Materiały szkoleniowe DRGANIA MECHANICZNE ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA. Serwis internetowy BEZPIECZNIEJ CIOP-PIB
|
|
- Sylwia Podgórska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Mteriły szkoleniowe DRGANIA MECHANICZNE ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA Serwis internetowy BEZPIECZNIEJ CIOP-PIB
2 1. Wprowdzenie Drgnimi nzywne są procesy, w których chrkterystyczne dl nich wielkości fizyczne są zmienne w czsie. Węższym pojęciem są drgni mechniczne, definiowne jko ruch cząstek ośrodk sprężystego względem położeni równowgi. Drgni mechniczne mogą rozprzestrzenić się w ośrodkch zrówno płynnych, jk i stłych. Jednk w spekcie ochrony i bezpieczeństw człowiek w środowisku prcy, rozptrywne są jedynie drgni mechniczne (wibrcje), które rozprzestrzeniją się w ośrodkch stłych. Drgni mechniczne są niejednokrotnie czynnikiem celowo generownym, niezbędnym do relizcji określonych procesów technologicznych. Często jednk stnowią tzw. czynnik resztkowy, są zjwiskiem ubocznym, które w sposób niezmierzony towrzyszy eksplotcji mszyn i urządzeń. W obu przypdkch drgni mechniczne, generowne przez różnego rodzju źródł, mogą powodowć uszkodzeni konstrukcji mechnicznych i zkłócć prwidłową ich prcę tkże przyspieszć zużycie elementów. Prwie zwsze drgni są również bezpośrednią przyczyną hłsu. Przy bezpośrednim kontkcie człowiek z drgjącym źródłem, drgni są przekzywne do jego orgnizmu, i zleżnie m.in. od ich mplitudy orz czsu nrżeni n ich dziłnie, mogą stnowić zgrożenie dl zdrowi, nwet życi. Niekorzystny wpływ drgń mechnicznych n orgnizm człowiek jest od kilkudziesięciu lt przedmiotem systemtycznych obserwcji i bdń. Drgni włsne - drgni, których chrkter zleży tylko od włściwości fizycznych ukłdu drgjącego (bezwłdności, tłumieni i sprężystości), nie od sposobu wymuszeni drgń. Drgni wymuszone - drgni ukłdu drgjącego wywołne zewnętrznym źródłem energii, mjące tki sm chrkter, jk siły wymuszjące. Rezonns drgń - zjwisko zchodzące w ukłdch fizycznych, polegjące n gwłtownym wzroście mplitudy drgń dnego ukłdu pod wpływem wymuszjącej siły zewnętrznej o częstotliwości wymuszeni równej lub bliskiej częstotliwości drgń włsnych ukłdu bez dostrczni dodtkowej energii Ryzyko zwodowe - prwdopodobieństwo wystąpieni niepożądnych zdrzeń związnych z wykonywną prcą, powodujących strty, w szczególności wystąpieni u prcowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zgrożeń zwodowych występujących w środowisku prcy lub sposobu wykonywni prcy. 1
3 Źródło drgń mechnicznych - ukłd fizyczny wytwrzjący drgni mechniczne, które są przekzywne do innych ukłdów fizycznych, w tym tkże do orgnizmu człowiek.
4 . Wielkości chrkteryzujące drgni mechniczne n stnowiskch prcy Podstwowymi prmetrmi chrkteryzującymi drgni są: mplitud częstotliwość Amplitud drgń mechnicznych może być opisn przez jedną z nstępujących wielkości: przemieszczenie (wychylenie) prędkość przyspieszenie. Przy ocenie wpływu drgń mechnicznych n orgnizm człowiek n stnowisku prcy wykorzystywną zzwyczj mirą mplitudy jest przyspieszenie drgń. Wielkość t chrkteryzuje stronę energetyczną ruchu drgjącego; do tego prmetru odnosi się większość obowiązujących obecnie norm krjowych, europejskich i międzynrodowych, podjących metody pomiru drgń n stnowiskch prcy, tkże przepisów ustljących wrtości kryterilne (dopuszczlne) dl drgń mechnicznych ze względu n ochronę zdrowi prcowników. Przebieg sygnłu drgniowego w czsie może mieć różny chrkter. Gdy ruch drgjący odbyw się z jedną częstotliwością (drgni sinusoidlne) m wtedy jedną skłdową drgń. Njczęściej sygnł drgniowy złożony jest z wielu skłdowych drgń o różnych częstotliwościch przebiegjących jednocześnie. Przebieg drgń o jednej skłdowej (sinusoidlnych) przedstwi rys. 1. Rys. 1. Sygnł drgniowy w funkcji czsu 3
5 Spośród prmetrów chrkteryzujących przyspieszenie drgń występujących n stnowisku prcy wykorzystywn jest wrtość skuteczn przyspieszeni drgń RMS, w m/s, któr uwzględni zrówno historię czsową przebiegu drgń, jk i informcje o wielkości mplitudy. Do nlizy drgń złożonych stosowny jest tkże ich opis w funkcji częstotliwości. Rozkłdnie drgń złożonych n drgni skłdowe o poszczególnych częstotliwościch nzywne jest nlizą widmową. Anliz widmow prowdzi do określeni widm drgń, definiownego jko zbiór wrtości wielkości zmiennej (np. przyspieszeni) odpowidjących poszczególnym częstotliwościom. Rekcj orgnizmu człowiek n dziłnie drgń mechnicznych zleży od wielu czynników, w tym również od częstotliwości, więc od widm drgń występujących n dnym stnowisku prcy. Zróżnicowną rekcję orgnizmu n drgni, w zleżności od ich częstotliwości uwzględni się przez wprowdzenie chrkterystyk korekcyjnych. Po ich zstosowniu uzyskiwne są: skorygowne w dziedzinie częstotliwości wrtości skuteczne przyspieszeni drgń (skorygowne wrtości przyspieszeni drgń) w,rms, w m/s. Podczs pomirów przyspieszeni drgń korekcj częstotliwościow relizown jest przez filtry o odpowiednich chrkterystykch; przepuszczją one w cłości te skłdowe drgń, n które orgnizm człowiek jest njbrdziej wrżliwy, ntomist tłumią skłdowe o częstotliwościch uznwnych z mniej szkodliwe. Wrtości skorygowne przyspieszeni drgń zmierzone n stnowisku prcy z zstosowniem odpowiednich filtrów korekcyjnych, stnowią podstwę do wyznczeni wielkości, służących do oceny nrżeni prcownik n drgni. 4
6 3. Podził drgń mechnicznych Drgni mechniczne możn podzielić w różnorki sposób, w zleżności od przyjętych kryteriów. Przy ocenie wpływu drgń n orgnizm człowiek istotne są cztery klsyfikcje, w których z kryteri podziłu przyjmuje się: chrkter zmienności drgń w funkcji czsu chrkter nrżeni n drgni rodzj oddziływni drgń, zleżny od miejsc ich wnikni do orgnizmu człowiek Ze względu n różny chrkter zmienności sygnłu drgniowego w czsie, drgni możn podzielić n: ustlone nieustlone. Drgni ustlone są to drgni, których skorygowne wrtości skuteczne przyspieszeni (lub wrtości skuteczne przyspieszeni w tercjowych psmch częstotliwości) zmieniją się nie więcej niż rzy w stosunku do njmniejszej zmierzonej wrtości. Drgni nieustlone są to drgni, których skorygowne wrtości skuteczne przyspieszeni (lub wrtości skuteczne przyspieszeni w tercjowych psmch częstotliwości) zmieniją się więcej niż rzy w stosunku do njmniejszej zmierzonej wrtości. W klsyfikcji drgń istotny jest również podził ze względu n chrkter nrżeni, jkie wywołują. Uwzględnijąc to kryterium drgni możn podzielić n: ciągłe (nrżenie ciągłe) przerywne (nrżenie przerywne) spordyczne (nrżenie spordyczne). Drgni ciągłe są to drgni występujące bez przerw w trkcie cłej zminy roboczej, z pominięciem: regulrnych przerw w prcy, przerw n posiłki, czynności przed podjęciem prcy i po jej zkończeniu. Drgni przerywne są to drgni występujące wielokrotnie w ciągu zminy roboczej, z przerwmi, które mogą być spowodowne przemieszczniem się osób nrżonych, cyklicznością technologii, wyłączniem źródeł itp. Drgni spordyczne są to drgni występujące nieregulrnie, związne z czynnościmi wykonywnymi dorywczo, np. rz w ciągu zminy roboczej, rz w tygodniu itp. 5
7 Podził drgń ze względu n sposób ich oddziływni drgń n orgnizm człowiek, jest jedną z njwżniejszych klsyfikcji drgń w środowisku prcy. Rozróżnine są drgni: o ogólnym dziłniu n orgnizm człowiek, przenikjące do orgnizmu przez stopy, miednicę, plecy lub boki (drgni ogólne) dziłjące n orgnizm człowiek przez kończyny górne (drgni miejscowe). 6
8 4. Skutki dziłni drgń mechnicznych n orgnizm człowiek Skutki biologiczne Drgni mechniczne przenoszone z ukłdów drgjących do orgnizmu człowiek mogą negtywnie oddziływć bezpośrednio n poszczególne tknki i nczyni krwionośne bądź też spowodowć wzbudzenie drgń cłego cił lub jego części, nwet struktur komórkowych. Długotrwłe nrżenie człowiek n drgni może wywołć, zburzeni w orgnizmie, doprowdzjąc w konsekwencji do trwłych, nieodwrclnych zmin chorobowych, przy czym rodzj tych zmin zleży od rodzju drgń, n które jest eksponowny człowiek (ogólne czy miejscowe) [3, 5, 6, 7, 8, 14]. Drgni dziłjące n orgnizm człowiek przez kończyny górne Nrżenie n drgni mechniczne przenoszone do orgnizmu przez kończyny górne powoduje głównie zminy chorobowe w ukłdch: krążeni krwi (nczyniowym) nerwowym kostno-stwowym. Wyniki bdń epidemiologicznych wskzują n silny wpływ nrżeni n drgni mechniczne n powstwnie zmin chorobowych w wymienionych ukłdch. Zespół tych zmin, zwny zespołem wibrcyjnym (Hnd-rm vibrtion syndrome - HAVS), zostł uznny w wielu krjch, w tym również w Polsce, z chorobę zwodową. Według dnych sttystycznych zespół wibrcyjny stnowi w Polsce ok. 3 % wszystkich rejestrownych chorób zwodowych i znjduje się n 7. pozycji n liście tych chorób, po przewlekłych chorobch nrządu głosu, zwodowym uszkodzeniu słuchu, pylicch płuc, chorobch zkźnych i inwzyjnych, chorobch skóry orz przewlekłych chorobch oskrzeli. Do niedwn njczęściej rejestrowno postć nczyniową, chrkteryzującą się npdowymi zburzenimi krążeni krwi w plcch rąk. Występujące wówczs npdowe skurcze nczyń krwionośnych objwiją się blednięciem opuszki jednego lub kilku plców. Stąd pochodzi jedno z potocznych określeń tej postci zespołu wibrcyjnego - chorob biłych plców. W osttnich ltch corz częściej rozpoznwne są zminy w ukłdzie kostno-stwowym ręki powstjące głównie n skutek dziłni drgń miejscowych o częstotliwościch mniejszych od 30 Hz. Obserwuje się m.in. znieksztłceni szpr stwowych, zwpnieni torebek stwowych, zminy okostnej, zminy w utkniu kostnym. Mogą występowć też postcie mieszne zespołu wibrcyjnego [6, 7, 8, 9]. 7
