Ocena zmysłu smaku i węchu u acjenów z oliami nosa Tase and smell senses esimaion in aiens wih nasal olys Karolina Dżaman 1, Wiold A. Pleskacz 2, Andrzej Wałkanis 2, Pior Raiejko 1, Dariusz Jurkiewicz 1 WSTĘP 1 Klinika Oolaryngologii, Wojskowy Insyu Medyczny w Warszawie Kierownik: rof. dr hab. n med. D. Jurkiewicz 2 Zakład Meod Projekowania w Mikroelekronice, Insyu Mikroelekroniki i Ooelekroniki Poliechniki Warszawskiej Kierownik: rof. dr hab. inż. W. Kuźmicz Summary Aim. The urose of his sudy was esimaion of ase and smell senses funcioning in aiens wih nasal olys and he analysis of correlaion beween ase and smell erceion hreshold and olys size. Maerial and mehod. The sudy included 86 ersons. The 35 of hem were aiens of Oolaryngology Dearmen of Warsaw Miliary Insiue wih nasal olys diagnosis. There were 51 healhy eole as a conrol grou. The smell erceion examinaion was erformed using Elsberg-Levy mehod in Pruszewicz modificaion. The gusaory funcion was invesigaed using gusaory mehod by Börsein and elecrogusomery. The Börsein mehod based on four subsances (each of hem in hree increasing concenraions) relaed o four basic ases: swee (glucose), bier (chininum hydrochloride), sour (ciric acid) and saly (sodium chloride). The ase feeling hreshold (POS), ha mean he lowes concenraion of each soluion being correcly recognized by a erson, was noiced for each ase. For quaniaive esimaion of ase erceion hreshold we included imulse elecrogusomery wih biolar elecrode. Resuls. In our sudy he ase disurbances were observed, deending on kind of ase, in 20 70% cases in gusomery and for 13 aiens in elecrogusomery. Abnormal olfacory resuls we diagnosed in more hen 57% aiens. We did no confirmed correlaion beween ase erceion hreshold and olys size bu olys size influenced on olfacory resuls. Conclusions. Smell and ase disurbances are very ofen symoms of nasal olyosis. The ase and olfacory esimaion ough o be inegral ar of rouine aien examinaion in oolaryngology dearmen. Hasła indeksowe: gusomeria, elekrogusomeria, olfakomeria, oliy nosa Key words: gusomery, elecrogusomery, olfakomery, nasal olys Oolaryngol Pol 2007; LXI (5): 831 837 2007 by Polskie Towarzyswo Oorynolaryngologów Chirurgów Głowy i Szyi Poliy nosa sanowią duży roblem w dzisiejszej oolaryngologii. Mimo że wysęują u blisko 4% oulacji, nadal brak jes całościowej wiedzy o ich eiologii i możliwościach skuecznego leczenia [1]. Ze względu na bliskość anaomiczną srukur odowiedzialnych za rzewodzenie bodźców węchowych i smakowych z okolicą owsawania oliów, można rzyuszczać, że ojawienie się aologicznych zmian oliowaych w ym rejonie będzie isonie wływać na funkcjonowanie narządów zmysłu. Doychczas oisano wiele chorób rowadzących do aologii w odbiorze bodźców smakowych i węchowych, niewielu auorów badało jednak funkcjonowanie narządów zmysłów u acjenów z oliami nosa. O ile w lieraurze zwraca się jeszcze czasem uwagę na zaburzenia odbioru bodźców węchowych soykane w ej gruie chorych [2], o yle niedosrzegany wydaje się roblem uośledzonego odczuwania smaków. Rzadko zwraca się również uwagę, że narasające uośledzenie owonienia i smaku mogą być miernikiem i ierwszym, alarmującym objawem dosrzeganym rzez chorego, informującym o odrasaniu zmian oliowaych w jamie nosowej i konieczności wdrożenia eraii. Auorzy nie zgłaszają konfliku ineresów. Oolaryngologia Polska 2007, LXI, 5 831
