Systemy rachunku kosztów

Transkrypt

1 Systemy rachunku kosztów Tradycyjny rachunek kalkulacyjny kosztów oparty na rozmiarach produkcji kalkulacja doliczeniowa (zleceniowa), doliczanie kosztów wydziałowych kalkulacja podziałowa (procesowa) Zarządzanie kosztami nowych produktów i technologii rachunek kosztów docelowych rachunek kosztów Kaizen Podejście procesowe w rachunku kosztów działań rachunek kosztów działań Activity Based Costing 1

2 Kalkulacja kosztów produktów Zadanie kalkulacji kosztów produktów: wycena produkowanych dóbr lub świadczonych usług według kosztu ich wytworzenia Ustalenie kosztu jednostkowego produktu ma na celu: umożliwienie właściwej wyceny składników majątkowych, np. wyrobów gotowych kontrolę ponoszonych kosztów określenie rentowności poszczególnych produktów Obiekt kalkulacji: jednoznacznie określone i dające się wyrazić liczbowo produkty pracy zwykle przypisuje się koszt wytworzenia odpowiednio dobranej jednostce fizycznej produktu (np. sztuka, tona, kilogram, m 2...) 2

3 Kalkulacja a organizacja procesu wytwarzania Formy organizacji produkcji: niepotokowa wykonywanie określonej operacji na całej partii produkcyjnej potokowa zadania produkcyjne wykonywane są w sposób płynny i ciągły Typy produkcji: produkcja masowa dany asortyment wytwarzany w dużych ilościach w sposób ciągły, stale wznawiana produkcja seryjna dany asortyment wytwarzany w ilościowo ograniczonych i z góry ustalonych seriach wyróżnia się produkcję wielkoseryjną, średnioseryjną i małoseryjną produkcja jednostkowa obejmuje wytwarzanie pojedynczych powtarzalnych lub niepowtarzalnych wyrobów 3

4 Metody kalkulacji w tradycyjnym rachunku kosztów Kalkulacja doliczeniowa stosowana w przedsiębiorstwach wytwarzających w kolejnych okresach różnorodne produkty produkcja ma charakter jednostkowy lub seryjny niepowtarzalny proces produkcyjny i wykorzystanie zasobów ustalane każdorazowo indywidualnie Kalkulacja podziałowa stosowana w przedsiębiorstwach wytwarzających jednorodny produkt produkcja ma charakter masowy produkowany jest jeden asortyment wyrobów z tego samego surowca produkowane są różne wyroby przy zastosowaniu tych samych urządzeń i technologii 4

5 Założenia kalkulacji doliczeniowej odrębnie kalkuluje się koszt danego obiektu kalkulacji (produktu finalnego, np. pojedynczego produktu, serii) dla każdego obiektu kalkulacji otwiera się karty kalkulacyjne do gromadzenia kosztów koszty bezpośrednie odnosi się wprost na dany obiekt kalkulacji i rejestruje na podstawie dokumentów źródłowych koszty pośrednie są alokowane na podstawie kluczy rozliczeniowych tradycyjnie przyjmowane klucze rozliczeniowe bazują na założeniu, że poziom kosztów pośrednich ulega zmianie na skutek zmian wielkości produkcji najprostszy sposób: jeden wspólny klucz rozliczeniowy dla wszystkich kosztów pośrednich inny sposób: rozliczanie kosztów pośrednich w przekroju wydziałów 5

6 Odmiany kalkulacji doliczeniowej Kalkulacja zleceniowa stosowana indywidualnie do każdego otwartego na zamówienie zlecenia produkcyjnego dotyczącego jednego wyrobu lub usługi, albo konkretnej serii produkcyjnej Kalkulacja asortymentowa stosowana w jednostkach wytwarzających produkcję średnioseryjną lub wieloseryjną stosowana okresowo dla każdego produkowanego w okresie asortymentu, bez względu na liczbę zleceń produkcyjnych 6

7 Przepływ kosztów w kalkulacji doliczeniowej Materiały bezpośrednie Płace bezpośrednie odniesienie kosztów bezpośrednich odniesienie kosztów bezpośrednich OBIEKT KOSZTÓW Materiały pośrednie Płace pośrednie Amortyzacja OBIEKT KOSZTÓW alokacja kosztów pośrednich produkt, zlecenie, seria lub asortyment Energia elektryczna wydział Pozostałe koszty wydziałowe 7

