Charakterystyka gry Struktura produkcyjno-technologiczna przedsiębiorstwa

Transkrypt

1 Charakterystyka gry Prezentowana gra dotyczy planowania produkcji w przedsiębiorstwie przemysłowym w warunkach niepewności popytu na wyroby finalne oraz podaży materiałów i surowców. Jest to zatem gra o charakterze probabilistycznym. Uczestnicy w czasie trwania gry mają do czynienia z niepewnością informacji, które są istotne przy podejmowaniu decyzji. Stopień tej niepewności na początku gry zależy w znacznym stopniu od staranności analizy sytuacji problemowej dokonanej przez zespół oraz ulega zmniejszeniu w kolejnych etapach, w miarę pozyskiwania nowych informacji dotyczących osiąganych wyników własnych i konkurentów. Opracowana gra jest także grą konkurencyjną, co oznacza, że zachowanie się uczestniczących w jej przebiegu zespołów wywiera wpływ na zachowanie się konkurentów, a wygrana dokonuje się na koszt konkurentów. Konkurencyjność gry wzmaga także jej charakter probabilistyczny. Zmiennymi niesterowanymi (w dodatku tylko częściowo znanymi) są nie tylko wielkość i struktura popytu i podaży, lecz również zachowanie innych zespołów, które oddziałują na ceny zarówno wyrobów finalnych, jak i surowców i materiałów. Niemniej jednak konkurencyjny, a zatem konfliktowy, charakter gry może być zmniejszony przez zawieranie dozwolonych w grze porozumień między przedsiębiorstwami (np. cenowych, dotyczących podziału rynku czy udzielania podzleceń produkcyjnych). Innymi słowy: jest możliwe i dozwolone tworzenie koalicji zespołów. Wspomniane porozumienia mogą być zawierane w czasie trwania negocjacji przedsiębiorstw, przewidzianych w organizacji gry. Poszczególne zespoły mogą kupować ekspertyzy dotyczące uwarunkowań gry. Ekspertyzy te dotyczą podaży materiałów, popytu na wyroby finalne oraz efektywności gospodarowania. Usługi w tym zakresie (płatne) świadczy wyspecjalizowana organizacja doradcza, którą reprezentuje prowadzący grę. Problemem decyzyjnym jest wyważenie ewentualnych korzyści, wynikających z takiego zakupu z jego kosztami. Pierwsze miejsce we współzawodnictwie zajmuje ten zespół, którego łączna suma zysku na koniec okresu obliczeniowego (tzn. po zakończeniu IV kwartału gry) okaże się największa. A zatem, podobnie jak w praktyce gospodarczej, miarą oceny zespołów jest najbardziej syntetyczne kryterium efektywności ekonomicznej. Jest to przy tym wyłączne kryterium oceny zespołów na zakończenie gry. Stosowane w niej względne mierniki efektywności mają wyłącznie znaczenie pomocnicze. Mogą być one uwzględniane przez zespoły do bieżącej oceny własnej działalności. Ważnym czynnikiem prezentowanej gry jest to, że jej uczestnicy graj nie tylko ze sobą, ale także z czasem; zyskotwórcze są bowiem nie tylko decyzje racjonalne, lecz także decyzje podjęte w odpowiednim czasie. Decyzje spóźnione w stosunku do harmonogramu gry, budź w stosunku do innych uczestników gry mogą stawiać zespół w przymusowej sytuacji, a tym samym znacznie ograniczyć potencjalne korzyści. Struktura produkcyjno-technologiczna przedsiębiorstwa W momencie startu wszystkie rywalizujące grupy znajdują się w identycznych warunkach. Każde przedsiębiorstwo składa się z 5 odcinków produkcyjnych (A, B, C, D, E), w których jest możliwe realizowanie 5 różnych operacji technologicznych (a, b, c, d, e) - por. rys. 1 oraz tab. 1.