K. Dżaman i inni Zmysły smaku i węchu sanowią jedne z mniej docenianych i najbardziej ajemniczych zmysłów ludzkiej naury. Zaburzenia w ich zakresie są częso bagaelizowane. Zaburzenia odbioru bodźców zaachowych i smakowych znacznie obniżają jednak jakość życia acjenów [3], częso rzyczyniając się do uray rzyjemności sożywania okarmów, ale akże swarzają syuacje zagrażające zdrowiu chorego, orzez ozbawienie go sysemu osrzegającego rzed niebezieczeńswami, j. ulaniający się gaz czy zaruy, rzeerminowany roduk sożywczy. Dlaego eż auorzy racy zaineresowali się badaniami doyczącymi ej emayki. Zaburzenia węchu i smaku swierdzane u chorych z oliami nosa mogą mieć złożony charaker. Dysfunkcja owonienia najczęściej wiąże się z mechanicznym blokowaniem rzez zmiany oliowae dosęu subsancji zaachowych wymieszanych z owierzem do ola receorowego jamy nosowej. Uośledzona drożność jamy nosowej częso jes u akże wynikiem urazów sowodowanych niejednokronie owarzanymi w ej gruie chorych zabiegami rynochirurgicznymi, a co za ym idzie endencjami do owsawania zrosów i bliznowacenia okolic błony śluzowej ola węchowego. Ocenia się, że jarogenne uszkodzenia owodują zaburzenia węchu w około 2 3% oerowanych rzyadków [4]. Zaburzenia smaku mogą być wynikiem chorób uszkadzających drogę smakową, chorób owodujących nierawidłowe funkcjonowanie błony śluzowej jamy usnej, rzez co zaburzających właściwy odbiór bodźców smakowych lub eż wsółwysęowania zaburzeń węchu, rzez co braku zw. wąchania smakowego [5, 6]. Uważa się, że najczęsszą rzyczyną dysgeusji jes wsółwysęowanie zaburzeń węchu, co łumaczyłoby wysęowanie zaburzeń smaku u chorych z oliami nosa. Wzajemne relacje między zmysłem smaku i węchu określa się w lieraurze jako kliniczną jedność [7]. Zjawisko wływu dysfunkcji owonienia na uośledzenie wrażeń smakowych łumaczone jes odobieńswem obu ych zmysłów zarówno od względem rodzaju bodźca, jak i od względem kszałów komórek nerwowych obu zmysłów. W lieraurze sokać można doniesienia o wływie niedrożności nosa na uraę węchu, niewielu badaczy szukało jednak odowiedzi na yanie, jaki wływ na zmysł węchu i smaku mają oliy nosa oraz ich wielkość. Goodseed i ws. [8] badali funkcjonowanie zmysłu owonienia u acjenów z chorobami nosa i zaok rzed i o 1-ygodniowej eraii seroidami sosowanymi ogólnie, nie biorąc od uwagę oceny zmysłu smaku. Seiden i Duncan [9] swierdzili, że najczęsszymi rzyczynami uośledzenia węchu są infekcje górnych dróg oddechowych oraz choroby nosa i zaok. Dlaego eż celem badań była ocena funkcjonowania owonienia i smaku u chorych z oliami nosa, a akże analiza zależności między wielkością oliów nosa a wynikami badania gusomerycznego i olfakomerycznego. W ocenie narządów zmysłów, obok owszechnie znanych meod olfakomerii i gusomerii swoisej, zasosowano również meodę elekrogusomerii imulsowej dwubiegunowej, odbiegającej od doychczas sosowanej elekrogusomerii rądem galwanicznym. MATERIAŁ I