3. Metody matematycznego opisu właściwości liniowych elementów i układów automatyki
|
|
- Bartosz Cichoń
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 38 3. etody matematyczego opiu właściwości liiowych elemetów i układów automatyki W automatyce ako właściwość elemetu lub układu rozumie ię poób działaia daego elemetu układu, czyli zachowaie ię ego wielkości wyściowych ygałów wyściowych w wyiku oddziaływaia wielkości weściowych ygałów weściowych. Wielkości weściowe i wyściowe elemetu układu ą wielkościami fizyczymi, których wartości moża wyrazić liczbowo. Zatem zależości wielkości wyściowych od weściowych daego elemetu układu, iezależie od ich fizyczych potaci, moża wyrazić w potaci zależości matematyczych, które azywamy modelem matematyczym tego elemetu układu. Opiae poiże metody opiu właściwości odozą ię do liiowych układów edowymiarowych ry. 3., tz. układów i elemetów o edym ygale weściowym i edym ygale wyściowym. Są oe modyfikowae dla potrzeb opiu elemetów układów wielowymiarowych. a b Ry.3.. Schemat blokowy układu : a edowymiarowego, b wielowymiarowego 3.. Rówaie ruchu Podtawowa formą matematyczego opiu właściwości dyamiczych elemetu układu et tzw. rówaie ruchu, azywae także rówaiem dyamiki. Wyraża oo zależość pomiędzy ygałem wyściowym y t a wywołuącym go dowolym ygałem weściowym u t elemetu układu. Rówaie ruchu elemetu układu liiowego o działaiu ciągłym et rówaiem różiczkowym zwyczaym o tałych wpółczyikach typu d y t d y t dy t a... a a a0 y t b m dt dt dt d u t du t b b b0u t dt dt m d u t... m dt 3.
2 39 W rówaiach opiuących układy rzeczywite pełioy et waruek m. W praktyce rówaia ruchu przedtawia ię w potaci zormalizowae, w które a Tramitaca operatorowa Tramitacą operatorową elemetu układu, ozaczaą ymbolem, azywamy touek traformaty Laplace a ygału wyściowego do traformaty Laplace a ygału weściowego wyzaczoy przy założeiu zerowych waruków początkowych. L[ y t] y L[ u t] u przy y0 y 0... y u0 u 0... u m Poddaąc rówaie ruchu 3. przekztałceiu Laplace a z uwzględieiem zerowych waruków początkowych, otrzymue ię m y [ a... a a a0] u [ bm... b b b0 ], kąd po przekztałceiu m y bm... b b b0 3.3 u a... a a a0 W więkzości przypadków tramitaca operatorowa et ilorazem wielomiaów liczika L i miaowika gdzie L 3.4 L m bm... b b b0 a... a a a0 3.5 iaowik tramitaci operatorowe elemetu układu przyróway do zera azywa ię rówaiem charakterytyczym tego elemetu układu. Wykouąc działaia odwrote iż przy wyzaczaiu tramitaci operatorowe, a podtawie tramitaci odtworzyć moża rówaie ruchu. Tramitaca operatorowa i rówaie ruchu ą więc róworzędymi formami matematyczego opiu właściwości dyamiczych. Przekztałcaąc rówaie 3. otrzymue ię
3 40 u y 3.6 Rówaie 3.6 wyraża matematyczy e chematu blokowego elemetu układu automatyki: iloczy traformaty ygału weściowego u i tramitaci operatorowe elemetu układu wpiae wewątrz bloku - ry. 3. et traformatą ygału wyściowego y ; zakłada ię domyślie, że początkowe waruki były zerowe. Ry. 3.. Schemat blokowy elemetu układu automatyki Uwaga! Do celów praktyczych ależy rozzerzyć poęcia zerowych waruków początkowych i tramitaci operatorowe, wyikaące z defiici 3.. Zwykle itereue a zachowaie układu w okolicy określoego puktu pracy puktu rówowagi, w którym ygały weściowy i wyściowy u t i y t maą iezerowe wartości - odpowiedio u 0 i y 0, co uiemożliwia wyzaczeie tramitaci. W takie ytuaci wprowadza ię owe zmiee, tzw. zmiee przyrotowe u u u0 oraz y y i tworzy ię rówaie ruchu ako zależość pomiędzy fukcami ut i y 0 yt, gdzie u t u t u0 i y t y t y0. Umożliwia to wyzaczeie tramitaci operatorowe ako touku traformat L[ y t] y L[ u t] u przy zerowych wartościach początkowych fukci ut, yt i ich pochodych. Przykład 3. Układ fizyczy o ygale weściowym U i ygale wyściowym U opiay et rówaiem różiczkowym: du 3 t U t 4U t dt Należy wyzaczyć tramitacę operatorową tego układu i przedtawić te układ w potaci chematu blokowego. Rozwiązaie
4 4 Poddaąc obie troy rówaia przekztałceiu Laplace a i zakładaąc zerowe waruki początkowe, otrzymue ię 3U U 4U U [3 ] 4U kąd U 4 U 3 Schemat blokowy układu przedtawia ry Ry Schemat blokowy do przykładu 3. Przykład 3. Day et chemat blokowy elemetu automatyki przedtawioy a ry Wyzaczyć rówaie ruchu tego elemetu. Ry Schemat blokowy do przykładu 3. Rozwiązaie Tramitaca operatorowa elemetu ma potać Przekztałcaąc, otrzymue ię F 0 ; F F 0 F F F 0 F Aby odtworzyć rówaie ruchu elemetu, ależy pozczególe wyrazy te zależości poddać odwrotemu przekztałceiu Laplace a, w celu zalezieia ich orygiałów. Poieważ tramitaca operatorowa wyzaczaa et przy zerowych warukach początkowych, to: L L df t F ] dt [ [ F ] F t df [ 0 F ] 0 dt L
5 4 Zatem rówaie ruchu elemetu ma potać df t df t F t 0 dt dt 3.3. Charakterytyka tatycza i charakterytyki dyamicze Charakterytyka tatycza Charakterytyką tatyczą elemetu układu azywamy zależość wielkości wyściowe od wielkości weściowe w taach utaloych, t. w taach, w których wartości wielkości weściowe i wielkości wyściowe ie zmieiaą ię w czaie. Jet oa zależością algebraiczą y f u gdzie y i u to wartości ygału wyściowego wielkości wyściowe i ygału weściowego wielkości weściowe oiągae w taach utaloych. Ry Charakterytyka tatycza elemetu liiowego Charakterytykę tatyczą elemetu układu moża wyzaczyć z rówaia ruchu, przyrówuąc do zera wzytkie pochode wytępuące w tym rówaiu. Jeżeli et to liiowe rówaie różiczkowe w potaci 3., to charakterytyka tatycza opiaa et rówaiem : b y 0 u 3.7 a0 Jet to więc rówaie liii prote - ry Charakterytykę tatyczą moża także wyzaczyć a podtawie tramitaci operatorowe. Poieważ wartość utaloą wielkości wyściowe moża wyrazić ako y lim y t, to a podtawie twierdzeia o wartości końcowe.3 i zależości 3.6 moża apiać y lim y t lim y lim u t 0 0 t Po podtawieiu u u dla u = cot. otrzymue ię
