KALKULACJE KOSZTÓW. Dane wyjściowe do sporządzania kalkulacji

Transkrypt

1 KALKULACJE KOSZTÓW Jednostką kalkulacyjną jest wyrażony za pomocą odpowiedniej miary produkt pracy (wyrób gotowy, wyrób nie zakończony, usługa) stanowiący przedmiot obliczania jednostkowego kosztu wytworzenia przedmiot kalkulacji. Rachunek kalkulacyjny wykazać powinien: łączny koszt jednostkowy każdego wyrobu, roboty, czy usługi, strukturę kosztu jednostkowego. Informacje te są niezbędne do: określenia poziomu kosztów, ustalania cen, analizy rentowności produktów, kontroli kosztów, wyceny zapasów, pomiaru zysku Rodzaj KALKULACJA WSTĘPNA Dalszy podział OFERTOWA PLANOWA NORMATYWNA Dane wyjściowe do sporządzania kalkulacji normy i wskaźniki techniczno-ekonomiczne, taryfikatory, taryfy cen i ceł, ceny średnie, koszty uznane za przeciętne dla danej branży założenia przyjęte w planach i budżetach na temat norm zużycia środków produkcji, norm wydajności pracy oraz przewidywanych skutków usprawnień organizacyjnotechniczne. aktualnie obowiązujące normy techniczne oraz planowane ceny i budżety kosztów pośrednich Charakter kosztu jednostkowego mało dokładny, wyłącznie orientacyjny koszt jednostkowy planowany jednostkowy koszt wytworzenia normatywny koszt jednostkowy Czemu służy koszt jednostkowy uzyskany w wyniku kalkulacji? ustalenie ceny na wyrób (usługę), gdy nie ma jeszcze dokładnych opracowań konstrukcyjnych i technologicznych tworzenie optymalnych planów produkcji i sprzedaży, prowadzenie polityki zaopatrzenia, tworzenie podstaw obniżki kosztów. Narzędzie kontroli operatywnej kosztów KALKULACJA WYNIKOWA rzeczywiście zarejestrowane koszty na kontach księgowych rzeczywisty koszt wytworzenia wycena wyrobów gotowych i pomiar zysku, podstawa do sprawdzianu założeń na temat zużycia czynników produkcji w kalkulacjach wstępnych. 1

2 KALKULACJA Podziałowa Doliczeniowa prosta współczynnikowa fazowa zleceniowa asortymentowa Kj = Kp Wg Kalkulacja podziałowa prosta. gdzie: Kj jednostkowy koszt wytworzenia Kp całkowite koszty produkcji Wg ilość wyrobów gotowych (usług) lub Kj = Kp Wg + (Wt x % przerobu) gdzie: Wt wyroby (usługi) w toku Przykład 1 Całkowite koszty produkcji (zł) Liczba wyrobów gotowych (usług) (szt.) Koszt jednostkowy (zł/szt.) , , ,50 RAZEM ,00 2

3 Przykład zł zł zł W danym okresie wytworzono 600 sztuk wyrobów gotowych. W wyniku inwentaryzacji stwierdzono, że w produkcji znajduje się jeszcze 500 sztuk wyrobów przetworzonych w 80%. Należy dokonać kalkulacji kosztu jednostkowego produktu zakończonego oraz produkcji w toku. Rozwiązanie: 1. Obliczamy wielkość produkcji bieżącego okresu: sztuk zakończonych w 100% = 600 sztuk sztuk zakończonych w 80% = 400 sztuk razem produkcja wyrażona za pomocą jednostek przeliczeniowych (wyrobów gotowych) = sztuk 2. Kalkulacja kosztu wytworzenia wyrobów gotowych i produkcji w toku (półfabrykatu). Całkowite koszty produkcji (zł) Produkcja (szt.) Jednostkowy koszt wyrobu gotowego (zł/szt.) Jednostkowy koszt produktu nie zakończonego (zł/szt.) ,40 4,70 7,90 80% od 5,40 = 4,32 80% od 4,70 = 3,76 80% od 7,90 = 6,32 RAZEM ,00 80% od 18,00 = 14,40 3. Sprawdzenie wyników kalkulacji: Produkcja zakończona 600 sztuk x 18 zł/szt. = zł Produkcja w toku 500 sztuk x 14,40 zł/szt. = zł Razem koszty całej produkcji wyniosły zł, co odpowiada łącznemu technicznemu kosztowi wytworzenia. 3