9 Zminy w ukłdzie nerwowym powstłe n skutek dziłni drgń miejscowych to głównie zburzeni czuci: dotyku, wibrcji, tempertury, tkże dolegliwości w postci drętwieni czy mrowieni plców i rąk. Jeżeli nrżenie n drgni jest kontynuowne, zminy pogłębiją się, prowdząc do ogrniczeni zdolności do prcy i wykonywni innych czynności życiowych. N drgni mechniczne oddziłujące n orgnizm człowiek przez kończyny górne nrżeni są głównie opertorzy wszelkiego rodzju ręcznych nrzędzi wibrcyjnych stosownych powszechnie w przemyśle mszynowym, hutniczym, stoczniowym, przetwórczym, tkże w leśnictwie, rolnictwie, kmienirstwie, górnictwie i budownictwie. Ztem obszr potencjlnego zgrożeni prcowników tym rodzjem drgń jest brdzo rozległy. Drgni o ogólnym dziłniu n orgnizm człowiek Negtywne skutki zwodowej ekspozycji n drgni o oddziływniu ogólnym dotyczą zwłszcz: ukłdu kostnego nrządów wewnętrznych. W ukłdzie kostnym zminy chorobowe powstją głównie w odcinku lędźwiowym kręgosłup, rzdziej w odcinku szyjnym. Zespół bólowy kręgosłup, będący nstępstwem zmin chorobowych i występujący u osób nrżonych zwodowo n drgni ogólne, zostł uznny w niektórych krjch (np. w Belgii i w Niemczech) z chorobę zwodową, podobnie jk zespół wibrcyjny będący nstępstwem dziłni drgń miejscowych. Niekorzystne zminy w nrządch wewnętrznych, pojwijące się n skutek dziłni drgń ogólnych, są głównie wynikiem pobudzeni poszczególnych nrządów do drgń rezonnsowych (częstotliwości drgń włsnych większości nrządów zwierją się w zkresie - 18 Hz). Ozncz to, że drgni ogólne o częstotliwościch z tego zkresu i wrtościch przyspieszeń przekrczjących określoną wrtość progową mogą wywołć drgni nrządów o niebezpiecznej mplitudzie, co z kolei może doprowdzić do pojwieni się zburzeń w ich czynnościch, krwotoków wewnętrznych, wybroczyn, nwet - w skrjnych przypdkch - do mechnicznego rozerwni nrządów. Njlepiej udokumentowne są niekorzystne zminy w czynnościch nrządów ukłdu pokrmowego, w tym głównie żołądk i przełyku. Bdni dużych grup nrżonych zwodowo n drgni ogólne wskzują jednk, że zburzeni występują również m.in. w nrządzie przedsionkowo-ślimkowym, nrządch ukłdu rozrodczego kobiet, nrządch kltki piersiowej, nrządch jmy nosowo-grdłowej. 8
10 Drgni o dziłniu ogólnym mogą wywoływć, oprócz uszkodzeń nrządów wewnętrznych, wiele innych zburzeń i schorzeń w orgnizmie, tkich jk zburzeni nrządu równowgi, zburzeni czynności mięśni i ścięgien, uszkodzeni stwów, pogrsznie się ostrości wzroku, zburzeni w ukłdzie krwionośnym. Podobnie jk w przypdku drgń miejscowych, ryzyko wystąpieni zburzeń w orgnizmie człowiek n skutek oddziływni drgń ogólnych jest tym większe, im dłuższy jest czs ekspozycji n drgni i im większ jest ich mplitud. N drgni mechniczne o dziłniu ogólnym n orgnizm są nrżeni przede wszystkim kierowcy, motorniczowie, mszyniści, opertorzy mszyn budowlnych i drogowych. W tych przypdkch drgni przenoszone są do orgnizmu z siedzisk pojzdów przez miednicę, plecy i boki. Zwodow ekspozycj n drgni ogólne często związn jest też z obsługują przez prcowników mszyn i urządzeń stcjonrnych. W tkich przypdkch drgni z obsługiwnych mszyn trnsmitowne są do orgnizmu prcownik (przez miednicę, plecy i boki gdy prcuje w pozycji siedzącej lub przez stopy gdy prcuje n stojąco) przez podłoże. Z drgjącego podłoż, n którym usytuowne jest stnowisko prcy, drgni przenikją do orgnizmu prcownik przez jego stopy, skutki dziłni tych drgń są podobne jk drgń trnsmitownych z siedzisk. Skutki funkcjonlne Skutkom biologicznym oddziływni drgń miejscowych i ogólnych n orgnizm człowiek towrzyszą zzwyczj tzw. skutki funkcjonlne [3, 8]. Zlicz się do nich m.in.: wydłużenie czsu rekcji ruchowej wydłużenie czsu rekcji wzrokowej zkłóceni w koordyncji ruchów ndmierne zmęczenie bezsenność rozdrżnienie osłbienie pmięci. Niekorzystne zminy funkcjonlne prowdzą do obniżeni efektywności i jkości wykonywnej prcy, czsmi w ogóle ją uniemożliwiją. Ze względu n powszechne występownie drgń mechnicznych w środowisku prcy orz negtywne skutki ich oddziływni n orgnizm człowiek, konieczn jest kontrol tego czynnik n stnowiskch prcy zrówno w celu oceny nrżeni zwodowego i ryzyk utrty zdrowi jk i ukierunkowni dziłń ogrniczjących występujące ryzyko. 9
11 5. Źródł drgń mechnicznych w środowisku prcy Uwzględnijąc podził drgń ze względu n rodzj ich oddziływni n orgnizm człowiek, czyli podził n drgni ogólne i miejscowe, źródł drgń możn również podzielić w podobny sposób. Źródłmi drgń o dziłniu ogólnym są np.: podłogi, podesty, pomosty w hlch produkcyjnych i innych pomieszczenich, n których zloklizowne są stnowisk prcy. Wymienione źródł drgń związne są bezpośrednio z eksplotcją w pomieszczenich lub poz nimi mszyn orz urządzeń: stcjonrnych, przenośnych lub przewoźnych, które wprwiją w drgni podłoże, n którym przebyw opertor. Przyczyną drgń podłoż może też być ruch uliczny czy kolejowy pltformy siedzisk i podłogi środków trnsportu (smochodów, ciągników, utobusów, trmwjów, trolejbusów orz pojzdów kolejowych, sttków, smolotów itp.) siedzisk i podłogi mszyn budowlnych (np. do robót ziemnych, fundmentowni, zgęszczni gruntów). Źródłmi drgń dziłjących n orgnizm człowiek przez kończyny górne są głównie: ręczne nrzędzi uderzeniowe o npędzie pneumtycznym, hydrulicznym, splinowym lub elektrycznym (młotki pneumtyczne, ubijki ms formierskich i betonu, nitowniki, wiertrki udrowe, klucze udrowe itp.) ręczne nrzędzi obrotowe o npędzie elektrycznym, pneumtycznym lub splinowym (wiertrki, szlifierki, piły łńcuchowe itp.) dźwignie sterujące mszyn i pojzdów, obsługiwne ręcznie źródł technologiczne (np. obrbine elementy trzymne w dłonich lub prowdzone ręką przy procesch szlifowni, głdzeni, polerowni itp.). Niektóre nrzędzi ręczne, zliczne do typowych źródeł drgń miejscowych (np. młoty, pilrki), mogą generowć drgni o brdzo dużej mplitudzie. Wówczs drgni te mogą być przenoszone przez brki n tułów i głowę, co w konsekwencji może doprowdzić do wzbudzeni drgń rezonnsowych nrządów wewnętrznych. W tkim przypdku nrzędzi ręczne są również źródłmi drgń o dziłniu ogólnym [8]. Przedstwiony podził źródeł drgń nie wyklucz oczywiście innych podziłów, np. podziłu ze względu n przyczyny powstwni drgń [3, 8], jest jednkże użyteczny przy ocenie nrżeni prcowników. 10
12 6. Pomiry drgń mechnicznych i ocen nrżeni - wrtości dopuszczlne Ogólne zsdy wykonywni pomirów drgń mechnicznych w środowisku prcy określ rozporządzenie Ministr Zdrowi w sprwie bdń i pomirów czynników szkodliwych dl zdrowi w środowisku prcy [17]. Szczegółowy opis metod pomiru i oceny drgń mechnicznych zwierją nstępujące normy: PN-EN ISO 5349 Drgni mechniczne. Pomir i wyzncznie ekspozycji człowiek n drgni przenoszone przez kończyny górne. Część 1:Wymgni ogólne., Część : Prktyczne wytyczne do wykonywni pomirów n stnowisku prcy. [, 3], PN-EN 1453+A1 Drgni mechniczne. Pomir i oblicznie zwodowej ekspozycji n drgni o ogólnym dziłniu n orgnizm człowiek dl potrzeb ochrony zdrowi. Wytyczne prktyczne. [4]. Wielkością mierzoną n stnowisku prcy jest skorygowne przyspieszenie drgń. Zrówno dl drgń ogólnych jk i miejscowych pomiry wrtości skorygownej przyspieszeni wykonuje się w trzech prostopdłych do siebie kierunkch: x, y, z prwoskrętnego, prostokątnego ukłdu współrzędnych. Pomiry przeprowdz się w typowych wrunkch występujących n dnym stnowisku prcy, przy wykonywniu przez prcownik typowych czynności, podczs normlnej eksplotcji pojzdu, nrzędzi, mszyny lub urządzeni. Zmierzone n stnowisku prcy skorygowne skuteczne przyspieszenie drgń, chrkteryzujące drgni w poszczególnych kierunkch x, y i z, wrz z czsem ich dziłni jest podstwą do wyznczeni wielkości służących do oceny nrżeni n drgni: dziennej ekspozycji (odniesionej do 8 godzin ), ekspozycji krótkotrwłej (trwjącej 30 min lub krócej). Określenie dziennej ekspozycji pozwl n uwzględnienie nrżeni prcownik n drgni pochodzące z różnych źródeł (np. podczs obsługi kolejno kilku nrzędzi, które wytwrzją drgni o różnych mplitudch i częstotliwościch) w ciągu cłego dni prcy. Poprzez dwki drgń (wyznczne podczs obliczeń wrtości dziennej ekspozycji jko wielkość pomocnicz) określne dl wszystkich zidentyfikownych czynności wykonywnych przez prcownik w nrżeniu n drgni bierze się pod uwgę nie tylko mplitudę drgń le i czsy trwni poszczególnych oceninych czynności. Zleżność opisując dwkę drgń: t związn jest z rekcją orgnizmu człowiek n docierjącą do niego energię w postci drgń. Jk możn zuwżyć nie jest to zleżność liniow, co ozncz, że zwiększenie mplitudy drgń wywołuje 11