6 43 y u lim Otateczie, uwzględiaąc zależość 3.3, otrzymue ię rówaie charakterytyki tatycze: m b b b b b y u u m... lim lim 0 0 u a a a a a W przypadku kiedy rówaie ruchu otrzymao w wyiku liearyzaci ieliiowego rówaia ruchu, charakterytyka tatycza w potaci 3.7 et przybliżeiem rzeczywite charakterytyki tatycze. Rzeczywitą charakterytykę tatyczą wyzacza ię z ieliiowego rówaia ruchu, zakładaąc zerowe wartości wzytkich pochodych. oże oa być rówież zależością ieliiową. W takim przypadku charakterytyka tatycza otrzymaa z rówaia zliearyzowaego pokrywa ię z rzeczywitą charakterytyką tatyczą tylko w pukcie pracy, względem którego przeprowadzoo liearyzacę będzie to tycza w pukcie pracy do krzywe odpowiadaące rzeczywite charakterytyce tatycze. A więc charakterytyka tatycza wyzaczoa a podtawie zliearyzowaego rówaia ruchu et przybliżeiem rzeczywite charakterytyki tatycze, które wykorzytue ię edyie w okolicy założoego puktu pracy Charakterytyki dyamicze Rówaie ruchu ak i tramitaca operatorowa edozaczie określaą dyamicze właściwości elemetu układu umożliwiaą wyzaczeie przebiegu ygału wyściowego ako wyiku oddziaływaia ygału weściowego o dowolym przebiegu. Jedakże bezpośredio a podtawie rówaia ruchu ai a podtawie tramitaci operatorowe ie moża obie wyobrazić ai oceić zachowaia ię daego elemetu układu. Do ocey, porówaia i badaia dyamiczych właściwości elemetów układów wykorzytue ię przebiegi ygałów wyściowych uzykae w wyiku oddziaływaia a elemet układ typowych ygałów weściowych mówi ię także typowych wymuzeń. Takie przebiegi ygałów wyściowych azywaą ię odpowiedziami elemetu układu a określoy ygał weściowy lub ogólie charakterytykami dyamiczymi daego elemetu układu. Jako typowe wymuzeia aczęście wykorzytywae ą: - ygał w kztałcie impulu Diraca; wymuzeie impulowe ry. 3.6c,
7 44 - ygał w kztałcie koku edotkowego w kztałcie fukci Heaviide a; wymuzeie edotkowe ry. 3.6a, - ygał kokowy ie edotkowy; wymuzeie kokowe ry. 3.6b, - ygał liiowo arataący; wymuzeie liiowo arataące ry. 3.6 d. Charakterytyki dyamicze wyzacza ię przy założeiu zerowych waruków początkowych. Charakterytyki te moża wyzaczać ekperymetalie lub aalityczie, p. a podtawie tramitaci operatorowe, wykouąc odwrote przekztałceie traformaty ygału wyściowego elemetu układu, określoe zależością 3.6 y t L [ y ] L [ u ] 3.0 Ry Typowe wymuzeia toowae do aalizy właściwości dyamiczych elemetów układów automatyki: a wymuzeie edotkowe, b wymuzeie kokowe, c wymuzeie impulowe, d wymuzeie liiowo arataące Odpowiedź charakterytyka impulowa elemetu układu et to przebieg ego wielkości wyściowe y t, uzykay pod wpływem zmia wielkości weściowe w kztałcie impulu Diraca - u t t. Przy założeiu zerowych waruków początkowych, podtawiaąc do wzoru 3.0 traformatę ygału weściowego u, otrzymue ię y t L [ ] L [ ] 3. t u t Odpowiedź impulową ozaczaa et także ymbolem g t, gdyż et orygiałem tramitaci.
8 45 Odpowiedź charakterytyka edotkowa elemetu układu et to przebieg ego wielkości wyściowe y t, uzykay pod wpływem zmia wielkości weściowe w kztałcie koku edotkowego - u t t. Przy założeiu zerowych waruków początkowych, podtawiaąc do wzoru 3.0 traformatę ygału weściowego y t u, otrzymue ię L [ ] 3. t u t Odpowiedź charakterytyka kokowa elemetu układu et to przebieg ego wielkości wyściowe y t, uzykay pod wpływem zmia wielkości weściowe w kztałcie koku o zadae amplitudzie - u t u t. Przy założeiu zerowych waruków początkowych podtawiaąc do wzoru 3.0 traformatę ygału weściowego y t t u ut, otrzymue ię L [ u ] u L [ ] u t t t 3.3 t u t Odpowiedź elemetu układu a ygał liiowo arataący et to przebieg ego wielkości wyściowe y t, uzykay pod wpływem liiowo arataące w czaie wartości wielkości weściowe u t a t, gdzie a et wpółczyikiem proporcoalości. Przy założeiu zerowych waruków początkowych podtawiaąc do wzoru 3.0 a traformatę ygału weściowego u, otrzymue ię a y t L [ ] a L [ ] 3.4 u t at Wymieioe charakterytyki, rówaie ruchu i tramitaca operatorowa ą różymi, ale wzaemie rówoważymi formami przedtawieia właściwości dyamiczych daego elemetu układu Charakterytyki czętotliwościowe; tramitaca widmowa Opiae w rozdziale 3.3. charakterytyki dyamicze przedtawiaą reakcę elemetu układu będącego w taie utaloym a poawiaącą ię w pewym momecie, ozaczaym ako t 0, zmiaę wielkości weściowe. Są więc oe wyzaczae dla czau t 0. Natomiat tzw. charakterytyki czętotliwościowe
9 46 przedtawiaą zachowaie elemetu układu pod wpływem ciągłych, a więc teoretyczie trwaących od t, iuoidalych ocylaci wielkości weściowe. Jeżeli a weście liiowego elemetu układu zotaie wprowadzoy ygał iuoidaly o tałe amplitudzie A i pulaci, a więc eżeli u t A i t ry. 3.7, to po utaiu proceów prześciowych, a wyściu elemetu układu uformue ię także ygał iuoidaly o takie ame pulaci, o amplitudzie A, zwykle przeuięty w fazie względem ygału weściowego. Amplituda A i przeuięcie fazowe zależą od właściwości daego elemetu układu i także od pulaci ygału weściowego. Jeżeli faza ygału wyściowego opóźia ię w touku do fazy ygału weściowego, mówi ię, że et to ueme przeuięcie fazowe ry. 3.7b; eżeli wyprzedza że et to dodatie przeuięcie fazowe ry. 3.7c. Ry Siuoidale ygały elemetu liiowego w fukci czau: a ygał weściowy, b przykład ygału wyściowego elemetu opóźiaącego fazę ygału weściowego o cza t 0 t - ueme przeuięcie fazowe, c przykład ygału
10 47 wyściowego elemetu wyprzedzaącego fazę ygału weściowego o cza t t 0 - dodatie przeuięcie fazowe Przeuięcie fazowe ygału wyściowego względem ygału weściowego moża wyrazić ako przeuięcie w czaie o cza t i wtedy ygał wyściowy wyraża fukca lub ako przeuięcie kątowe, wtedy y t A i t t 3.5 y t A i t 3.6 Jak wpomiao, w zależości od właściwości elemetu układu i pulaci ygału weściowego, wielkości t i mogą przybierać wartości ueme ueme przeuięcie fazowe, zerowe lub dodatie dodatie przeuięcie fazowe. Należy zauważyć, że przeuięcie fazy ygału wyściowego względem ygału weściowego o kąt odpowiada przeuięciu tych ygałów o / edotek czau, a więc t 3.7