8 Pomiar kosztów w kalkulacji doliczeniowej Pomiar zużycia materiałów bezpośrednich dokumentowane np. w systemie komputerowym lub dowodem pobrania materiałów, w którym określony jest rodzaj i ilość materiałów pobranych z magazynu i zidentyfikowane zostaje zlecenie do obciążenia Pomiar zużycia robocizny bezpośredniej na podstawie np. elektronicznych lub manualnych kart pracy, w których ustalona jest wartość płacy bezpośredniej obciążająca konkretne zlecenie Pomiar kosztów pośrednich produkcyjnych na każdy obiekt kosztów (wydział produkcyjny) alokowane są koszty zużytych zasobów, z wyodrębnieniem kosztów rodzajowych suma kosztów wydziałowych poniesionych w danym okresie jest odnoszona przy wykorzystaniu kluczy rozliczeniowych na karty kalkulacyjne zleceń produkcyjnych 8

9 Klucze rozliczeniowe kosztów pośrednich Najczęściej stosowane klucze rozliczeniowe: ilość lub waga produkowanych wyrobów płace bezpośrednie roboczogodziny pracy bezpośredniej czas pracy maszyn i urządzeń (maszynogodziny) Współczynnik narzutu kosztów pośrednich Współczynnik narzutu kosztów pośrednich = Koszty pośrednie produkcyjne Liczba klucza rozliczeniowego kosztów Koszty pośrednie alokowane na obiekt kosztów Koszty pośrednie alokowane na obiekt kosztów = Współczynnik narzutu kosztów pośrednich x Wykorzystana ilość nośnika kosztów 9

10 Przykład: karta kalkulacyjna zlecenia Karta kalkulacyjna zlecenia Nr zlecenia 2531 Pozycja: szt. koszul z nadrukiem Data rozpoczęcia... Data zakończenia... Ilość sztuk... POZYCJE KALKULACYJNE Materiały bezpośrednie Nr dowodu pobrania Ilość Cena jednostkowa Wartość Materiał tekstylny Materiał usztywniający RW RW mb 40 mb Płace bezpośrednie Nr dowodu Czas Stawka godzinowa Wartość Krojenie wg formy Szycie godz. 44 godz. 10 zł/godz. 10 zł/godz Pośrednie koszty produkcyjne Nośnik kosztów Liczba nośnika kosztów Stawka narzutu na jednostkę nośnika Wartość Wydział I roboczogodziny 60 rh 8 zł/rh 480 RAZEM

11 Założenia kalkulacji podziałowej cechą charakterystyczną kalkulacji podziałowej jest ciągłość procesu produkcyjnego proces produkcyjny może przechodzić przez jeden lub kilka wydziałów kalkuluje się koszt poniesiony w danym okresie na jednostkę wytworzonej produkcji przy ustalaniu kosztu jednostkowego wyróżnia się pozycje kalkulacyjne: materiały bezpośrednie płace bezpośrednie pośrednie koszty produkcyjne 11

12 Przepływ kosztów w kalkulacji podziałowej Materiały bezpośrednie Płace bezpośrednie Pośrednie koszty produkcyjne Produkcja w toku Wydział A Produkcja w toku Wydział B OBIEKT KOSZTÓW wyrób gotowy 12

13 Odmiany kalkulacji podziałowej Kalkulacja podziałowa prosta polega na podzieleniu w danym okresie kosztów przez sumę wytworzonych jednostek kalkulacji np. wyrobów gotowych Jednostkowy koszt wytworzenia = Koszty wytworzenia poniesione w danym okresie Liczba jednostek kalkulacji ma zastosowanie w przedsiębiorstwach, produkujących masowo jeden wyrób lub różne wyroby, które w jednakowym stopniu wykorzystują zasoby przedsiębiorstwa Kalkulacja podziałowa ze współczynnikami ma zastosowanie przy produkcji niejednorodnej, gdy produkowane wyroby w różnym stopniu wykorzystują zasoby przedsiębiorstwa wymaga zastosowania współczynników, które wyrażają różnice w kosztach między produktami 13

14 Przykład kalkulacji podziałowej prostej -nie wystąpił zapas RAPORT PRODUKCJI WYDZIAŁ A Pozycje kalkulacyjne Materiały bezpośrednie Płace bezpośrednie Pośrednie koszty produkcyjne Koszty transferowane do wydziału B Koszty okresu Produkcja 100 sztuk Koszt na jednostkę produkcji RAPORT PRODUKCJI WYDZIAŁ B Pozycje kalkulacyjne Materiały bezpośrednie Płace bezpośrednie Pośrednie koszty produkcyjne Koszty transferowane z wydziału A Wyroby gotowe przekazane do magazynu Koszty okresu Produkcja 100 sztuk Koszt na jednostkę produkcji