METODY Badaniem objęo 86 osób. Gruę badaną sanowiło 35 losowo wybranych osób z oliami nosa, zgłaszających się do Kliniki Oolaryngologii Wojskowego Insyuu Medycznego. Wiek chorych wahał się od 18 do 62 la (średnia wieku 48, 46 la). W gruie badanej udział kobie wynosił 45,71% (16 osób), a mężczyzn 54,29% (19 osób). Pozosałe 51 osób sanowili zdrowi ochonicy, bez chorób mogących wływać na odbiór bodźców smakowych i zaachowych oraz bez subiekywnych zaburzeń smaku i węchu. Osoby e sanowiły gruę konrolną, w kórej znajdowało się 49,02% kobie (25 osób) oraz 50,98% mężczyzn (26 osób), w wieku 18 63 laa (średnia wieku 37,71 la). W obu gruach rzerowadzono badanie odmioowe, badanie laryngologiczne oraz badanie węchu i smaku. W rakcie wywiadu lekarskiego osługiwano się auorską ankieą wyełnianą rzez badanego. Wielkość zmian oliowaych swierdzanych w jamach nosowych odczas badania laryngologicznego klasyfikowano wg czerosoniowej skali Lildholda. W ocenie funkcjonowania owonienia zasosowano meodę odmuchową Elsberga-Levy ego w modyfikacji Pruszewicza [10 12]. W badaniu olfakomerycznym wykorzysano czery subsancje wonne: kawę nauralną, olejek waniliowy, olejek cyrynowy i mięę. U każdego z badanych w obu jamach nosa wyznaczano rogi odczucia zaachu (POZ) oszczególnych zaachów, rzyjmując normy za Pruszewiczem. Ze względu na różnicę w wielkości zmian oliowaych w obu jamach nosa, rzez co różną dosęność drobin owierza zaachowego do ola węchowego, średni POZ w gruie wyliczano 832 Oolaryngologia Polska 2007, LXI, 5
Zmysł smaku i węchu u acjenów z oliami nosa uwzględniając wyniki POZ z obu jam nosa, orzymując w en sosób dwa razy więcej wyników POZ niż osób zbadanych. Badanie smaku wykonywano meodą gusomerii swoisej Börseina [13, 14] oraz meodą elekrogusomerii. W rakcie badania gusomerycznego na język nanoszono o jednej kroli świeżo rzygoowanego rozworu czerech subsancji, odowiadających czerem odsawowym smakom: glukozy 5%, 10%, 20% (smak słodki), chlorku sodu 2,5%, 7,5%, 15% (smak słony), kwasu cyrynowego 1%, 5%, 10% (smak kwaśny), chlorowodorku chininy 0,075%, 0,5%, 1% (smak gorzki). Rozwory nanoszono we wzrasającym sężeniu, rosząc acjena o określenie odczuwanego smaku. Odnoowywano najniższe sężenie rozworu, rzy kórym nasęowało rawidłowe odczucie smaku, określając je jako róg odczucia smaku (POS). Przyjęo normy POS sosowane rzez innych auorów [15, 16]: glukoza 5%, chlorek sodu 2,5%, kwas cyrynowy 1%, chlorowodorek chininy 0,075%, rzy kórych rozoznawano normogeusję. Przy POS równym ośredniemu lub najwyższemu sężeniu rozoznawano uośledzone rozróżnianie smaków hiogeusję. Niemożność lub całkowiy brak idenyfikacji smaku określano mianem ageusji. Do oceny elekrogusomerycznej zmysłu smaku wykorzysano meodę elekrogusomerii imulsowej dwubiegunowej. Urządzenie użye w racy do diagnosyki elekrogusomerycznej zosało zarojekowane i skonsruowane we wsółracy z racownikami Poliechniki Warszawskiej. Umożliwia ono symulację elekrodą dwubiegunową, rzykładaną bezośrednio do języka, bez orzeby mocowania elekrody obojęnej w innej części ciała osoby badanej. Urządzenie wykorzysuje rąd symulujący o maksymalnej amliudzie wynoszącej 