2 A B C D E Rys 1. Struktura organizacyjno-technologiczna przedsiębiorstwa Jednostki gospodarcze mają możliwość zakupu 2 rodzajów surowców (X i Y), z których mogą wytwarzać 4 asortymenty wyrobów (A, B, D, Z). Wyroby te są kupowane przez organizacje handlowe. Każdy z wyrobów wytwarzany jest w określonej kolejności, a poszczególne operacje technologiczne przedstawia tab. 1. Tabela 1. Kolejność operacji przy wytwarzaniu produktów Kolejność operacji Wyroby A (a) C (c) E (e) D A (a) D (d) E (e) Z B (b) D (d) E (e) A B (b) C (c) E (e) B Parametry techniczno-ekonomiczne odcinków produkcyjnych przedsiębiorstwa Dla każdego wydziału są określone: zdolność produkcyjna w jednostkach pracochłonności (rbg. - roboczogodziny), koszt 1 roboczogodziny w czasie normalnym (w zł), a także w nadgodzinach (w zł) oraz koszty stałe (w zł). W procesie produkcyjnym można wykorzystywać nadgodziny (dodatkowa zdolność produkcyjna) jednak nie mogą one przekraczać % zdolności produkcyjnej danego wydziału) - zob. tab. 2. Tabela 2. Parametry techniczno-ekonomiczne wydziałów przedsiębiorstwa Parametry A B C D E Kwartalna zdolność produkcyjna w roboczogodzinach Koszt 1 roboczogodziny w czasie normalnym w zł Koszt 1 roboczogodziny w nadgodzinach w zł Koszty stałe wydziału Parametry techniczno-ekonomiczne wyrobów Dla każdego wyrobu (A, B, D, Z) są określone: - jednostkowe zużycie materiałów, - pracochłonność operacji technologicznych (tab. 3). Kolejność operacji jest zgodna z informacjami zawartymi w tab. 1. Należy zwrócić uwagę na fakt, że materiał X może być przeznaczony wyłącznie do produkcji wyrobów A i B, materiał Y natomiast wyłącznie do produkcji wyrobów D i Z.

3 Tabela 3. Parametry techniczno-ekonomiczno wyrobów Wyroby Parametry Jednostkowe zużycie materiału w kg X Y Pracochłonność jednostkowa w rbg poszczególnych operacji - a - - b - - c - - d - - e - A B D Z Zaopatrzenie materiałowe Każde przedsiębiorstwo może dokonać zakupu materiałów X i Y, niezbędnych do produkcji. podaż materiałów jest nieograniczona. Każde przedsiębiorstwo może zakupić dowolną ilość materiałów. Zakłada się (nierealistycznie), że zakup jest dokonywany na kredyt oprocentowany wg stopy zerowej, płatny dopiero po dokonaniu sprzedaży wyrobów gotowych. Każde przedsiębiorstwo może złożyć do prowadzących grę zapotrzebowanie na zakup materiałów na dokumencie l, którego wzór jest załączony dalej. Sprzedaż materiałów przedsiębiorstwom będzie się odbywać wg następujących zasad: - minimalna partia sprzedaży wynosi 00 kg każdego materiału (X i Y), można zamawiać tylko wielokrotność partii minimalnej (np kg, 5000 kg, itd.), - cena sprzedaży minimalnej partii materiału X wynosi 50 zł/kg, a materiału Y - 60 zł/kg, - im wyższe zamówienie (im wyższa krotność partii minimalnej), tym wyższy rabat udzielony przez sprzedawcę, - wysokość rabatu nie jest znana uczestnikom gry; wiadomo tylko na podstawie doświadczenia, że po przekroczeniu pewnej wielkości zamówienia, dalszy rabat nie jest już udzielany, - przedsiębiorstwa mogą dokonywać zakupu ekspertyzy dotyczącej zależności ceny materiałów od wielkości zamówienia. Przedsiębiorstwa mogą sprzedawać między sobą zbędne zapasy materiałowe, tym bardziej, że nie wykorzystane zapasy materiałowe pociągają za sobą koszty magazynowania (wliczane do kosztów bieżącego kwartału) w wysokości 20% ceny zakupu. W celu optymalizacji kosztów jedno przedsiębiorstwo może dokonywać zamówienia na potrzeby swoje i innego współpracującego przedsiębiorstwa, a następnie odsprzedać temu drugiemu część materiałów po uzgodnionej cenie. Obrót materiałowy między przedsiębiorstwami wymaga wypełnienia dokumentu 2 (po jednym dla sprzedającego i kupującego). Zdolności produkcyjne Przedsiębiorstwa mogą sprzedawać i kupować zbędne zdolności produkcyjne, po cenie uzgodnionej między nimi (za 1 roboczogodzinę). Należy wówczas wypełnić dokument 3 (po jednym dla sprzedającego i kupującego).