11 48 Ry Siuoidale ygały elemetu liiowego w fukci kąta fazowego t : a ygał weściowy, b przykład ygału wyściowego elemetu opóźiaącego fazę ygału weściowego o kąt 0 - ueme przeuięcie fazowe, c przykład ygału wyściowego elemetu wyprzedzaącego fazę ygału weściowego o kąt 0 - dodatie przeuięcie fazowe oża więc zapiać y t A i [ t t ] A i [ t ] A i[ t ] 3.8 Wygodie et przedtawiać ygały iuoidale w fukci kąta fazowego t - ry Do opiu elemetów lub układów, w których wytępuą ygały iuoidalie zmiee, wykorzytue ię tzw. tramitacę widmową. Poęcie tramitaci widmowe związae et z przekztałceiem Fouriera, które fukci czau f t przyporządkowue traformatę F zgodie z zależością zwaą całką Fouriera. F f t e t dt 3.9 Tramitaca widmowa et to touek traformaty Fouriera ygału wyściowego do traformaty Fouriera ygału weściowego. y 3.0 u iędzy tramitacą widmową, a operatorową itiee formaly związek 3. wyikaący ze związku pomiędzy traformatami Laplace a i Fouriera. Zbadamy co reprezetue tramitaca widmowa elemetu układu w przypadku iuoidalych ygałów weściowych. Jeżeli u t A i t, to L[ u t] u A L[i t] 3. Zgodie z wcześiezymi twierdzeiami, ygał wyściowy elemetu układu, po utaiu proceów prześciowych, przymue potać
12 49 y t A i[ t ], a ego traformata Laplace a L [ y t] y A L{i[ t ]} Fukca i[ t ] et odwzorowaiem fukci i t z przeuięciem względem ie o cza t. Zgodie z twierdzeiem. o przeuięciu w dziedziie zmiee rzeczywite moża apiać, że L{i[ t ]} L{i [t ]} e a więc t L[i t], y A e L[ i ] 3.3 Wykorzytuąc wyrażeia 3. i 3.3, tramitacę operatorową elemetu zapiać moża w potaci: y A e u A 3.4 Uwzględiaąc związek 3., z rówaia 3.4 otrzymue ię wykładiczą potać tramitaci widmowe, z które wyika fizyczy e te tramitaci. A e. 3.5 A Tramitaca widmowa et liczbą zepoloą, które moduł wyraża touek amplitudy iuoidalego ygału wyściowego do amplitudy iuoidalego ygału weściowego w fukci pulaci, A 3.6 A a argumet - przeuięcie fazowe ygału wyściowego względem weściowego w fukci pulaci. arg 3.7 Tramitacę widmową ako liczbę zepoloą moża także przedtawić ako umę części rzeczywite P i urooe Q P Q 3.8 oduł i argumet lub część rzeczywita i urooa tramitaci widmowe daego elemetu układu ą fukcami pulaci ygału weściowego. raficze
13 50 reprezetace tramitaci widmowe dla zakreu pulaci od 0 do azywaą ię charakterytykami czętotliwościowymi. Wykorzytywaymi w praktyce potaciami tych charakterytyk ą: charakterytyka amplitudowo fazowa wykre Nyquita, logarytmicza charakterytyka amplitudowa i logarytmicza charakterytyka fazowa wykre Bode a, logarytmicza charakterytyka amplitudowo fazowa wykre Blacka. Charakterytyka amplitudowo-fazowa et to krzywa wykreśloa a płazczyźie zmiee zepoloe o wpółrzędych P i Q, która et miecem geometryczym końca wektora tramitaci widmowe przy zmiaach pulaci od 0 do. Przykładową charakterytykę amplitudowo fazową przedtawioo a ry Na podtawie tego ryuku moża apiać zależości pomiędzy modułem, argumetem, częścią rzeczywitą i urooą tramitaci widmowe: [ P ] [ Q ] 3.9 Q arctg 3.30 P P co 3.3 Q i 3.3 Ry Przykład charakterytyki amplitudowo - fazowe wykre Nyquita elemetu układu opóźiaącego fazę Długość wektora, łączącego początek układu wpółrzędych z puktem a charakterytyce, p. dla pulaci, przedtawia moduł tego wektora dla te pulaci -
14 5 touek amplitudy ygału wyściowego do amplitudy ygału weściowego. Kąt miedzy dodatią oią rzeczywitych i wektorem et rówy kątowi przeuięcia fazowego ygału wyściowego względem ygału weściowego. Na ry. 3.9 kąt reprezetue ueme przeuięcie fazowe. Przydatą do aalizy właściwości elemetu układu automatyki formą graficze prezetaci tramitaci widmowe et także zepół charakterytyk czętotliwościowych: logarytmicza charakterytyka amplitudowa i logarytmicza charakterytyka fazowa ry Ry Przykładowe charakterytyki logarytmicze: a amplitudowa, b fazowa Ry. 3.. Fragmet kali logarytmicze obemuący dwie dekady
15 5 Wykorzytywae ą dwie formy logarytmicze charakterytyki amplitudowe ry. 3.0a. Jeda z ich et graficzym obrazem zależości f, przedtawioym w układzie wpółrzędych, w którym a oiach podae ą wartości i w kalach logarytmiczych. Fragmet kali logarytmicze a oi odciętych, obemuący dwie dekady, pokazao a ry. 3.. Druga forma logarytmicze charakterytyki amplitudowe et graficzym obrazem zależości 0 log f, przedtawioym w układzie wpółrzędych, w którym a oi rzędych et aieioa liiowa kala wielkości L 0log [db], zwae modułem logarytmiczym; edotką te wielkości et decybel db. Na oi odciętych te charakterytyki podae ą wartości pulaci w kali logarytmicze. Logarytmicza charakterytyka fazowa ry. 3.0b et graficzym obrazem zależości f, przedtawioym w układzie wpółrzędych, w którym a oi rzędych ą podae wartości przeuięcia fazowego w topiach lub radiaach w kali liiowe, a oi odciętych - wartości pulaci w kali logarytmicze. Logarytmiczą charakterytykę fazową zwykle umiezcza ię pod charakterytyką amplitudową, co ułatwia odczytywaie wartości modułu i przeuięcia fazowego odpowiadaących dae pulaci. Praktycze zaczeie charakterytyk logarytmiczych wyika z łatwości ich wyzaczaia metodami graficzymi. W praktyce wykorzytywae et także graficze odwzorowaie tramitaci widmowe w układzie tzw. wpółrzędych Blacka - ry. 3., w którym a oi odciętych zadue ię liiowa kala wartości przeuięcia fazowego w topiach lub radiaach, a a oi rzędych liiowa kala wartości modułu logarytmiczego L w decybelach, przy czym oś rzędych przecia oś odciętych ie przy wartości 0 radiaów lecz przy wartości radiaów. Takie odwzorowaie tramitaci widmowe azywa ię logarytmiczą charakterytyką amplitudowo fazową lub wykreem Blacka. Ułatwia oo badaie zapaów tabilości układów patrz rozdział 9.
16 53 Ry. 3.. Przykład logarytmicze charakterytyki amplitudowo fazowe wykre Blacka 3.5. Doświadczale wyzaczaie charakterytyk czętotliwościowych Charakterytyki czętotliwościowe moża wyzaczać aalityczie zarówo dla elemetów układów tabilych ak i ietabilych a podtawie tramitaci operatorowe, wykorzytuąc zależość 3. lub - eżeli ie et zaa tramitaca elemetu układu to charakterytyki czętotliwościowe moża wyzaczać doświadczalie ale edyie elemetów układów tabilych. Schemat układu pomiarowego do ekperymetalego wyzaczaia charakterytyk czętotliwościowych et przedtawioy a ry Przetworiki PP i PP łużą do przetworzeia ygału wymuzeia u t i ygału odpowiedzi y t badaego elemetu a ygały dotoowae do rodzau użytego urządzeia reetruącego reetrator, drukarka, ocylokop, komputer. etodą doświadczalą moża wyzaczać charakterytyki czętotliwościowe edyie w zakreie fizyczie realizowaych wartości pulaci ygału weściowego. Praktyczie pomiary wykoue ię dla kilku, kilkuatu wybraych czętotliwości, obemuących zakre pracy badaego elemetu układu. Itotą prawą et zapewieie iezbęde dokładości realizowaych pomiarów dyamiczych.
