TEORIA DECYZJE KRÓTKOOKRESOWE

Transkrypt

1 TEORIA DECYZJE KRÓTKOOKRESOWE 1. Rozwiązywanie problemów decyzji krótkoterminowych Relacje między rozmiarami produkcji, kosztami i zyskiem wykorzystuje się w procesie badania opłacalności różnych wariantów decyzyjnych, głównie w rachunku krótkoterminowym. Mogą to być decyzje dotyczące: a) doboru przedmiotu produkcji, czyli zaprogramowania optymalnej struktury asortymentowej produkcji z uwzględnieniem optymalnej alokacji ograniczonych zasobów pomiędzy rodzaje produktów. b) rezygnacji z produktu, regionu geograficznego sprzedaży lub typu klienta, dla których wykazano stratę, c) wybór wariantu: wytworzyć czy kupić określony składnik produktu finalnego, d) wybór technologii produkcji (np. czy zmechanizować pewne etapy produkcji, zastąpić stare maszyny nowymi, e) przyjęcie specjalnego zamówienia według niższych cen. 1. Dobór przedmiotu produkcji Celem decyzji dotyczącej tego ile czego produkować (jakie świadczyć usługi, jakimi towarami handlować, na jakich rynkach sprzedawać) jest maksymalizacja zysku. Sformułowany program produkcji (działalności) może być programem optymalnym lub przybliżonym do optymalnego. Jednoznaczne z koncepcją maksymalnego zysku jest maksymalizacja nadwyżki cenowej N c, ponieważ jak wiadomo zysk (Z) można wyrazić za pomocą formuły: Z=N c -K S Jeżeli N c dąży do maksimum, to Z dąży do maksimum, ponieważ K S jest constans. Nadwyżka cenowa rozumiana jest jako różnica ceny (P) i kosztów zmiennych jednostkowych K Zj. W doborze struktury asortymentowej produkcji mogą wystąpić dwie sytuacje: I -- nie występują czynniki ograniczające produkcję, preferowane będą produkty o wysokich nadwyżkach jako najbardziej opłacalne II -- występują tzw. zasoby rzadkie, ograniczające produkcję. a) występuje jeden czynnik ograniczający Sposób postępowania: ustalenie wielkości N c poszczególnych produktów w przeliczeniu na jednostkę czynnika (zasobu) ograniczającego produkcję. Im wyższa nadwyżka, tym produkt bardziej opłacalny. b) występują dwa lub więcej ograniczenia, z których jedno jest najważniejsze -- to które najbardziej ogranicza produkcję wszystkich wyrobów i usług

2 Sposób postępowania: Przeprowadzenie analizy czynników ograniczających w celu znalezienia czynnika najbardziej ograniczającego produkcję wszystkich wyrobów c) istnieje wiele różnych ograniczeń o różnym znaczeniu dla różnych produktów Sposób postępowania: Rozwiązanie problemu doboru struktury asortymentowej produkcji może być dokonane za pomocą techniki matematycznej, zwanej metodą simplex (zastosowanie programowania liniowego). 2) Rezygnacja z produktu przynoszącego stratę W zakres decyzji kształtowania programu produkcyjnego wchodzi problem rezygnacji z produktu (usługi, rynku itp.) dla którego w rachunku wyników wykazano stratę. Jednak wyeliminowanie produktu nierentownego spowoduje skutki negatywne w postaci zmniejszenia dotychczasowego zysku na całej działalności lub zwiększenia straty przedsiębiorstwa. Sposób postępowania: Decyzja o rezygnacji z produktu powinna opierać się na porównaniu dotychczasowej straty na produkcie z KS jakimi produkt ten jest obciążony. W sytuacji: jeżeli STRATA> KS => cena (P) nie pokrywa nawet KZj, należy zaprzestać produkcję jeżeli STRATA KS =>produkcję utrzymać 3) Problem decyzyjny wytworzyć czy kupić: Przedsiębiorstwo otrzymuje zewnętrzną ofertę na wytworzenie pewnych części własnego produktu finalnego, a jednocześnie moce produkcyjne pozwalają na produkcję tych części we własnym zakresie, pojawia się problem decyzyjny, które rozwiązanie uznać za właściwe. Sposób postępowania: porównanie ceny zakupu z kosztami produkcji, które można uniknąć nie produkując danego wyrobu u siebie. cena zakupu zewnętrznego kosztów produkcji które można uniknąć nie produkując u siebie => należy podjąć produkcję cena zakupu zewnętrznego < koszty produkcji które można uniknąć nie produkując u siebie => należy dokonać zakupu 4) Wybór wariantu technologicznego W działalności jednostek gospodarczych występuje potrzeba dokonywania wyboru technologii dla realizacji określonego celu produkcyjnego. Technologie mogą opierać się na