2000 µa, regulowany z krokiem 1 µa oraz częsoliwości sygnału regulowanej w zakresie 5 500 Hz z krokiem 5 Hz. Aara daje możliwość zarojekowania własnych kszałów sygnału rzez użykownika oraz wyboru kszału imulsu sośród sinusoidy, iły, rójkąa lub rosokąa. Sabilne źródło rądu znajdujące się na wyjściu urządzenia zaewnia sały rąd symulacji, niezależnie od oorności języka czy siły docisku elekrody. Maksymalna amliuda naięcia wyjściowego wynosi ±22V. Sondę zaoarzono w wymienne końcówki, zmieniane rzy każdym acjencie oraz rzycisk serujący racę generaora, czyli wyłącznik uruchamiający generację rądu symulującego. W rzedsawionym badaniu ocenę smaku wykonywano rzez rzykładanie elekrody (końcówki jednorazowe, wymieniane o każdym acjencie) na brzegu języka w odległości 1,5 cm od koniuszka na obu ołowach języka osobno oraz na nasadzie języka. Ze względu na dużą rudność i obarczenie nieewnością, a akże konieczność niejednokronego rzerwania badania ze względu na odruch wymiony, odsąiono od analizy wyników orzymywanych rzy badaniu okolicy nasady języka. W rakcie rzerowadzanego badania elekrogusomerycznego soniowo zwiększano o 5 10 µa warość naężenia rądu do chwili zgłoszenia rzez osobę badaną odczucia szczyania lub drażnienie języka albo zmiany smaku na mealiczny lub kwaśny, co jes skukiem zachodzącej od wływem rądu hydrolizy śliny na jony wodorowe i wodorolenkowe oraz efekem soli meali ciężkich, budujących elekrodę. Rejesrowano naężenie rądu, rzy kórym wysęowało u badanego odrażnienie języka. Maksymalne warości naężenia rądu wynosiły 400 µa, by uniknąć odrażnienia zakończeń nerwów czucia głębokiego. Nasęnie badanie owarzano rozoczynając od warości wyższych, soniowo je obniżając, aż do zniknięcia wrażenia drażnienia języka. Średnia warość z obu omiarów odnoowywana była jako róg odczucia smaku. Przy różnicy owyżej 10 µa odnoowywano asymerię w zakresie rogu odczucia smaku, a w obliczeniach saysycznych uwzględniano mniejszą warość. W rakcie badania język soczywał na wardze dolnej, a o każdym badaniu acjen zamykał usa, by urzymać sałą wilgoność błony śluzowej. W rzerowadzonym badaniu wszyskie osoby badane były rądem o ej samej, niskiej częsoliwości 10 Hz, z zasosowaniem imulsu o kszałcie sinusoidy, a zmianie odlegało ylko naężenie rądu. Na odsawie danych z lieraury [17] oraz doświadczeń własnych mianem normogeusji określano wynik badania elekrogusomerycznego mniejszy, bądź równy 45µA, mianem dysgeusji wynik owyżej 45µA. Celem zbadania sawianych w racy hioez osłużono się sandardowymi esami saysycznymi [18] i zasosowano es -Sudena oraz wsółczynnik korelacji liniowej ozwalający swierdzić, czy na odsawie znajomości warości jednej cechy możliwe jes rognozowanie warości drugiej cechy. Obliczenia wykonano rzy użyciu akieu STATISTICA 6l dla a = 0,05. Oolaryngologia Polska 2007, LXI, 5 833
