Jko efektywny popyt nleży tu rozumieć popyt, który fktycznie relizuje się n rynku w formie zwrtych umów kredytowych. 3 Przewiduje się rozudowę modelu, uwzględnijącą równni dl nominlnego kursu wlutowego złotego, importu orz eksportu. 8

9 zminy relnego kredytu mieszkniowego yły zleżne od (elstyczność 1,08), stopy oprocentowni kredytów mieszkniowych (semi-elstyczność - 0,04), kursu frnk szwjcrskiego (elstyczność -0,75) orz udziłu kredytów zgrożonych dl gospodrstw domowych (semi-elstyczność -0,12), relny kredyt dl przedsięiorstw cechowł się silną inercją, pondto jego zminy zleżły od (krótkookresow elstyczność 0,19), stopy oprocentowni kredytów dl przedsięiorstw (semi-elstyczność -2) orz udziłu kredytów dl przedsięiorstw ze stwierdzoną utrtą wrtości (semi-elstyczność -5), w równniu kwrtlnej inflcji CPI zstosowno mechnizm korekty łędów, przy czym w roli zmiennych ojśnijących przyjęto podż pieniądz M2 i stopę referencyjną NBP, korekt względem ścieżki długookresowej wynosił 19% kwrtlnie 4, przyjęto, że njwżniejszym czynnikiem krecji pieniądz M2 są zminy wolumenu kredytu ogółem (elstyczność krótkookresow 0,46); zstosowno mechnizm korekty łędów, korekt wynosił 13% kwrtlnie, w odniesieniu do stóp oprocentowni kredytów: konsumpcyjnych, mieszkniowych i dl przedsięiorstw zstosowno mechnizm korekty łędów względem stnu równowgi określonego z pomocą związku wymienionych stóp ze stopą referencyjną NBP 5, ntychmistow, krótkookresow rekcj stopy oprocentowni kredytów konsumpcyjnych n 1 punktową zminę stopy referencyjnej wyniosł 0,28 punktu proc., ntomist korekt względem związku równowgi wyniosł 0,22 punktu proc. kwrtlnie, ntychmistow, krótkookresow rekcj stopy oprocentowni kredytów mieszkniowych n 1 punktową zminę stopy referencyjnej wyniosł 0,54 punktu proc., ntomist korekt względem związku równowgi wyniosł 0,27 punktu proc. kwrtlnie, ntychmistow, krótkookresow rekcj stopy oprocentowni kredytów dl przedsięiorstw n 1 punktową zminę stopy referencyjnej wyniosł 0,81 punktu proc., ntomist korekt względem związku równowgi wyniosł 0,22 punktu proc. kwrtlnie. Nleży podkreślić, że model nie specyfikuje wszystkich wżnych relcji ekonomicznych, w tym np. równń ehwiorlnych dl eksportu i importu, stąd sldo rchunku orotów ieżących pozostje zmienną egzogeniczną, model zś stnowi znczne uproszczenie rzeczywistości. 7 Anliz symulcyjn W celch weryfikcji modelu przeprowdzono symulcję zową - sttyczną i dynmiczną (rozwiąznie kontrolne). Błędy symulcji n ogół nie przekrczły 10%, co w prktyce ozncz dore dopsownie modelu do dnych empirycznych. Nie stwierdzono pondto zncznych różnic w ścieżkch rozwiązń pomiędzy symulcją sttyczną i dynmiczną, co wskzuje n poprwną specyfikcję dynmiki systemu. 