4 Popyt na wyroby finalne i zbyt Przedsiębiorstwo może produkować dowolną liczbę wyrobów A, B, D, Z w granicach dysponowanych zdolności produkcyjnych oraz zapasów materiałowych. Wytworzona produkcja może być oferowana na sprzedaż w całości lub części. Produkcja nie sprzedana w danym kwartale może być oferowana w następnym. Magazynowanie wyrobów gotowych pociąga za sobą koszty (wliczane do kosztów bieżącego kwartału) w wysokości 30 % od ceny uzyskanej przez dani firmę, a jeśli przedsiębiorstwo przechowuje cały zapas wyrobów gotowych (nic nie sprzeda lub nie zaoferuje do sprzedaży) to w wysokości 30% ceny najniższej danego wyrobu w bieżącym kwartale (ceny na kraj). Na wyroby A, B, D, Z występuje popyt krajowy i zagraniczny. Popyt jest ograniczony i zmienny w poszczególnych kwartałach i nie jest on znany uczestnikom gry. W poprzednim roku dały się zaobserwować następujące trendy rynkowe: - kwartalna chłonność rynku na wszystkie wyroby (A, B, D, Z) jest nie mniejsza niż 900 sztuk; - zapotrzebowanie rynku krajowego i zagranicznego są mniej więcej równe; - popyt na wyroby B i Z jest bardziej ustabilizowany niż na wyroby A i D; - popyt krajowy jest bardziej zmienny niż popyt zagraniczny; - efektywny popyt jest mniejszy od sumy zdolności produkcyjnej wszystkich przedsiębiorstw. Produkcja wszystkich przedsiębiorstw może być sprzedana tylko w wysokości zgłoszonego w danym kwartale popytu krajowego i zagranicznego. Sprzedaż odbywa się w następującym trybie: - zespoły oferują do sprzedaży poszczególne wyroby, wypełniając dokument 4 i składają do prowadzących grę, - zespół z góry określa ilość wyrobów oferowaną do sprzedaży na rynku zagranicznym i krajowym, wyroby nie sprzedane na jednym rynku nie mogą być oferowane do sprzedaży na drugim rynku, - wyroby nie sprzedawane na giełdzie krajowej i zagranicznej, w trakcie której zespoły licytują się cenami, im kto niższy zaoferuje cenę, tym więcej sprzeda, ale kto zachowa dużą "odporność nerwową" i zaryzykuje sprzedaż jako ostatni, tym wyższą uzyska cenę (pod warunkiem, że poprzednicy nie wyczerpali już efektywnego popytu). Zespół może dokonać zakupu ekspertyzy dotyczącej wielkości popytu. Wyroby nie sprzedane w danym kwartale mogą być ponownie oferowane w następnym okresie. Do wartości wyrobów sprzedanych za granicę zespoły doliczają sobie 30% premii eksportowej. Ekspertyzy W każdym kwartale podejmowane są decyzje o: - wielkości zakupów materiałów X i Y, - wielkości sprzedaży zbędnych materiałów i zdolności produkcyjnych i ich cenie, albo o dodatkowym zakupie materiałów i zdolności produkcyjnych,