13 negtywne skutki w orgnizmie w zncznie większym stopniu, niż wynikłoby to ze wzrostu wrtości przyspieszeni drgń. Wyzncznie ekspozycji krótkotrwłej m n celu zidentyfikownie sytucji, w których n prcownik dziłją drgni o brdzo dużych mplitudch, lecz przez stosunkowo krótki czs (30 min lub krócej). Wyznczenie dziennej ekspozycji w tkich przypdkch mogłoby doprowdzić do błędnej oceny nrżeni energi drgń dziłjących tk krótko po przeliczeniu jej n wrtość równowżną z 8 godzin osiągnęłby wrtość, z której mogłoby wynikć, że zgrożeni nie m lub jest niewspółmiernie młe. Brdzo duż mplitud drgń dziłjących nwet brdzo krótko może wywołć brdzo niebezpieczne skutki w orgnizmie prcownik. W zleżności od rodzju drgń - ogólne czy dziłjące przez kończyny górne - różny jest sposób wyznczni dziennej ekspozycji i ekspozycji krótkotrwłej. Drgni dziłjące przez kończyny górne mierzone są rękojeścich i uchwytch nrzędzi, dźwignich i elementch sterujących itp. Sposób oceny nrżeni n nie jest nstępujący: N podstwie zmierzonych trzech skłdowych drgń: hwx, i ; hwy, ; i hwz, i dl kżdej wyodrębnionej czynności jką wykonuje prcownik podczs dni prcy, obliczn jest wrtość sumy wektorowej skorygownych skutecznych przyspieszeń drgń hv, i wg wzoru (5) : (5) hv, i hwx, i hwy, i hwz, i gdzie: hwx, i ; hwy i i, ; hwz, i - skorygowne skuteczne wrtości przyspieszeni drgń, zmierzone dl kierunku x, y i z n stnowisku prcy przy wykonywniu i-tej czynności w nrżeniu n drgni, w m/s. - numer kolejnej czynności wykonywnej w nrżeniu n drgni Określ się tkże cłkowity czs nrżeni prcownik n drgni w ciągu doby, t (w min) będący sumą czsów trwni t i (w min) poszczególnych i -tych czynności, ze wzoru (6): t n t i i 1 (6) gdzie: n - liczb czynności wykonywnych w nrżeniu n drgni n kontrolownym stnowisku prcy. 1
14 W zleżności od długości wyznczonego cłkowitego czsu nrżeni prcownik n drgni w ciągu doby t e, przeprowdzne są odpowiednie obliczeni: gdy określony czs cłkowity t jest równy lub krótszy niż 30 min ( t <= 30 min), dl kontrolownego stnowisk prcy, spośród n wyznczonych sum wektorowych wybiern jest mksymln wrtość sumy wektorowej skorygownych, skutecznych przyspieszeń drgń hv, mx - ekspozycj krótkotrwł, w m/s, wg wzoru (7): gdzie: hv mx mx h, v mx hv, hv, (7) hv i - jk we wzorze (1), n - jk we wzorze ().... i 1 hv n jeżeli określony czs cłkowity t jest dłuższy niż 30 min (t >30 min) wyznczn jest dzienn (8-godzinn) ekspozycj n drgni, A(8) w m/s, wg wzoru (8): gdzie: hv i A 8) 1 T n i 1 hv t i i ( (8) - sum wektorow skutecznych, wżonych przyspieszeń drgń, wyznczon dl i tej czynności wykonywnej w nrżeniu n drgni ze wzoru 1, w m/s, i t i - numer kolejnej czynności wykonywnej w nrżeniu n drgni, - czs trwni i-tej czynności wykonywnej w nrżeniu n drgni, w minutch, n - liczb czynności wykonywnych w nrżeniu n drgni n kontrolownym stnowisku prcy, T min (8 godzin). gdy określony czs cłkowity t jest dłuższy niż 30 min lecz jedn lub więcej czynności trwło krócej (lub równo) niż 30 min (t > 30 min le t i <= 30 min ), wyznczn jest dzienn ekspozycj n drgni A (8) wg wzoru (4) orz dodtkowo, spośród sum wektorowych wyznczonych dl czynności o czsie trwni krótszym lub równym 30 min ( t i <= 30 min), wybiern jest sum wektorow o njwiększej wrtości hvmx - ekspozycj krótkotrwł, wg wzoru (7). Drgni dziłjące w sposób ogólny mierzone są n siedziskch pojzdów, pltformch, podłogch itp. Sposób ich oceny zncznie różni się od stosownego do 13
15 oceny drgń dziłjących przez kończyny górne. Zmist oblicznej wrtości sumy wektorowej (wyzncznej n podstwie trzech skłdowych kierunkowych skorygownych przyspieszeń drgń) wyzncz się tzw. dominujące skorygowne przyspieszenie drgń njwiększą wrtość skorygownego przyspieszeni drgń wybierną spośród trzech skłdowych kierunkowych przyspieszeń, więc w rzeczywistości jedną skłdową kierunkową. N jej podstwie, w zleżności od długości wyznczonego cłkowitego czsu nrżeni prcownik n drgni w ciągu doby t, przeprowdzne są nstępujące obliczeni: gdy określony czs cłkowity t jest równy lub krótszy niż 30 min ( t <= 30 min), dl kontrolownego stnowisk prcy wybiern jest wrtość dominują, spośród n wyznczonych skutecznych, skorygownych w, mx przyspieszeń drgń w, l i, z uwzględnieniem włściwych współczynników 1,4,, 1,4 w, y, w, z ) w m/s, wg wzoru (9). Współczynniki o wrtościch 1,4 dl ( w x kierunku x i y orz 1,0 dl kierunku z odzwierciedlją zróżnicowną rekcję orgnizmu człowiek n drgni poziome i pionowe. gdzie: wl i w mx mx wl mx wl, wl..., (9) i 1 wl n - skorygowne skuteczne wrtości przyspieszeni drgń, zmierzone dl kierunku l ( l x lub l y lub l z ) n stnowisku prcy przy wykonywniu i-tej czynności w nrżeniu n drgni, w m/s, n - jk we wzorze (). jeśli określony czs cłkowity t jest dłuższy niż 30 min (t >30 min) wyznczn jest dl kżdego kierunku l (l=x lub l=y lub l=z) oddzielnie 8-godzinn ekspozycj, A ( 8) l w m/s, wg wzoru (10): n 1 A( 8) l kl wl t i i (10) T i 1 gdzie: wl i - jk we wzorze (9), l x lub l y lub l z k l - współczynnik kierunkowy (k x = k y = 1,4 ; k z = 1) t i - czs trwni i-tej czynności wykonywnej w nrżeniu n drgni, w minutch, n - liczb czynności wykonywnych w nrżeniu n drgni n kontrolownym stnowisku prcy, T min (8 godzin). 14
16 gdy określony czs cłkowity t jest dłuższy niż 30 min lecz jedn lub więcej czynności trwło krócej (lub równo) niż 30 min (t > 30 min le t i <= 30 min ), wyznczn jest 8-godzinn ekspozycj, A ( 8) w m/s, wg wzoru (10) orz dodtkowo, spośród n wyznczonych skorygownych skutecznych przyspieszeń drgń, wl i dl czynności trwjących krócej lub równo 30 min ( t i <= 30 min), wybiern jest wrtość dominującą w, mx wg wzoru (9). l Ocen nrżeni prcownik (z uwzględnieniem jego ewentulnej przynleżności do tkich grup jk młodocini czy kobiety w ciąży) n drgni mechniczne poleg n porównniu wrtości wyznczonych wielkości chrkteryzujących drgni z określonymi w przepisch ich wrtościmi dopuszczlnymi [11, 13, 15]. Wrtości dopuszczlne (NDN) Obowiązujące obecnie wrtości dl dziennej ekspozycji i ekspozycji krótkotrwłej określone jko dopuszczlne ze względu n ochronę zdrowi prcowników podne są w rozporządzeniu Ministr Gospodrki i Prcy w sprwie njwyższych dopuszczlnych stężeń i ntężeń czynników szkodliwych dl zdrowi w środowisku prcy (NDN) [18]. Zmieszczono je w tbeli 1. Tbel 1. Wrtości dopuszczlne ekspozycji n drgni mechniczne (NDN) [18] Rodzj drgń Wrtości dopuszczlne dziennej ekspozycji n drgni mechniczne (NDN) Wrtości dopuszczlne krótkotrwłych ekspozycji n drgni mechniczne (NDN) Drgni dziłjące przez kończyny górne (drgni miejscowe) A 8 dop,8 m s hv, 30 min, dop 11, m s Drgni o dziłniu ogólnym A dop 8 0,8 m s w, 30 min, dop 3, m s (drgni ogólne) Rozporządzenie Ministr Gospodrki i Prcy w sprwie bezpieczeństw i higieny prcy przy prcch związnych z nrżeniem n hłs lub drgni mechniczne [19] wprowdz, z dyrektywą 00/44/WE, dodtkowe kryterium oceny dziennej ekspozycji n drgni - próg dziłni. Wrtości progów dziłni zwier tbel. 15
17 Tbel. Wrtości progów dziłni dl dziennej ekspozycji n drgni mechniczne Rodzj drgń Drgni dziłjące przez kończyny górne (drgni miejscowe) Drgni o dziłniu ogólnym (drgni ogólne) Wrtości progów dziłni dl drgń mechnicznych A dzilnie 8,5 m s A dzilnie 8 0,5 m s Po przekroczeniu podnych w rozporządzeniu wrtości prcodwc zobowiązny jest do podjęci dziłń zmniejszjących ryzyko zwodowe (ze względu n drgni). W Rozporządzeniu Rdy Ministrów w sprwie wykzu prc wzbronionych młodocinym i wrunków ich ztrudnini przy niektórych z tych prc [1] podno wrtości dopuszczlne drgń mechnicznych dl tej grupy prcowników. Przedstwiono je w tbeli 3; zmieszczono w niej tkże wrtości dopuszczlne drgń mechnicznych dl kobiet w ciąży z rozporządzeni Rdy Ministrów w sprwie wykzu prc szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dl zdrowi kobiet [0]. Tbel 3. Wrtości dopuszczlne ekspozycji drgń mechnicznych (NDN) dl młodocinych i kobiet w ciąży [0,1] Rodzj drgń Rodzj ekspozycji Wrtości dopuszczlne (NDN) dl młodocinych Wrtości dopuszczlne (NDN) dl kobiet w ciąży Drgni dziłjące przez dzienn ekspozycj A dop 8 1,0 m s A dop 8 1,0 m s kończyny górne (drgni miejscowe) ekspozycj krótkotrwł hv, 30 min, dop 4,0 m s hv, 30 min, dop 4,0 m s Drgni o dziłniu ogólnym (drgni ogólne) dzienn ekspozycj ekspozycj krótkotrwł A dop 8 0,19 m s w, 30 min, dop 0,76 m s Prc wzbronion 16
18 7. Ogrnicznie nrżeni n drgni Ogrnicznie nrżeni n drgni związne jest z minimlizowniem ilości energii wibrokustycznej docierjącej ze źródł do orgnizmu człowiek. Podejmowne w tym zkresie dziłni opierją się n rozwiąznich technicznych i orgnizcyjnych. Rozwiązni techniczne to m.in. : minimlizownie drgń u źródł ich powstwni (zmniejsznie wibroktywności źródeł), minimlizownie drgń n drodze ich propgcji, utomtyzcję procesów technologicznych i zdlne sterownie źródłmi drgń, dodtkowe ukłdy redukcji drgń, ktywn i semi-ktywn redukcj drgń. Zmniejszenie wibroktywności źródeł możn osiągnąć ingerując w ich konstrukcję (minimlizcj luzów, poprw wyrównowżeni elementów wirujących, elimincj wzjemnych uderzeń elementów współprcujących i ich włściwy montż, włściwe mocownie mszyn do podłoż - fundmentownie itp.) [, 3, 4, 8]. Tłumienie drgń n drodze ich propgcji uzyskuje się np. przez wprowdzenie dyltcji między fundmentmi mszyn i urządzeń otoczeniem, stosownie mteriłów wibroizolcyjnych w różnej postci (mty, podkłdki, specjlne wibroizoltory), tkże przez stosownie środków ochrony indywidulnej. W przypdku zmniejszni nrżeni n drgni mechniczne dziłjące przez kończyny górne njczęściej stosownym środkiem ochrony indywidulnej są rękwice ntywibrcyjne [10, 1, 6, 7, 8]. Skuteczność rękwic ntywibrcyjnych chrkteryzują współczynniki przenoszeni drgń podwne przez producentów: - wrtość średni skorygownego współczynnik przenoszeni drgń przez rękwicę wyznczon w zkresie częstotliwości 3 00 Hz, - wrtość średni skorygownego współczynnik przenoszeni drgń przez rękwicę wyznczon w zkresie częstotliwości Hz. Poniewż te sme rękwice mogą zupełnie inczej spełnić swoją funkcję w zleżności od chrkteru widm drgń generownych przez źródło, wywiernych przez prcownik sił zcisku i ncisku, wrunków środowiskowych, sposobu prcy, konieczny jest ich włściwy dobór [6-8]. Do technicznych metod ogrniczni zgrożeni powodownego drgnimi mechnicznymi zlicz się tkże utomtyzcję procesów technologicznych i zdlne 17