K. Dżaman i inni Tabela I. Orzymane wyniki POZ i POS w gruie badanej Grua badana Warość oznaczana Średnia Ufność Mediana Min Max SD -95% +95% Olfakomeria POZ kawy 32,57 25,73 39,41 50,00 4,000 50,00 19,92 POZ wanilii 29,46 22,36 36,55 30,00 3,000 50,00 20,65 POZ mięy 31,60 24,30 38,90 50,00 4,000 50,00 21,24 POZ cyryny 30,60 23,28 37,92 50,00 3,000 50,00 21,31 Gusomeria swoisa POS glukozy 22,29 15,58 28,99 10,00 5,000 50,00 19,53 POS kwasu 4,57 1,66 7,48 1,00 1,00 50,0 8,47 POS soli 8,36 3,12 13,6 2,50 2,50 50,0 15,2 POS chininy 0,160 0,101 0,219 0,075 0,075 0,500 0,172 Elekrogusomeria POS (µa) 54,50 37,46 71,54 35,00 10,00 200,0 49,59 Tabela II. Analiza saysyczna wyników olfakomerii w obu gruach Średnia warość POZ (cm 3 ) Różnica POZ kawy gr. badana gr. konrolna 32,57 4,51 28,06 8,36 0,000000 średnia POZ wanilii gr. badana gr. konrolna 29,46 4,63 24,83 7,28 0,000000 średnia POZ cyryny gr. badana gr. konrolna 30,60 4,71 25,89 7,21 0,000000 średnia POZ mięy gr. badana gr. konrolna 31,60 5,06 26,54 7,36 0,000000 WYNIKI Zbadani acjenci chorowali na oliy nosa od 0,5 roku do 50 la, średnio 7,61 la (SD = 7,67). Wśród rzebadanych 35 chorych z oliami nosa na osłabienie lub brak odczuwania zaachów skarżyło się 82,9% osób. Średni czas osłabionego odczuwania zaachów wynosił 3,69 la (min 3 mies., maks. 20 la). Nierawidłowe odczuwanie smaków zgłaszało 10 osób (28,5%), rzy czym u 11,4% osób odnoowano całkowiy subiekywny brak odczuć smakowych. Średni czas zaburzeń smaku obserwowanych rzez acjenów wynosił około 1,5 roku (Min 0,5 roku, maks. 20 la). Ocena odbioru bodźców smakowych korelowała z subiekywną oceną owonienia. Zmiany oliowae swierdzane u chorych kwalifikowano według skali Lildholda i oceniano oddzielnie dla każdej jamy nosa, analizując w en sosób 70 jam nosa u 35 acjenów. Najczęściej w 44 jamach nosa (63% acjenów) obserwowano oliy średnie i duże, o soniu 2 i 3 według rzyjęej skali. Małe oliy swierdzono w 16 jamach nosa, a w 10 jamach nosa zmiany oliowae uwidoczniono doiero w badaniu omografii komuerowej. Wyniki badania olfakomerycznego orzymane w gruie badanej i konrolnej rzedsawiono w abeli I. Warości rogów odczucia zaachów chorych z oliami nosa znamiennie saysycznie odbiegały od wyników orzymanych w gruie konrolnej (ab. II). Średni POZ osób chorych, zależnie od esowanego zaachu, był wyższy niż w gruie konrolnej o 24 28 cm 3. Najmniejszą różnicę w średniej objęości owierza zaachowego dającej odczucie zaachu między gruą badaną a konrolną odnoowano dla wanilii. W olfakomerii rzerowadzonej w gruie badanej normosmię rozoznano zależnie od zaachu u 31,4 42,9% acjenów. Zaburzenia węchu najczęściej doyczyły odczuwania zaachu kawy i swierdzano je u 24 osób (68,6%), a najrzadziej zaachu cyryny 20 osób (57,1%). Całkowiy brak odczuwania zaachów i rozoznanie anosmii doyczyło, zależnie od rodzaju zaachu, 48,6 54,3% chorych. Dla każdego zaachu uzyskano isoną saysycznie zależność między wielkością oliów a ilością cm 3 owierza, rzy kórym chory odczuwał zaach ( < 0,05). Osoby z najmniejszymi zmianami oliowaymi miały POZ znamiennie niższy w orównaniu z chorymi z dużymi oliami. 834 Oolaryngologia Polska 2007, LXI, 5
