ZARZĄDZANIE PRODUKCJĄ i USŁUGAMI Ćwiczenia audytoryjne 1 Optymalizacja programu produkcji (programowanie produkcji) Co i ile produkować i sprzedawać aby zmaksymalizować zysk? Programowanie produkcji ZADANIE odpowiedź na pytania Co produkować? jakie produkty? (asortyment) Ile produkować? w jakich ilościach poszczególne asortymenty? DANE WEJŚCIOWE P ZP T C KZ j KS popyt rynku [szt/okres] zdolność produkcyjna [h/okres] (dysponowany fundusz czasu pracy stanowisk) pracochłonność wyrobów (czasy jednostkowe) [h/szt] cena [zł/szt] jednostkowe koszty zmienne [zł/szt] koszty stałe [zł/okres] 2
Decyzja wyjściowa 1 co warto produkować? Produkty rentowne (generujące zysk) KRYTERIUM WYBORU dodatnia jednostkowa marża pokrycia Marża pokrycia = przychód ze sprzedaży koszty zmienne MP = S KZ [ zł/okres ] Jednostkowa marża pokrycia = cena jednostkowe koszty zmienne MP j = C KZ j [ zł/szt ] RENTOWNOŚĆ WYROBU PRZYKŁAD Rezygnacja z produkcji i sprzedaży B Wyroby C [zł/szt] KZ j [zł/szt] MP j [zł/szt] A 220 200 20 B 180 190 10 3 Decyzja wyjściowa 2 ile warto produkować? Ilości gwarantujące zysk KRYTERIUM DECYZJI przekroczenie progu rentowności Próg rentowności wielkość sprzedanej produkcji, przy której przychód = koszty Przychód ze sprzedaży = cena ilość S = C Q Koszty produkcji = koszty stałe + zmienne K = KS + KZ = KS + KZ j Q S = K C Q = KS + KZ j Q Próg rentowności ilościowy Próg rentowności wartościowy KS Qo C KZ j [szt] S o C Q o [zł] 4
Próg rentowności przykład KS KZ j C = 16.000 zł/okres = 24 zł/szt = 40 zł/szt S [zł] K [zł]? S K Próg ilościowy Q o = 16.000 / (40 24) Q o = 1.000 szt 40.000 16.000 KS Próg wartościowy S o = 40 1.000 S o = 40.000 zł STRATA 1.000 ZYSK 1.500 Q [szt] Krytyczna wielkość produkcji / sprzedaży 5 Okresowy rachunek wyników Sprzedaż Q = 1.500 szt Przychód ze sprzedaży S = C Q = 40 1.500 = Koszty zmienne KZ = KZ j Q = 24 1.500 = Marża pokrycia MP = S KZ = Koszty stałe KS = Zysk Z = 60.000 zł 36.000 zł 24.000 zł 16.000 zł 8.000 zł Zysk = przychód ze sprzedaży koszt uzyskania przychodu Z = S K = S (KS + KZ) 6
Optymalizacja programu w warunkach ograniczeń Kryterium optymalizacji maksymalizacja zysku RODZAJE OGRANICZEŃ 1. OGRANICZENIA ZEWNĘTRZNE (External Constraints, Market Constraints) popyt rynku na produkty < zdolność produkcyjna (P < ZP) 2. OGRANICZENIA WEWNĘTRZNE (Internal Resource Constraints) popyt rynku na produkty > zdolność produkcyjna (P > ZP) 3. OGRANICZENIA ORGANIZACYJNE (Policy Constraints) Np. minimalna partia zakupu = 100 szt maksymalny zapas produkcji w toku = 20 szt 7 Opcje optymalizacji programu Optymalizacja programu produkcji i sprzedaży Brak wąskich gardeł Jedno wąskie gardło Kilka wąskich gardeł Czy można zredukować lub zlikwidować wąskie gardło? NIE TAK - alternatywne procesy technologiczne - godziny nadliczbowe - podzlecanie itp. 8