17 54 Ry Schemat układu pomiarowego do doświadczalego wyzaczaia charakterytyk czętotliwościowych: PP, PP przetworiki pomiarowe, Re reetrator dwukaałowy, u 0, y 0 kładowe tałe ygałów iuoidalych, f atawiaa czętotliwość ygału geeratora w Hz Przykładowe przebiegi zareetrowae a taśmie reetratora elektryczego dla czętotliwości: f 0.5Hz i f 0.75Hz oraz poób obróbki daych pomiarowych przedtawia ry a b Ry Przykładowe zareetrowae iuoidale przebiegi ygału weściowego i wyściowego badaego układu: a dla czętotliwości 0.5 Hz, b dla czętotliwości 0.75 Hz Sygały weściowy i wyściowy a ry. 3.4 to ygały tadardowe z zakreu 4
18 55 0 ma. Pozwoliło to zatoować tadardowy reetrator dwukaałowy z atawiaym pouwem taśmy w zakreie cm/mi i liiową kalą procetową, co ozacza, że reetrowae wartości 50 % odpowiada ygał ma. Zatooway geerator RC przebiegów wolozmieych umożliwiał atawiaie czętotliwości w zakreie Hz. W tablicy 3. zetawioo wyiki pomiarów i dodatkowych przeliczeń wyików przykładowego doświadczeia, a podtawie których wyzaczoo charakterytyki czętotliwościowe ry Tablica 3. f [Hz] [rad/] A A L [%] [%] [] [ 0 ] [db] Ry Charakterytyki czętotliwościowe wyzaczoe a podtawie przykładowego doświadczeia: a charakterytyka amplitudowo fazowa, b logarytmicza charakterytyka amplitudowa, c logarytmicza charakterytyka fazowa
19 Charakterytyki czętotliwościowe zeregowego połączeia elemetów Wprowadzeie charakterytyk logarytmiczych twarza łatwą metodę wyzaczaia charakterytyk układów będących zeregowym połączeiem kilku elemetów ry Ry Schemat blokowy zeregowego połączeia elemetów Tramitaca operatorowa zeregowego połączeia elemetów o tramitacach,,... et iloczyem tramitaci elemetów kładowych: Tramitaca widmowa takiego połączeia et zatem iloczyem tramitaci widmowych elemetów kładowych: e u y 3.33 Jeżeli zae ą charakterytyki czętotliwościowe pozczególych elemetów e e e 3.34 to oraz... arg 3.36 Logarytmiczy moduł połączeia zeregowego et umą modułów logarytmiczych elemetów kładowych:... 0lg L L L L 3.37 gdzie: 0lg lg 0lg L L L
20 57 Ze wzorów 3.36 i 3.37 wyika, że zarówo logarytmicza charakterytyka amplitudowa ak i logarytmicza charakterytyka fazowa połączeia zeregowego et umą odpowiedich charakterytyk elemetów kładowych.
Politechnika Warszawska Instytut Automatyki i Robotyki. Prof. dr hab. inż. Jan Maciej Kościelny PODSTAWY AUTOMATYKI
Politechnika Warzawka Intytut Automatyki i Robotyki Prof. dr hab. inż. Jan acie Kościelny PODSAWY AUOAYKI 5. Charakterytyki czętotliwościowe ranmitanca widmowa Przekztałcenie Fouriera F f t e t dt F dla
WYKŁAD nr 2. to przekształcenie (1.4) zwane jest przekształceniem całkowym Laplace a
WYKŁAD r. Elemey rachuku operaorowego Podawą rachuku operaorowego je zw. przekzałceie Laplace a, mające poać przekzałceia całkowego, przyporządkowujące fukcjom pewe owe fukcje, iego argumeu. Mówi ię, że
Politechnika Gdańska Wydział Elektrotechniki i Automatyki Katedra Inżynierii Systemów Sterowania. Podstawy Automatyki
Politechika dańska Wydział Elektrotechiki i Automatyki Katedra Iżyierii Systemów Sterowaia Podstawy Automatyki Charakterystyki częstotliwościowe Nyquist'a i Bode'a Materiały pomocicze do ćwiczeń termi
W(s)= s 3 +7s 2 +10s+K
PRZYKŁAD (LINIE PIERWIASTKOWE) Tramitacja operatorowa otwartego układu regulacji z jedotkowym ujemym przęŝeiem zwrotym daa jet wzorem: G O K ( + )( + 5) a) Podaj obraz liii pierwiatkowych układu zamkiętego.
CHARAKTERYSTYKI CZĘSTOTLIWOŚCIOWE PODSTAWOWYCH CZŁONÓW LINIOWYCH UKŁADÓW AUTOMATYKI
CHARAKERYSYKI CZĘSOLIWOŚCIOWE PODSAWOWYCH CZŁONÓW LINIOWYCH UKŁADÓW AUOMAYKI Do podstawowych form opisu dyamii elemetów automatyi (oprócz rówań różiczowych zaliczamy trasmitację operatorową s oraz trasmitację
WOJSKOWA AKADEMIA TECHNICZNA im. Jarosława Dąbrowskiego ZAKŁAD AWIONIKI I UZBROJENIA LOTNICZEGO
WOJSKOWA AKADEMIA ECHNICZNA im. Jaroława Dąbrowiego ZAKŁAD AWIONIKI I UZBROJENIA LONICZEGO Przedmiot: PODSAWY AUOMAYKI (tudia tacjoare I topia) ĆWICZENIE RACHUNKOWE Nr 3 CHARAKERYSYKI CZASOWE I CZĘSOLIWOŚCIOWE
PAiTM. materiały uzupełniające do ćwiczeń Wydział Samochodów i Maszyn Roboczych studia inżynierskie prowadzący: mgr inż.
PAiTM materiały uzupełniające do ćwiczeń Wydział Samochodów i Mazyn Roboczych tudia inżynierkie prowadzący: mgr inż. Sebatian Korczak Poniżze materiały tylko dla tudentów uczęzczających na zajęcia. Zakaz
RÓWNANIA RÓŻNICZKOWE WYKŁAD 11
RÓWNANIA RÓŻNICZKOWE WYKŁAD Szeregi potęgowe Defiicja Fukcja y = f () jest klasy C jeżeli jest -krotie różiczkowala i jej -ta pochoda jest fukcją ciągłą. Defiicja Fukcja y = f () jest klasy C, jeżeli jest
Mechanika analityczna wprowadzenie
Mechaika aalitycza wprowadzeie 1. Więzy i wpółrzęde uogólioe Jeśli rozważamy ruch układów iewobodych ależy określić ograiczeia ałożoe a ruch tzw. więzy. Gdy układ puktów jet ograiczoy więzami wówcza wpółrzęde
LABORATORIUM MODELOWANIA I SYMULACJI. Ćwiczenie 3 MODELOWANIE SYSTEMÓW DYNAMICZNYCH METODY OPISU MODELI UKŁADÓW
Wydział Elektryczy Zespół Automatyki (ZTMAiPC) ZERiA LABORATORIUM MODELOWANIA I SYMULACJI Ćwiczeie 3 MODELOWANIE SYSTEMÓW DYNAMICZNYCH METODY OPISU MODELI UKŁADÓW I. Cel ćwiczeia Celem ćwiczeia jest zapozaie
STATYSTYCZNA OCENA WYNIKÓW POMIARÓW.
Statytycza ocea wyików pomiaru STATYSTYCZNA OCENA WYNIKÓW POMIARÓW CEL ĆWICZENIA Celem ćwiczeia jet: uświadomieie tudetom, że każdy wyik pomiaru obarczoy jet błędem o ie zawze zaej przyczyie i wartości,
Transmitancja widmowa bieguna
Tranmitancja widmowa bieguna Podtawienie = jω G = G j ω = j ω Wyodrębnienie części rzeczywitej i urojonej j G j ω = 2 ω j 2 j ω = ω Re {G j ω }= ω 2 Im {G j ω }= ω ω 2 Arg {G j ω }= arctg ω 2 Moduł i faza
Elementy nieliniowe w modelach obwodowych oznaczamy przy pomocy symboli graficznych i opisu parametru nieliniowego. C N
OBWODY SYGNAŁY 1 5. OBWODY NELNOWE 5.1. WOWADZENE Defiicja 1. Obwodem elektryczym ieliiowym azywamy taki obwód, w którym występuje co ajmiej jede elemet ieliiowy bądź więcej elemetów ieliiowych wzajemie
CHARAKTERYSTYKI CZĘSTOTLIWOŚCIOWE UKŁADÓW DYNAMICZNYCH
CHARAKTERYSTYKI CZĘSTOTLIWOŚCIOWE UKŁADÓW DYNAMICZNYCH Zadanie 1. (Charaterytyi czętotliwościowe) Problem: Wyznaczyć charaterytyi czętotliwościowe (amplitudową i fazową) członu całującego rzeczywitego
MACIERZE STOCHASTYCZNE
MACIERZE STOCHASTYCZNE p ij - prawdopodobieństwo przejścia od stau i do stau j w jedym (dowolym) kroku, [p ij ]- macierz prawdopodobieństw przejść (w jedym kroku), Własości macierzy prawdopodobieństw przejść:
PODSTAWY AUTOMATYKI 1 ĆWICZENIA
Elektrotechnika Podtawy Automatyki PODSTAWY AUTOMATYKI ĆWICZENIA lita zadań nr Tranformata Laplace a. Korzytając wprot z definicji znaleźć tranformatę Laplace a funkcji: y ( t 3 y( t y ( t ( ) 3 t y t
Wykład 4 Soczewki. Przyrządy optyczne
Wykład 4 Soczewki. Przyrządy optycze Soczewka cieka - rówaie zlifierzy oczewek Rozważyy teraz dwie powierzchi ferycze oddzielające ośrodki o wpółczyikach załaaia kolejo i odległych od iebie o d. Niech
Metrologia: miary dokładności. dr inż. Paweł Zalewski Akademia Morska w Szczecinie
Metrologia: miary dokładości dr iż. Paweł Zalewski Akademia Morska w Szczeciie Miary dokładości: Najczęściej rozkład pomiarów w serii wokół wartości średiej X jest rozkładem Gaussa: Prawdopodobieństwem,
Zadania z algebry liniowej - sem. I Liczby zespolone
Zadaia z algebry liiowej - sem. I Liczby zespoloe Defiicja 1. Parę uporządkowaą liczb rzeczywistych x, y azywamy liczbą zespoloą i ozaczamy z = x, y. Zbiór wszystkich liczb zespoloych ozaczamy przez C
Estymacja przedziałowa
Metody probabilistycze i statystyka Estymacja przedziałowa Dr Joaa Baaś Zakład Badań Systemowych Istytut Sztuczej Iteligecji i Metod Matematyczych Wydział Iformatyki Politechiki Szczecińskiej Metody probabilistycze
Jarosław Wróblewski Analiza Matematyczna 1A, zima 2012/13. Ciągi.