19 sterownie źródłmi drgń. Metody te pozwlją oddlić prcowników od obszrów zgrożonych drgnimi mechnicznymi, zmniejszją ztem ryzyko utrty zdrowi n skutek dziłni drgń. Poprzez przyłącznie do drgjących obiektów dodtkowych ukłdów mechnicznych tkich jk np. dynmiczne elimintory drgń, możliwe jest ogrniczenie mplitudy ich drgń. Poniewż elimintory drgń wymgją dostrojeni ich do konkretnej częstotliwości (wąskiego zkresu częstotliwości), tkie rozwiązni stosowne są dl mszyn i urządzeń stcjonrnych generujących drgni ustlone lub zbliżone do ustlonych. Metody ktywnej redukcji drgń nleżą do njbrdziej nowoczesnych i efektywnych sposobów ogrniczni lub eliminowni drgń mechnicznych. Redukcję drgń tymi metodmi uzyskuje się poprzez zstosownie w miejscch zgrożonych drgnimi dodtkowych ukłdów mechnicznych. Aktywne sterownie zpewni dostosowywnie się ich n bieżąco do wrunków (drgń wytwrznych przez źródło) tk, by efekt redukcji w kżdej chwili był jk njwiększy. Metody orgnizcyjno-dministrcyjne ogrniczni zgrożeń drgnimi mechnicznymi to głównie: skrcnie czsu nrżeni n drgni w ciągu zminy roboczej, wydzielnie specjlnych pomieszczeń do odpoczynku, przesuwnie do prcy n innych stnowiskch osób szczególnie wrżliwych n dziłnie drgń, szkoleni prcowników: w celu uświdomieni im występujących zgrożeń powodownych ekspozycją n drgni, w zkresie bezpiecznej obsługi mszyn, nrzędzi, pojzdów. Metody orgnizcyjno-dministrcyjne powinny być stosowne zwłszcz tm, gdzie brk jest możliwości ogrniczeni zgrożeń metodmi technicznymi [1, 9, 30]. W minimlizcji zgrożeń drgnimi mechnicznymi niebgtelną rolę odgryw tkże profilktyk medyczn. M on n celu przede wszystkim niedopuszczenie do ztrudnini osób szczególnie wrżliwych n dziłnie drgń mechnicznych n stnowiskch opertorów mszyn i nrzędzi wytwrzjących drgni o zncznych mplitudch. U osób ze schorzenimi stn czynnościowy orgnizmu pod wpływem drgń może zncznie się pogorszyć. Osoby prcujące w wrunkch nrżeni n drgni powinny być systemtycznie poddwne bdniom okresowym. Zkres i 18
20 częstotliwość wstępnych, okresowych i kontrolnych bdń lekrskich prcowników nrżonych w miejscu prcy n dziłnie różnych czynników, w tym tkże drgń mechnicznych, określ rozporządzenie Ministr Zdrowi i Opieki Społecznej w sprwie przeprowdzni bdń lekrskich prcowników, zkresu profilktycznej opieki zdrowotnej nd prcownikmi orz orzeczeń lekrskich wydwnych do celów przewidzinych w kodeksie prcy [16]. W prktyce, w wlce z zgrożenimi powodownymi drgnimi mechnicznymi njlepsze rezultty dje stosownie kilku wymienionych metod jednocześnie. 19
21 8. Podsumownie Zwodowe nrżenie n drgni mechniczne jest problemem bdnym zrówno przez służby techniczne, jk i medyczne. Źródł ndmiernych drgń mechnicznych i związne z nimi zgrożenie zdrowi, występują powszechnie w środowisku prcy. Wyniki bdń wskzują, że prcownicy wykorzystujący zwodowo pojzdy jednośldowe mogą być tkże nrżeni n drgni mechniczne, przekrczjące wrtości dopuszczlne ustlone ze względu n ochronę zdrowi. Według dnych sttystycznych, spośród ok. 6 mln, ok. 40 tys. osób prcuje w wrunkch zgrożeni drgnimi mechnicznymi, tj. w wrunkch przekroczeni ustlonych dl drgń wrtości njwyższych dopuszczlnych ntężeń. Corocznie stwierdznych jest pond 00 nowych przypdków zespołu wibrcyjnego, czyli choroby zwodowej wywoływnej dziłniem drgń miejscowych. Zespół wibrcyjny stnowi,7% wszystkich zrejestrownych przypdków chorób zwodowych i znjduje się n 7 pozycji listy tych chorób. Ze względu n niepożądne skutki zwodowej ekspozycji n drgni mechniczne: zdrowotne, społeczne i ekonomiczne (obniżenie wydjności i jkości prcy, koszty związne z bsencją w prcy, leczeniem i rentmi inwlidzkimi), konieczne jest: szybkie rozpoznwnie zgrożeni w przedsiębiorstwie kontrolownie stnowisk prcy przez wykonnie pomirów drgń zgodnie z obowiązującymi procedurmi nlizownie i oceninie stnu zgrożeni i ryzyk zwodowego podejmownie n bieżąco przedsięwzięć zmierzjących do ogrniczeni zgrożeń drgnimi oprcowywnie progrmów poprwy bezpieczeństw prcy, m.in. w zkresie ogrniczni zgrożeń drgnimi mechnicznymi relizownie oprcownych progrmów prowdzenie wstępnych i okresowych bdń lekrskich prcowników orgnizownie szkoleń w celu poszerzeni wiedzy o występującym zgrożeniu orz szkoleń w zkresie prwidłowej, bezpiecznej obsługi pojzdów, mszyn i urządzeń. 0
22 Bibliogrfi 1. Augustyńsk D., P. Kowlski: Strtegi ochrony prcowników przed drgnimi mechnicznymi według nowych przepisów prwnych europejskich i krjowych. Bezpieczeństwo Prcy, str. 8-10, Nr 5 (416), Centrlny Instytut Ochrony Prcy, Wrszw, mj Cempel Cz.: Wibrokustyk stosown. Wrszw, PWN Engel Z.: Ochron środowisk przed drgnimi i hłsem. Wrszw, PWN Engel Z., Koton J., Kowlski P., Szop J.: Metody ochrony przed drgnimi mechnicznymi. [W:] Ochron przed hłsem i drgnimi w środowisku prcy. Red. D. Augustyńsk, W. M. Zwiesk. Wrszw, CIOP 1999, s Griffin M. J.: Hndbook of Humn Vibrtion. London, Acdemic Press Hrzin B.: Drgni mechniczne. Sosnowiec, IMPiZŚ Hrzin B.: Zgrożenie zdrowi wywołne dziłniem drgń mechnicznych. Sosnowiec, IMPiZŚ Kordeck D., Lipowczn A.: Drgni mechniczne (wibrcje). [W:] Bezpieczeństwo prcy i ergonomi. Red. D. Kordeck. T.1. Wrszw, CIOP 1999, s Koton J., Hrzin B.: Skutki zdrowotne zwodowego nrżeni n drgni miejscowe. Wrszw, CIOP Koton J., Kowlski P., Szop J.: Rękwice ntywibrcyjne metod bdń i kryteri oceny. Bezpieczeństwo Prcy 1997, nr 3, s Koton J., Szop J.: Drgni mechniczne. [W:] Ocen ryzyk zwodowego. T. 1. Podstwy metodyczne. Wyd.. Wrszw, CIOP Koton J., Szop J.: Rękwice ntywibrcyjne ocen skuteczności i zsdy doboru do stnowisk prcy. Bezpieczeństwo Prcy 1999, nr 11, s Kowlski P.: Pomir i ocen drgń mechnicznych w środowisku prcy według nowych przepisów prwnych. Bezpieczeństwo Prcy, str. 4-6, Nr 9 (40), Centrlny Instytut Ochrony Prcy, Wrszw, wrzesień Mrkiewicz L.: Wibrcje. Wrszw, Inst. Wyd. CRZZ Pelmer P. L., Tylor W., Wssermn D. E.: Hnd-Arm Vibrtion. New York, Vn Nostrnd Reinhold Rozporządzenie Ministr Zdrowi i Opieki Społecznej z dni 30 mj 1996 r. w sprwie przeprowdzni bdń lekrskich prcowników, zkresu profilktycznej opieki zdrowotnej nd prcownikmi orz orzeczeń lekrskich wydwnych do celów przewidzinych w Kodeksie Prcy. (Dz. U Nr 69, poz. 1
23 33, ze zminmi osttni zm.: Dz. U. 001, nr 18 poz. 1405, Dz. U. 010, nr 40, poz. 1611). 17. Rozporządzenie Ministr Zdrowi z dni 0 kwietni 005 r. w sprwie bdń i pomirów czynników szkodliwych dl zdrowi w środowisku prcy. (Dz. U. 005 Nr 73 poz. 645, Dz.U. 011 nr 33 poz. 166). 18. Rozporządzenie Ministr Gospodrki i Prcy z dni 10 pździernik 005 r. zmienijące rozporządzenie w sprwie njwyższych dopuszczlnych stężeń i ntężeń czynników szkodliwych dl zdrowi w środowisku prcy. (Dz. U. 005 Nr 1 poz. 1769, Dz.U. 007 nr 161 poz. 114, Dz.U. 009 nr 105 poz. 873, Dz.U. 010 nr 141 poz. 950, Dz.U. 011 nr 74 poz. 161). 19. Rozporządzenie Ministr Gospodrki i Prcy z dni 5 sierpni 005 r. w sprwie bezpieczeństw i higieny prcy przy prcch związnych z nrżeniem n hłs lub drgni mechniczne. (Dz. U. 005 Nr 157 poz. 1318). 0. Rozporządzenie Rdy Ministrów z dni 10 wrześni 1996 r. w sprwie wykzu prc szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dl zdrowi kobiet. (Dz. U. nr 114, poz. 545 ze zm. Dz.U. 00, nr 17, poz. 109). 1. Rozporządzenie Rdy Ministrów z dni 5 lipc 005 r. zmienijące rozporządzenie w sprwie wykzu prc wzbronionych młodocinym i wrunków ich ztrudnini przy niektórych z tych prc. (Dz. U. 005, nr 136 poz. 1145, Dz.U. 006 nr 107 poz. 74).. PN-EN ISO Drgni mechniczne. Pomir i wyzncznie ekspozycji człowiek n drgni przenoszone przez kończyny górne. Część 1: Wymgni ogólne. 3. PN-EN ISO 5349 Drgni mechniczne. Pomir i wyzncznie ekspozycji człowiek n drgni przenoszone przez kończyny górne. Część : Prktyczne wytyczne do wykonywni pomirów n stnowisku prcy. 4. PN-EN 1453 Drgni mechniczne. Pomir i oblicznie zwodowej ekspozycji n drgni o ogólnym dziłniu n orgnizm człowiek dl potrzeb ochrony zdrowi Wytyczne prktyczne. 5. PN- EN ISO 8041 Drgni mechniczne oddziłujące n człowiek. Mierniki. 6. PN EN 40: Wymgni ogólne dl rękwic. 7. PN EN 388: Rękwice ochronne chroniące przed zgrożenimi mechnicznymi 8. PN EN ISO Drgni i wstrząsy mechniczne Drgni odziłujące n orgnizm człowiek przez kończyny górne Metod pomiru i oceny współczynnik przenoszeni drgń przez rękwice n dłoń opertor. 9. PN-N-18001Systemy zrządzni bezpieczeństwem i higien prcy. Wymgni.