Zmysł smaku i węchu u acjenów z oliami nosa Tabela III. Saysyczna isoność różnic w wynikach badaniu smaku dla obu gru POS glukozy Średnia gr. badana gr. konrolna 22,29 5,71 16,57 4,83 0,00003 POS kwasu Średnia cyrynowego gr. badana gr. konrolna 4,57 1,11 3,46 2,39 0,02235 POS chlorku sodu Średnia gr. badana gr. konrolna 8,36 2,50 5,86 2,27 0,02944 POS chlorowodorku Średnia chininy gr. badana gr. konrolna 0,160 0,075 0,09 2,915 0,00625 POS w elekrogusomerii Średnia (µa) gr. badana gr. konrolna 54,50 24,00 30,50 3,608 0,00098 Tabela IV. Wyniki badania smaku Badanie Rozoznanie Liczba osób smak słodki ageusja 11 hyogeusja 14 normogeusja 10 smak słony ageusja 4 hyogeusja 3 Gusomeria normogeusja 28 smak kwaśny ageusja 1 hyogeusja 14 normogeusja 20 smak gorzki ageusja 0 hyogeusja 7 normogeusja 28 Elekrogusomeria > 45 µa dysgeusja 13 45 µa normogeusja 22 U wszyskich badanych oceniano funkcjonowanie zmysłu smaku osługując się meodą gusomerii swoisej i elekrogusomerii. Obie meody oceny ercecji smakowej wykazały znamiennie wyższe rogi odczucia smaku u chorych z oliami nosa w sosunku do osób zdrowych z gruy konrolnej (ab. III). Największe dysroorcje średniego POS między gruą badaną a gruą konrolną doyczyły smaku słodkiego, a najmniejsze smaku słonego. W gruie acjenów z oliami nosa zaburzenia w odczuwaniu smaku słodkiego wysęowały u 25 chorych, smaku kwaśnego u 15 osób, a smaku gorzkiego i słonego u 7 badanych (ab. IV). Podczas badania elekrogusomerycznego 13 osób nie odczuwało bodźca elekrycznego w granicach naężenia rądu rzyjęych za normę. Średni wynik POS orzymany w elekrogusomerii u chorych z oliami nosa był onad 30 µa wyższy niż u osób zdrowych. W gusomerii swoisej i elekrogusomerii nie swierdzono isonych korelacji między warością POS a wielkością oliów nosa. DYSKUSJA Zmysły smaku i węchu są wrażliwe na liczne zarówno fizjologiczne, jak i aologiczne zmiany oczące się w organizmie. W lieraurze znajduje się niewiele informacji analizujących równocześnie zaburzenia gusomeryczne i olfakomeryczne w gruie acjenów z oliami nosa. Z rezenowanych obserwacji w gruie 35 chorych z oliami nosa wynika, że zaburzenia węchu i smaku sanowią oważny roblem i jeden z najczęsszych objawów w ej gruie chorych. Według niekórych doniesień zaburzenia e mogą doyczyć nawe 75% acjenów Oolaryngologia Polska 2007, LXI, 5 835
K. Dżaman i inni z ym schorzeniem [1]. W rzedsawionym badaniu nierawidłowe funkcjonowanie owonienia zgłaszało blisko 83% chorych, a zaburzenia smaku 28%. Przerowadzona diagnosyka olfakomeryczna wykazała nierawidłowy odbiór bodźców węchowych u większości chorych z oliami nosa. Średni róg odczuwania zaachu w gruie badanej rzekraczał o 24 28 cm 3 wyniki gruy konrolnej. Wyniki e są odobne do soykanych w lieraurze [19]. Savovic i ws. [20] oceniali zmysł węchu u acjenów z oliami nosa za omocą olfakomeru Forunao-Niccolini, swierdzając u nich znamienne saysycznie ( < 0,01) odwyższenie POZ sosunku do gruy konrolnej. Orzymany rzez Savovic i ws. średni POZ u chorych wynosił 15,5 cm 3, rzy 10,2 cm 3 zanoowanym dla ludzi zdrowych. W badaniu gusomerii swoisej i elekrogusomerii dla wszyskich smaków swierdzono isoną różnicę ( < 0,05) omiędzy POS w gruie badanej a gruą konrolną. Zaburzenia ercecji smaku obserwowano u 20 70% chorych w zależności od rodzaju esowanego smaku w gusomerii swoisej i u 37% osób w elekrogusomerii. Powierdza o wzmianki odnalezione w lieraurze o zaburzeniach smaku owarzyszących oliom