7.1 Złożeni symulcji Podstwowe zstosownie modelu m związek z możliwością przeprowdzeni n jego podstwie nliz symulcyjno-kontrolnych, ze szczególnym uwzględnieniem zmin efektywnego popytu n kredyt. W związku z występującymi w modelu zmiennymi sterującymi, z których część możn utożsmić z czynnikmi ryzyk dl sektor Stopy oprocentowni kredytów zleżły w różnym stopniu od zmin stopy referencyjnej Weryfikcj modelu w oprciu o symulcję historyczną potwierdził jego dore dopsownie do dnych empirycznych 4 Nleży zwrócić uwgę, że wprowdzenie czynników o chrkterze kosztowym do równni inflcji, w tym również związnych z kursem wlutowym, np. poprzez ceny trnskcyjne w imporcie, mogłoy spowodowć zminę wnioskowni o wpływie tego kursu n polską gospodrkę. 5 Wśród kierunków dlszych dń przewiduje się uwzględnienie w knle trnsmisji polityki pieniężnej również krótkookresowej stopy WIBOR, stnowiącej element konstrukcji oprocentowni umów hipotecznych w Polsce. 9

10 finnsowego, przeprowdzono historyczną nlizę mnożnikową ze względu n nstępujące zkłóceni podtrzymne i impulsowe, polegjące n wzroście: stopy referencyjnej NBP o 1 punkt proc., kursu frnk szwjcrskiego (wyrżonego w złotych) o 10% (deprecjcj złotego względem frnk), mrży kredytowej dl kredytu konsumpcyjnego o 1 punkt proc., mrży kredytowej dl kredytu mieszkniowego o 1 punkt proc., mrży kredytowej dl kredytu dl przedsięiorstw o 1 punkt proc., udziłu kredytów zgrożonych dl gospodrstw domowych o 10%, udziłu kredytów zgrożonych dl przedsięiorstw o 10%. Tlice 2-8 przedstwiją odchyleni od ścieżki zowej rozwiązni dynmicznego w punktch proc. dl inflcji CPI (r/r) orz odchyleni procentowe dl: konsumpcji indywidulnej, kredytu (w cench ieżących): dl przedsięiorstw, konsumpcyjnego, mieszkniowego i ogółem, nkłdów inwestycyjnych i. Zkłócenie oznczło odpowiednie zwiększenie wyrnej zmiennej sterującej wyłącznie w pierwszym roku symulcji (2004Q1-2004Q4), w cłym okresie (2004Q1-2010Q2). W tlicch 2-8 podno efekty dl czterech początkowych lt okresu symulcji jko przeciętne roczne. Dodtnie (ujemne) wrtości w tlicch oznczją, że wprowdzone zkłócenie spowodowłoy wyższą (niższą) relizcję dnej ktegorii ekonomicznej. Do wżnych czynników ryzyk zliczono fluktucje kursu wlutowego złotego względem frnk szwjcrskiego. Uwgę poświęcono również potencjlnym skutkom zminy mrż kredytowych. Mrże zostły zdefiniowne i oszcowne w oręie dostępnej próy sttystycznej jko przeciętn ndwyżk stóp oprocentowni poszczególnych gregtów kredytu pond stopę referencyjną NBP. W ten sposó wprowdzono do modelu przeciętną mrżę jko ocenę wyrzu wolnego w relcji długookresowej, stnowiącej związek stopy oprocentowni poszczególnych rodzjów kredytu ze stopą referencyjną NBP. Zkłócenie w symulcji wprowdzono w formie () impulsu orz () trwłej zminy zmiennej sterującej Tlic 2. Wzrost stopy referencyjnej NBP o 1 punkt proc. Wyszczególnienie Inflcj CPI (r/r) Konsumpcj indywiduln Kredyt dl przedsięiorstw Kredyt mieszkniowy Nkłdy inwestycyjne Zkłócenie Kolejne lt symulcji odchyleni w punktch proc. 0,0-0,3-0,1 0,0 0,0-0,2-0,3-0,3 odchyleni w proc. 0,0-0,6-0,7-0,6 0,0-0,5-1,2-1,8 0,0-0,5-0,9-1,1 0,0-0,5-1,4-2,4-0,4-1,2-1,5-1,3-0,4-1,6-3,1-4,4 0,1-2,3-1,3-1,8 0,1-2,3-3,6-5,3-0,1-1,0-1,0-1,2-0,1-1,0-2,1-3,4 0,0-1,1-1,4-0,9 0,0-1,1-2,5-3,4 0,1-0,7-0,9-0,7 0,1-0,7-1,6-2,3 Źródło: oliczeni włsne. 10