Rola wąskiego gardła WĄSKIE GARDŁO Zasób produkcyjny (wydział, stanowisko, operacja) ograniczający zdolność systemu produkcyjnego ZP wąskiego gardła < zapotrzebowanie na ZP Przepustowość wąskich gardeł decyduje o zdolności produkcyjnej (tempie produkcji) systemu produkcyjnego T j = 0,25 h/szt T j = 1 h/szt T j = 0,5 h/szt Stanowisko A ZP A = 32 szt/dzień Stanowisko B ZP B = 8 szt/dzień Stanowisko C ZP C = 16 szt/dzień Zdolność produkcyjna systemu ZP = 8 szt/dzień 9 Brak wąskich gardeł (P < ZP) Co produkować i sprzedawać? Produkty rentowne (generujące zysk) KRYTERIUM WYBORU dodatnia jednostkowa marża pokrycia MP j = C KZ j [ zł/szt ] RENTOWNOŚĆ WYROBU Ile produkować i sprzedawać? Wszystkie produkty rentowne w dających się sprzedać ilościach KRYTERIUM DECYZJI PRZY WYBORZE brak 10
Program produkcji studium przypadku Surowce A B Wyroby 40 $/szt S1 15 min/szt 30 min/szt W1 100 $/szt 20 $/szt S2 15 min/szt 10 min/szt W2 50 $/szt Popyt na W1 i W2 = 300 szt/miesiąc Okres rozliczeniowy = 1 miesiąc (20 dni / 1 zmiana / 8h) = 9.600 min KS = 20.000 $/miesiąc 11 Czy zaspokoimy popyt rynku? Surowce A B Wyroby 40 $/szt S1 15 min/szt 30 min/szt W1 100 $/szt 20 $/szt S2 15 min/szt 10 min/szt W2 50 $/szt Zasób A wąskie gardło Zasób B W1 300 szt 15 min = 4.500 min W2 300 szt 15 min = 4.500 min W1 300 szt 30 min = 9.000 min W2 300 szt 10 min = 3.000 min Razem 9.000 min Razem 12.000 min 12
Studium przypadku rozwiązanie 1 STRATEGIA PRODUKCJI I SPRZEDAŻY 1 Produkcja W1 = 300 szt (9.000 min) W2 = 60 szt (600 min) Miesięczny rachunek wyników S = 300 szt 100 $ + 60 szt 50 $ = 33.000 $ KZ = 300 szt 40 $ + 60 szt 20 $ = 13.200 $ Marża pokrycia MP = S KZ = 19.800 $ Koszty stałe KS = 20.000 $ STRATA = 200 $ 13 Studium przypadku rozwiązanie 2 STRATEGIA PRODUKCJI I SPRZEDAŻY 2 Produkcja W2 = 300 szt (3.000 min) W1 = 220 szt (6.600 min) Miesięczny rachunek wyników S = 300 szt 50 $ + 220 szt 100 $ = 37.000 $ KZ = 300 szt 20 $ + 220 szt 40 $ = 14.800 $ Marża pokrycia MP = S KZ = 22.200 $ Koszty stałe KS = 20.000 $ ZYSK = + 2.200 $ 14
Pytanie 1 # Jaki błąd w rozumowaniu popełnił właściciel firmy? 15 Odpowiedź 1 - kolejność umieszczania w programie # Surowce A B Wyroby 40 $/szt S1 15 min/szt 30 min/szt W1 100 $/szt 20 $/szt S2 15 min/szt 10 min/szt W2 50 $/szt MP j WPM j W1 100 40 = 60 $/szt W2 50 20 = 30 $/szt Kolejność wg MP j W1, W2 Kolejność właściciela firmy W1 60 / 30 = 2 $/min W2 20 / 10 = 3 $/min Kolejność wg WMP j W2, W1 Kolejność prawidłowa 16
Biznes 1 (przykład) - sprzedaż używanych samochodów Dealer aut używanych Koszty zakupu KZ j = 25.000 zł/szt Cena sprzedaży C = 30.000 zł/szt Koszty stałe KS = 20.000 zł/miesiąc Sprzedaż S = 4 szt/miesiąc 17 Biznes 2 (przykład) - cukiernia & kawiarnia Pączek Pączek Koszty produkcji KZ j = 1 zł/ szt Cena sprzedaży C = 3 zł/ szt Koszty stałe KS = 20.000 zł/miesiąc Liczba dni pracy LD = 30 dni roboczych Sprzedaż S = 500 szt/dzień 18
Pytanie 2 # Który biznes wygeneruje większy miesięczny zysk? 19 Odpowiedź 2 zyski biznesów # Biznes 1 - sprzedaż używanych samochodów Jednostkowa marża pokrycia MP j = 30.000 25.000 = 5.000 zł Miesięczna marża pokrycia MP = 4 MP j = 20.000 zł Miesięczny zysk Z = MP KS = 20.000 20.000 = 0 zł Biznes 2 - cukiernia & kawiarnia Pączek Jednostkowa marża pokrycia MP j = 3 1 = 2 zł Miesięczna marża pokrycia MP = (500 30) MP j = 30.000 zł Miesięczny zysk Z = MP KS = 30.000 20.000 = 10.000 zł 20
