Analiza taksonomiczna porównania przyspieszenia rozwoju społeczeństwa informacyjnego wybranych krajów

Transkrypt

1 Ekonomiczne Problemy Usług nr 1/2017 (126),. 1 ISSN: X DOI: /epu /1-08 srony: Anna Janiga-Ćmiel Uniwersye Ekonomiczny w Kaowicach Wydział Zarządzania Kaedra Saysyki, Ekonomerii, Maemayki anna.janiga-cmiel@ue.kaowice.pl Analiza aksonomiczna porównania przyspieszenia rozwoju społeczeńswa informacyjnego wybranych krajów Kody JEL: C020, C100, C190, O390 Słowa kluczowe: społeczeńswo informacyjne, aksonomia, wskaźnik rozwoju Sreszczenie. W arykule zaprezenowano zagadnienia związane z problemayką społeczeńswa informacyjnego. Głównym celem arykułu jes analiza porównawcza rozwoju społeczeńswa informacyjnego Polski oraz wybranych krajów. Jako narzędzie analizy wykorzysano meody aksonomiczne. Wprowadzenie Obecne czasy o okres dynamicznego rozwoju wielu różnych echnologii informacyjnych. Technologie e z jednej srony uławiają nam życie, ponieważ podnoszą jego jakość, jednak z drugiej srony uzależniają nas od siebie, swarzając różnego rodzaju zagrożenia (Rudnicki, Jabłoński, 2011, s. 37). Nasilony rozwój cywilizacji spowodował worzenie się nowego pojęcia społeczeńswa mianowicie społeczeńswa informacyjnego. Ze względu na problemaykę i złożoność ego pojęcia w lieraurze można znaleźć wiele koncepcji i prób zdefiniowania oraz opisu społeczeńswa informacyjnego. Nie można sformułować jednak osaecznej i konkrenej definicji i ak na przykład: Społeczeńswo informacyjne o społeczeńswo, kóre nie ylko posiada rozwinięe środki przewarzania informacji i komunikowania, lecz środki e są podsawą worzenia dochodu narodowego i dosarczają źródła urzymania większości społeczeńswa (Bliźniuk, Nowak, 2005, s. 25) czy eż: Pojęcie społeczeńswa informacyjnego oznacza formację społeczno-gospodarczą, w kórej produkywne wykorzysanie zasobu jakim jes informacja oraz inensywna pod