11 Tlic 3. Wzrost kursu frnk szwjcrskiego o 10% Wyszczególnienie Inflcj CPI (r/r) Konsumpcj indywiduln Kredyt dl przedsięiorstw Kredyt mieszkniowy Nkłdy inwestycyjne Zkłócenie Kolejne lt symulcji odchyleni w punktch proc. 0,0 0,0-0,1-0,1 0,0 0,0-0,1-0,1 odchyleni w proc. 0,0 0,0-0,1-0,2 0,0 0,0 0,0-0,2 0,0 0,0-0,1-0,2 0,0 0,0 0,0-0,2 0,0 0,0-0,1-0,2 0,0 0,0-0,1-0,3 0,0-3,5-3,5-0,1 0,0-3,5-7,0-7,1 0,0-0,7-0,9-0,1 0,0-0,7-1,7-2,1 0,0 0,0 0,0-0,2 0,0 0,0 0,0-0,2 0,0 0,0-0,1-0,2 0,0 0,0-0,1-0,3 Źródło: oliczeni włsne. Tlic 4. Wzrost mrży kredytowej dl kredytu konsumpcyjnego o 1 punkt proc. Wyszczególnienie Inflcj CPI (r/r) Konsumpcj indywiduln Kredyt dl przedsięiorstw Kredyt mieszkniowy Nkłdy inwestycyjne Zkłócenie Kolejne lt symulcji odchyleni w punktch proc. 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0-0,1 odchyleni w proc. 0,0-0,1-0,2-0,2 0,0-0,1-0,3-0,5 0,0 0,0-0,1-0,2 0,0 0,0-0,1-0,2-0,5-1,3-1,2-0,9-0,5-1,8-2,9-3,9 0,0 0,0-0,1-0,2 0,0 0,0-0,1-0,2-0,1-0,3-0,3-0,3-0,1-0,4-0,7-1,0 0,0 0,0-0,1-0,2 0,0 0,0-0,2-0,3 0,0-0,1-0,2-0,2 0,0-0,1-0,2-0,4 Źródło: oliczeni włsne. 11

12 Tlic 5. Wzrost mrży kredytowej dl kredytu mieszkniowego o 1 punkt proc. Wyszczególnienie Inflcj CPI (r/r) Konsumpcj indywiduln Kredyt dl przedsięiorstw Kredyt mieszkniowy Nkłdy inwestycyjne Zkłócenie Kolejne lt symulcji odchyleni w punktch proc. 0,0 0,0 0,0-0,1 0,0 0,0 0,0-0,1 odchyleni w proc. 0,0 0,0 0,0-0,1 0,0 0,0 0,0-0,1 0,0 0,0 0,0-0,1 0,0 0,0 0,0-0,1 0,0 0,0 0,0-0,1 0,0 0,0 0,0-0,2 0,0-1,7-2,5 0,1 0,0-1,7-4,1-4,1 0,0-0,3-0,6 0,0 0,0-0,3-1,0-1,2 0,0 0,0 0,0-0,1 0,0 0,0 0,0-0,1 0,0 0,0 0,0-0,1 0,0 0,0 0,0-0,2 Źródło: oliczeni włsne. Tlic 6. Wzrost mrży kredytowej dl kredytu dl przedsięiorstw o 1 punkt proc. Wyszczególnienie Inflcj CPI (r/r) Konsumpcj indywiduln Kredyt dl przedsięiorstw Kredyt mieszkniowy Nkłdy inwestycyjne Zkłócenie Kolejne lt symulcji odchyleni w punktch proc. 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 odchyleni w proc. 0,0-0,1-0,3-0,2 0,0-0,1-0,4-0,6 0,0-0,2-0,4-0,4 0,0-0,2-0,5-1,0 0,0 0,0-0,2-0,3 0,0 0,0-0,2-0,5 0,0 0,0-0,1-0,4 0,0 0,0-0,1-0,4 0,0-0,1-0,2-0,3 0,0-0,1-0,3-0,6 0,0-0,5-0,9-0,6 0,0-0,5-1,3-2,0 0,0-0,2-0,4-0,3 0,0-0,2-0,6-0,8 Źródło: oliczeni włsne. 12

13 Tlic 7. Wzrost udziłu kredytów zgrożonych dl gospodrstw domowych o 10% Wyszczególnienie Inflcj CPI (r/r) Konsumpcj indywiduln Kredyt dl przedsięiorstw Kredyt mieszkniowy Nkłdy inwestycyjne Zkłócenie Kolejne lt symulcji odchyleni w punktch proc. 0,0 0,0-0,2-0,1 0,0 0,0-0,2-0,3 odchyleni w proc. 0,0-0,1-0,5-0,6 0,0-0,1-0,6-1,1 0,0 0,0-0,3-0,6 0,0 0,0-0,3-0,9-0,8-2,9-2,2-1,7-0,8-3,5-5,0-5,6 0,0-9,2-2,8-0,7 0,0-9,2-10,2-8,8-0,2-2,4-1,2-0,8-0,2-2,5-3,6-4,0 0,0 0,0-0,4-0,6 0,0 0,0-0,4-0,9 0,0-0,1-0,5-0,7 0,0-0,1-0,6-1,2 Źródło: oliczeni