24 30. PN-N-1800 Systemy zrządzni bezpieczeństwem i higieną prcy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyk zwodowego. 3
25 PYTANIA SPRAWDZAJĄCE 1. Jk definiowne są drgni dziłjące w środowisku prcy?. Poprzez jkie części cił dziłją n prcownik drgni ogólne? 3. Jkie zburzeni obejmuje zespół wibrcyjny? 4. Dl jkiego czsu nrżeni określone są w polskich przepisch wrtości NDN dl drgń mechnicznych? 5. Co to jest rezonns drgń? 6. Jk wielkość fizyczn wykorzystywn jest podczs pomirów drgń n stnowiskch prcy? 7. Od czego zleży wrtość ekspozycji n drgni? 8. Wymień skutki funkcjonlne dziłni drgń mechnicznych n prcownik. 9. Czy wrtości dopuszczlne dl drgń mechnicznych są tkie sme dl wszystkich prcowników? 10. Jkie środki techniczne stosowne są przy ogrniczniu nrżeni n drgni w środowisku prcy? 11. Czy do wszystkich nrzędzi ręcznych powinny być stosowne tkie sme rękwice ntywibrcyjne? 1. W jkim celu wykonuje się bdni medyczne prcownikom przed ich ztrudnieniem w wrunkch nrżeni n drgni mechniczne? 4
WENTYLACJA PRZESTRZENI POTENCJALNIE ZAGROŻONYCH WYBUCHEM MIESZANIN GAZOWYCH
Ochron przeciwwybuchow Michł Świerżewski WENTYLACJA PRZESTRZENI POTENCJALNIE ZAGROŻONYCH WYBUCHEM MIESZANIN GAZOWYCH 1. Widomości ogólne Zgodnie z postnowienimi rozporządzeni Ministr Sprw Wewnętrznych
Bardziej szczegółowoKRYTERIA OCENIANIA TECHNOLOGIA NAPRAW ZESPOŁÓW I PODZESPOŁÓW MECHANICZNYCH POJAZDÓW SAMOCHODOWYCH KLASA I TPS
KRYTRIA OCNIANIA TCHNOLOGIA NAPRAW ZSPOŁÓW I PODZSPOŁÓW MCHANICZNYCH POJAZDÓW SAMOCHODOWYCH KLASA I TPS Temt Klsyfikcj i identyfikcj pojzdów smochodowych Zgdnieni - Rodzje ukłdów, - Zdni i ogóln budow
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1) z dnia 16 grudnia 2004 r.
Typ/orgn wydjący Rozporządzenie/Minister Infrstruktury Tytuł w sprwie szczegółowych wrunków i trybu wydwni zezwoleń n przejzdy pojzdów nienormtywnych Skrócony opis pojzdy nienormtywne Dt wydni 16 grudni
Bardziej szczegółowoZastosowanie multimetrów cyfrowych do pomiaru podstawowych wielkości elektrycznych
Zstosownie multimetrów cyfrowych do pomiru podstwowych wielkości elektrycznych Cel ćwiczeni Celem ćwiczeni jest zpoznnie się z możliwościmi pomirowymi współczesnych multimetrów cyfrowych orz sposobmi wykorzystni
Bardziej szczegółowoRealizacje zmiennych są niezależne, co sprawia, że ciąg jest ciągiem niezależnych zmiennych losowych,
Klsyczn Metod Njmniejszych Kwdrtów (KMNK) Postć ć modelu jest liniow względem prmetrów (lbo nleży dokonć doprowdzeni postci modelu do liniowości względem prmetrów), Zmienne objśnijące są wielkościmi nielosowymi,
Bardziej szczegółowoUkład elektrohydrauliczny do badania siłowników teleskopowych i tłokowych
TDUSZ KRT TOMSZ PRZKŁD Ukłd elektrohydruliczny do bdni siłowników teleskopowych i tłokowych Wprowdzenie Polsk Norm PN-72/M-73202 Npędy i sterowni hydruliczne. Cylindry hydruliczne. Ogólne wymgni i bdni
Bardziej szczegółowoKarta oceny merytorycznej wniosku o dofinansowanie projektu innowacyjnego testującego składanego w trybie konkursowym w ramach PO KL
Złącznik nr 5 Krt oceny merytorycznej Krt oceny merytorycznej wniosku o dofinnsownie projektu innowcyjnego testującego skłdnego w trybie konkursowym w rmch PO KL NR WNIOSKU KSI: WND-POKL. INSTYTUCJA PRZYJMUJĄCA
Bardziej szczegółowoDRGANIA MECHANICZNE W ŚRODOWISKU PRACY
DRGANIA MECHANICZNE W ŚRODOWISKU PRACY zagrożenia i profilaktyka Zagrożenie drganiami mechanicznymi w środowisku pracy Zatrudnieni w warunkach zagrożenia czynnikami szkodliwymi i niebezpiecznymi w latach
Bardziej szczegółowoAparatura sterująca i sygnalizacyjna Czujniki indukcyjne zbliżeniowe LSI
Aprtur sterując i sygnlizcyjn Czujniki indukcyjne zbliżeniowe LSI Czujnik indukcyjny zbliżeniowy prcuje n zsdzie tłumionego oscyltor LC: jeżeli w obszr dziłni dostnie się metl, to z ukłdu zostje pobrn
Bardziej szczegółowoGrażyna Nowicka, Waldemar Nowicki BADANIE RÓWNOWAG KWASOWO-ZASADOWYCH W ROZTWORACH ELEKTROLITÓW AMFOTERYCZNYCH
Ćwiczenie Grżyn Nowick, Wldemr Nowicki BDNIE RÓWNOWG WSOWO-ZSDOWYC W ROZTWORC ELETROLITÓW MFOTERYCZNYC Zgdnieni: ktywność i współczynnik ktywności skłdnik roztworu. ktywność jonów i ktywność elektrolitu.
Bardziej szczegółowo2. Tensometria mechaniczna
. Tensometri mechniczn Wstęp Tensometr jk wskzywłby jego nzw to urządzenie służące do pomiru nprężeń. Jk jednk widomo, nprężeni nie są wielkościmi mierzlnymi i stnowią jedynie brdzo wygodne pojęcie mechniki
Bardziej szczegółowoBADANIE MOBILNOŚCI KOMUNIKACYJNEJ LUDNOŚCI
BADANIE MOBILNOŚCI KOMUNIKACYJNEJ LUDNOŚCI Kwestionriusz gospodrstw domowego Numer ewidencyjny: Dził 0. REALIZACJA WYWIADU. Łączn liczb wizyt nkieter w wylosownym mieszkniu. Wylosowne mieszknie Proszę
Bardziej szczegółowoNowy system wsparcia rodzin z dziećmi
o Nowy system wsprci rodzin z dziećmi Projekt współfinnsowny ze środków Unii Europejskiej w rmch Europejskiego Funduszu Społecznego Brbr Kowlczyk Cele systemu wsprci rodzin z dziećmi dobro dzieci potrzebujących
Bardziej szczegółowoPropozycja przedmiotowego systemu oceniania wraz z określeniem wymagań edukacyjnych (zakres podstawowy)
Propozycj przedmiotowego systemu ocenini wrz z określeniem wymgń edukcyjnych (zkres podstwowy) Proponujemy, by omwijąc dne zgdnienie progrmowe lub rozwiązując zdnie, nuczyciel określł do jkiego zkresu
Bardziej szczegółowoZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 424 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR 22 2005
ZEZYTY NAUKOWE UNIWERYTETU ZCZECIŃKIEGO NR 424 PRACE INTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR 22 2005 MARIA MAKRI PRAWNOŚĆ FIZYCZNA I AKTYWNOŚĆ RUCHOWA KOBIET W WIEKU 20 60 LAT 1. Wstęp Dobr sprwność fizyczn jest
Bardziej szczegółowoWYZNACZANIE OGNISKOWEJ SOCZEWEK CIENKICH ZA POMOCĄ ŁAWY OPTYCZNEJ
Ćwiczenie 9 WYZNACZANIE OGNISKOWEJ SOCZEWEK CIENKICH ZA POMOCĄ ŁAWY OPTYCZNEJ 9.. Opis teoretyczny Soczewką seryczną nzywmy przezroczystą bryłę ogrniczoną dwom powierzchnimi serycznymi o promienich R i
Bardziej szczegółowoKOMPLEKSOWE POMIARY FREZÓW OBWIEDNIOWYCH
KOMPLEKSOWE POMIARY FREZÓW OBWIEDNIOWYCH Michł PAWŁOWSKI 1 1. WSTĘP Corz większy rozwój przemysłu energetycznego, w tym siłowni witrowych stwi corz większe wymgni woec producentów przekłdni zętych jeśli
Bardziej szczegółowoPrzedmiotowy system oceniania z matematyki wraz z określeniem wymagań edukacyjnych (zakres podstawowy) Klasa II LO
I Postnowieni ogólne Przedmiotowy system ocenini z mtemtyki wrz z określeniem wymgń edukcyjnych (zkres podstwowy) Kls II LO 1. Wrunkiem uzyskni pozytywnej oceny semestrlnej z mtemtyki jest: ) zliczenie
Bardziej szczegółowoKarta oceny merytorycznej wniosku o dofinansowanie projektu konkursowego PO KL 1
Złącznik 3 Krt oceny merytorycznej wniosku o dofinnsownie konkursowego PO KL 1 NR WNIOSKU KSI: WND-POKL. INSTYTUCJA PRZYJMUJĄCA WNIOSEK:. NUMER KONKURSU 2/POKL/8.1.1/2010 TYTUŁ PROJEKTU:... SUMA KONTROLNA
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne matematyka klasa 2 zakres podstawowy 1. SUMY ALGEBRAICZNE
Wymgni edukcyjne mtemtyk kls 2 zkres podstwowy 1. SUMY ALGEBRAICZNE Uczeń otrzymuje ocenę dopuszczjącą lub dostteczną, jeśli: rozpoznje jednominy i sumy lgebriczne oblicz wrtości liczbowe wyrżeń lgebricznych
Bardziej szczegółowousuwa niewymierność z mianownika wyrażenia typu
Wymgni edukcyjne n poszczególne oceny z mtemtyki Kls pierwsz zkres podstwowy. LICZBY RZECZYWISTE podje przykłdy liczb: nturlnych, cłkowitych, wymiernych, niewymiernych, pierwszych i złożonych orz przyporządkowuje
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI W KLASIE IIc ZAKRES PODSTAWOWY I ROZSZERZONY
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI W KLASIE IIc ZAKRES PODSTAWOWY I ROZSZERZONY. JĘZYK MATEMATYKI oblicz wrtość bezwzględną liczby rzeczywistej stosuje interpretcję geometryczną wrtości bezwzględnej liczby
Bardziej szczegółowoMATeMAtyka 3 inf. Przedmiotowy system oceniania wraz z określeniem wymagań edukacyjnych. Zakres podstawowy i rozszerzony. Dorota Ponczek, Karolina Wej
Dorot Ponczek, Krolin Wej MATeMAtyk 3 inf Przedmiotowy system ocenini wrz z określeniem wymgń edukcyjnych Zkres podstwowy i rozszerzony Wyróżnione zostły nstępujące wymgni progrmowe: konieczne (K), podstwowe