15 Przykład kalkulacji podziałowej prostej - występuje produkcja w toku Pytanie: jaka część poniesionych kosztów dotyczy produkcji zakończonej a jaka produkcji w toku? należy ustalić procentowy stopień zaawansowania procesu produkcyjnego przeliczyć wyroby niezakończone na wyroby gotowe otrzymujemy informację o wyprodukowanej w danym okresie ilości tzw. jednostek przeliczeniowych wyrobów gotowych Jednostki przeliczeniowe to ekwiwalentna ilość jednostek, które mogłyby być przetworzone w 100%, przy danym zaangażowaniu środków produkcji w rozpatrywanym okresie Ekwiwalentna wielkość produkcji to wielkość produkcji w danym okresie wynikająca z sumy jednostek przeliczeniowych i jednostek zakończonych 15

16 Zasady sporządzania kalkulacji podziałowej ze współczynnikami ustalić współczynnik dla każdego wyrobu ustalić liczbę umownych jednostek współczynnikowych jako iloczynu jednostek fizycznych i odpowiadających im współczynników ustalić koszt wytworzenia umownej jednostki współczynnikowej (umownego przedmiotu kalkulacji), który otrzymamy przez podzielenie kosztów produkcji przez liczbę umownych jednostek kalkulacyjnych obliczyć jednostkowy koszt wytworzenia wyrobów (obiektu kalkulacji), które otrzymujemy jako iloczyn kosztu wytworzenia umownej jednostki współczynnikowej przez odpowiadający mu współczynnik 16

17 Przykład kalkulacji podziałowej ze współczynnikami Przedsiębiorstwo produkuje czekoladę w tabliczkach 100 g i 150 g. Przeciętna produkcja miesięczna to tabliczek 100 g oraz tabliczek 150 g. Miesięczne koszty wytworzenia wynoszą zł, z tego: surowiec zł koszty przerobu zł Jaki jest koszt wytworzenia tabliczek czekolady? Obiekt kalkulacji Jednostki fizyczne Liczba jednostek współczynnikowych Współczynnik Koszt jednostki współczynnikowej Koszt obiektu kalkulacji Koszty wytworzonej produkcji Tabliczka 100 g ,0 Tabliczka 150 g ,5 Razem

18 Przykład kalkulacji podziałowej ze współczynnikami (1) - różne współczynniki dla pozycji kalkulacyjnych kosztów Przedsiębiorstwo wytwarza produkt A i produkt B. Produkty różnią się wagą i pracochłonnością. należy ustalić odrębne współczynniki przeliczeniowe dla kosztów materiałów bezpośrednich i kosztów przerobu Zakładamy, że ustalone zostały współczynniki przeliczeniowe i koszty w danym okresie dla poszczególnych pozycji kalkulacyjnych: Materiały bezpośrednie Koszty przerobu Produkt A 1 3 Produkt B 2 4 Koszty poniesione w ciągu okresu Kalkulacja ekwiwalentnych jednostek produkcji: Produkt A: 200 szt. przerobionych w 100% = 200 Produkt B: 60 szt. przerobionych w 100% = szt. przerobionych w 40% = 40 18

19 Przykład kalkulacji podziałowej ze współczynnikami (2) - różne współczynniki dla pozycji kalkulacyjnych kosztów Pozycje kalkulac./ obiekt kalkulacji Jednostki ekwiwalentne Liczba jednostek współczynnikowych Współczynnik (kol. 2 x 3) Koszt jednostki współczynnikowej* Koszt jednostkowy (kol. 3 x 5) Koszt jednostek ekwiwalentnych (kol. 2 x 6) Materiały bezpośrednie Produkt A 200 1, Produkt B 100 2, Razem Koszty przerobu Produkt A 200 3, Produkt B 100 4, Razem *koszty produkcyjne/liczba jednostek współczynnikowych 19

20 Przykład kalkulacji podziałowej ze współczynnikami (3) - różne współczynniki dla pozycji kalkulacyjnych kosztów Rozliczenie kosztów okresu: Produkt A: 200 szt. przerobionych w 100% to: 200 szt. x (100+24) = Produkt B: 60 szt. przerobionych w 100% to: 60 szt. x (200+32) = szt. przerobionych w 40% to: 40 szt. x (200+32) = Razem koszty okresu: