SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI Szkoły Podstawowej Nr 3 im. doktora Janusza Petera w Tomaszowie Lubelskim Tomaszów Lubelski 2016 1
I. Wstęp Program profilaktyki został opracowany dla potrzeb rozwojowych uczniów i potrzeb środowiska Szkoły Podstawowej Nr 3 w Tomaszowie Lubelskim. Na bazie obserwacji zachowań uczniów, przeprowadzanych ankiet i analiz dokumentacji wychowawców opracowano program obejmujący następujące zagadnienia: - zachowania agresywne wśród uczniów, - zapobieganie nałogom (a1koholizm, nikotynizm, środki zastępcze). Celem działań profilaktycznych jest zapobieganie i przeciwdziałanie zjawiskom mającym negatywny wpływ na rozwój osobowości dziecka. Zadaniem szkolnej profilaktyki jest między innymi pokazanie dziecku właściwej postawy wobec zagrożeń, wskazywanie pożądanych wzorców zachowań. Działania podjęte w programie profilaktyki zostały zintegrowane z programem dydaktycznym i wychowawczym szkoły. Działania profilaktyczne angażują w głównej mierze dyrekcję szkoły, pedagoga, wychowawców, rodziców, pielęgniarkę szkolną, nauczycieli i pracowników szkoły. Program profilaktyki realizowany jest również we współpracy z instytucjami: Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną, Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej, Gminnym Ośrodkiem Pomocy Społecznej, Sądem Rejonowym, Powiatową Komendą Policji, Pełnomocnikiem do Spraw Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Ośrodkiem Interwencji Kryzysowej, Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie, Stacją Sanitarno Epidemiologiczną. II. Ustawy i rozporządzenia dające podstawę prawną do działań profilaktycznych. Konstytucja RP art. 72. Konwencja o Prawach Dziecka. Deklaracja Praw Człowieka. Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. (tekst jednolity: Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572), z późniejszymi zmianami. Ustawa z dnia 29.07.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii wraz ze zmianami (ustawa z dnia 08. 10. 2010 r. o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej). Ustawa z dnia 9.11.1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. 2
Ustawa z dnia 19.08.1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego. Ustawa z dnia 26.10.1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z późniejszymi zmianami. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 roku w sprawie podstawy programowej, wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2012r. poz. 977), z późniejszymi zmianami. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 sierpnia 2015 r. w sprawie zakresu i form prowadzenia w szkołach i placówkach systemu oświaty działalności wychowawczej, edukacyjnej, informacyjnej i profilaktycznej w celu przeciwdziałania narkomanii (Dz. U. z 2015r., poz. 1249). Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 sierpnia 2015 roku w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach (Dz. U. z 2015r., poz. 1256). III. Cele programu. rozumienie celu profilaktyki (zabiegi prowadzące do ochrony lub poprawy zdrowia), kształtowanie odpowiedzialności za siebie i drugiego człowieka, akceptacja uczniów niepełnosprawnych, ograniczenie zachowań agresywnych i przemocy w szkole, uczenie świadomego zapobiegania zachowaniom agresywnym, rozpoznawanie i nazywanie przyczyn zachowań agresywnych, nauka i ćwiczenie