SZKOLNY PROGRAM EDUKACJI ZDROWOTNEJ Publicznego Gimnazjum nr 46 w Łodzi Łódź 2009
Program edukacji prozdrowotnej z propagowaniem aktywności ruchowej i zdrowego odżywiania dla Gimnazjum nr 46 w Łodzi Ruch jest w stanie zastąpić prawie każde lekarstwo, ale wszystkie lekarstwa razem wzięte nie zastąpią ruchu Podstawą do utworzenia tego programu jest Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 lutego 2002 roku. Program ten jest zgodny z programem rozwoju szkoły oraz z programem wychowawczym i profilaktycznym szkoły. WSTĘP Podczas I Międzynarodowej Konferencji Promocji Zdrowia powstała Karta Ottawska, która jest przewodnikiem i źródłem inspiracji do działań prozdrowotnych. Tu opisuje się właśnie promocję zdrowia jako ciągły, rytmicznie i planowo realizowany proces umożliwiający ludziom zwiększenie kontroli nad swoim zdrowiem oraz stwarzający im możliwość jego poprawienia. Celem wychowania zdrowotnego jest dostarczenie wiedzy o zdrowiu, wyrobienie właściwych nawyków potrzebnych do jego zachowania, wykształcenie odpowiednich sprawności, pobudzenie i rozwijanie pozytywnego zainteresowania sprawami zdrowia. Nieustanne i szybkie tempo zmian zachodzących w środowisku otaczającym człowieka, odbija się na nim w sposób niekorzystny. Wynikiem tego są schorzenia: nerwice, zaburzenia układu krążenia, w zakresie narządów ruchu częste dolegliwości zwłaszcza u dorosłych. U dzieci i młodzieży zaś występują wady postawy i stóp. Promowanie zdrowia jest, więc nadrzędną koniecznością warunkującą kształtowanie nawyków służących konserwacji i doskonaleniu zdrowia, rozwijanie pozytywnego zainteresowania zdrowiem w oparciu o niezbędne wiadomości, formowanie postawy umożliwiającej skuteczną profilaktykę, leczenie, pielęgnację, rehabilitację oraz stosowanie zasad higieny w życiu jednostki i zbiorowości. Szkoła jest, zatem idealnym miejscem do przekazywania treści prozdrowotnych. Zarówno wczesna edukacja, jak i edukacja na poziomie gimnazjalnym, ma przygotować młodego człowieka do tego, aby stał się niezależną, zdrową i twórczą jednostką. Istotą promowania zdrowego stylu życia jest pobudzenie myślenia i działania w kierunku nieodzownym do prawidłowego rozwoju nauk medycznych, pedagogicznych, psychologicznych i 2
społecznych. Dzięki temu rozwijane są pożądane cechy osobowości, tj.: odpowiedzialność, stanowczość, siła woli, pracowitość, systematyczność, poczucie własnej wartości. Etap edukacji na poziomie gimnazjum to niewątpliwie najlepszy moment na uświadomienie młodzieży, jak wiele zależy od nich samych. To oni będąc w okresie dojrzewania, buntu, podejmowania samodzielnych decyzji, mają wpływ na sposób spędzania wolnego czasu, higienę osobistą, higienę pracy umysłowej, czy wreszcie decydują o sięganiu po różnego rodzaju używki. Dlatego też uważam, że właśnie w gimnazjum realizacja treści prozdrowotnych ma pomóc w przekazaniu zasobu teoretycznej wiedzy o zdrowiu, utrwalić nawyki, przyzwyczajenia, ukształtować postawy ucznia zainteresowanego zdrowiem własnym i swoich najbliższych. W promocji zdrowia w szkole, chodzi o to, aby uczeń nie czekał biernie na komfort higieniczny, który mu zapewnią inni, a przeciwnie, aby był współgospodarzem tego środowiska, jego współtwórcą. Trzeba, zatem udzielić młodzieży- rozumnej i taktownej pomocy w formowaniu środowiskowego stosunku