2 72 Analiza aksonomiczna porównania przyspieszenia rozwoju względem wiedzy produkcja odgrywają dominującą rolę (Bliźniuk, Nowak, 2005, s. 25) oraz jedna, z krószych definicji: Społeczeńswo informacyjne możemy zdefiniować jako społeczeńswo, w kórym informacja jes kluczowym elemenem społeczno-ekonomicznej działalności i zmian (Bliźniuk, Nowak, 2005, s. 29). Nowe zjawiska zmieniły i nadal zmieniają obecne pokolenia, ale wpływają akże na sposób wychowania nasępnych pokoleń. Tempo naszego życia wciąż wzrasa. Żyjemy w czasach, w kórych rwa wyścig z czasem, zaczynamy mieć problemy z pogodzeniem obowiązków rodzinnych i zawodowych (Ganczar, 2009, s. 11). Nowe rozwiązania i usługi odmieniają nam sposób komunikowania się, ym samym zmieniają nasze zachowania i sposób myślenia. Technologie owarzyszą nam w wielu dziedzinach życia, w działalności zawodowej, wykorzysywane są w celach zawodowych a akże w firmach i urzędach. Mamy ławiejszy dosęp do urządzeń kompuerowych oraz inerneu, co za ym idzie, zdobywamy coraz większą wiedzę, a wręcz jeseśmy zalewani hipermedialnymi informacjami. Rozwój echnologii wpływa na rozwój medycyny, co wydłuża nasze życie. Musimy jednak pamięać, że społeczeńswo europejskie jes społeczeńswem sarzejącym się. Ponado mamy możliwość niemal z każdego miejsca na świecie zarządzać swoimi finansami korzysając z usług bankowości mobilnej, mamy dosęp do oglądania filmów na swoich elefonach, możemy dokonywać akże zakupów przez inerne. Niesey oprócz wielu udogodnień szerzą się nowe zagrożenia. Powoli na coraz większą skalę sajemy się również społeczeńswem, kóre na wielu płaszczyznach życia jes konrolowane, podlegamy nadzorowi i zaczynamy obawiać się cyberprzesępczości (Goban-Klas, Sienkiewicz, 1999, s. 12). Pojawiają się nowe zagrożenia dla naszego zdrowia psychicznego, na przykład siecioholizm. Dodakowo możliwość wykorzysania nowych echnologii w komunikacji między obywaelami, między obywaelem a pańswem powoduje z jednej srony szybkie przekazywanie informacji bez ograniczeń eryorialnych, a z drugiej srony powoduje o, że nasz konak pozbawiony jes emocji Społeczeńswo z powodu braku wiedzy w posługiwaniu się nowymi echnologiami obawia się również wykluczenia społecznego. Urzędy wprowadzają programy mające na celu edukację senioralną w zakresie znajomości obsługi nowych echnologii, dając szansę seniorom na możliwość wykorzysywania inerneu w życiu codziennym i walkę z cyfrowym wykluczeniem. Podsumowując widzimy, że nasilony, dynamiczny rozwój nowych echnologii, inerneu i sieci elekomunikacyjnych nieusannie z roku na rok poszerza grono użykowników inerneu, sprzęu kompuerowego. Waro zauważyć, że również w Polsce częsoliwość korzysania z inerneu w osanich laach wykazuje endencję rosnącą, nawe w grupach wiekowych laa. Dane z podziałem wiekowym zaprezenowano na wykresach poniżej.

3 Anna Janiga-Ćmiel 73 Rysunek 1. Częsoliwość korzysania z inerneu w Polsce w grupach wiekowych Źródło: opracowanie własne na pods. Eurosa. Tendencja wzrosowa w Polsce widoczna jes również wśród użykowników kompuerów, co zaprezenowano na rysunku 2. Rysunek 2. Liczba osób korzysających z kompuera w Polsce w grupach wiekowych Źródło: opracowanie własne na pods. Eurosa. W związku z powyższym, możemy swierdzić, że sysemaycznie podnosimy jakość naszego życia wykorzysując realne możliwości każdego kraju, przez dosęp w większym lub mniejszym zakresie do usług informacyjno-elekomunikacyjnych.

4 74 Analiza aksonomiczna porównania przyspieszenia rozwoju 1. Procedura porównania przyspieszenia procesu rozwoju użykowania inerneu w Polsce i w wybranych pańswach W pierwszym kroku analizy na podsawie zebranych danych wyznaczamy macierz obserwacji. Elemeny ej macierzy poddajemy procesowi sandaryzacji zgodnie ze wzorem: xi xi zi (1) S Gdzie odpowiednio: S i o odchylenie sandardowe, x i jes o średni poziom warości wskaźnika rozwoju rozparywanego w i-ym kraju uwzględniony z kolejnych la. Na podsawie macierzy obserwacji sandaryzowanych warości szeregów czasowych rozwoju badanego zjawiska wyznaczamy miernik odchylenia sandardowego wskaźników poziomu rozwoju zjawiska w roku. Ze względu na wsępne uporządkowania krajów pod względem danego rozwoju we wzorze wprowadzono wagi w j (Pociecha, Podolec, Sokołowski, Zając, 1988, s. 155): i (2) W kolejnym kroku analizy obliczamy odpowiednie różnice zgodnie ze wzorem (3). R L min{ L } (3) Konsrukcja esymaora porównawczego przyspieszenia rozwoju zjawiska Hellwiga opara jes na wyznaczonych w poprzednim kroku różnicach. Orzymany esymaor jes zgodny, nieobciążony i najefekywniejszy w klasie esymaorów. Miernik przyspieszenia wyznaczamy zgodnie ze wzorem (Grabiński, Wydymus, Zeliaś, 1989, s. 57): R 1 H 1 (4) 2 5 Gdzie odpowiednio: oznacza odchylenie sandardowe warości zmiennej L, definiowane jako pierwiasek z wariancji międzygrupowej, k o liczba rozparywanych krajów uwzględnionych łącznie z Polską. W osanim eapie badania na podsawie orzymanych warości miernika H należy wyznaczyć model rendu, ponieważ miernik H pozwala przewidzieć empo wzrosu zjawiska w przyszłości. W związku z powyższym dalszej analizie podlegają współczynniki kierunkowe ego rendu. Dodania warość współczynnika kierunkowego rendu informuje, że w przyszłości analizowane zjawisko będzie charakeryzowało się przyrosami rosnącymi. W przypadku naomias orzymania warości współczynnika ujemnego, oznacza o, że empo wzrosu będzie zgodne z kierunkiem malejącym. Zapropo-

5 Anna Janiga-Ćmiel 75 nowany w badaniu aksonomeryczny miernik rozwoju gospodarczego Hellwiga zazwyczaj przyjmuje warości z przedziału (0,1). Jeżeli warości H zawierają się w przedziale (0,1) mamy do czynienia ze zjawiskiem o usabilizowanym rozwoju. W przypadku, gdy orzymane warości H wykraczają poza en przedział, wówczas oznacza o, że analizowane zjawisko może charakeryzować się w przyszłości nieprzewidywalnym, bądź nieypowym przebiegiem rozwoju zjawiska. 2. Miernik przyspieszenia rozwoju użykowania inerneu w badanych krajach Zgodnie z zaprezenowaną w poprzednim punkcie procedurą wyznaczono warości miernika dla wybranych pańsw. W celu przedsawienia analizy zaproponowano zesaw cech diagnosycznych. Zmienne e po weryfikacji meryorycznej i saysycznej sanowiły podsawę klasyfikacji pańsw ze względu na użykowanie inerneu przez osoby fizyczne w wieku laa. Dane e zebrano dla wybranych 30 pańsw, korzysając z danych publikowanych przez Główny Urząd Saysyczny oraz na sronie Eurosau. W pierwszej kolejności zasosowano aksonomiczną meodę w celu zbadania czy poziom użykowania inerneu w Polsce jes wysoki i do jakich pańsw jes zbliżony. Meody aksonomiczne coraz częściej są sosowane w badaniach o emayce społeczno-ekonomicznej i społecznogospodarczej krajów świaa, ale również znajdują szerokie zasosowanie w badaniach rynkowych oraz analizach nad związkami rozwoju społeczno-ekonomicznego. W analizie wykorzysano meodę Warda, w kórej nie można orzymać bezpośrednio odległości między dwiema analizowanymi grupami obieków za pomocą odległości pomiędzy obiekami zakwalifikowanymi do ych grup. Na konkrenym eapie, w rakcie worzenia drzewka połączeń, dwie grupy obieków są łączone i worzona jes jedna grupa. Grupa wyznacza jes w aki sposób, aby uzyskać warość minimalną sumy kwadraów odchyleń obieków z ych dwóch grup od środka ciężkości grupy powsałej przez łączenia ych grup. W meodzie Warda obieky są łączone w aki sposób, aby wyznaczona wariancja wewnąrzgrupowa zmiennych, opisujących obieky w uworzonych skupieniach, była odpowiednio mała (Panek, 2009, s. 23). Grupowanie wybranych pańsw ze względu na użykowanie inerneu pozwoliło na wyodrębnienie czerech grup jednorodnego rozwoju i ym samym zakwalifikowało Polskę do grupy G3, kóra charakeryzuje się słabszym poziomem zjawiska na le pańsw zakwalifikowanych do grupy najsilniejszej G1 oraz G2, ale nie do najsłabszej G4 (Janiga-Ćmiel, 2016, s. 94). Orzymane grupy jednorodnego rozwoju zaprezenowano w abeli 1.