zachowań asertywnych, tworzenie bezpiecznej, ciepłej atmosfery w szkole, poznanie się wzajemne i budowanie zaufania, wzmacnianie poczucia własnej wartości, kształtowanie właściwych postaw i wskazywanie pożądanych wzorców zachowań, wskazywanie na szkodliwość używek i zagrożeń jakie niosą za sobą uzależnienia, rozpoznawanie ukrytego przekazu reklam papierosów i reklam piwa, wskazywanie na szkodliwość narkotyków i związanych z nimi zagrożeń, rozwijanie aktywnej postawy wobec negatywnych zjawisk, uczenie umiejętności skutecznego wyrażania sprzeciwu, dostrzeganie i docenianie potrzeb drugiego człowieka, 3
rozumienie i akceptowanie prawa człowieka do ochrony przed wszelkimi formami przemocy fizycznej i psychicznej, kształtowanie postaw asertywnych, kształtowanie nawyku dbałości o zdrowie własne i innych ludzi, promowanie zdrowego i aktywnego stylu życia, zwrócenie uwagi na właściwe, zdrowe odżywianie się, poznanie skutków złego odżywiania się, uczenie właściwego gospodarowania czasem w pracy z komputerem, uświadomienie zagrożeń wynikających z korzystania z komputera, Internetu i multimediów, organizowanie pomocy psychologiczno - pedagogicznej dla uczniów, którzy z przyczyn rozwojowych, rodzinnych lub losowych wymagają wsparcia, kształtowanie umiejętności radzenia sobie ze stresem i silnymi emocjami (gniew, złość), zachęcanie uczniów do udziału w spotkaniach i warsztatach uświadamiających im korzyści wynikające ze zdrowego stylu życia, wdrażanie do prawidłowego pojmowania norm zachowań przyjętych w szkole, eliminowanie zagrożeń oraz wzmacnianie prawidłowych zachowań, uczenie szacunku i zaufania w relacjach między wszystkimi członkami społeczności szkolnej, kształtowanie postaw troski o bezpieczeństwo własne i innych, zapoznanie uczniów z prawami pacjenta. IV. Metody pracy burza mózgów, pogadanka, dyskusje, drzewo decyzyjne, metaplan, rozmowy, metoda za i przeciw, odgrywanie ról, drama, plakat. 4
V. Formy realizacji. godziny do dyspozycji wychowawcy klasy, spotkania z pedagogiem szkolnym, spotkania z pielęgniarką szkolną, spotkania z funkcjonariuszami Policji, spotkania rodzicami, udział uczniów w konkursach szkolnych i pozaszkolnych, udział szkoły w obchodach Dnia Szkoły bez Przemocy, zajęcia pozalekcyjne, zajęcia świetlicowe, zajęcia komputerowe, organizowanie apeli, gazetki tematyczne, filmy edukacyjne, formy wypoczynku: wycieczki, rajdy, biwaki, zawody sportowe, programy profilaktyczne ( np. przedstawienia teatralne, warsztaty). VI. Diagnoza środowiska szkolnego. ankiety dla uczniów i rodziców, nauczycieli, pracowników Szkoły, rozmowy z uczniami, nauczycielami i rodzicami, analiza dokumentacji wychowawców, VII. Metody i formy ewaluacji: obserwacja zachowań uczniów podczas zajęć i przerw, przeprowadzanie rozmów z uczniami, zebranie opinii od wychowawców klas, zebranie opinii od rodziców, przeprowadzanie ankiet wśród uczniów. 5