nosa [21]. Analiza saysyczna okazała, że ocena zmysłu smaku była skorelowana z oceną zmysłu węchu, dlaego eż acjenci oisujący zaburzenia o charakerze dysgeusji mieli najczęściej owarzyszące nierawidłowe owonienie. Korelację między zaburzeniami smaku i węchu obserwowali również Rydzewski i ws. [22], kórzy badali chorych z alergicznym nieżyem nosa, jednakże zależność a nie była znamienna w analizie saysycznej. Uszkodzenie narządów zmysłów u chorych z oliami nosa może mieć złożoną eiologię, łącząc elemeny zaburzeń czuciowo-nerwowych, jak i rzewodzeniowych. Poliy bezośrednio wływają na okolicę receorową zmysłu węchu oraz ośrednio oddziałują na błonę śluzową jamy usnej i języka, gdzie zlokalizowane są kubki smakowe. W en sosób masa olia może uośledzać węch blokując doarcie owierza zaachowego do ola węchowego oraz rzyczyniać się do zaburzeń w funkcjonowaniu błony śluzowej jamy usnej, kóra orzez ciągłe oddychanie rzez usa ulega wysuszeniu, co skukuje nierawidłową ercecją smaku. W rzerowadzonych w omawianej racy badaniach w obu gruach rzed leczeniem najczęściej swierdzano zmiany oliowae o wielkości 2 i 3 sonia w skali Lildholda, czyli zmiany umiarkowane i bardzo duże, znacznie uośledzające drożność nosa lub owodujące rawie całkowią jego niedrożność, co niewąliwie włynęło na duży odseek osób z zaburzeniami węchu i smaku w rezenowanej racy. W badaniach wielkość oliów korelowała znamiennie z wynikami POZ, naomias nie miała wływu na POS. Nierawidłowe owonienie zaburza odbiór bodźców smakowych na skuek isnienia mechanizmu zw. wąchania smakowego, wynikającego z klinicznej jedności obu zmysłów [6]. Ponado hisologiczne dane okazują, że u acjenów z rzewlekłym sanem zaalnym zaok i nosa dochodzi do wczesnej zarogramowanej śmierci w nabłonku węchowym [23]. Poliy rowadzące do rzewlekłego sanu zaalnego nabłonka zmysłowego mogą rzyczyniać się więc do zwiększenia eksresji markerów aoozy. Zaburzenia w odczuwaniu smaków i zaachów u chorych z oliami nosa niekiedy są efekem ubocznym wdrożonej eraii i związanego z nią uszkodzenia błony śluzowej nosa w wyniku nadużywania kroli obkurczających błonę śluzową lub urazów okołooeracyjnych. Dlaego eż badanie smaku i węchu owinno być wykonywane u każdego acjena z chorobami nosa i zaok rzed wdrożeniem eraii i o jej zakończeniu [24]. WNIOSKI 1. Zaburzenia węchu wysęowały u onad ołowy chorych z oliami nosa. 2. Zaburzenia ercecji smaku obserwowano w gusomerii swoisej u 20 70% chorych w zależności od rodzaju esowanego smaku. 3. Elekrogusomeria wykazała nierawidłowe odczuwanie bodźca elekrycznego rzez co rzeciego chorego. 4. Soień zaburzeń węchu korelował z wielkością zmian oliowaych. 5. Nie obserwowano zależności funkcjonowania zmysłu smaku od wielkości zmian oliowaych. PIŚMIENNICTWO 01. Arcimowicz M. Poliy nosa. W: Janczewski G. Oolaryngologia rakyczna. Gdańsk: Via Medica; 2005.. 294-304. 02. Raiejko P. Zmysł węchu. Alergorofil 2006; 2(4): 4-10. 03. Miwa T, Furukawa M, Tsukaani T, Cosanzo RM, DiNardo LJ, Reier ER., Imac of olfacory imairmen on qualiy of life and disabiliy. Arch Oolaryngol Head Neck Surg. 2001; 127(5): 497-503. 836 Oolaryngologia Polska 2007, LXI, 5