włsne. Tlic 8. Wzrost udziłu kredytów zgrożonych dl przedsięiorstw o 10% Wyszczególnienie Inflcj CPI (r/r) Konsumpcj indywiduln Kredyt dl przedsięiorstw Kredyt mieszkniowy Nkłdy inwestycyjne Zkłócenie Kolejne lt symulcji odchyleni w punktch proc. 0,0 0,0 0,0-0,1 0,0 0,0 0,0-0,1 odchyleni w proc. 0,0 0,0 0,0-0,2 0,0 0,0 0,0-0,2 0,0-0,9-2,8-1,5 0,0-0,9-3,5-4,0 0,0 0,0 0,0-0,2 0,0 0,0 0,0-0,2 0,0 0,0 0,0-0,1 0,0 0,0 0,0-0,1 0,0-0,4-1,3-0,7 0,0-0,4-1,5-1,7 0,0 0,0 0,0-0,1 0,0 0,0 0,0-0,1 0,0 0,0 0,0-0,2 0,0 0,0 0,0-0,2 Źródło: oliczeni włsne. 13

14 7.2 Wnioski wynikjące z przeprowdzonej nlizy W świetle przeprowdzonej nlizy modelu i przedstwionych wyników symulcji możn zproponowć nstępujące wnioski z punktu widzeni efektywnego popytu. Stop referencyjn NBP. Wzrost stopy referencyjnej NBP powodowł stopniowe dostosownie stóp oprocentowni kredytów, które wrz z innymi czynnikmi (dochodowymi) miły wpływ n ksztłtownie się efektywnego popytu n kredyt. W konsekwencji przyjętego wzrostu stopy referencyjnej nleżłoy spodziewć się spdku efektywnego popytu n kredyt, njsilniej w oszrze kredytów mieszkniowych, njmniej zś w przypdku kredytów dl przedsięiorstw. Osłnięcie kcji kredytowej mogłoy skutkowć spdkiem konsumpcji indywidulnej i inwestycji, co wpłynęłoy n ogrniczenie (w ciągu czterech lt o nieco pond 2%). Jednocześnie nleży zuwżyć efekt ogrniczeni inflcji (w skli rocznej o 0,2-0,3 punktu proc.). Pondto, njsilniejszy efekt ogrniczeni inflcji n skutek utrzymni wyższej stopy referencyjnej przez jeden rok wystąpiły w drugim roku od wprowdzeni zkłóceni (o 0,3 punktu proc.). Deprecjcj złotego względem frnk szwjcrskiego. Ze względu n sklę finnsowni z udziłem kredytów denominownych we frnkch szwjcrskich, relcj złotego do frnk jest przedmiotem szczególnego zinteresowni ze strony podmiotów gospodrczych orz instytucji ndzorczej. Przeprowdzon nliz symulcyjn deprecjcji złotego względem frnk o 10% skłni do nstępujących konkluzji. Nleży spodziewć się spdku popytu w oszrze kredytów mieszkniowych (o ok. 7%), zś kredytu ogółem o ok. 2% w horyzoncie 3-4 lt. To osłienie kcji kredytowej może spowodowć spdek konsumpcji i inwestycji, w konsekwencji zś, przy czym ten spdek nie przekrcz 0,5%. Nleży dodć, że wspomnine efekty dotyczą sytucji, w której nie zmieni się zsdniczo struktur udzielnych kredytów 6. Cechą chrkterystyczną rynku kredytów wlutowych w Polsce jest zmin ich struktury w okresie osttnich 2 lt. Udził kredytów denominownych w euro nowych umowch kredytowych wynosi oecnie ok. 90%. W związku z tym plnuje się uwzględnienie w modelu koszyk wlut, w którym wgi odpowidłyy udziłowi poszczególnych wlut frnk szwjcrskiego, euro i dolr - w portfelu kredytów wlutowych. Zstosownie zmiennych udziłów wlut w koszyku mogłoy wpłynąć n poprwę włsności prognostycznych modelu. Przedstwione skutki nie są tk wyrźne, jk w przypdku wzrostu stopy referencyjnej, ędącej skutkiem zgrożeń wpływjących n decyzje nku centrlnego o