Jedno wąskie gardło (P > ZP) Co produkować i sprzedawać? Produkty rentowne (generujące zysk) KRYTERIUM WYBORU dodatnia jednostkowa marża pokrycia MP j = C KZ j [ zł/szt ] RENTOWNOŚĆ WYROBU Ile produkować i sprzedawać? Wybrane produkty rentowne w ustalonych ilościach KRYTERIUM DECYZJI względna jednostkowa marża pokrycia MPj WMPj T (WG) j [ zł/h ] ZYSKOWNOŚĆ WYROBU 21 Jedno wąskie gardło przykład (1) X Materiały A B Y Wyroby Z Okres rozliczeniowy = 1 dzień / 1 zmiana / 8h KS = 160 zł/dzień Jednostkowa marża pokrycia MP j Wyrób P (szt/dzień) C (zł/szt) KZ j (zł/szt) MP j (zł/szt) X 10 20 12 8 Y 10 20 4 16 Z 10 20 14 6 Kolejność wyrobów wg MP j Y, X, Z 22
Jedno wąskie gardło przykład (2) Czasy jednostkowe operacji T j [h/szt] Obciążenie stanowisk produkcją zaspokajającą popyt rynku [h] Wyrób A B A B X 0,2 0,4 0,2 10 = 2 h 0,4 10 = 4 h Y 0,1 0,4 0,1 10 = 1 h 0,4 10 = 4 h Z 0,4 0,2 0,4 10 = 4 h 0,2 10 = 2 h Razem 7 h 10 h Względna jednostkowa marża pokrycia WMP j WMP j (X) = 8 / 0,4 = 20 zł/h WMP j (Y) = 16 / 0,4 = 40 zł/h WMP j (Z) = 6 / 0,2 = 30 zł/h wąskie gardło Nowa kolejność wyrobów wg WMP j Y, Z, X 23 Jedno wąskie gardło przykład (3) Ustalanie optymalnego programu produkcji i sprzedaży Obciążanie wąskiego gardła Wyrób Y 10 szt 0,4 h = 4 h Wyrób Z 10 szt 0,2 h = 2 h Wyrób X 5 szt 0,4 h = 2 h Optymalny program = 5 X + 10 Y + 10 Z Razem 8 h Okresowy rachunek wyników Przychód ze sprzedaży S = 5 20 + 10 20 + 10 20 = Koszty zmienne KZ = 5 12 + 10 4 + 10 14 = Marża pokrycia MP = S KZ = Koszty stałe KS = Zysk dzienny Z = 500 zł 240 zł 260 zł 160 zł 100 zł 24
Likwidacja wąskiego gardła sposób 1 Uruchomienie nadgodzin na stanowisku B (zmiana 8 h 10 h) Przy: KZ j = 12 zł/szt KS = 200 zł/dzień (wzrost) Czy zlikwidowano wąskie gardło? Wyrób A B A B X 0,2 0,4 0,2 10 = 2 h 0,4 10 = 4 h Y 0,1 0,4 0,1 10 = 1 h 0,4 10 = 4 h Z 0,4 0,2 0,4 10 = 4 h 0,2 10 = 2 h Razem 7 h 10 h likwidacja wąskiego gardła 25 Zysk przy sposobie 1 Optymalny program produkcji i sprzedaży Wyrób X 10 szt 0,4 h = 4 h Wyrób Y 10 szt 0,4 h = 4 h Wyrób Z 10 szt 0,2 h = 2 h Razem 10 h Okresowy rachunek wyników Przychód ze sprzedaży S = 10 20 + 10 20 + 10 20 = 600 zł Koszty zmienne KZ = 10 12 + 10 4 + 10 14 = 300 zł Marża pokrycia MP = S KZ = Koszty stałe KS = Zysk dzienny Z = 300 zł 200 zł 100 zł 26
Likwidacja wąskiego gardła sposób 2 Dodatkowe stanowisko C dla wykonywania 2 operacji na wyrobie Z Przy: KZj = 12 zł/szt KS = 180 zł/dzień (wzrost) Czy zmniejszono obciążenie wąskiego gardła? Wyrób A B C A B C X 0,2 0,4 0,2 10 = 2 h 0,4 10 = 4 h Y 0,1 0,4 0,1 10 = 1 h 0,4 10 = 4 h Z 0,4 0,2 0,4 10 = 4 h 0,2 10 = 2 h Razem 7 h 8 h 2 h likwidacja wąskiego gardła 27 Zysk przy sposobie 2 Optymalny program produkcji i sprzedaży Wyrób X 10 szt 0,4 h = 4 h Wyrób Y 10 szt 0,4 h = 4 h Wyrób Z 10 szt 0 h = 0 h Razem 8 h Okresowy rachunek wyników Przychód ze sprzedaży S = 10 20 + 10 20 + 10 20 = 600 zł Koszty zmienne KZ = 10 12 + 10 4 + 10 14 = 300 zł Marża pokrycia MP = S KZ = Koszty stałe KS = Zysk dzienny Z = 300 zł 180 zł 120 zł 28