SZKOLNY PROGRAM WYCHOWAWCZY VIII Liceum Ogólnokształcącego z Oddziałami Integracyjnymi w Gliwicach
Młodzi ludzie, żyjący w XXI wieku, wieku popkultury, mass mediów i Internetu, bombardowani papką informacyjną, narażeni są na liczne zagrożenia współczesnego świata. Często trudno im w natłoku sprzecznych informacji i wydarzeń zdobyć odpowiednią wiedzę o otaczającym ich świecie społecznym, która pozwoli im wejść odpowiednio przygotowanym, z odpowiednimi zasobami, w dorosłe życie. Z powodu głębokich zmian kulturowych i społecznych zachodzących we współczesnym świecie szczególnie ważne staje się więc pytanie o rozwój tożsamości młodych ludzi, którzy w ciągu trzech lat nauki w liceum z adolescentów mają się stać młodymi dorosłymi. Jest to okres niezwykle ważny z perspektywy ich dalszego rozwoju. Jednym z ważniejszych zadań szkoły jest więc wyposażenie młodych ludzi w odpowiednie zasoby, pokazanie możliwych dróg rozwoju i konsekwencji ich wyboru oraz nieustanne wspieranie w poszukiwaniu odpowiedzi na ważne pytania rozwojowe: kim jestem, jaki jestem (wewnętrznie i zewnętrznie), w co wierzę, w oparciu o co działam, jakie są moje cele? W niniejszym programie profilaktycznym oraz równoległym do niego programie wychowawczym zawarta została najnowsza wiedza z zakresu psychologii, pedagogiki i socjologii dotycząca rozwoju młodego człowieka. Diagnozy potrzeb środowiska szkolnego dokonano także na podstawie: obserwacji zachowań uczniów oraz rozmów z uczniami, analizy dokumentacji pedagoga i psychologa szkolnego, rozmów z nauczycielami, wychowawcami klas, Dyrekcją oraz z rodzicami uczniów. Program profilaktyczny oraz wychowawczy zostały oparte na koncepcji zadań rozwojowych Roberta Havighursta. Według tejże koncepcji człowiek przechodzi od jednego stadium do następnego rozwiązując problemy typowe dla danego okresu. Zadania rozwojowe wyłaniają się w pewnym okresie życia jednostki. Pomyślne ich rozwiązanie prowadzi do zadowolenia oraz sukcesu w podejmowaniu zadań późniejszych, natomiast niepowodzenie czyni jednostkę nieszczęśliwą, nieaprobowaną przez otoczenie i powoduje trudności w zakresie następnych zadań. Zadania rozwojowe wywodzą się z trzech źródeł: dojrzewania somatycznego, nacisku kulturowego oraz indywidualnych aspiracji i wartości. Havighurst nakreśla następujące zadania dla okresu adolescencji: 2
osiągnięcie nowych, bardziej dojrzałych więzi z rówieśnikami obojga płci; ukształtowanie roli męskiej lub kobiecej; akceptacja swojego wyglądu i skuteczne posługiwanie się własnym ciałem; osiągnięcie niezależności uczuciowej od rodziców i innych osób dorosłych; przygotowanie do małżeństwa i życia w rodzinie; przygotowanie do kariery zawodowej (niezależności ekonomicznej); rozwijanie ideologii (sieci wartości i systemu etycznego kierującego zachowaniem); dążenie i osiągnięcie postępowania odpowiedzialnego społecznie. Etap adolescencji przynosi więc szereg zadań istotnych dla prawidłowego rozwoju intelektualnego, biologicznego, emocjonalnego i społecznego, a przede wszystkim determinuje powodzenie w kolejnych etapach życia. Warto więc poświęcić czas i energię na prowadzenie zajęć wspierających rozwój młodych ludzi, co zaowocuje w przyszłości prawidłowym ukształtowaniem się osobowości, poczuciem celu i sensu własnego życia, a także umiejętnością krytycznego spojrzenia na zagrożenia cywilizacyjne. W Szkolnym Programie Wychowawczym VIII Liceum Ogólnokształcącego z Oddziałami Integracyjnymi w Gliwicach wyróżnione zostały następujące obszary działania: I. Tworzenie przyjaznego klimatu szkoły II. Wspieranie rozwoju emocjonalno społecznego uczniów III. Pomoc uczniom mającym trudności w nauce IV. Przeciwdziałanie patologiom i niedostosowaniu społecznemu V. Współpraca z rodzicami 3