podwyżce stóp. Skutki utrzymywni się wyższego kursu złotego do frnk przez rok yłyy głównie odczuwlne w postci utrzymującego się przez ok. dw lt ogrniczeni popytu n kredyt mieszkniowy o 3,5%. Mrże kredytowe. W wyniku zkłóceni polegjącego n zwiększeniu tych mrż o 1 punkt proc. zoserwowno potencjlne skutki tej decyzji, przedstwione w tlicch 4-6. W kżdym przypdku njsilniejszej rekcji nleży spodziewć się w odniesieniu do gregtu kredytu związnego z dną mrżą. Jk widć n wzrost przeciętnej mrży o 1 punkt proc. njsilniej mogą zregowć spdkiem kredyty konsumpcyjne i mieszkniowe (o ok. 4%), njsłiej zś kredyt dl przedsięiorstw (o ok. 1%). Podonie jk poprzednio może to prowdzić do niezncznego ogrniczeni (poniżej 1%), njsilniej n skutek wzrostu mrży w odniesieniu do kredytów dl przedsięiorstw. Nleży zuwżyć, że utrzymywnie się wyższych mrż przez okres roku powodowło powolne wygsnie efektu ogrniczni kcji kredytowej. Kredyty ze stwierdzoną utrtą wrtości. W tlicch 7-8 podno oczekiwny wpływ pogorszeni się portfeli kredytowych, co w nlizie symulcyjnej przyjęło postć zwiększeni odpowiednich udziłów kredytów zgrożonych o 10%. Njwiększą wrżliwością n zminę stopy referencyjnej cechuje się efektywny popyt w ktegorii kredytów mieszkniowych Również deprecjcj złotego osłi efektywny popyt n kredyty mieszkniowe N wzrost mrż kredytowych njsłiej reguje efektywny popyt w ktegorii kredytów dl przedsięiorstw 6 Przedstwione symulcje zkłdją utrzymnie oserwownych w przeszłości tendencji n rynku kredytowym i nie uwzględniją zmin regulcyjnych wprowdzonych przez nowelizcję Rekomendcji S. 14

15 N podstwie wyników przedstwionych w tlicy 7 możn zuwżyć, że wyrźnym skutkiem wzrostu udziłu kredytów zgrożonych dl gospodrstw domowych mogłoy yć ogrniczenie efektywnego popytu n kredyty mieszkniowe (spdek o ok. 9-10%) i konsumpcyjne (spdek o ok. 5%). To doprowdziłoy do ogrniczeni ogólnej kcji kredytowej (o ok. 4%) orz do umirkownego ogrniczeni konsumpcji, inwestycji i. Słszych efektów nleżłoy spodziewć się w przypdku pogorszeni się portfel kredytów dl przedsięiorstw (tlic 8). W tym przypdku spdek finnsowni poprzez kredyt dl przedsięiorstw wyniósły ok. 4%, ze skutkiem dl spdku inwestycji, ogrniczeni i związnego z tym spdku konsumpcji indywidulnej. Podonie jk w przypdku zminy mrż kredytowych, utrzymywnie się wyższego poziomu kredytów z utrtą wrtości przez okres roku skutkowły powolnym wygsniem efektów ogrniczni kcji kredytowej. Skutkiem wzrostu udziłu kredytów zgrożonych dl gospodrstw domowych może yć ogrniczenie efektywnego popytu n kredyty mieszkniowe 8 Podsumownie Biorąc pod uwgę powyższe wnioski nleży ocenić, że sytucj mkroekonomiczn w Polsce, w tym sytucj rynku kredytowego, zleżą w zncznym stopniu od stilności sektor finnsowego, nkowego w szczególności, dl którego możn zidentyfikowć główne czynniki ryzyk. W przeprowdzonej nlizie zliczono do nich ryzyk: stopy procentowej, kursu wlutowego orz pogorszeni się portfel