6 76 Analiza aksonomiczna porównania przyspieszenia rozwoju Tabela 1. Grupy pańsw jednorodnego rozwoju Grupa 1 Grupa 2 Grupa 3 Grupa 4 Dania Belgia Czechy Bułgaria Luksemburg Niemcy Irlandia Grecja Holandia Francja Hiszpania Rumunia Finlandia Ausria Chorwacja Esonia Szwecja Słowacja Włochy Islandia Wlk. Bryania Cypr Norwegia Łowa Liwa Węgry Mala Polska Porugalia Słowenia Źródło: opracowanie własne. Z każdej grupy wybrano nasępnie dwa pańswa reprezenujące grupy. Z grupy G1 Szwecję i Luksemburg, z grupy G2 Niemcy i Francję, z grupy G3 Polskę oraz Hiszpanię, a z osaniej grupy Grecję i Esonię. W drugim eapie analizy na podsawie wzoru (4) wyznaczono miernik przyspieszenia użykowania inerneu dla wybranych pańsw dwukronie, mianowicie raz z uwzględnieniem Polski i drugi raz bez Polski. Wyznaczone w en sposób dwa mierniki przyspieszenia rozwoju zjawiska dadzą nam możliwość zbadania, czy wysępuje ewenualna zależność, bądź wpływ Polski na pozosałe wybrane pańswa w zakresie analizowanego zjawiska. Tabela 2. Mierniki przyspieszenia rozwoju poziomu wykorzysania inerneu Lp. Laa Hi z Polską Hi bez Polski Różnica , ,022 0, , ,930 0, , ,678 0, , ,656 0, , ,402 0, , ,935 0, , ,416 0, , ,222 0, , ,332 0,364 Źródło: opracowanie własne. Na podsawie orzymanych warości miernika, zaprezenowanych w abeli 2, przedsawiono wykresy.

7 Anna Janiga-Ćmiel 77 Rysunek 3. Mierniki przyspieszenia Źródło: opracowanie własne. Widzimy, że w badanym okresie zarówno z uwzględnioną Polską, jak i bez Polski warości wskaźnika wzrasają mamy więc do czynienia z endencją wzrosową. Wyznaczone warości dla różnicy oscylują wokół zera, co oznacza, że zjawisko analizowane dla Polski i wybranych pańsw wykazuje wraz z upływem czasu pewną niezależność. Na podsawie rysunku 3 widzimy, że różnica przejawia endencję rosnącą. W roku 2009 oraz w laach orzymana różnica jes dodania. Rysunek 4. Różnica wskaźników Źródło: opracowanie własne. Dodani znak dla wyznaczonej różnicy oznacza, że rozwój użykowania inerneu w Polsce ma pewien wpływ na rozwój ego zjawiska łącznie ujęego dla rozparywanych pańsw. Możemy również swierdzić, że Polska w laach: 2007, 2008, 2010 powoduje zaniżenie warości łącznego miernika przyspieszenia, a od 2011 roku znak różnicy się zmienia.