DZIAŁANIA SPOSÓB REALIZACJI OSOBY ODPOWIEDZIALNE I. Tworzenie przyjaznego klimatu szkoły Integrowanie zespołów klasowych Zajęcia integracyjne dla klas I. Różnorodne formy pracy grupowej w ramach zajęć lekcyjnych, na wszystkich przedmiotach. Obserwacja uczniów i czuwanie nad relacjami interpersonalnymi w klasie. Imprezy klasowe. Wycieczki, wyjścia do kina, teatru. Pedagog, psycholog Wszyscy nauczyciele Wychowawca Integrowanie środowiska szkolnego Udział uczniów w uroczystościach i imprezach szkolnych, projektach, warsztatach, akcjach charytatywnych (np. Szlachetna Paczka), wycieczkach, wyjściach do kina, teatru. Wszyscy nauczyciele Tworzenie oddziałów integracyjnych, w których uczniowie niepełnosprawni uczą się ze zdrowymi rówieśnikami. Dyrekcja, pedagog, psycholog, logopeda. Integracja uczniów niepełnosprawnych ze zdrowymi rówieśnikami Opieka psychologiczno-pedagogiczna nad prawidłowym funkcjonowaniem klas integracyjnych. Zajęcia psychoedukacyjne przybliżające problem niepełnosprawności (program Bliżej niepełnosprawności ). Komisja ds. Integracji. Wychowawca klasy. 4
II. Wspieranie rozwoju emocjonalno społecznego uczniów Wspomaganie wszechstronnego rozwoju, rozbudzanie zainteresowań uczniów Rozpowszechnienie informacji o kołach zainteresowań i zajęciach pozalekcyjnych. Angażowanie uczniów do udziału w konkursach, olimpiadach przedmiotowych. Umożliwienie prezentacji dorobku uczniów w celu wzmocnienia wiary w swoje osiągnięcia poprzez: eksponowanie dorobku na forum szkoły, organizowanie konkursów szkolnych, umożliwienie uczestnictwa uczniom w konkursach pozaszkolnych, mobilizowanie uczniów do jak najszerszego uczestnictwa w różnych formach zajęć pozalekcyjnych i konkursach, umiejętne włączanie uczniów sprawiających trudności wychowawcze. Wszyscy nauczyciele. Budowanie pozytywnych wzorców etycznych i społecznych oraz kształtowanie postaw uczniowskich ważnych z punktu widzenia społeczeństwa oraz jednostki Poznawanie kultury i tradycji swojego kraju oraz miasta. Uczestnictwo oraz pomoc w organizacji uroczystych obchodów rocznic ważnych wydarzeń historycznych (akademie, apele itp.). Celebrowanie obyczajów i tradycji świątecznych (m.in. wigilia klasowa). Stosowanie jasnych i jednolitych dla całej społeczności szkolnej metod pracy wychowawczej z uczniami. Tworzenie życzliwej i przyjaznej atmosfery do nauki i pobytu ucznia w szkole. Stosowanie w pracy właściwej komunikacji w relacjach nauczyciel uczeń. Budowanie zaufania i wzajemnej życzliwości poprzez dialog, współpracę i negocjacje. Promowanie wzorców do naśladowania przez: kulturalne wyrażanie swoich uczuć, opinii i poglądów, przestrzeganie zasad tolerancji, umiejętne prowadzenie rozmów i negocjacji, zdecydowane i kulturalne egzekwowanie swoich praw oraz panowanie nad emocjami. Wszyscy nauczyciele. Nauczyciele wyznaczeni przez Dyrekcję Wychowawca Wszyscy nauczyciele 5