kredytowego. Identyfikcj podstwowych ryzyk orz przeciwdziłnie im nleżą do priorytetów Komisji Ndzoru Finnsowego i jej Urzędu, co znjduje wyrz w rekomendcjch dl sektor nkowego. Biorąc pod uwgę negtywny wpływ ogrniczni kcji kredytowej n wzrost gospodrczy istotne jest zpewnienie stilnego dziłni krjowego sektor nkowego i stilnego wzrostu wolumenu kredytów. W związku z tym konieczne jest kontynuownie dziłń ndzorczych i regulcyjnych, zezpieczjących przed ryzykiem związnym z pogrszniem się jkości portfeli kredytowych krjowych nków n skutek zyt ekspnsywnej kcji kredytowej, tkże w oszrze kredytów wlutowych. Rozwój gospodrczy zleży od stilności sektor finnsowego Priorytetem dziłń ndzoru finnsowego jest ogrnicznie ryzyk pogorszeni jkości portfeli kredytowych nków 15

16 LITERATURA Berger A. N., Udell G. F. (1995), Reltionship Lending nd Lines of Credit in Smll Firm Finnce, Journl of Business 68(3), Bernnke B. S., Gertler M. (1995), Inside the Blck Box: The Credit Chnnel of Monetry Policy Trnsmission, Journl of Economic Perspectives 9(4), Blinder A. S., Stiglitz J. E. (1983), Money, Credit Constrints, nd Economic Activity, AEA Ppers nd Proceedings 73(2), Boldin M. (1994), Econometric Anlysis of the Recent Downturn in Housing: Ws it Credit Crunch?, mimeo, Federl Reserve Bnk of New York. Chkrorty A., Hu C. X. (2006), Lending Reltionships in Line-of-credit nd Non-line-of-credit Lons: Evidence from Collterl Use in Smll Business, Journl of Finncil Intermedition 15(1), Chmielewski T. (2005), Bnk Risks, Risk Preferences nd Lending, NBP, mimeo. Hodgmn D. R. (1960), Credit Risk nd Credit Rtioning, Qurterly Journl of Economics 74(2), Jffee D. M. (1971), Credit Rtioning nd the Commercil Lon Mrket, John Wiley & Sons, N.Y. Jffee D. M., Modiglini F. (1969), A Theory nd Test of Credit Rtioning, Americn Economic Review 59(5), Jiménez G., Sls V., Surin J. (2006), Determinnts of Collterl, Journl of Finncil Economics 81(2), Koskel E. (1976), A Study of Bnk Behvior nd Credit Rtioning, Helsinki: Acdemi Scientirum Fennic. Łyzik T. (2000), Rekcj ktywów nków komercyjnych n instrumenty oddziływni nku centrlnego. Rozwżni n temt funkcjonowni kredytowego knłu trnsmisji polityki pieniężnej w Polsce w ltch , Bnk i Kredyt 3, Łyzik T., Przystup J., Wróel E. (2008), Monetry Policy Trnsmission in Polnd: A Study of the Importnce of Interest Rte nd Credit Chnnels, SUERF Studies, numer 2008/1. Mishkin F. S. (1994), Preventing Finncil Crises: An Interntionl Perspective, Mnchester School, 62, Nrodowy Bnk Polski (2010), Sytucj n rynku kredytowym, NBP, różne wydni, Śpiewk M., Thor W., Witkowski Ł. (2008), NUK Now Umow Kpitłow, Zeszyty BRE Bnk CASE 98. Steijvers T., Voordeckers W. (2009), Collterl And Credit Rtioning: A Review of Recent Empiricl Studies As A Guide For Future Reserch, Journl of Economic Surveys 23(5), Stiglitz J. E., Weiss A. (1981), Credit Rtioning in Mrkets with Imperfect Informtion, Americn Economic Review 71(3), Voordeckers W., Steijvers T. (2006), Business Collterl nd Personl Commitments in SME Lending, Journl of Bnking nd Finnce 30(11), Wróel E., Pwłowsk M. (2002), Monetry Trnsmission in Polnd: Some Evidence on Interest Rte nd Credit Chnnels, Mteriły i Studi 24, Nrodowy Bnk Polski. 16