do własnego organizmu i psychiki, wpoić nawyk systematycznej pracy nad sobą, racjonalnej troski o zdrowie i rozwój. Ze względu na wyjątkowe znaczenie tych treści dla dobra młodego człowieka, powinny one uzyskać w edukacji szkolnej najwyższy priorytet. Zdrowie jest warunkiem dobrej jakości życia, w tym osiągnięć szkolnych. Należy pamiętać, że tylko zdrowy człowiek może być szczęśliwy, a świat należy do sprawnych (G.B. Shaw). I. CELE EDUKACYJNE. Kształtowanie nowego sposobu myślenia o zdrowiu tak, by stworzyć najlepsze warunki do uzyskania w pełni zdrowia fizycznego, psychicznego i społecznego. Ukazanie uczniowi zdrowia jako wartości najwyższej, jaką dysponuje. Uświadomienie odpowiedzialności za zdrowie własne i innych. Zapoznanie ucznia ze sposobami zachowania, umacniania a także poprawy zdrowia. Przekazanie i utrwalenie wiedzy na temat zasad zdrowego stylu życia. Rozwijanie zdolności samokontroli, pielęgnacji zdrowia oraz do wspierania innych ludzi w tych zachowaniach. Wyrabianie nawyków i przyzwyczajeń związanych z ochroną i doskonaleniem zdrowia fizycznego i psychicznego. Zapoznanie z różnymi rodzajami zagrożeń zdrowia człowieka i sposobami ich eliminowania lub minimalizowania. Wzbogacanie i pogłębianie wiedzy o własnym organizmie, o prawach rządzących zdrowiem. II. OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW PO ZREALIZOWANIU PROGRAMU EDUKACJI PROZDROWOTNEJ W KLASACH I-III GIMNAZJUM. Uczeń: Wie, jaki wpływ na nasz organizm ma ruch. Wie, ile czasu potrzeba, by stać się sprawnym. Potrafi sprawić, aby ćwiczenia stały się nawykiem. Zna różnego rodzaju gimnastykę: klasyczna, artystyczna, taneczna, aerobik, stretching,, callanetics Zna różne formy treningu (jogging- trening naturalny, spacer- łatwy i przyjemny trening, pływanie- trening bez obciążeń, jazda na rowerze- trening, który daje szybkie efekty, taniec- najpiękniejszy trening.) Wie, jakie najczęściej występują kontuzje i potrafi udzielić pierwszej pomocy. Wie, co to jest stres i zna kilka technik relaksacji. 3
Wie, jakie produkty spożywcze mają wartości odżywcze. Rozumie, dlaczego dieta powinna być urozmaicona, a posiłki regularne. Wie, jakie owoce i warzywa są źródłem, jakich witamin. Zna zasady higienicznego postępowania w odniesieniu do własnego ciała i środowiska. Wie jak bezpiecznie zachować się na spacerze, wycieczce, w czasie zajęć ruchowych. Wie jak uniknąć wad postawy ciała. Umie zaplanować swój dzień. Rozumie, na czym polega dobre komunikowanie się i współpraca z innymi. Posiada podstawowe informacje o szkodliwości alkoholu i nikotyny. Posiada podstawową wiedzę na temat narkotyków oraz HIV i AIDS. Zna podstawowe zasady przechowywania i zażywania leków i innych substancji. Zna pojęcia anoreksji i bulimii oraz ich skutki. Wie, że należy rozsądnie korzystać z urządzeń masowego przekazu i komputera. III. PROCEDURA OSIĄGANIA CELÓW. Wśród wielu metod, jakie będą się pojawiać w toku realizacji treści prozdrowotnych dominować będą metody aktywizujące uczniów, pobudzające do działania i tworzenia. Będzie to uzależnione od zasobu wiedzy i umiejętności uczniów. Stosowanie różnych metod pozwoli na wyzwoleniu u ucznia aktywności umysłowej, fizycznej i psychicznej w poczuciu własnej wartości. W realizacji edukacji zdrowotnej we wszystkich sferach aktywności ucznia pomogą nam