4 Kalkulacja podziałowa współczynnikowa Istota kalkulacji współczynnikowej polega na sprowadzeniu kosztów różnych wyrobów (usług) do wspólnego mianownika dzięki przeliczeniu ich za pomocą współczynników na jednorodne (umowne) przedmioty kalkulacji Przykład Przedsiębiorstwo Alfa produkuje dwa rodzaje opakowań o pojemności 100g i 130g. W danym okresie wyprodukowano sztuk opakowań o pojemności 100g oraz 420 opakowań o pojemności 130g. Koszty poniesione w związku z produkcją obu typów opakowań były następujące: Rozwiązanie: RAZEM Ilość produkcji wytworzonej (szt.) Współczynnik zł zł zł zł Ilość jednostek współczynnikowych (kol. 2 x 3) Koszt wytworzenia jednostki współczynnikowej Koszt jednostkowy wyrobu gotowego (kol. 4 x 5) Materiały bezpośrednie Opakowania 100g Opakowania 130g , ,2 9,2 9,2 11,96 Opakowania 100g Opakowania 130g , ,8 7,8 7,8 10,14 Opakowania 100g Opakowania 130g , ,0 6,0 6,0 7,8 Obliczanie kosztu jednostkowego technicznego wyrobu: Koszt jednostkowy (zł/szt.) opakowanie 100g opakowanie 130g 9,2 11,96 7,8 10,14 6,0 7,80 Razem techniczny koszt wytworzenia 23,0 29,90 4

5 Kalkulacja podziałowa procesowa Kalkulacja podziałowa procesowa (fazowa) ma zastosowanie w produkcji masowej i wieloseryjnej, przechodzącej przez szereg następujących po sobie faz procesów produkcyjnych. Przykład Przedsiębiorstwo Beta wyprodukowało w danym okresie w wydziale I 400 sztuk półfabrykatów, a w wydziale II 300 sztuk wyrobów gotowych. Różnicę ilościową między wydziałem I i II stanowi 100 sztuk produkcji w toku, którą stanowiła w tym przypadku nie przetworzone półfabrykaty pobrane z wydziału I. Poszczególne wydziały pokrywają się z fazami produkcyjnymi. Informacje o kosztach wydziałów (faz produkcyjnych) zawarto w poniższej tabeli: Faza I Wydział I (zł) Faza II Wydział II (zł) Łącznie Razem Rozwiązanie: koszty fazy I zł :400 szt. półfabrykatów = 70 zł/szt. koszty fazy II zł :300 szt. wyr. gotowych = 60 zł/szt. razem koszt wytworzenia wyrobu gotowego = 130 zł/szt. Sprawdzenie wyników kalkulacji: 300 szt. wyrobów gotowych x 130 zł/szt. = zł 100 szt. półfabrykatów (prod. w toku) x 70 zł/szt. = zł łącznie koszty całej produkcji = zł 5

6 Kalkulacja doliczeniowa Kalkulacje doliczeniowe stosuje się w przedsiębiorstwach wytwarzających szeroki asortyment produktów, zróżnicowany pod względem rozmiarów produkcji, konstrukcji oraz technologii produkcji. Istotnym elementem kalkulacji doliczeniowej jest doliczanie (rozliczanie) kosztów pośrednich na poszczególne zlecenia lub asortymenty. Doliczanie to odbywa się w następujących etapach: określenie bazy doliczeń kosztów wydziałowych (klucza rozliczeniowego), kluczem tym może być np. suma płac bezpośrednich, suma maszyno- lub roboczo-godzin, suma zużytych materiałów, suma kosztów bezpośrednich, obliczenie wskaźnika narzutu kosztów wydziałowych, który informuje o tym, jaka wielkość kosztów wydziałowych poniesionych w danym okresie przypada na jednostkę ustalonego klucza podziałowego, Wskaźnik ten określany jest wzorem: suma kosztów wydziałowych Wnkw = x 100% suma bazy doliczeń ustalenie kwoty kosztów pośrednich (wydziałowych) przypadających na dane zlecenie (lub asortymentu): gdzie: Kwz = Wnkw x baza doliczeń zlecenia 100% Wnkw wskaźnik narzutu kosztów wydziałowych Kwz koszty wydziałowe zlecenia (asortymentu) Rodzaj kalkulacji Zastosowanie Przedmiot kalkulacji Kalkulacja doliczeniowa zleceniowa Kalkulacja doliczeniowa asortymentowa Produkcja jednostkowa, małoseryjna w długich odstępach czasowych Produkcja średnio i wielkoseryjna Seria, partia, sztuka wyrobu, roboty, usługi Asortyment lub grupa asortymentowa Przykład kalkulacja zleceniowa W danym okresie sprawozdawczym przedsiębiorstwo Gama wykonała dwa zlecenia produkcyjne: Zlecenie nr 1: 200 sztuk wyrobów A Zlecenie nr 2: 250 sztuk wyrobów B Koszty zewidencjonowane w przekroju pozycji kalkulacyjnych zawiera poniższe zestawienie: Ogółem koszty (zł) Koszty Zlecenia nr 1 Koszty Zlecenia nr ?? Razem Należy sporządzić kalkulację wyrobów, wiedząc że cała produkcja została zakończona, a koszty wydziałowe są rozliczone w stosunku do płac bezpośrednich. 6