17 SPIS RYSUNKÓW Rysunek A1. Schemt powiązń zmiennych w modelu...18 Rysunek A2. Wzrost stopy referencyjnej NBP o 1 punkt proc...19 Rysunek A3. Wzrost kursu frnk szwjcrskiego o 10%...19 Rysunek A4. Wzrost mrży kredytowej dl kredytu konsumpcyjnego o 1 punkt proc...20 Rysunek A5. Wzrost mrży kredytowej dl kredytu mieszkniowego o 1 punkt proc Rysunek A6. Wzrost mrży kredytowej dl kredytu dl przedsięiorstw o 1 punkt proc...21 Rysunek A7. Wzrost udziłu kredytów zgrożonych dl gospodrstw domowych o 10%...22 Rysunek A8. Wzrost udziłu kredytów zgrożonych dl przedsięiorstw o 10%...22 SPIS TABLIC Tlic 1. Tempo wzrostu wolumenu kredytu w cench ieżących... 8 Tlic 2. Wzrost stopy referencyjnej NBP o 1 punkt proc...10 Tlic 3. Wzrost kursu frnk szwjcrskiego o 10%...11 Tlic 4. Wzrost mrży kredytowej dl kredytu konsumpcyjnego o 1 punkt proc...11 Tlic 5. Wzrost mrży kredytowej dl kredytu mieszkniowego o 1 punkt proc Tlic 6. Wzrost mrży kredytowej dl kredytu dl przedsięiorstw o 1 punkt proc...12 Tlic 7. Wzrost udziłu kredytów zgrożonych dl gospodrstw domowych o 10%...13 Tlic 8. Wzrost udziłu kredytów zgrożonych dl przedsięiorstw o 10%

18 ANEKS A.1 Schemt powiązń zmiennych w modelu Rysunek A1. Schemt powiązń zmiennych w modelu Kredyty dl sektor niefinnsowego Podż pieniądz Kredyty dl gosp. domowych Kredyty dl przedsięiorstw Inflcj Kredyty konsumpcyjne Kredyty mieszkniowe Stop oprocentowni kredytów konsumpcyjnych Konsumpcj indywiduln Stop oprocentowni kredytów mieszkniowych Stop referencyjn Nkłdy inwestycyjne Import Stop oprocentowni kredytów dl przedsięiorstw Konsumpcj ziorow Eksport Kurs wlutowy w strefie euro Podż pieniądz w strefie euro Stop procentow w strefie euro Kursywą zznczono zmienne endogeniczne. Źródło: oprcownie włsne. 18

19 A.2 Mnożniki Rysunek A2. Wzrost stopy referencyjnej NBP o 1 punkt proc. Inflcj CPI (r/r) Konsumpcj indywiduln Kredyt dl przedsięiorstw -0,30-0,35-1,50-1,50-2,50-3,00-3,00-4,00-5,00 Kredyt mieszkniowy Nkłdy inwestycyjne 1,00-3,00-4,00-5,00-6,00-1,50-2,50-3,00-3,50-4,00-1,50-2,50-3,00-3,50-4,00 0,50-1,50-2,50 Źródło: oprcownie włsne. Rysunek A3. Wzrost kursu frnk szwjcrskiego o 10% Inflcj CPI (r/r) Konsumpcj indywiduln Kredyt dl przedsięiorstw -0,02-0,04-0,06-0,08-0,12-0,30-0,35 19

20 Kredyt mieszkniowy Nkłdy inwestycyjne -3,00-4,00-5,00-6,00-7,00-8,00-1,50-2,50-0,30-0,35 Źródło: oprcownie włsne. Rysunek A4. Wzrost mrży kredytowej dl kredytu konsumpcyjnego o 1 punkt proc. Inflcj CPI (r/r) Konsumpcj indywiduln Kredyt dl przedsięiorstw -0,02-0,04-0,06-0,08-0,30-3,00-4,00-0,12-5,00 Kredyt mieszkniowy Nkłdy inwestycyjne -0,80-1,20-0,30-0,35-0,30 Źródło: oprcownie włsne. 20