Profilaktyka w zakresie zachowań agresywnych Działania podejmowane przez nauczycieli Przeciwdziałanie przemocy i agresji w relacjach: uczeń - uczeń uczeń - nauczyciel uczeń - pracownik szkoły Sposoby realizacji działań Przewidywane efekty Odpowiedzialni Przeprowadzanie przez wychowawców na godzinach wychowawczych pogadanek, dyskusji i ankiet Udział w programie Szkoła bez przemocy Założenie skrzynki zaufania. Uczeń: - zna przyczyny zachowań agresywnych - potrafi znaleźć sposoby radzenia sobie ze swoimi emocjami i napięciami - wie gdzie można szukać pomocy w przypadku zachowań agresywnych pedagog, dyrekcja Akceptacja i pomoc uczniom niepełnosprawnym. Przeprowadzanie przez wychowawców na godzinach wychowawczych pogadanek - rozumie potrzeby osób niepełnosprawnych, niesie pomoc w każdej sytuacji, pedagog, pielęgniarka Pomoc uczniom sprawiającym trudności wychowawcze Zapoznanie uczniów z Kodeksem Ucznia Pogadanki na godzinach wychowawczych i rozmowy indywidualne - zna Kodeks Ucznia i przestrzega zasad właściwego zachowania - zna sposoby rozwiązywania konfliktów interpersonalnych pedagog, Omawianie zjawisk patologicznych w rodzinie i społeczeństwie w celu uświadomienia uczniom ich wpływu na wzajemne relacje między rówieśnikami Indywidualne spotkania z pedagogiem i zespołem klasowym, prelekcje, rozmowy z wychowawcami klas, pielęgniarką szkolną, policjantem Pedagogizacja rodziców - potrafi właściwie zareagować na sytuacje agresywne, na potrzebę niesienia pomocy innym pedagog, pielęgniarka, policjant 6
Dostrzeganie i docenianie potrzeb drugiego człowieka (potrzeba bezpieczeństwa i akceptacji) oraz ochrona przed poniżającym traktowaniem, karaniem i wszelkimi formami przemocy fizycznej lub psychicznej (art. 2, 19, 28, 34, 35, 37, 39 Kopd) Rozmowy indywidualne, godziny wychowawcze, pogadanki - potrafi dostrzegać potrzeby drugiego człowieka - umie kontrolować swoje emocje i zachowania - akceptuje inność drugiego - umie zachować się asertywnie - wie do kogo zwrócić się o pomoc w przypadku zastosowania wobec niego przemocy fizycznej i psychicznej - czuje się bezpiecznie pedagog, dyrekcja szkoły, policjant. Podnoszenie wiedzy z zakresu poszanowania praw i norm współżycia społecznego, prawa i obowiązki ucznia Pogadanki wychowawcze Indywidualne rozmowy wychowawców i pedagoga Apele o tematyce profilaktycznej Organizowanie wycieczek, rajdów pieszych i rowerowych, biwaków - rozumie, że ponosi odpowiedzialność za skutki swojego zachowania - zna konsekwencje nieodpowiednich zachowań wobec innych - przestrzega norm społecznych - zachowuje się prawidłowo w relacjach z innymi pedagog, dyrekcja, nauczyciele, pracownicy szkoły Uczenie właściwego zachowania się uczniów na terenie szkoły. Apele o tematyce wychowawczej Ankieta dotycząca bezpieczeństwa w szkole Rozmowy wychowawcze na godzinach wychowawczych i lekcjach przedmiotowych. - zna i przestrzega zasady bezpieczeństwa w szkole, umie zachować się właściwie w stosunku do kolegów i pracowników szkoły dyrekcja szkoły, nauczyciele, pracownicy szkoły 7
Działania podejmowane przez nauczycieli Dostarczanie podstawowych wiadomości o alkoholizmie, nikotynizmie, środkach zastępczych ( dopalacze ) oraz narkotykach. Profilaktyka uzależnień Sposoby realizacji działań Przewidywane efekty Odpowiedzialni Pogadanki, dyskusje przeprowadzane przez wychowawców o niszczycielskim wpływie alkoholu, papierosów, narkotyków, środków zastępczych na zdrowie psychiczne, fizyczne i społeczne człowieka. Udział w spektaklach, programach i warsztatach. Uczeń: - jest świadomy szkodliwego wpływu narkotyków, alkoholu, papierosów i środków zastępczych na zdrowie człowieka - rozumie, jakie szkody niesie picie alkoholu, palenie papierosów, zażywanie narkotyków i środków zastępczych przez młodzież - aktywnie uczestniczy w spektaklach, programach, warsztatach