3 mniej lub bardziej zautomatyzowanych urządzeniach, z różnym udziałem pracy ręcznej. Zastosowanie nowoczesnej, a tym samej droższej maszyny może zwiększyć koszty stałe (np. większa amortyzacja), obniżając jednocześnie zmienne koszty robocizny bezpośredniej. W celu wyboru jednego z dwóch wariantów procesu technologicznego dla realizacji określonego celu produkcyjnego należy znaleźć rozmiary produkcji (sprzedaży), przy których różna struktura kosztów (stałych i zmiennych) przejawia się w identycznym koszcie łączny, a tym samym identycznym zysku (przychody ze sprzedaży), o ile oczywiście istnieje punkt styczny pomiędzy kosztami takich wariantów. Jeżeli i koszty stałe i koszty zmienne są wyższe dla jednego z wariantów punkt zrównania nie istnieje. W takich przypadkach (wiele wariantów, brak punktów stycznych pomiędzy poziomem kosztów tych wariantów) należy się kierować po prostu niższymi kosztami przy jednakowej wielkości produkcji. Sprzedaż zrównującą opłacalność dwóch wariantów można ustalić matematycznie: dla K s2 <K s1 a) w ujęciu wartościowym: P K K P s1 z2 2 K K P s1 z1 1 b) w ujęciu ilościowym: wyprowadzenie wzoru: P=K c1 =K c2 K z1 x+k S1 =K z2 x+k S2 K S1 - K S2 = K z2 x- K z1 x K S1 - K S2 =( K z2- K z1 )x gdzie: P- sprzedaż (przychody) K s - koszty stałe wariantu technologicznego - udział kosztów zmiennych w przychodzie, x- ilościowe rozmiary sprzedaży, k z - jednostkowe koszty zmienne Jak pokazuje wykres zamierzona sprzedaż będzie się znajdowała pomiędzy 0 a wyznaczoną wielkością x, równoważącą koszty obu wariantów, należy zastosować wariant 2 technologii ze względu na niższe koszty. Jeżeli planowana sprzedaż jest większa od x, warto wykorzystać wariant 1 z analogicznego powodu.

4 Wariant 2 K c2 Wariant 1 K c1 K S1 K S2 Korzystniejszy wariant 2 bo K c2 < K c1 x K c1 = K c2 Korzystniejszy wariant 1bo K c1 < K c2 5) Przyjęcie specjalnego zamówienia W przypadku dodatkowego zamówienia złożonego przez zleceniodawcę wykorzystuje się ustalanie dolnych granic cen (DGC). USTALENIE DGC (DOLNEJ GRANICY CENY) Dolna granica ceny jest to najniższa cena sprzedaży produktu lub realizacji określonego zamówienia, której obniżenie spowodowałoby zmniejszenie całkowitego zysku osiąganego przez przedsiębiorstwo. Przedsiębiorstwo może podjąć decyzję realizacji dodatkowego zamówienia: przy posiadaniu nie w pełni wykorzystanych zdolności produkcyjnych, o DGC dla wyrobu realizowanego w ramach dodatkowej oferty jest wyznaczana przez Kzj DGC=KZj przy braku wolnych miejsc produkcyjnych - zachodzi potrzeba podjęcia dodatkowych działań organizacyjnych, prowadzących często do wzrostu KS lub rezygnacji z części dotychczasowej produkcji określonego wyrobu. o jeżeli przyjęcie dodatkowego zamówienia wymaga poniesienia np. dodatkowych KS, to DGC będzie równa K Zj powiększonemu o przyrost kosztów stałych ( ) przypadających na jednostkę dodatkowego zamówienia( ).

5 o jeżeli przyjęcie dodatkowego zamówienia jest zawiązane ze zmniejszeniem dotychczasowej produkcji określonego wyrobu wówczas następuje utrata korzyści finansowych, mierzonych za pomocą marży na pokrycie kosztów stałych i określonej wielkości zysku. W taki przypadku DGC będzie wyznaczana przez KZj oraz utraconą marżę pokrycia ( ) z tytułu zmniejszenia produkcji określonego wyrobu, przeliczoną na jednostkę dodatkowego zamówienia. Przedsiębiorstwo na podstawie porównania ceny oferowanej (P) przez kontrahenta z DGC podejmuje decyzję związane z przyjęciem lub odrzuceniem dodatkowej oferty: Jeżeli P > DCG => ofertę należy przyjąć, ponieważ z realizacji tego zamówienia przedsiębiorstwo osiągnie dodatkowy zysk, wielkość tego zysku wynika z różnicy ceny oferowanej i DCG, co można napisać wzorem: o Jeżeli P < DCG => ofertę należy odrzucić PRÓG RENTOWNOŚCI Próg rentowności w produkcji jednorodnej. W przedsiębiorstwie produkującym (wytwarzającym) jeden produkt próg rentowności znajduje się w punkcie, w którym- zgodnie z poniższym wzorem) przychody ze sprzedaży zrównują się z kosztami całkowitymi, czyli: P s = Kc P s przychody ze sprzedaży Kc koszty całkowite P S = q * p Gdzie: q liczba sprzedanych wyrobów, p cena wyrobu Kc = Kz + Ks, Kz całkowite koszty zmienne Ks całkowite koszty stałe Kz = q * kz kz jednostkowy koszt zmienny

6 q * p = q * kz + Ks (p kz)q = Ks Pierwsza część lewej strony równości jest jednostkową marżą pokrycia (brutto). Jednostkowa marża pokrycia jest różnicą między ceną sprzedaży wyrobu a jednostkowym kosztem zmiennym. Mnożąc marżę pokrycia przez wielkość produkcji otrzymamy całkowitą marżę pokrycia. Można więc stwierdzić, iż próg rentowności występuje wówczas gdy całkowita marża porycia jest równa całkowitym kosztom stałym. Ilościowy próg rentowności: Ilościowy próg rentowności wyraża taką liczbę wyrobów, przy której przychód ze sprzedaży tych wyrobów jest równy kosztom całkowitym. Wartościowy próg rentowności: Prw = Pri * p Wartościowy próg rentowności oznacza taką wielkość przychodów ze sprzedaży, która jest równa kosztom całkowitym, a wynik finansowy jest równy zeru.