Pozytywne postrzeganie i wzmacnianie zachowań prospołecznych u uczniów Rozwijanie inteligencji emocjonalnej i umiejętności skutecznej komunikacji interpersonalnej u uczniów Doradztwo zawodowe Zachęcanie uczniów do brania udziału w akcjach charytatywnych m.in. na rzecz instytucji niosących pomoc tj. Domów Dziecka, Domów Opieki, schronisk. Udział w masowych akcjach społecznych, m.in. WOŚP, Szlachetna Paczka, Sprzątanie Świata, Dzień Ziemi. Zachęcanie uczniów do udzielania sobie wsparcia i pomocy w różnych sytuacjach szkolnych, a także w życiu codziennym ( pomoc koleżeńska ). Nawiązywanie pozytywnych relacji i udzielanie wsparcia uczniom niepełnosprawnym z klas integracyjnych przez uczniów zdrowych. Zajęcia psychoedukacyjne, warsztaty, pogadanki, lekcje wychowawcze poruszające tematykę: o samoświadomości i sposobu postrzegania samego siebie: znajomość własnych upodobań, niechęci, preferencji, dziedzictwa kulturowego, ograniczeń i innych indywidualnych cech osobowościowych, nabywanie świadomości zewnętrznych i wewnętrznych stanów i procesów, wyrobienie w sobie mocnego poczucia tożsamości oraz docenianie i akceptowanie samego siebie; o kontroli uczuć: znajomość zależności pomiędzy myślami, uczuciami i działaniami, empatia, nauka konstruktywnego wyrażania uczuć i ich kontrolowania; o podejmowania decyzji i odpowiedzialność: proces podejmowania decyzji, analizowanie działań i świadomość ich konsekwencji, branie odpowiedzialności za decyzje i działania; o komunikacji interpersonalnej (werbalnej i niewerbalnej): nauka efektywnej komunikacji, używanie komunikatów Ja, aktywne słuchanie, asertywność. Warsztaty dotyczące dalszej drogi kształcenia ze szkolnym doradcą zawodowym oraz zaproszonymi specjalistami. Wychowawca, opiekun samorządu szkolnego, poszczególni nauczyciele koordynujący akcje Wszyscy nauczyciele Wychowawca, pedagog, psycholog Doradca zawodowy 6
III. Pomoc uczniom mającym trudności w nauce Diagnozowanie przyczyn trudności w nauce Badania psychologiczne, pedagogiczne i logopedyczne przeprowadzane na terenie szkoły, kierowanie uczniów do Poradni Psychologiczno Pedagogicznej. Pedagog, psycholog, logopeda Objęcie uczniów mających trudności w nauce specjalistycznymi zajęciami Dostosowywanie wymagań edukacyjnych do potrzeb i możliwości uczniów Terapia psychologiczna, pedagogiczna, logopedyczna i tyflopedagogiczna. Terapia dysleksji. Zajęcia rewalidacyjne. Zajęcia wyrównawcze. Organizowanie pomocy w zakresie wyrównywania i likwidowania zaległości w nauce poprzez: organizowanie indywidualnej i grupowej pomocy w nauce Sformułowanie wymagań zgodnie z zaleceniami zawartymi w opiniach i orzeczeniach Poradni Psychologiczno Pedagogicznej oraz ich realizacja. Psycholog, pedagog, logopeda, tyflopedagog Psycholog Psycholog, pedagog, logopeda, nauczyciele wspomagający. Nauczyciele poszczególnych przedmiotów Wszyscy nauczyciele Poprawa jakości nauki poprzez poznanie metod skutecznego uczenia się Zajęcia warsztatowe doskonalące metody skutecznego uczenia się. Psycholog IV. Przeciwdziałanie patologiom i niedostosowaniu społecznemu Analiza sytuacji domowej uczniów. Rozmowy z rodzicami i uczniami. Wywiad środowiskowy. Wychowawca, pedagog, psycholog 7
Udzielanie pomocy i wsparcia rodzinom zagrożonym negatywnymi zjawiskami społecznymi Poradnictwo psychologiczno-pedagogiczne. Kierowanie do odpowiednich instytucji udzielających pomocy. Współpraca z instytucjami wspomagającymi pracę szkoły: Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna, Sąd Rodzinny, Wydział Edukacji UM, Policja, MOPS itp. Pedagog, psycholog Podejmowanie działań wobec uczniów, których rodzice przebywają za granicą ( eurosieroty ) Podejmowanie działań zmierzających do ograniczenia zjawiska wagarowania Pozyskanie informacji o uczniach, których rodzice przebywają za granicą. Ocena wpływu przebywania rodziców za granicą