Jarosław Wróblewski Aaliza Matematycza 1A, zima 2012/13 Ciągi. Ćwiczeia 5.11.2012: zad. 140-173 Kolokwium r 5, 6.11.2012: materiał z zad. 1-173 Ćwiczeia 12.11.2012: zad. 174-190 13.11.2012: zajęcia czwartkowe
ANALIZA CZĘSTOTLIWOŚCIOWA SYGNAŁÓW. Spis treści
ANALIZA CZĘSOLIWOŚCIOWA SYGNAŁÓW Spi reści. Dykree widmo ygałów okreowych. Związek między zeregiem i raormacją Fouriera 3. Waruki iieia i odwracalości raormacji Fouriera 4. Widma ygałów 5. Właości raormacji
PODSTAWY AUTOMATYKI ĆWICZENIA
lita zadań nr Tranformata Laplace a Korzytając wprot z definicji znaleźć tranformatę Laplace a funkcji: a y ( t+ y ( t b y ( t+ d ( ) t y t e + Dana jet odpowiedź na impul Diraca (funkcja wagi) g ( Znaleźć
Jarosław Wróblewski Analiza Matematyczna 1, zima 2016/17
Egzami, 18.02.2017, godz. 9:00-11:30 Zadaie 1. (22 pukty) W każdym z zadań 1.1-1.10 podaj w postaci uproszczoej kresy zbioru oraz apisz, czy kresy ależą do zbioru (apisz TAK albo NIE, ewetualie T albo
Znajdowanie pozostałych pierwiastków liczby zespolonej, gdy znany jest jeden pierwiastek
Zajdowaie pozostałych pierwiastków liczby zespoloej, gdy zay jest jede pierwiastek 1 Wprowadzeie Okazuje się, że gdy zamy jede z pierwiastków stopia z liczby zespoloej z, to pozostałe pierwiastki możemy
Ćwiczenia nr 5. TEMATYKA: Regresja liniowa dla prostej i płaszczyzny
TEMATYKA: Regresja liiowa dla prostej i płaszczyzy Ćwiczeia r 5 DEFINICJE: Regresja: metoda statystycza pozwalająca a badaie związku pomiędzy wielkościami daych i przewidywaie a tej podstawie iezaych wartości
Elementy rach. macierzowego Materiały pomocnicze do MES Strona 1 z 7. Elementy rachunku macierzowego
Elemety rach macierzowego Materiały pomocicze do MES Stroa z 7 Elemety rachuku macierzowego Przedstawioe poiżej iformacje staowią krótkie przypomieie elemetów rachuku macierzowego iezbęde dla zrozumieia
O pewnych zastosowaniach rachunku różniczkowego funkcji dwóch zmiennych w ekonomii
O pewych zastosowaiach rachuku różiczkowego fukcji dwóch zmieych w ekoomii 1 Wielkość wytwarzaego dochodu arodowego D zależa jest od wielkości produkcyjego majątku trwałego M i akładów pracy żywej Z Fukcję
Z-TRANSFORMACJA Spis treści
Z-TRANSFORMACJA Spi treści. Deiicja. Pryłady traormat 3. Właości -traormacji 4. Zwiąe -traormacji traormacją Fouriera 5. Z-traormacja ygału dwuwymiarowego Deiicja -traormacji Z-traormata jet eregiem Laureta
Materiały do wykładu 4 ze Statystyki
Materiały do wykładu 4 ze Statytyki CHARAKTERYSTYKI LICZBOWE STRUKTURY ZBIOROWOŚCI (dok.) 1. miary położeia - wykład 2 2. miary zmieości (dyperji, rozprozeia) - wykład 3 3. miary aymetrii (kośości) 4.
STEROWANIE KASKADOWE POZIOMEM WODY W UKŁADZIE DWÓCH ZBIORNIKÓW
Zezyty Naukowe Wydziału Elektrotechiki i Automatyki olitechiki Gdańkiej Nr 40 XXV Semiarium ZASOSOWANE OMUERÓW W NAUCE ECHNCE 04 Oddział Gdańki EiS SEROWANE ASADOWE OZOMEM WODY W UŁADZE DWÓCH ZBORNÓW Miroław
MATEMATYKA (poziom podstawowy) przykładowy arkusz maturalny wraz ze schematem oceniania dla klasy II Liceum
MATEMATYKA (poziom podstawowy) przykładowy arkusz maturaly wraz ze schematem oceiaia dla klasy II Liceum Propozycja zadań maturalych sprawdzających opaowaie wiadomości i umiejętości matematyczych z zakresu
Wprowadzenie do laboratorium 1
Wprowadzeie do laboratorium 1 Etymacja jedorówaiowego modelu popytu a bilety loticze Etapy budowy modelu ekoometryczego Specyfikacja modelu Zebraie daych tatytyczych Etymacja parametrów modelu Weryfikacja
Metody badania zbieżności/rozbieżności ciągów liczbowych
Metody badaia zbieżości/rozbieżości ciągów liczbowych Ryszard Rębowski 14 grudia 2017 1 Wstęp Kluczowe pytaie odoszące się do zagadieia badaia zachowaia się ciągu liczbowego sprowadza się do sposobu opisu
Laboratorium Sensorów i Pomiarów Wielkości Nieelektrycznych. Ćwiczenie nr 1
1. Cel ćwiczeia: Laboratorium Sesorów i Pomiarów Wielkości Nieelektryczych Ćwiczeie r 1 Pomiary ciśieia Celem ćwiczeia jest zapozaie się z kostrukcją i działaiem czujików ciśieia. W trakcie zajęć laboratoryjych
1 Dwuwymiarowa zmienna losowa
1 Dwuwymiarowa zmiea loowa 1.1 Dwuwymiarowa zmiea loowa kokowa X = x i, Y = y k = p ik przy czym i, k N oraz p ik = 1; i k p i = X = x i = p ik dla i N; p k = Y = y k = p ik dla k N; k i F 1 x = p i dla
Poziom rozszerzony. 5. Ciągi. Uczeń:
PIOTR LUDWIKOWSKI Materiał z wykładu z aalizy dla uczestików koerecji Podstawa programowa z kometarzami Tom 6 Edukacja matematycza i techicza w szkole podstawowej, gimazjum i liceum matematyka, zajęcia
Przykładowe pytania na egzamin dyplomowy dla kierunku Automatyka i Robotyka
Przykładowe pytaia a egzami dyplomowy dla kieruku Automatyka i obotyka Aktualizacja: 13.12.2016 r. Przedmiot: Matematyka 1 (Algebra liiowa) 1. Wiemy że struktura (Gh) jest grupą z elemetem eutralym e.