7 Rozwiązanie: Zlecenie 1 Zlecenie 2 Ogółem koszty (zł) Koszt jedn. (zł/szt.) Ogółem koszty (zł) Koszt jedn. (zł/szt.) , , , , , ,80 Razem , ,80 Objaśnienia: 1. Obliczono koszty wydziałowe zgodnie ze wskaźnikiem narzutu: Wnkw = x 100% = 95% kwota narzutu kosztów wydziałowych dla zlecenia 1: dla zlecenia 2: 95% od zł = zł 95% od zł = 950 zł 2. Ustalono koszty jednostkowe wyrobów produkowanych w ramach zleceń 1 i 2 dzieląc koszty zleceń przez liczbę wyrobów. Sprawdzenie wyników kalkulacji: Zlecenie 1: Zlecenie 2: Razem 200 szt. x 79,25 zł/szt. = zł 250 szt. x 39,80 zł/szt. = zł zł Przykład kalkulacja asortymentowa z produkcją nie zakończoną Przedsiębiorstwo Omega produkuje trzy asortymenty wyrobów: X, Y, Z. Bezpośrednie koszty produkcji były następujące: Wyrób (zł) X Y Z Ogółem (zł) Razem poniesione w danym okresie wyniosły zł. Kluczem rozliczeniowym jest suma płac bezpośrednich. W bieżącym okresie wyprodukowano: asortyment X 500 szt. wyrobów gotowych asortyment Y 600 szt. wyrobów gotowych 800 szt. wyrobów przetworzonych w 50% asortyment Z szt. wyrobów gotowych 375 szt. wyrobów przetworzonych w 80% Należy sporządzić kalkulację kosztów jednostkowych asortymentów dla produkcji zakończonej i produkcji w toku. 7

8 Rozwiązanie: 1. Ustalenie narzutu kosztów wydziałowych w przekroju asortymentów: Wnkw = zł zł x 100% = 200% kwoty narzutu kosztów wydziałowych wynoszą: - wyrób X 200% od zł = zł - wyrób Y 200% od zł = zł - wyrób Z 200% od zł = zł 2. Ustalenie umownych jednostek kalkulacyjnych dla asortymentów, gdzie występuje produkcja w toku: Wyrób Produkcja zakończona w 100% (szt.) Produkcja nie zakończona (szt.) % zaawansowanie produkcji w toku Liczba umownych jednostek kalkulacyjnych X szt. Y % 600 szt szt. = szt. Z % 900 szt szt. = 1200 szt. 3. Kalkulacja kosztów jednostkowych: Pozycja kalkulacyjna Materiały bezpośrednie Płace bezpośrednie Koszty wydziałowe Wyrób X Koszt jednostkowy wyrobu prod. w toku gotowego Wyrób Y Koszt jednostkowy wyrobu gotowego prod. w toku Wyrób Z Koszt jednostkowy wyrobu gotowego prod. w toku 14, ,00 1,50 5,00 4,00 4, ,00 0,50 1,67 1,33 8, ,00 1,00 3,33 2,67 Razem 26, ,00 3,00 10,00 8,00 Sprawdzenie wyników kalkulacji: Wyrób X 500 szt. wyrobów gotowych x 26 zł/szt. = zł Wyrób Y 600 szt. wyrobów gotowych x 6 zł/szt. = zł 800 szt. wyrobów nie zakończonych x 3 zł/szt. = zł Wyrób Z 900 szt. wyrobów gotowych x 10 zł/szt. = zł 375 szt. wyrobów nie zakończonych x 8 zł/szt. = zł RAZEM: suma kosztów bezpośrednich i pośrednich zł 8