Bardziej szczegółowoPOROZUMIENIE. z dnia 27 czerwca 2008 r. w sprawie budowania Lokalnego Systemu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie w Suwałkach
pomóżmy innym, by sobie pomogli POROZUMIENIE z dni 27 czerwc 2008 r. w sprwie budowni Loklnego Systemu Przeciwdziłni Przemocy w Rodzinie w Suwłkch zwrte pomiędzy: Mistem Suwłki z siedzibą w Suwłkch, ul
Bardziej szczegółowoPrzedmiotowy system oceniania z matematyki wraz z określeniem wymagań edukacyjnych (zakres podstawowy) Klasa II TAK
I Postnowieni ogólne Przedmiotowy system ocenini z mtemtyki wrz z określeniem wymgń edukcyjnych (zkres podstwowy) Kls II TAK 1. Wrunkiem uzyskni pozytywnej oceny semestrlnej z mtemtyki jest: ) zliczenie
Bardziej szczegółowoZaokrąglanie i zapisywanie wyników obliczeń przybliżonych
Edwrd Musił Oddził Gdński SEP Zokrąglnie i zpisywnie wyników obliczeń przybliżonych Inżynier wykonuje nieml wyłącznie obliczeni przybliżone i powinien mieć nieustnnie n względzie dokłdność, jką chce uzyskć
Bardziej szczegółowoROZDZIAŁ 10 PODMIOTY I PRZYCZYNY KONFLIKTÓW W PRYWATYZOWANYCH PRZEDSIĘBIORSTWACH W POLSCE
Iwon Slejko-Szyszczk ROZDZIAŁ 10 PODMIOTY I PRZYCZYNY KONFLIKTÓW W PRYWATYZOWANYCH PRZEDSIĘBIORSTWACH W POLSCE Wprowdzenie Konflikty są nieodłącznym elementem funkcjonowni jednostek i zbiorowości w kżdym
Bardziej szczegółowoDZIAŁANIE III.6 ROZWÓJ MIKRO- I MAŁYCH PRZEDSIĘBIORSTW
DZIAŁANIE III.6 ROZWÓJ MIKRO- I MAŁYCH PRZEDSIĘBIORSTW 1 Nzw progrmu opercyjnego Regionlny Progrm Opercyjny Województw Łódzkiego n lt 2007-2013. 2 Numer i nzw osi priorytetowej Oś priorytetow III: Gospodrk,
Bardziej szczegółowoĆwiczenia laboratoryjne z przedmiotu : Napędy Hydrauliczne i Pneumatyczne
Lbortorium nr 11 Temt: Elementy elektropneumtycznych ukłdów sterowni 1. Cel ćwiczeni: Opnownie umiejętności identyfikcji elementów elektropneumtycznych n podstwie osprzętu FESTO Didctic. W dużej ilości
Bardziej szczegółowoROLE OF CUSTOMER IN BALANCED DEVELOPMENT OF COMPANY
FOLIA UNIVERSITATIS AGRICULTURAE STETINENSIS Foli Univ. Agric. Stetin. 2007, Oeconomic 254 (47), 117 122 Jolnt KONDRATOWICZ-POZORSKA ROLA KLIENTA W ZRÓWNOWAŻONYM ROZWOJU FIRMY ROLE OF CUSTOMER IN BALANCED
Bardziej szczegółowozałącznik nr 3 do uchwały nr V-38-11 Rady Miejskiej w Andrychowie z dnia 24 lutego 2011 r.
złącznik nr 3 do uchwły nr V-38-11 Rdy Miejskiej w Andrychowie z dni 24 lutego 2011 r. ROZSTRZYGNIĘCIE O SPOSOBIE ROZPATRZENIA UWAG WNIESIONYCH DO WYŁOŻONEGO DO PUBLICZNEGO WGLĄDU PROJEKTU ZMIANY MIEJSCOWEGO
Bardziej szczegółowoDZIAŁ 2. Figury geometryczne
1 kl. 6, Scenriusz lekcji Pole powierzchni bryły DZAŁ 2. Figury geometryczne Temt w podręczniku: Pole powierzchni bryły Temt jest przeznczony do relizcji podczs 2 godzin lekcyjnych. Zostł zplnowny jko
Bardziej szczegółowoKarta oceny merytorycznej wniosku o dofinansowanie projektu konkursowego PO KL
Złącznik 3 Krt oceny merytorycznej wniosku o dofinnsownie Krt oceny merytorycznej wniosku o dofinnsownie projektu konkursowego PO KL INSTYTUCJA PRZYJMUJĄCA WNIOSEK:... NUMER KONKURSU:... NUMER WNIOSKU
Bardziej szczegółowoKarta oceny merytorycznej wniosku o dofinansowanie projektu konkursowego PO KL 1
Złącznik nr 3 Krt oceny merytorycznej wniosku o dofinnsownie projektu konkursowego PO KL Krt oceny merytorycznej wniosku o dofinnsownie projektu konkursowego PO KL 1 NR WNIOSKU KSI: POKL.05.02.01 00../..
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z JĘZYKÓW OBCYCH w Gimnazjum nr 2 im. ks. Stanisława Konarskiego nr 2 w Łukowie
I. ZASADY OGÓLNE PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z JĘZYKÓW OBCYCH w Gimnzjum nr 2 im. ks. Stnisłw Konrskiego nr 2 w Łukowie 1. W Gimnzjum nr 2 w Łukowie nuczne są: język ngielski - etp educyjny III.1 język
Bardziej szczegółowoProsta metoda sprawdzania fundamentów ze względu na przebicie
Konstrkcje Elementy Mteriły Prost metod sprwdzni fndmentów ze względ n przebicie Prof dr b inż Micł Knff, Szkoł Główn Gospodrstw Wiejskiego w Wrszwie, dr inż Piotr Knyzik, Politecnik Wrszwsk 1 Wprowdzenie
Bardziej szczegółowoMateriały pomocnicze do ćwiczeń z przedmiotu: Ogrzewnictwo, wentylacja i klimatyzacja II. Klimatyzacja
Mteriły pomocnicze do ćwiczeń z przedmiotu: Orzewnictwo, wentylcj i klimtyzcj II. Klimtyzcj Rozdził 1 Podstwowe włsności powietrz jko nośnik ciepł mr inż. Anieszk Sdłowsk-Słę Mteriły pomocnicze do klimtyzcji.
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne matematyka klasa 2b, 2c, 2e zakres podstawowy rok szkolny 2015/2016. 1.Sumy algebraiczne
Wymgni edukcyjne mtemtyk kls 2b, 2c, 2e zkres podstwowy rok szkolny 2015/2016 1.Sumy lgebriczne N ocenę dopuszczjącą: 1. rozpoznje jednominy i sumy lgebriczne 2. oblicz wrtości liczbowe wyrżeń lgebricznych
Bardziej szczegółowoAutor: Zbigniew Tuzimek Opracowanie wersji elektronicznej: Tomasz Wdowiak
DNIE UKŁDÓW LOKD UTOMTYCZNYCH uor: Zigniew Tuzimek Oprcownie wersji elekronicznej: Tomsz Wdowik 1. Cel i zkres ćwiczeni Celem ćwiczeni jes zpoznnie sudenów z udową orz dziłniem zezpieczeń i lokd sosownych
Bardziej szczegółowoMetodologia szacowania wartości docelowych dla wskaźników wybranych do realizacji w zakresie EFS w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa
Metodologi szcowni wrtości docelowych dl wskźników wybrnych do relizcji w zkresie EFS w Regionlnym Progrmie percyjnym Województw Kujwsko-Pomorskiego 2014-2020 Toruń, listopd 2014 1 Spis treści I. CZĘŚĆ
Bardziej szczegółowoAlgorytmy graficzne. Filtry wektorowe. Filtracja obrazów kolorowych
Algorytmy grficzne Filtry wektorowe. Filtrcj orzów kolorowych Filtrcj orzów kolorowych Metody filtrcji orzów kolorowych możn podzielić n dwie podstwowe klsy: Metody komponentowe (component-wise). Cechą
Bardziej szczegółowoSzczegółowe wymagania edukacyjne z matematyki, klasa 2C, poziom podstawowy
Szczegółowe wymgni edukcyjne z mtemtyki, kls 2C, poziom podstwowy Wymgni konieczne () dotyczą zgdnieo elementrnych, stnowiących swego rodzju podstwę, ztem powinny byd opnowne przez kżdego uczni. Wymgni
Bardziej szczegółowoMETODYKA OCENY WŁAŚCIWOŚCI SYSTEMU IDENTYFIKACJI PARAMETRYCZNEJ OBIEKTU BALISTYCZNEGO
MODELOWANIE INŻYNIERSKIE ISNN 1896-771X 32, s. 151-156, Gliwice 2006 METODYKA OCENY WŁAŚCIWOŚCI SYSTEMU IDENTYFIKACJI PARAMETRYCZNEJ OBIEKTU BALISTYCZNEGO JÓZEF GACEK LESZEK BARANOWSKI Instytut Elektromechniki,
Bardziej szczegółowoZASTOSOWANIE RÓWNANIA NASGRO DO OPISU KRZYWYCH PROPAGACYJI PĘKNIĘĆ ZMĘCZENIOWYCH
Sylwester KŁYSZ *, **, nn BIEŃ **, Pweł SZBRCKI ** ** Instytut Techniczny ojsk Lotniczych, rszw * Uniwersytet rmińsko-mzurski, Olsztyn ZSTOSONIE RÓNNI NSGRO DO OPISU KRZYYCH PROPGCYJI PĘKNIĘĆ ZMĘCZENIOYCH
Bardziej szczegółowoDZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO. Póz. 2919 DECYZJA NR OKR-4210-38(14)/2014/404/XII/EŚ PREZESA URZĘDU REGULACJI ENERGETYKI
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO, dlll 10 listopd 2014 r. Elektronicznie podpisn Jnusz Włdysłw Olech Póz. 2919 Dt: 2014-11-10 14:08:59 DECYZJA NR OKR-4210-38(14)/2014/404/XII/EŚ PREZESA URZĘDU
Bardziej szczegółowo2. FUNKCJE WYMIERNE Poziom (K) lub (P)
Kls drug poziom podstwowy 1. SUMY ALGEBRAICZNE Uczeń otrzymuje ocenę dopuszczjącą lub dostteczną, jeśli: rozpoznje jednominy i sumy lgebriczne oblicz wrtości liczbowe wyrżeń lgebricznych redukuje wyrzy
Bardziej szczegółowoWykład 6 Dyfrakcja Fresnela i Fraunhofera
Wykłd 6 Dyfrkcj Fresnel i Frunhofer Zjwisko dyfrkcji (ugięci) świtł odkrył Grimldi (XVII w). Poleg ono n uginniu się promieni świetlnych przechodzących w pobliżu przeszkody (np. brzeg szczeliny). Wyjśnienie
Bardziej szczegółowoOchrona przed przepięciami w sieciach ISDN
OGANICZANIE PZEPIĘĆ W YEMACH PZEYŁ YGNAŁÓW Ochron przed przepięcimi w siecich IDN Andrzej ow Wstęp Wzrost zpotrzeowni n usługi odiegjące od klsycznego przekzu telefonicznego spowodowł gwłtowny rozwój sieci
Bardziej szczegółowoTemat lekcji Zakres treści Osiągnięcia ucznia
ln wynikowy kls 2c i 2e - Jolnt jąk Mtemtyk 2. dl liceum ogólnoksztłcącego, liceum profilownego i technikum. sztłcenie ogólne w zkresie podstwowym rok szkolny 2015/2016 Wymgni edukcyjne określjące oceny:
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 22 lutego 2012 r. Pozycja 204 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ 1) z dnia 7 lutego 2012 r.