5 - wielkości produkcji poszczególnych wyrobów, - wielkości produkcji oferowanej do sprzedaży z podziałałem na ofertę krajową i zagraniczną, - cenie sprzedaży w trakcie giełdy. Bieżące decyzje kwartalne powinny być podejmowane na podstawie analizy i decyzji strategicznych na początku gry i na bieżąco napływających informacji. Decyzje strategiczne mogą dotyczyć takich kwestii, jak: - co produkować i sprzedawać (czy wszystkie wyroby, czy tylko niektóre), - na jakie rynki sprzedawać, - z kim współpracować (wspólne zakupy materiałów, kupno/sprzedaż dodatkowych materiałów i zdolności produkcyjnych, podział rynków, polityka cenowa), - z kim konkurować. Niektóre decyzje mogą być racjonalnie przygotowane na podstawie informacji zawartych w opisie gry. Inne decyzje wymagają zakupu ekspertyz lub działania w warunkach ryzyka, lub niepewności. W trakcie gry oferowane są następujące ekspertyzy: Rodzaj ekspertyzy Nr Charakterystyka Koszt Cena zakupu konkretnej ilości materiału X lub Y 1 0 % pewności Cena zakupu konkretnej ilości materiału X i Y 2 0 % pewności Funkcja ceny materiału X lub Y w zależności od 3 0 % pewności wielkości zamówienia Funkcja ceny materiału X i Y w zależności od 4 0 % pewności wielkości zamówienia Prognoza popytu na 1 wyrób w kwartale 5 95 % pewności Prognoza popytu na 1 wyrób we wszystkich 6 95 % pewności kwartałach Prognoza popytu na wszystkie wyroby w 7 95 % pewności kwartale Prognoza popytu na wszystkie wyroby we wszystkich kwartałach 8 95 % pewności Organizacja i reguły gry Gra jest rozgrywana dla określonego okresu (np. 1 roku) z podziałem na kwartały. Przed rozpoczęciem gry prowadzący dokonują podziału słuchaczy na zespoły (przedsiębiorstwa), które przyjmują określone nazwy stosowane w całym cyklu oraz dokonują wyjaśnienia problemów niezrozumiałych dla słuchaczy po przestudiowaniu jej tekstu. Następnie słuchacze dokonuje wyboru kierownika zespołu (dyrektora przedsiębiorstwa), który zgłasza się do prowadzących grę po komplet dokumentów. Po pierwszym kwartale właściwa faza gry obejmuje etapy: 1. Ustalenie struktury organizacyjnej zespołu. 2. Analiza i podjęcie decyzji strategicznych. 3. Podjęcie decyzji o zakupie materiałów i złożenie oferty zakupu (dokument 1). 4. Ewentualny dodatkowy zakup (sprzedaż materiałów i zdolności produkcyjnych - dokumenty 2 i 3) lub uruchomienie godzin nadliczbowych (dokument 3a).

6 5. Sporządzenie programu produkcyjnego. 6. Oferta sprzedaży (dokument 4). 7. Giełda sprzedaży. 8. Ustalenie wyniku finansowego (dokument 5). W kwartałach 2, 3, 4 nie występuje etap I. Etap 2 ogranicza się do krytycznej rewizji i ewentualnie zmiany strategii. Pozostałe etapy przebiegają identycznie jak w pierwszym kwartale. Ekspertyzy są sprzedawane w każdym momencie gry, z wyjątkiem czasu, w którym odbywa się giełda sprzedaży. Po ustaleniu wyniku finansowego ostatniego kwartału i ogłoszeniu kolejności zespołów odbywa się dyskusja. Najpierw przedstawiciel każdego zespołu przedstawia analizę osiągniętego wyniku i zajętego miejsca (ocena własnych błędów, przyczyny osiągniętych rezultatów, co powinno być zmienione, a co zachowane w przypadku ponownego rozegrania gry). Na zakończenie prowadzący grę dokonują własnej oceny jej przebiegu. W trakcie gry obowiązują następujące reguły: 1. Zespoły powinny przestrzegać określonych terminów realizacji poszczególnych faz i etapów, o których będą informowani. 2. We własnym interesie zespoły powinny strzec informacji. 3. Dokumenty stosowane w grze powinny być wyraźnie i kompletnie wypełnione. 4. Zmiany przynależności uczestników do poszczególnych zespołów są zabronione.