różnorodne formy pracy: Zajęcia pozaszkolne przygotowujące do udziału w zawodach sportowych. Starty w zawodach oraz udział w konkursach o tematyce sportowej. Spotkania z lekarzem, stomatologiem, kosmetyczką, dietetykiem. Imprezy, akcje, happeningi promujące zdrowie. Projekcje filmów ilustrujących dojrzewanie dziewcząt i chłopców, higiena jamy ustnej, anoreksja i bulimia oraz zasady zdrowego odżywiania się. Wychowanie przez sport tj. wycieczki piesze, rajdy rowerowe, wyjazdy na basen, turnieje sportowo- rekreacyjne. Aby zamierzone cele były osiągnięte należy: aktywność ruchową traktować jako priorytet, programem edukacji prozdrowotnej objąć wszystkie dzieci, program ten realizować w każdej klasie III etapu edukacyjnego, preferować zajęcia ruchowe na świeżym powietrzu, dzieci z dysfunkcjami otoczyć szczególną opieką, zajęcia prowadzić w atmosferze bezpieczeństwa, radości i zabawy, w realizację programu zaangażować dyrektora szkoły, wszystkich nauczycieli, katechetkę, pielęgniarkę, policję, rodziców oraz uczniów, stworzyć w szkole optymalne warunki rozwoju i wypoczynku, stosować różnorodne środki przekazu wiadomości, organizować konkursy tematyczne i wystawy, współpracować z różnymi instytucjami PSSE, UM, LOP, współpracować z poradnią psychologiczno pedagogiczną 4
Realizacja programu powinna się przyczynić do zdobycia przez uczniów pożądanych efektów. We wskazanych sposobach realizacji omówiono przykładowe formy pracy wychowawczej,które będą realizowane na terenie szkoły w ramach zajęć dydaktycznowychowawczych. IV. CELE PROGRAMU W NASZEJ SZKOLE BĘDĄ REALIZOWANE POPRZEZ: 1. Zajęcia teoretyczne, lekcje, godziny wychowawcze. 2. Wizualna promocja idei zdrowego stylu życia, m.in. gazetki ścienne, wystawy prac uczniów, dostępne 3. Prelekcje, pogadanki i spotkania edukacyjne 4. Zajęcia sportowe promujące ruch jako element zdrowego stylu życia. 5. Konkursy. Zajęcia teoretyczne odbywać się będą podczas lekcji biologii, wychowania fizycznego zajęć z pedagogiem szkolnym, godzin wychowawczych i również podczas zajęć szkolnego koła PCK. V. POMIAR OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW. Istotną rolą nauczyciela w procesie realizacji programu jest ocena i kontrola postępów ucznia. Kontrolowanie pracy ucznia to nic innego jak zbieranie informacji o uczniu, a ocena to przekazanie tej wiedzy uczniom, rodzicom i opiekunom. Ocenianie będzie zgodne z WSO w Gimnazjum nr 46 w Łodzi. Podstawową rolę spełni kontrola prowadzona w toku codziennych zajęć, a obejmuje ona obserwację pracy każdego ucznia. Testy i ankiety to w głównej mierze zestaw sprawdzający stopień znajomości przez ucznia zagadnień prozdrowotnych. Będą one przeprowadzone dla uczniów w II semestrze każdego etapu nauczania na poziomie gimnazjalnym. Formą informowania rodziców o osiągnięciach ucznia oraz znajomości zagadnień prozdrowotnych będą zebrania z rodzicami, oraz sprawozdania informujące o tematyce prozdrowotnej, a także informacje rozwoju ucznia i jego słabych i mocnych stronach. 5