Zmysł smaku i węchu u acjenów z oliami nosa 04. Janczewski G. Węch i jego zaburzenia. W: Janczewski G. Oolaryngologia rakyczna. Gdańsk: Via Medica; 2005.. 225-232. 05. Cullen MM, Leoold DA. Disorders of smell and ase. Med Clin Norh Am. 1999; 83(1): 57-74. 06. Pruszewicz A, Bem A. Elekrogusomeryczne badanie smaku rzy omocy anody jako elekrody czynnej. Oolaryngol Pol. 1980; 34(5): 489-493. 07. Pruszewicz A, Durska-Zakrzewska A, Rydzewski B. Zachowanie się owonienia i smaku u chorych na wardziel leczonych swoiście oraz na ozenę leczonych oeracyjnie. Oolaryngol Pol. 1984; 38(4): 291-295. 08. Goodseed RB, Gen JF, Caalanoo FA, Cain WS, Zagraniski RT. Coricoseroids in olfacory dysfuncion. W: Meiselmann HL, Rivlin RS. Clinical measuremen of ase and smell. New York: Macmillan; 1986.. 514-518. 09. Seiden AM, Duncan HJ. The diagnosis of a conducive olfacory loss. Laryngoscoe 2001; 111(1): 9-14. 10. Elsberg ChA, Levy I. Sense of smell: new and simle mehod of quaniive olfacomery. Bull Neurol Ins (New York): 1935; 4: 1-34. 11. Pruszewicz A. W srawie badania owonienia i smaku. Oolaryngol Pol. 1965; 19(1): 29-37. 12. Pruszewicz A, Obrębowski A, Walczak M. W srawie badania owonienia. Oolaryngol Pol. 1999; Sul., 53(30): 806-810. 13. Bem A. Zachowanie się smaku badanego gusomerią jakościową u chorych na cukrzycę. Oolaryngol Pol. 1982; 36(1): 43-47. 14. Taniewski M. Gusomeria swoisa w diagnosyce klinicznej. Oolaryngol Pol. 1974; 28(5): 517-522. 15. Bem A. Zachowanie się owonienia, smaku i słuchu u chorych na cukrzycę. Praca dokorska. Akademia Medyczna; Poznań 1979. 16. Koryowska A, Szmeja Z. Zachowanie się węchu i smaku u chorych z rzewlekłą niewydolnością nerek leczonych hemodializą. Oolaryngol Pol. 1993; 47(2): 144-152. 17. Dobosz P, Konoka W, Grzanka A. Ocena rzydaności symulacji rądowo-imulsowej w elekrogusomerii doniesienie wsęne. Pol Merkuriusz Lek. 2005; 19(111): 294-295. 18. Sanisz A. Przysęny kurs saysyki w oarciu o rogram STATISTICA PL na rzykładach medycyny. Kraków; SaSof: 1999. 19. Jadczak M, Dżaman K, Raiejko P, Jurkiewicz D. Ocena wływu oeracyjnego leczenia oliów nosa na funkcjonowanie zmysłu owonienia. Pol Merkuriusz Lek. 2005; 19(111): 356-358. 20. Savovic S, Pilija V, Buljcik M, Kljajic V, Lemajic S. Sense of smell in aiens wih bilaeral nasal olyosis. Med Przegl. 2004; 57(3-4): 164-167. 21. Holbrook EH, Leoold DA. An udaed review of clinical olfacion. Curr Oin Oolaryngol Head Neck Surg. 2006; 14(1): 23-28. 22. Rydzewski B, Pruszewicz A, Sulkowski WJ. Assessmen of smell and ase in aiens wih allergic rhiniis. Aca Oolaryngol. 2000; 120(2): 323-326. 23. Kern RC, Conley DB, Haines GK, Robinson AM. Pahology of he olfacory mucosa: imlicaions for he reamen of olfacory dysfuncion. Laryngoscoe 2004; 114(2): 279-285. 24. Jadczak M, Dżaman K, Raiejko P, Jurkiewicz D. Ocena możliwości leczenia oeracyjnego zaburzeń węchu sowodowanych oliami nosa i skrzywieniem rzegrody nosowej. Ann Univ Mariae Curie Sklodowska Secio D Medicina 2006; Sul. 16, 60(6): 13-16. Adres auora: Wojskowy Insyu Medyczny ul. Szaserów 128 00-909 Warszawa Pracę nadesłano: 24.05.2007 r. Oolaryngologia Polska 2007, LXI, 5 837