ANALIZA CZĘSTOTLIWOŚCIOWA SYGNAŁÓW. Spis treści
ANALIZA CZĘSOLIWOŚCIOWA SYGNAŁÓW Spi reści. Dykree widmo ygałów okreowych. Związek między zeregiem i raormacją Fouriera 3. Waruki iieia i odwracalości raormacji Fouriera 4. Widma ygałów 5. Właości raormacji
Jarosław Wróblewski Analiza Matematyczna 1A, zima 2014/15. n = Rozwiązanie: Stosując wzór na wartość współczynnika dwumianowego otrzymujemy
12. Dowieść, że istieje ieskończeie wiele par liczb aturalych k < spełiających rówaie ( ) ( ) k. k k +1 Stosując wzór a wartość współczyika dwumiaowego otrzymujemy ( ) ( )!! oraz k k! ( k)! k +1 (k +1)!
Wykład 8. Prawo Hooke a
Wykład 8 Pawo Hooke a Pod działaiem apężeń ciało tałe zmieia wó kztałt. Z doświadczeń wyika, że eżeli wielkość apężeia et mieza od pewe watości, zwae gaicą pężytości, to odkztałceie et odwacale i po uuięciu
Analiza dokładności pomiaru, względnego rozkładu egzytancji widmowej źródeł światła, dokonanego przy użyciu spektroradiometru kompaktowego
doi:1.15199/48.215.4.38 Eugeiusz CZECH 1, Zbigiew JAROZEWCZ 2,3, Przemysław TABAKA 4, rea FRYC 5 Politechika Białostocka, Wydział Elektryczy, Katedra Elektrotechiki Teoretyczej i Metrologii (1), stytut
( ) WŁASNOŚCI MACIERZY
.Kowalski własości macierzy WŁSNOŚC MCERZY Własości iloczyu i traspozycji a) możeie macierzy jest łącze, tz. (C) ()C, dlatego zapis C jest jedozaczy, b) możeie macierzy jest rozdziele względem dodawaia,
INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Z WYTRZYMAŁOŚCI MATERIAŁÓW
INSTYTUT MASZYN I URZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH Politechika Śląska w Gliwicach INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Z WYTRZYMAŁOŚCI MATERIAŁÓW BADANIE ODKSZTAŁCEŃ SPRĘŻYNY ŚRUBOWEJ Opracował: Dr iż. Grzegorz
Jarosław Wróblewski Analiza Matematyczna 2B, lato 2015/16
Egzami,.9.6, godz. :-5: Zadaie. ( puktów) Wyzaczyć wszystkie rozwiązaia rówaia z 4 = 4 w liczbach zespoloych. Zapisać wszystkie rozwiązaia w postaci kartezjańskiej (bez używaia fukcji trygoometryczych)
W³adys³aw Duliñski*, Czes³awa Ewa Ropa* ANALIZA RÓWNAÑ PRZEP YWU DLA USTALENIA ODLEG OŒCI POMIÊDZYT OCZNIAMI NA TRASIE GAZOCI GU WYSOKOPRÊ NEGO
WIERTNICTWO NAFTA GAZ TOM /1 005 W³ady³aw Duliñki*, Cze³awa Ewa Ropa* ANALIZA RÓWNAÑ RZE YWU DLA USTALENIA ODLEG OŒCI OMIÊDZYT OCZNIAMI NA TRASIE GAZOCI GU WYSOKORÊ NEGO 1. WSTÊ Sytem przey³owy azu ziemeo
Numeryczny opis zjawiska zaniku
FOTON 8, iosa 05 7 Numeryczy opis zjawiska zaiku Jerzy Giter ydział Fizyki U Postawieie problemu wielu zagadieiach z różych działów fizyki spotykamy się z astępującym problemem: zmiay w czasie t pewej
Korelacja i regresja. Dr Joanna Banaś Zakład Badań Systemowych Instytut Sztucznej Inteligencji i Metod Matematycznych. Wykład 12
Wykład Korelacja i regresja Dr Joaa Baaś Zakład Badań Systemowych Istytut Sztuczej Iteligecji i Metod Matematyczych Wydział Iformatyki Politechiki Szczecińskiej Wykład 8. Badaie statystycze ze względu
LABORATORIUM MODELOWANIA I SYMULACJI. Ćwiczenie 5
Wydział Elektryczy Zespół Automatyki (ZTMAiPC) ZERiA LABORATORIUM MODELOWANIA I SYMULACJI Ćwiczeie 5 ANALIZA WŁASNOŚCI DYNAMICZNYCH WYBRANEGO OBIEKTU FIZYCZNEGO 1. Opis właściwości dyamiczych obiektu Typowym
O liczbach naturalnych, których suma równa się iloczynowi
O liczbach aturalych, których suma rówa się iloczyowi Lew Kurladczyk i Adrzej Nowicki Toruń UMK, 10 listopada 1998 r. Liczby aturale 1, 2, 3 posiadają szczególą własość. Ich suma rówa się iloczyowi: Podobą
POLITECHNIKA OPOLSKA
POLITCHIKA OPOLSKA ISTYTUT AUTOMATYKI I IFOMATYKI LABOATOIUM MTOLOII LKTOICZJ 7. KOMPSATOY U P U. KOMPSATOY APIĘCIA STAŁO.. Wstęp... Zasada pomiaru metodą kompesacyją. Metoda kompesacyja pomiaru apięcia
Optymalizacja sieci powiązań układu nadrzędnego grupy kopalń ze względu na koszty transportu
dr hab. iż. KRYSTIAN KALINOWSKI WSIiZ w Bielsku Białej, Politechika Śląska dr iż. ROMAN KAULA Politechika Śląska Optymalizacja sieci powiązań układu adrzędego grupy kopalń ze względu a koszty trasportu
P π n π. Równanie ogólne płaszczyzny w E 3. Dane: n=[a,b,c] Wówczas: P 0 P=[x-x 0,y-y 0,z-z 0 ] Równanie (1) nazywamy równaniem ogólnym płaszczyzny
Rówaie ogóle płaszczyzy w E 3. ae: P π i π o =[A,B,C] P (,y,z ) Wówczas: P P=[-,y-y,z-z ] P π PP PP= o o Rówaie () azywamy rówaiem ogólym płaszczyzy A(- )+B(y-y )+C(z-z )= ( ) A+By+Cz+= Przykład
Podstawy opracowania wyników pomiarów z elementami analizy niepewności pomiarowych (w zakresie materiału przedstawionego na wykładzie organizacyjnym)
Podstawy opracowaia wyików pomiarów z elemetami aalizepewości pomiarowych (w zakresie materiału przedstawioego a wykładzie orgaizacyjym) Pomiary Wyróżiamy dwa rodzaje pomiarów: pomiar bezpośredi, czyli
Model Lesliego. Oznaczmy: 0 m i liczba potomstwa pojawiającego się co jednostkę czasu u osobnika z i-tej grupy wiekowej, i = 1,...