Problematyka uwzględniona w programie została podzielona na 7 bloków tematycznych. VI. BLOKI TEMATYCZNE PROGRAMU. 1.Bezpieczeństwo i pierwsza pomoc. Bezpieczna droga do szkoły. Bezpieczna szkoła. Bezpieczeństwo w czasie zajęć wychowania fizycznego w warunkach trudnych / w szkole, na boisku, w terenie/. Bezpieczeństwo podczas gier i zabaw ruchowych. Bezpieczeństwo w czasie wyjazdów szkolnych, wycieczek pieszych i rowerowych oraz wyjazdów na zawody sportowe. Bezpieczne ferie zimowe. Wakacyjne przestrogi. Jak zachować się w razie pożaru? Pierwsza pomoc. 2.Higiena osobista i otoczenia. Codzienna higiena osobista. Higiena jamy ustnej. Unikamy hałasu. Z ekologią na ty - czyli jak dbać o własne środowisko? Dojrzewanie dziewcząt i chłopców - a higiena osobista. 3.Zdrowy styl odżywiania. Zasady zdrowego odżywiania. Kalorie i wartość odżywcza produktów. Piramida żywienia. Wartości odżywcze warzyw i owoców. Rola regularnego spożywania posiłków. Higiena i estetyka przyrządzania i spożywania posiłków. Współczesne choroby a zdrowa żywność. Anoreksja i bulimia. 4.Aktywność ruchowa, praca, wypoczynek, czas wolny. Codzienna gimnastyka w życiu człowieka. Gry i zabawy ruchowe. Rola ruchu i wypoczynku. Organizacja pracy i czasu wolnego. Prawidłowa postawa ciała. 5. Życie w rodzinie, edukacja seksualna. Więzi i relacje między członkami rodziny. Struktura rodziny i organizacja życia w niej. Tradycje i zwyczaje rodzinne. Dojrzewanie dziewcząt i chłopców 6
6.Zdrowie psychiczne. 7. Życie bez nałogu. Podstawowe zasady i reguły obowiązujące w relacjach międzyludzkich. Emocje, ich rozpoznawanie i wyrażanie. Relaks dobrym sposobem na stres. Papierosy i ich wpływ na stan zdrowia. Alkoholizm wśród młodocianych. Substancje szkodliwe dla organizmu. Racjonalne korzystanie ze środków masowego przekazu i komputera. VII. WARUNKI REALIZACJI PROGRAMU. Program przeznaczony jest do klas I- III w gimnazjum. Realizowany będzie przez nauczycieli wychowawców, nauczycieli biologii, pielęgniarkę, pedagoga szkolnego, psychologa i zaproszonych specjalistów. Podczas zajęć z wychowania fizycznego jeden raz w miesiącu realizowane będą m.in. następujące tematy z edukacji zdrowotnej w formie godziny teoretycznej obejmujące klasy pierwsze od roku 2009/2010 wedle Nowej Podstawy Programowej z Wychowania Fizycznego Tematyka godzin teoretycznych realizowana przez nauczycieli wychowania fizycznego na zajęciach z wychowania fizycznego. 1. Co oznacza być zdrowym człowiekiem? 2. Co powinienem jeść? 3. Czy wiesz co kupujesz? 4. Mój jadłospis 5. Sztuka odmawiania 6. Jak polubić siebie 7. Aktywność fizyczna warunkiem zdrowia i dobrego samopoczucia. 8. Stres to nic strasznego 9. Substancje szkodliwe dla organizmu 10. Efektywność pracy umysłowej czyli jak się skutecznie uczyć VIII. EWALUACJA. W celu nagromadzenia informacji służących odpowiedzi na pytanie; Czy podejmowane metody i formy pracy wpłynęły na rozwój treści prozdrowotnych?- ewaluacji poddana będzie : Przydatność zastosowanych metod, wykorzystanych pomocy i środków dydaktycznych, Wiedza i umiejętności doskonalone podczas zajęć, Umiejętność stworzenia odpowiedniej atmosfery, Zachowanie uczniów. Sposoby zbierania informacji zwrotnej: 7
Testy i ankiety dotyczące podstawowych zagadnień programowych, poruszających problemy promocji zdrowia. Ocena i samoocena ucznia z zakresu zdrowego stylu życia i aktywności ruchowej. Zaangażowanie uczniów w organizację imprez na rzecz Promocji zdrowia. Ankiety ewaluujące funkcjonowanie programu zostaną skierowane do rodziców i dzieci. autor mgr Monika Bieniek Szychowska koordynator Edukacji Prozdrowotnej 46 Gimnazjum. 8