na postawę i rozwój ucznia, m.in. zapoznanie się z warunkami bezpieczeństwa i prawidłową opieką sprawowaną nad uczniem. Udzielanie wsparcia oraz opieki psychologiczno-pedagogicznej. Pomoc dydaktyczna. Działania zgodne z procedurą postępowania wobec uczniów nie realizujących obowiązku nauki. Współpraca z rodzicami (szczególnie uczniów pełnoletnich) w zakresie odpowiedzialnego usprawiedliwiania nieobecności oraz monitorowania frekwencji swoich dzieci. Dyrekcja, wychowawca, pedagog, psycholog Pedagog, psycholog Wszyscy nauczyciele Wychowawca, pedagog, psycholog V. Współpraca z rodzicami Pozyskiwanie rodziców jako sojuszników w działaniach wychowawczych szkoły. Angażowanie rodziców w życie klasy i szkoły (m.in. udział w uroczystościach oraz imprezach klasowych i szkolnych, charytatywnych). Organizowanie zebrań i konsultacji dla rodziców uczniów. Wychowawca Dyrekcja Pedagogizacja rodziców oraz wspieranie ich w procesie wychowania Spotkania klasowe i ogólnoszkolne (m.in. prelekcje, pogadanki prowadzone przez specjalistów). Indywidualne spotkania z rodzicami uczniów. Wychowawca, pedagog, psycholog, logopeda. Wychowawca, pedagog, psycholog, logopeda. 8
W ramach realizacji Programu Profilaktycznego oraz Programu Wychowawczego przygotowano scenariusze zajęć, po dziesięć dla klasy I i II oraz siedem dla klasy III, do wykorzystania przez wychowawców klas podczas lekcji wychowawczych. Tematyka do zrealizowania w klasie I 1. Budowanie prawidłowych relacji w grupie, integracja zespołu klasowego. Zestaw grupowych gier i ćwiczeń psychologicznych 4 godziny lekcyjne. Temat 1: Poznajmy się Temat 2: Co nas łączy, a co dzieli Temat 3: Coś o mnie, czego nie wiedziałbyś, gdybym ci sam nie powiedział Temat 4: Mapa mojego życia 2. Komunikacja interpersonalna 3 godziny lekcyjne. Temat 5: Co to jest komunikacja niewerbalna? Temat 6: Mówić bez słów, czyli dalej o komunikacji niewerbalnej? Temat 7: Aktywne słuchanie 3. Profilaktyka uzależnień 1 godzina lekcyjna. Temat 8: Kolekcjonerzy wrażeń 4. Edukacja seksualna 2 godziny lekcyjne Temat 9 i 10: Jak rozmawiać z nastolatkami o wakacyjnych miłościach i seksie? Tematyka do zrealizowania w klasie II 1. Utrzymanie prawidłowych relacji w grupie. Zestaw grupowych gier i ćwiczeń psychologicznych 1 godzina lekcyjna. Temat 1: Ja i moja klasa 9
2. Inteligencja emocjonalna 2 godziny lekcyjne. Temat 2: Jak widzimy samych siebie Temat 3: Bombardowanie sukcesem 3. Komunikacja interpersonalna 2 godziny. Temat 4: Blokady w komunikacji Temat 5: Nadawanie komunikatów Ja 4. Profilaktyka agresji i przemocy 3 godziny. Temat 6: Jak radzić sobie ze złością? Temat 7: Rozwiązywanie konfliktów Temat 8: Kultura słowa polskie przekleństwo 5. Edukacja seksualna 1 godzina Temat 9: Różnice płci tacy sami czy zupełnie inni? 6. Profilaktyka uzależnień 1 godzina Temat 10: Współczesne narkotyki, nowe uzależnienia Tematyka do zrealizowania w klasie III 1. Utrzymanie prawidłowych relacji w grupie. Zestaw grupowych gier i ćwiczeń psychologicznych 2 godziny lekcyjne. Temat 1: Jak mnie widzą inni Temat 2: Mapa mojej klasy 2. Promocja zdrowia i zdrowego stylu życia 2 godziny lekcyjne. Temat 3: Zaburzenia odżywania anoreksja i bulimia Temat 4: Kult zdrowego odżywania ortoreksja 3. Inteligencja emocjonalna 3 godziny lekcyjne. 10
Temat 5: Podejmowanie decyzji decyzje i ich skutki Temat 6: Odpowiedzialność osobista Muszę Decyduję Temat 7: Odpowiedzialność osobista Wolność i odpowiedzialność Scenariusze zajęć dostępne są w załącznikach. 11