Model Lesliego Macierze Lesliego i Markowa K. Leśiak Wyodrębiamy w populaci k grup wiekowych. Po każde edostce czasu astępuą arodziy i zgoy oraz starzeie (przechodzeie do astępe grupy wiekowe). Chcemy
ROZDZIAŁ 5 WPŁYW SYSTEMU OPODATKOWANIA DOCHODU NA EFEKTYWNOŚĆ PROCESU DECYZYJNEGO
Agieszka Jakubowska ROZDZIAŁ 5 WPŁYW SYSTEMU OPODATKOWANIA DOCHODU NA EFEKTYWNOŚĆ PROCESU DECYZYJNEGO. Wstęp Skąplikowaie współczesego życia gospodarczego powoduje, iż do sterowaia procesem zarządzaia
ALGEBRA LINIOWA Informatyka 2015/2016 Kazimierz Jezuita. ZADANIA - Seria 1. Znaleźć wzór na ogólny wyraz ciągu opisanego relacją rekurencyjną: x
Iformatyka 05/06 Kazimierz Jezuita ZADANIA - Seria. Relacja rekurecyja kowecja sumacyja suma ciągu geometryczego. Zaleźć wzór a ogóly wyraz ciągu opisaego relacją rekurecyją: x sprowadzając problem do
Przykładowe zadania dla poziomu rozszerzonego
Przkładowe zadaia dla poziomu rozszerzoego Zadaie. ( pkt W baku w pierwszm roku oszczędzaia stopa procetowa bła rówa p%, a w drugim roku bła o % iższa. Po dwóch latach, prz roczej kapitalizacji odsetek,
TRANZYSTORY POLOWE JFET I MOSFET
POLTECHNKA RZEZOWKA Kaedra Podsaw Elekroiki srukcja Nr5 F 00/003 sem. lei TRANZYTORY POLOWE JFET MOFET Cel ćwiczeia: Pomiar podsawowych charakerysyk i wyzaczeie paramerów określających właściwości razysora
X i. X = 1 n. i=1. wartość tej statystyki nazywana jest wartością średnią empiryczną i oznaczamy ją symbolem x, przy czym x = 1. (X i X) 2.
Zagadieia estymacji Puktem wyjścia badaia statystyczego jest wylosowaie z całej populacji pewej skończoej liczby elemetów i zbadaie ich ze względu a zmieą losową cechę X Uzyskae w te sposób wartości x,
Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z matematyki w klasie III poziom rozszerzony
Wymagaia edukacyje a poszczególe ocey z matematyki w klasie III poziom rozszerzoy Na oceę dopuszczającą, uczeń: zazacza kąt w układzie współrzędych, wskazuje jego ramię początkowe i końcowe wyzacza wartości
3. Regresja liniowa Założenia dotyczące modelu regresji liniowej
3. Regresja liiowa 3.. Założeia dotyczące modelu regresji liiowej Aby moża było wykorzystać model regresji liiowej, muszą być spełioe astępujące założeia:. Relacja pomiędzy zmieą objaśiaą a zmieymi objaśiającymi
CIĄGI LICZBOWE. Poziom podstawowy
CIĄGI LICZBOWE Poziom podstawowy Zadaie ( pkt) + 0 Day jest ciąg o wyrazie ogólym a =, N+ + jest rówy? Wyzacz a a + Czy istieje wyraz tego ciągu, który Zadaie (6 pkt) Marek chce przekopać swój przydomowy
Zadania z analizy matematycznej - sem. I Szeregi liczbowe
Zadaia z aalizy matematyczej - sem. I Szeregi liczbowe Defiicja szereg ciąg sum częściowyc. Szeregiem azywamy parę uporządkowaą a ) S ) ) ciągów gdzie: ciąg a ) ciąg S ) jest day jest ciągiem sum częściowych
3. Wykład III: Warunki optymalności dla zadań bez ograniczeń
3 Wkład III: Waruki optmalości dla zadań bez ograiczeń Podae poiże waruki optmalości dla są uogólieiem powszechie zach waruków dla fukci ede zmiee (zerowaie się pierwsze pochode i lokala wpukłość) 3 Twierdzeie
Rekursja 2. Materiały pomocnicze do wykładu. wykładowca: dr Magdalena Kacprzak
Rekursja Materiały pomocicze do wykładu wykładowca: dr Magdalea Kacprzak Rozwiązywaie rówań rekurecyjych Jedorode liiowe rówaia rekurecyje Twierdzeie Niech k będzie ustaloą liczbą aturalą dodatią i iech
2. Wyznaczyć K(s)=? 3. Parametry układu przedstawionego na rysunku są następujące: Obiekt opisany równaniem: y = x(
Przykładowe zadania EGZAMINACYJNE z przedmiotu PODSTAWY AUTOMATYKI. Dla przedtawionego układu a) Podać równanie różniczkujące opiujące układ Y b) Wyznacz tranmitancję operatorową X C R x(t) L. Wyznaczyć
7 Liczby zespolone. 7.1 Działania na liczbach zespolonych. Liczby zespolone to liczby postaci. z = a + bi,
7 Liczby zespoloe Liczby zespoloe to liczby postaci z a + bi, gdzie a, b R. Liczbę i azywamy jedostką urojoą, spełia oa waruek i 2 1. Zbiór liczb zespoloych ozaczamy przez C: C {a + bi; a, b R}. Liczba
Klucz odpowiedzi do zadań zamkniętych oraz schematy oceniania zadań otwartych. Matematyka. Poziom podstawowy
Klucz odpowiedzi do zadań zamkiętych oraz schematy oceiaia zadań otwartych Matematyka CZERWIEC 0 Schemat oceiaia Klucz puktowaia zadań zamkiętych Nr zad Odp 5 6 8 9 0 5 6 8 9 0 5 6 B C C B C C A A B B
Jarosław Wróblewski Analiza Matematyczna 2B, lato 2015/16
Egzami,.6.6, godz. 9:-: Zadaie. puktów) Wyzaczyć wszystkie rozwiązaia rówaia z i w liczbach zespoloych. Zapisać wszystkie rozwiązaia w postaci kartezjańskiej bez używaia fukcji trygoometryczych) oraz zazaczyć
Wykład 11. a, b G a b = b a,
Wykład 11 Grupy Grupą azywamy strukturę algebraiczą złożoą z iepustego zbioru G i działaia biarego które spełia własości: (i) Działaie jest łącze czyli a b c G a (b c) = (a b) c. (ii) Działaie posiada
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
ZESZYTY NAUKOWE WSOWL - - - - - Nr 1 (159) 11 Włodzimierz KUPICZ Staiław NIZIŃSKI ETODA DIAGNOZOWANIA SILNIKÓW SPALINOWYCH W WARUNKACH TRAKCYJNYCH W pracy przedtawioo ową metodę diagozowaia ilika paliowego
ma rozkład złożony Poissona z oczekiwaną liczbą szkód równą λ i rozkładem wartości pojedynczej szkody takim, że Pr( Y
Zadaie. Łącza wartość szkód z pewego ubezpieczeia W = Y + Y +... + YN ma rozkład złożoy Poissoa z oczekiwaą liczbą szkód rówą λ i rozkładem wartości pojedyczej szkody takim, że ( Y { 0,,,3,... }) =. Niech:
VII MIĘDZYNARODOWA OLIMPIADA FIZYCZNA (1974). Zad. teoretyczne T3.
KOOF Szczeci: www.of.szc.pl VII MIĘDZYNAODOWA OLIMPIADA FIZYCZNA (1974). Zad. teoretycze T3. Źródło: Komitet Główy Olimpiady Fizyczej; Olimpiada Fizycza XXIII XXIV, WSiP Warszawa 1977 Autor: Waldemar Gorzkowski
Egzamin maturalny z matematyki CZERWIEC 2011
Egzami maturaly z matematyki CZERWIEC 0 Klucz puktowaia do zadań zamkiętych oraz schemat oceiaia do zadań otwartych POZIOM PODSTAWOWY Poziom podstawowy czerwiec 0 Klucz puktowaia do zadań zamkiętych Nr
Relacje rekurencyjne. będzie następująco zdefiniowanym ciągiem:
Relacje rekurecyje Defiicja: Niech =,,,... będzie astępująco zdefiiowaym ciągiem: () = r, = r,..., k = rk, gdzie r, r,..., r k są skalarami, () dla k, = a + a +... + ak k, gdzie a, a,..., ak są skalarami.