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Wrszw, dni 22 lutego 2012 r. Pozycj 204 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ 1) z dni 7 lutego 2012 r. w sprwie rmowych plnów nuczni w szkołch publicznych
Bardziej szczegółowoWymagania kl. 2. Uczeń:
Wymgni kl. 2 Zkres podstwowy Temt lekcji Zkres treści Osiągnięci uczni. SUMY ALGEBRAICZNE. Sumy lgebriczne definicj jednominu pojęcie współczynnik jednominu porządkuje jednominy pojęcie sumy lgebricznej
Bardziej szczegółowoANKIETA potrzeb doskonalenia zawodowego na rok szkolny 2013/2014
06-500 Młw, ul. Reymont 4 tel. (023) 654-32-47 ANKIETA potrzeb doskonleni zwodowego n rok szkolny 2013/2014 Zespół dordców metodycznych ośrodk przystąpił do uktulnieni oferty szkoleniowej n rok szkolny
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ 1) z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych
Dz.U.2012.204 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ 1) z dni 7 lutego 2012 r. w sprwie rmowych plnów nuczni w szkołch publicznych (Dz. U. z dni 22 lutego 2012 r.) N podstwie rt. 22 ust. 2 pkt 1 ustwy
Bardziej szczegółowoZASTOSOWANIE ANALIZY CZASOWO-CZĘSTOTLIWOŚCIOWEJ W DIAGNOZOWANIU LOKALNYCH USZKODZEŃ PRZEKŁADNI ZĘBATYCH
Szybkobieżne Pojzdy Gąsienicowe (14) nr 1, 2001 Andrzej WILK Henryk MADEJ Bogusłw ŁAZARZ ZASTOSOWANIE ANALIZY CZASOWO-CZĘSTOTLIWOŚCIOWEJ W DIAGNOZOWANIU LOKALNYCH USZKODZEŃ PRZEKŁADNI ZĘBATYCH Streszczenie:
Bardziej szczegółowoWymagania na ocenę dopuszczającą z matematyki klasa II Matematyka - Babiański, Chańko-Nowa Era nr prog. DKOS 4015-99/02
Wymgni n ocenę dopuszczjącą z mtemtyki kls II Mtemtyk - Bbiński, Chńko-Now Er nr prog. DKOS 4015-99/02 Temt lekcji Zkres treści Osiągnięci uczni WIELOMIANY 1. Stopień i współczynniki wielominu 2. Dodwnie
Bardziej szczegółowoWNIOSEK O USTALENIE PRAWA DO SPECJALNEGO ZASIŁKU OPIEKUŃCZEGO. Dane osoby ubiegającej się o ustalenie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego.
Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie ul. Strzelców Bytomskich 16, 41-902 Bytom Dził Świdczeń Rodzinnych ul. Strzelców Bytomskich 21, 41-902 Bytom tel. 32 388-86-07 lub 388-95-40; e-mil: sr@mopr.bytom.pl WNIOSEK
Bardziej szczegółowoFizyka. Kurs przygotowawczy. na studia inżynierskie. mgr Kamila Haule
Fizyk Kurs przygotowwczy n studi inżynierskie mgr Kmil Hule Dzień 3 Lbortorium Pomir dlczego mierzymy? Pomir jest nieodłączną częścią nuki. Stopień znjomości rzeczy często wiąże się ze sposobem ich pomiru.
Bardziej szczegółowoOznaczenia: K wymagania konieczne; P wymagania podstawowe; R wymagania rozszerzające; D wymagania dopełniające; W wymagania wykraczające
Wymgni edukcyjne z mtemtyki ls 2 b lo Zkres podstwowy Oznczeni: wymgni konieczne; wymgni podstwowe; R wymgni rozszerzjące; D wymgni dopełnijące; W wymgni wykrczjące Temt lekcji Zkres treści Osiągnięci
Bardziej szczegółowoPakiet aplikacyjny. Niniejszy pakiet zawiera informacje, które musisz posiadać zgłaszając swoją kandydaturę. Zawiera on:
Pkiet plikcyjny Stnowisko: Nr referencyjny: Specjlist ds. interwencji ekologicznych CON/2011/01 Niniejszy pkiet zwier informcje, które musisz posidć zgłszjąc swoją kndydturę. Zwier on: List do kndydtów
Bardziej szczegółowoPakiet aplikacyjny. Specjalista ds. rozliczeń i administracji [Pomorze] ADM/2011/01
Pkiet plikcyjny Stnowisko: Nr referencyjny: Specjlist ds. rozliczeń i dministrcji [Pomorze] ADM/2011/01 Niniejszy pkiet zwier informcje, które musisz posidć zgłszjąc swoją kndydturę. Zwier on: List do
Bardziej szczegółowoModelowanie 3 D na podstawie fotografii amatorskich
Edwrd Nowk 1, Jonn Nowk Modelownie D n podstwie fotogrfii mtorskich 1. pecyfik fotogrmetrycznego oprcowni zdjęć mtorskich wynik z fktu, że n ogół dysponujemy smymi zdjęcimi - nierzdko są to zdjęci wykonne
Bardziej szczegółowoAnkieta przeprowadzona wśród mieszkaoców
Ankiet przeprowdzon wśród mieszkoców 1. Co to jest isk emisj? Niewielk i w zncznym ogrniczeniu emisj związków chemicznych szkodliwych dl środowisk. Młe zużycie, tylko wg potrze. Nisk emisj to emisj pyłów
Bardziej szczegółowoOcena poziomu hałasu wewnątrz tramwajów na podstawie badań
prof. dr hb. inż. Frnciszek Tomszewski mgr inż. Młgorzt Orczyk Politechnik Poznńsk Ocen poziomu hłsu wewnątrz trmwjów n podstwie bdń W rtykule przedstwiono wyniki pomirów hłsu wewnątrz wybrnych trmwjów
Bardziej szczegółowoKSZTAŁTOWANIE ŁUKOWO-KOŁOWEJ LINII ZĘBÓW W UZĘBIENIU CZOŁOWYM NA FREZARCE CNC
KOMISJA BUDOWY MASZYN PAN ODDZIAŁ W POZNANIU Vol. 8 nr Archiwum Technologii Mszyn i Automtyzcji 008 PIOTR FRĄCKOWIAK KSZTAŁTOWANIE ŁUKOWO-KOŁOWEJ LINII ZĘBÓW W UZĘBIENIU CZOŁOWYM NA FREZARCE CNC W rtykule
Bardziej szczegółowoKatalog wymagań programowych na poszczególne stopnie szkolne. Matematyka. Poznać, zrozumieć
Ktlog wymgń progrmowych n poszczególne stopnie szkolne Mtemtyk. Poznć, zrozumieć Ksztłcenie w zkresie podstwowym. Kls 2 Poniżej podjemy umiejętności, jkie powinien zdobyć uczeń z kżdego dziłu, by uzyskć
Bardziej szczegółowoDodatkowe informacje i objaśnienia. Zakres zmian wartości grup rodzajowych środków trwałych, wnip oraz inwestycji długoterminowych Zwieksz Stan na.
STOWARZYSZENIE RYNKÓW FINANSOWYCH ACI POLSKA Afiliowne przy ACI - The Finncil Mrkets Assocition Dodtkowe informcje i objśnieni Wrszw, 21 mrzec 2014 1.1 szczegółowy zkres zmin wrtości grup rodzjowych środków
Bardziej szczegółowosymbol dodatkowy element graficzny kolorystyka typografia
Identyfikcj wizuln Fundcji n rzecz Nuki Polskiej 1/00 Elementy podstwowe symbol dodtkowy element grficzny kolorystyk typogrfi Identyfikcj wizuln Fundcji n rzecz Nuki Polskiej 1/01 Elementy podstwowe /
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z matematyki FUNKCJE dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą
Wymgni edukcyjne z mtemtyki Kls IIC. Rok szkolny 013/014 Poziom podstwowy FUNKCJE Uczeń otrzymuje ocenę dopuszczjącą lub dostteczną, jeśli: rozpoznje przyporządkowni będące funkcjmi określ funkcję różnymi
Bardziej szczegółowoKlucz odpowiedzi do zadań zamkniętych i schemat oceniania zadań otwartych
Klucz odpowiedzi do zdń zmkniętc i scemt ocenini zdń otwrtc Klucz odpowiedzi do zdń zmkniętc 4 7 9 0 4 7 9 0 D D D Scemt ocenini zdń otwrtc Zdnie (pkt) Rozwiąż nierówność x x 0 Oliczm wróżnik i miejsc
Bardziej szczegółowoWarszawa, czerwiec 2014 r.
SPRAWOZDANIE Z WDRAŻANIA PROGRAMU OPERACYJNEGO KAPITAŁ LUDZKI 2007-2013 w 2013 ROKU Wrszw, czerwiec 2014 r. SPIS TREŚCI 1. Informcje wstępne... 4 2. Przegląd relizcji progrmu opercyjnego w okresie objętym
Bardziej szczegółowoOdzież ochronna przeznaczona dla pracowników przemysłu narażonych na działanie czynników gorących.
Odzież chroniąc przed gorącymi czynnikmi termicznymi N wielu stnowiskch prcy m/n w hutch i zkłdch metlurgicznych, podczs spwni, kcji przeciwpożrowych prcownik nrżony jest n dziłnie czynników gorących,
Bardziej szczegółowoPOROZUMIENIE. zawarte w dniu 16 maja 2014 r. w Warszawie, zwane dalej Porozumieniem, pomiędzy:
POROZUMIENIE w sprwie przeprowdzeni pilotżu systemu komunikcji dl osób niedosłyszących (pętle indukcyjne przenośne) w jednostkch obsługujących użytkowników publicznie dostępnych usług telefonicznych orz
Bardziej szczegółowoPL-0710-139/1 1/1017 Pan Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego
Wrszw,^/ czerwc 211 r. RZECZPOSPOLITA POLSKA GŁÓWNY GEOETA KRAJU Jolnt Orlińsk PL-71-139/1 1/117 Pn Jnusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Sttystycznego W odpowiedzi n pism z dni 1 czerwc 211 r. znle:
Bardziej szczegółowoZawór regulacyjny ZK210 z wielostopniową dyszą promieniową
Zwór regulcyjny z wielostopniową dyszą promieniową Zwór regulcyjny Opis Zwór regulcyjny służący do prcy przy wysokich ciśnienich różnicowych. Stosowny jest między innymi, w instlcjch przemysłowych i elektrownich,
Bardziej szczegółowoOpis i analiza metod pomiaru prędkości kątowej. Prądnice tachometryczne.