dyrekcja, pedagog szkolny, pielęgniarka szkolna Ukazywanie realistycznego obrazu funkcjonowania osoby uzależnionej i jej rodziny. Uczenie podejmowania odpowiedzialnych decyzji związanej z nałogami związanych z piciem i paleniem. Wyrabianie zachowań asertywnych wobec zagrożeń. Przeprowadzanie ankiet, pogadanek o tematyce związanej z nałogami. Udział w akcjach ogólnopolskich związanych z edukacją zdrowotną. Branie udziału w konkursach szkolnych i pozaszkolnych "Człowiek wolny do nałogów". Udział w programie edukacyjnym Trzymaj formę, dotyczącym promocji zdrowego stylu życia. Udział w programie profilaktyki tytoniowej Nie pal przy mnie proszę. Organizowanie spotkań z pielęgniarką, policjantem Projekcja filmów o tematyce uzależnień Pozyskiwanie sponsorów i pomoc dzieciom z rodzin patologicznych Gazetki tematyczne. Współpraca z MOPS, GOPS, kuratorem celem pomocy dzieciom z rodzin 8 patologicznych. Uczeń: - umie podejmować właściwe decyzje w sytuacjach związanych z nałogami - umie poradzić sobie z różnymi przykrościami doznawanymi ze strony osób nadużywających alkoholu - zna pojęcie "bierny palacz" - umie zachować się asertywnie - umie dbać o zdrowie własne i innych wychowawcy, nauczyciele poszczególnych przedmiotów, pedagog szkolny, dyrekcja
Rozumienie potrzeby ochrony zdrowia poprzez powstrzymywanie się od stosowania wszelkiego rodzaju używek i aktywne spędzanie wolnego czasu (art. 24 Kpdz) Rozumienie potrzeby dbania o zdrowie poprzez zwrócenie większej uwagi na zdrowe odżywianie się. Zwracanie uwagi na skutki złego odżywiania się. Organizowanie spotkań z pielęgniarką, godziny wychowawcze, pogadanki, udział uczniów w konkursach tematycznych, współpraca z Sądem Rejonowym i Powiatową Komendą Policji, zawody sportowe. Uczestnictwo w programie edukacyjnym Trzymaj formę i w akcji Żyjmy zdrowo. - zna prawa odnośnie ochrony zdrowia - jest świadomy zagrożeń wynikających ze stosowania szkodliwych używek - umie aktywnie spędzać czas wolny - zna zasady prawidłowego odżywiania się - świadomie wybiera zdrowe produkty spożywcze wychowawcy, pedagog szkolny, pielęgniarka, dyrekcja, pracownicy sądu i policji, nauczyciele wychowania fizycznego Ukazywanie zagrożeń wynikających z niewłaściwego korzystania z programów i gier komputerowych. Pogadanki, dyskusje przeprowadzane przez nauczycieli i wychowawców. Uczeń: - ma świadomość niebezpieczeństw wynikających z anonimowości kontaktów i podawania swego adresu - stosuje się do ograniczeń dotyczących korzystania z komputera, Internetu i multimediów. wychowawcy, pedagog szkolny, nauczyciele poszczególnych przedmiotów 9
Literatura: W. Czarnecka, M. Kaczkowska, Przemoc w szkole, W-wa 1995r. I. Dzierzgowska, Rodzice w szkole, W-wa 1999r. J. Grochulska, Agresja u dzieci W-wa 1993r. R. Maxwell, Dzieci alkohol narkotyki-przewodnik dla rodziców, Wyd. Psych, Gdańsk 1994r. M. Nowicka, D. Stańska-Klus, Bezpieczeństwo dzieci, Wyd. Impuls, Kraków 1999r. M. Pasek, Na pewno nie moje dziecko, Wyd. Toret W-wa 1998r. Wychowawca, Miesięcznik Nauczycieli i Wychowawców Katolickich, Kraków. K. Zajączkowski, Nikotyna, alkohol, narkotyki. Profilaktyka uzależnień, Rubikon, Kraków. L. Jurek, Dopalacze, narkotyki niewinny początek, Wyd. Lexdruk 2010. Osoby biorące udział w opracowaniu programu: Czubek Barbara Dąbrowska Aneta Kita Aneta Mamczur Jolanta Zawadzka Anna Żmuda Małgorzata 11