KADD Metoda najmniejszych kwadratów
Metoda ajmiejszych kwadratów Pomiary bezpośredie o rówej dokładości o różej dokładości średia ważoa Pomiary pośredie Zapis macierzowy Dopasowaie prostej Dopasowaie wielomiau dowolego stopia Dopasowaie
STATYSTYKA I ANALIZA DANYCH
TATYTYKA I ANALIZA DANYCH Zad. Z pewej partii włókie weły wylosowao dwie próbki włókie, a w każdej z ich zmierzoo średicę włókie różymi metodami. Otrzymao astępujące wyiki: I próbka: 50; średia średica
Jarosław Wróblewski Analiza Matematyczna 2, lato 2018/19
47. W każdym z zadań 47.-47.5 podaj wzór a fukcję różiczkowalą f :D f R o podaym wzorze a pochodą oraz o podaej wartości w podaym pukcie. 47.. f x 4x 5 54 f D f R 4x 555 fx + 47.. f x x+ f D f, + fx 9
Ćwiczenia rachunkowe TEST ZGODNOŚCI χ 2 PEARSONA ROZKŁAD GAUSSA
Aaliza iepewości pomiarowych w esperymetach fizyczych Ćwiczeia rachuowe TEST ZGODNOŚCI χ PEARSONA ROZKŁAD GAUSSA UWAGA: Na stroie, z tórej pobrałaś/pobrałeś istrucję zajduje się gotowy do załadowaia arusz
2. Schemat ideowy układu pomiarowego
1. Wiadomości ogóle o prostowikach sterowaych Układy prostowikowe sterowae są przekształtikami sterowaymi fazowo. UmoŜliwiają płya regulację średiej wartości apięcia wyprostowaego, a tym samym średiej
Podstawy opracowania wyników pomiarów z elementami analizy niepewności pomiarowych
Podstawy opracowaia wyików pomiarów z elemetami aalizepewości pomiarowych w zakresie materiału przedstawioego a wykładzie orgaizacyjym Pomiary Wyróżiamy dwa rodzaje pomiarów: pomiar bezpośredi, czyli doświadczeie,
SYSTEMY DYSKRETNE LTI
CPS 6/7 SYSTEMY DYSKRETNE LTI Odpoiedź impuloa UOdpoiedź impuloau h[] ytemu jet to ygał a yjściu ytemu, gdy a jego δ. ejściu ymuzoo chili = impul jedotkoy δ[] Sytem dykrety h[] Odpoiedź impuloa h[] jet
MATURA 2014 z WSiP. Zasady oceniania zadań
MATURA 0 z WSiP Matematyka Poziom rozszerzoy Zasady oceiaia zadań Copyright by Wydawictwa Szkole i Pedagogicze sp z oo, Warszawa 0 Matematyka Poziom rozszerzoy Kartoteka testu Numer zadaia Sprawdzaa umiejętość
Analiza gazów spalinowych
POLITECHNIKA ŚLĄSKA W GLIWICACH WYDZIAŁ INŻYNIERII ŚRODOWISKA i ENERGETYKI INSTYTUT MASZYN i URZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH Aaliza gazów iowych Laboratorium mierictwa (M 7) Opracował: dr iż. Grzegorz Wiciak Sprawdził:
Arkusz ćwiczeniowy z matematyki Poziom podstawowy ZADANIA ZAMKNIĘTE. W zadaniach od 1. do 21. wybierz i zaznacz poprawną odpowiedź. 1 C. 3 D.
Arkusz ćwiczeiowy z matematyki Poziom podstawowy ZADANIA ZAMKNIĘTE W zadaiach od. do. wybierz i zazacz poprawą odpowiedź. Zadaie. ( pkt) Liczbę moża przedstawić w postaci A. 8. C. 4 8 D. 4 Zadaie. ( pkt)
Szereg geometryczny. 5. b) b n = 4n 2 (b 1 = 2, r = 4) lub b n = 10 (b 1 = 10, r = 0). 2. jest równa 1 x dla x = 1+ Zad. 3:
Szereg geometryczy Zad : Suma wszystkich wyrazów ieskończoego ciągu geometryczego jest rówa 4, a suma trzech początkowych wyrazów wyosi a) Zbadaj mootoiczość ciągu sum częściowych tego ciągu geometryczego
Definicja interpolacji
INTERPOLACJA Defiicja iterpolacji Defiicja iterpolacji 3 Daa jest fukcja y = f (x), x[x 0, x ]. Zamy tablice wartości tej fukcji, czyli: f ( x ) y 0 0 f ( x ) y 1 1 Defiicja iterpolacji Wyzaczamy fukcję
ĆWICZENIE 1 CHARAKTERYSTYKI STATYCZNE DIOD P-N
LBORTORM PRZYRZĄDÓW PÓŁPRZEWODNKOWYCH ĆWCZENE 1 CHRKTERYSTYK STTYCZNE DOD P-N K T E D R S Y S T E M Ó W M K R O E L E K T R O N C Z N Y C H 1 CEL ĆWCZEN Celem ćwiczenia jet zapoznanie ię z: przebiegami
Klucz odpowiedzi do zadań zamkniętych oraz schematy oceniania zadań otwartych. Matematyka. Poziom podstawowy
Klucz odpowiedzi do zadań zamkiętych oraz schematy oceiaia zadań otwartych Matematyka CZERWIEC 0 Klucz puktowaia zadań zamkiętych Nr zad Odp 5 6 8 9 0 5 6 8 9 0 5 6 B C C B C C A A B B C A B A A A B D
1 Twierdzenia o granicznym przejściu pod znakiem całki
1 Twierdzeia o graiczym przejściu pod zakiem całki Ozaczeia: R + = [0, ) R + = [0, ] (X, M, µ), gdzie M jest σ-ciałem podzbiorów X oraz µ: M R + - zbiór mierzaly, to zaczy M Twierdzeie 1.1. Jeżeli dae
Niepewności pomiarowe
Niepewości pomiarowe Obserwacja, doświadczeie, pomiar Obserwacja zjawisk fizyczych polega a badaiu ych zjawisk w warukach auralych oraz a aalizie czyików i waruków, od kórych zjawiska e zależą. Waruki
21. CAŁKA KRZYWOLINIOWA NIESKIEROWANA. x = x(t), y = y(t), a < t < b,
CAŁA RZYWOLINIOWA NIESIEROWANA rzywą o rówaiach parameryczych: = (), y = y(), a < < b, azywamy łukiem regularym (gładkim), gdy spełioe są asępujące waruki: a) fukcje () i y() mają ciągłe pochode, kóre
W wielu przypadkach zadanie teorii sprężystości daje się zredukować do dwóch
Wykład 5 PŁASKI ZADANI TORII SPRĘŻYSTOŚCI Płaski sta arężeia W wielu rzyadkach zadaie teorii srężystości daje się zredukować do dwóch wymiarów Przykładem może być cieka tarcza obciążoa siłami działającymi
UKŁADY RÓWNAŃ LINOWYCH
Ekoeergetyka Matematyka. Wykład 4. UKŁADY RÓWNAŃ LINOWYCH Defiicja (Układ rówań liiowych, rozwiązaie układu rówań) Układem m rówań liiowych z iewiadomymi,,,, gdzie m, azywamy układ rówań postaci: a a a
Akustyka. Fale akustyczne = fale dźwiękowe = fale mechaniczne, polegające na drganiach cząstek ośrodka.
Akustyka Fale akustycze ale dźwiękowe ale mechaicze, polegające a drgaiach cząstek ośrodka. Cząstka mała, myślowo wyodrębioa część ośrodka, p. w gazie prostopadłościa o ustaloych wymiarach w pręcie prostopadłościa
Teoria sterowania - studia niestacjonarne AiR 2 stopień
Teoria sterowania - studia niestacjonarne AiR stopień Kazimierz Duzinkiewicz, dr hab. Inż. Katedra Inżynerii Systemów Sterowania Wykład 4-06/07 Transmitancja widmowa i charakterystyki częstotliwościowe
MARIUSZ KAWECKI zbiór zadań dla zainteresowanego matematyką licealisty
MARIUSZ KAWECKI zbiór zadań dla zaiteresowaego matematyką licealisty Copyright by M. Kawecki 07 Spis treści Wstęp 3. Logika w praktyce 5. Liczby i działaia 0 3. Rówaia i układy rówań 6 4. Własości fukcji
Technikum Nr 2 im. gen. Mieczysława Smorawińskiego w Zespole Szkół Ekonomicznych w Kaliszu
Techikum Nr 2 im. ge. Mieczysława Smorawińskiego w Zespole Szkół Ekoomiczych w Kaliszu Wymagaia edukacyje iezbęde do uzyskaia poszczególych śródroczych i roczych oce klasyfikacyjych z obowiązkowych zajęć