Opis i nliz metod pomiru prędkości kątowej. Prądnice tcometryczne. Prądnice tcometryczne są to młe prądnice elektryczne, któryc npięcie wyjściowe zwier informcję o prędkości obrotowej, w niektóryc przypdkc
Bardziej szczegółowoDz.U.04.276.2739 2005.03.30 zm. Dz.U.05.41.396 1
Dz.U.04.276.2739 2005.03.30 zm. Dz.U.05.41.396 1 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1 z dni 17 grudni 2004 r. w sprwie szczegółowego wykzu wyrobów medycznych będących przedmiotmi ortopedycznymi i środków
Bardziej szczegółowoWSTĘP CHARAKTERYSTYKA WZORNICTWA
Annls of Wrsw University of Life Sciences SGGW Forestry nd Wood Technology No 74, 2011: 199-205 (Ann. WULS-SGGW, Forestry nd Wood Technology 74, 2011 Chrkterystyk ozdobnych drewninych posdzek w Muzeum
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA. z dnia 17 grudnia 2004 r.
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dni 17 grudni 2004 r. w sprwie szczegółowego wykzu wyrobów medycznych będących przedmiotmi ortopedycznymi i środków pomocniczych, wysokości udziłu włsnego świdczeniobiorcy
Bardziej szczegółowoOCHRONA PRZECIWPOśAROWA TABORU KOLEJOWEGO WYMAGANIA PRZECIWPOśAROWE DLA MATERIAŁÓW I KOMPONENTÓW
Ktedr Technicznego Zbezpieczeni Okrętów Lbortorium Bdń Cech PoŜrowych Mteriłów OCHRONA PRZECIWPOśAROWA TABORU KOLEJOWEGO WYMAGANIA PRZECIWPOśAROWE DLA MATERIAŁÓW I KOMPONENTÓW Metody bdń 1 pren 45545-2:
Bardziej szczegółowoSzkolnictwo zawodowe a rynek pracy sektora rolno-spożywczego w województwie łódzkim
Szkolnictwo zwodowe dl sektor rolno-spożywczego w województwie łódzkim dignoz potrzeb edukcyjnych Szkolnictwo zwodowe rynek prcy sektor rolno-spożywczego w województwie łódzkim Prognozy oprcowne w rmch
Bardziej szczegółowoUbezpieczenia różnych ryzyk finansowych Ubezpieczenie SKOK od strat finansowych spowodowanych nieuczciwością pracowników (NPR)
NFORMACJA POŚREDNKA UBEZPECZENOWEGO sporządzon zgodnie z wymogmi ustwy z dni 22 mj 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym (Dz.U. z 2003 Nr 124, poz. 1154 z późn. zm.) określenie gent ubezpieczeniowego
Bardziej szczegółowoŁÓDZKI WSCHODNI POWIAT URZĄD STATYSTYCZNY W ŁODZI LUDNOŚĆ W 2013 R. POWIERZCHNIA w km 2 500 MĘŻCZYŹNI KOBIETY. GĘSTOŚĆ ZALUDNIENIA w osobach na km 2
URZĄD STATYSTYCZNY W ŁODZI POWIAT ŁÓDZKI WSCHODNI 23 POWIERZCHNIA w km 2 5 LUDNOŚĆ W 23 R. GĘSTOŚĆ ZALUDNIENIA w osobch n km 2 4 MĘŻCZYŹNI 33526 KOBIETY 36233 WYBRANE DANE 23 2 22 23 STATYSTYCZNE 67987
Bardziej szczegółowoTwoje zdrowie -isamopoczucie
Twoje zdrowie -ismopoczucie Kidney Disese nd Qulity of Life (KDQOL-SF ) Poniższ nkiet zwier pytni dotyczące Pn/Pni opinii o włsnym zdrowiu. Informcje te pozwolą nm zorientowć się, jkie jest Pn/Pni smopoczucie
Bardziej szczegółowoWNIOSEK O USTALENIE PRAWA DO ŚWIADCZENIA PIELĘGNACYJNEGO Część I. Dane osoby ubiegającej się o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego
Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie ul. Strzelców Bytomskich 16, 41-902 Bytom Dził Świdczeń Rodzinnych ul. Strzelców Bytomskich 21, 41-902 Bytom tel. 32 388-86-07 lub 388-95-40; e-mil: sr@mopr.bytom.pl WNIOSEK
Bardziej szczegółowoStruktura energetyczna ciał stałych-cd. Fizyka II dla Elektroniki, lato
Struktur energetyczn cił stłych-cd Fizyk II dl Elektroniki, lto 011 1 Fizyk II dl Elektroniki, lto 011 Przybliżenie periodycznego potencjłu sieci krystlicznej model Kronig- Penney potencjł rzeczywisty
Bardziej szczegółowoa Komisją Zakładową NSZZ Solidarność Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, reprezentowaną przez: mgr Krystynę Andrzejewską
POROZUMIENIE zwrte w dniu 11 czerwc 2015 roku w sprwie zsd zwiększeni wyngrodzeń prcowników Uniwersytetu im. Adm Mickiewicz w Poznniu od 1 styczni 2015 roku pomiędzy: Uniwersytetem im. Adm Mickiewicz w
Bardziej szczegółowoWektor kolumnowy m wymiarowy macierz prostokątna o wymiarze n=1 Wektor wierszowy n wymiarowy macierz prostokątna o wymiarze m=1
Rchunek mcierzowy Mcierzą A nzywmy funkcję 2-zmiennych, któr prze liczb nturlnych (i,j) gdzie i = 1,2,3,4.,m; j = 1,2,3,4,n przyporządkowuje dokłdnie jeden element ij. 11 21 A = m1 12 22 m2 1n 2n mn Wymirem
Bardziej szczegółowoInstytut Mechatroniki i Systemów Informatycznych. Podstawy pomiaru i analizy sygnałów wibroakustycznych wykorzystywanych w diagnostyce
ĆWICZEIE 1 Podstwy pomiru i nlizy sygnłów wibrokustycznych wykorzystywnych w dignostyce Cel ćwiczeni Poznnie podstwowych, mierzlnych wrtości procesów wibrokustycznych wykorzystywnych w dignostyce, metod
Bardziej szczegółowoPOLITECHNIKA POZNAŃSKA Instytut Technologii Mechanicznej. Maszyny technologiczne laboratorium. Walcowe koła zębate
POLITECHNIKA POZNAŃSKA Instytut Technologii Mechnicznej Mszyny technologiczne lbortoriu Wlcowe koł zębte widoości podstwowe Oprcowł: dr inŝ. Krzyszto Netter www.netter.stre.pl Poznń 2008 KN ver. 6.10.2008
Bardziej szczegółowoAneks Nr 1 z dnia 8 maja 2006 roku
Aneks Nr 1 z dni 8 mj 2006 roku do Umowy o Prtnerstwie n rzecz Rozwoju "Wchodzenie, utrzymnie, powrót n rynek prcy osób po chorobie psychicznej" W umowie o Prtnerstwie n rzecz Rozwoju w rmch progrmu opercyjnego
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne na poszczególne oceny z matematyki w klasie II poziom rozszerzony
Wymgni edukcyjne n poszczególne oceny z mtemtyki w klsie II poziom rozszerzony N ocenę dopuszczjącą, uczeń: rysuje wykres funkcji f ( x) x i podje jej włsności; sprwdz lgebricznie, czy dny punkt nleży
Bardziej szczegółowoNOWE NIŻSZE CENY. Ceny spiral introligatorskich DOUBLE-LOOP WIRE. www.radpor.pl
Rok złożeni 1994 Nowodworsk 32, 21-100 Lubrtów tel./fks 81-855-6154, RADPOR 81-854-2860 Nowodworsk 32, 21-100 Lubrtów tel./fks 81-855-6154, 81-854-2860 www.rdpor.pl Ceny spirl introligtorskic DOUBLE-LOOP
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI DLA KLASY VIII w roku szkolnym 2015/2016
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI DLA KLASY VIII w roku szkolnym 015/016 oprcowł: Dnut Wojcieszek n ocenę dopuszczjącą rysuje wykres funkcji f ( ) i podje jej włsności sprwdz lgebricznie, czy dny punkt
Bardziej szczegółowo2. PODSTAWY STATYKI NA PŁASZCZYŹNIE
M. DSTY STTYKI N ŁSZZYŹNIE. DSTY STTYKI N ŁSZZYŹNIE.. Zsdy dynmiki Newton Siłą nzywmy wektorową wielkość, któr jest mirą mechnicznego oddziływni n ciło ze strony innych cił. dlszej części ędziemy rozptrywć
Bardziej szczegółowoPROFILAKTYKA ZESPO U WIBRACYJNEGO PRZEZ STOSOWANIE RÊKAWIC ANTYWIBRACYJNYCH*
Medycyn Prcy, 2002; 53; 5; 423 431 423 Jolnt Koton PROFILAKTYKA ZESPO U WIBRACYJNEGO PRZEZ STOSOWANIE RÊKAWIC ANTYWIBRACYJNYCH* PREVENTION OF HAND-ARM VIBRATION SYNDROME BY USING ANTIVIBRATION GLOVES Z
Bardziej szczegółowoZastosowanie analizy widmowej sygnału ultradwikowego do okrelenia gruboci cienkich warstw
AMME 1 1th JUBILEE INTERNATIONAL SC IENTIFIC CONFERENCE Zstosownie nlizy widmowej sygnłu ultrdwikowego do okreleni gruboci cienkich wrstw A. Kruk Wydził Metlurgii i Inynierii Mteriłowej, Akdemi Górniczo-Hutnicz
Bardziej szczegółowoKOMENTARZ do nowelizowanej Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR)
PRZEWÓZ DROGOWY TOWARÓW NIEBEZPIECZNYCH KOMENTARZ do nowelizownej Umowy europejskiej dotyczącej międzynrodowego przewozu drogowego towrów niebezpiecznych (ADR) Wrszw, 2005 r. Autor - Krzysztof Grzegorczyk
Bardziej szczegółowoWyrównanie sieci niwelacyjnej
1. Wstęp Co to jest sieć niwelcyjn Po co ją się wyrównje Co chcemy osiągnąć 2. Metod pośrednicząc Wyrównnie sieci niwelcyjnej Metod pośrednicząc i metod grpow Mmy sieć skłdjącą się z szereg pnktów. Niektóre
Bardziej szczegółowoKarta oceny merytorycznej wniosku o dofinansowanie projektu konkursowego PO KL 1
Złącznik 5.4 - Krt oceny merytorycznej wniosku o dofinnsownie projektu konkursowego PO KL Krt oceny merytorycznej wniosku o dofinnsownie projektu konkursowego PO KL 1 NR WNIOSKU KSI: WND-POKL. INSTYTUCJA
Bardziej szczegółowoDorota Ponczek, Karolina Wej. MATeMAtyka 2. Plan wynikowy. Zakres podstawowy
Dorot Ponczek, rolin Wej MATeMAtyk Pln wynikowy Zkres podstwowy MATeMAtyk. Pln wynikowy. ZP Oznczeni: wymgni konieczne, P wymgni podstwowe, R wymgni rozszerzjące, D wymgni dopełnijące, W wymgni wykrczjące
Bardziej szczegółowo