8 78 Analiza aksonomiczna porównania przyspieszenia rozwoju Podsumowanie W niniejszym arykule zasosowano aksonomiczną meodę grupowania dla wybranych pańsw ze względu na użykowanie inerneu przez osoby w wieku laa. Zaproponowano w badaniu meodę Warda, aby zbadać podobieńswo pańsw w zakresie użykowania inerneu. Na podsawie przeprowadzonej analizy, orzymano, w zależności od odległości wiązania, podział pańsw na czery grupy jednorodnego rozwoju. Najsilniejszą grupę charakeryzującą się najwyższym poziomem analizowanego zjawiska sanowią kraje: Szwecja, Dania, Finlandia, Norwegia. Druga grupa G2 o niższym poziomie zjawiska o między innymi Belgia, Niemcy, Ausria, Wielka Bryania. Do rzeciej grupy zakwalifikowano Polskę, gdzie użykowanie inerneu jes na podobnym poziomie jak w Porugalii, na Malcie, w Hiszpanii, we Włoszech. Najsłabszą grupę worzą Rumunia, Grecja, Esonia, Bułgaria. Na podsawie przeprowadzonej analizy można swierdzić, że wzrasa poziom użykowania inerneu na świecie. Tempo wzrosu jednak nie jes jednakowe dla wszyskich pańsw, co ma związek z dosępem do nowych echnologii informacyjnych danego pańswa, jak również z możliwościami finansowymi. W drugim eapie analizy wybrane pańswa z wyznaczonych grup dały podsawę konsrukcji aksonomicznego miernika przyspieszenia rozwoju zjawiska. Na podsawie orzymanych wyników można swierdzić, że rozwój analizowanego zjawiska w Polsce ma pewien wpływ na rozwój zjawiska łącznie ujęego dla rozparywanych pańsw-reprezenanów. Polska w laach: 2007, 2008, 2010 miała wpływ na zaniżenie warości łącznego miernika przyspieszenia. Naomias od 2011 roku można zaobserwować, że w pewnym zakresie miała pozyywny wpływ na rozwój zjawiska łącznie ujęego dla wybranych pańsw. Dodakowo wyznaczone wskaźniki rozwoju z uwzględnioną Polską w zjawisku i bez Polski wykazują endencję wzrosową, zaem w przyszłości empo wzrosu zjawiska powinno charakeryzować się przyrosami rosnącymi. Bibliografia Bliźniuk, G., Nowak, J.S. (2005). Społeczeńswo informacyjne Kaowice: PTI. Ganczar, M. (2009). Informayzacja Adminisracji Publicznej. Nowa jakość usług publicznych dla obywaeli i przedsiębiorców. Warszawa: CeDeWu. Goban-Klas, T., Sienkiewicz, P. (1999). Społeczeńswo informacyjne. Szanse, zagrożenia, wyzwania. Kraków: Wydawnicwo Fundacji Posępu Telekomunikacji. Grabiński, T., Wydymus, S., Zeliaś, A. (1989). Meody aksonomii numerycznej w modelowaniu zjawisk społeczno-gospodarczych. Warszawa: PWN. Janiga-Ćmiel, A. (2016). Analiza społeczeńswa informacyjnego wybranych krajów. Sudia Ekonomiczne, Zeszyy Naukowe UE w Kaowicach, 301. Panek, T. (2009). Saysyczne meody wielowymiarowej analizy porównawczej. Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH.

9 Anna Janiga-Ćmiel 79 Pociecha, J., Podolec, B., Sokołowski, A., Zając, K. (1988). Meody aksonomiczne w badaniach społeczno-ekonomicznych. Warszawa: PWN. Rudnicki, M., Jabłoński, M. (2011). Adminisracja Publiczna Wobec Procesu Globalizacji. Warszawa: Wydawnicwo C.H. Beck. ( ). Zorska, A. (2011). Chaos czy wórcza desrukcja? Ku nowym modelom w gospodarce i poliyce. Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH. TAXONOMIC ANALYSIS OF COMPARISONS ACCELERATION OF INFORMATION SOCIETY DEVELOPMENT IN SELECTED COUNTRIES Keywords: informaion socjey, axonomic, developmen indicaor. Summary. The aricle presens issues relaed o he Informaion Sociey. The aim of he sudy is o conduc a comparaive analysis of he developmen of he Informaion Sociey in Poland and seleced counries. The ool used for he analysis is he axonomic mehod. Translaed by Anna Janiga-Ćmiel Cyowanie Janiga-Ćmiel, A. (2017). Analiza aksonomiczna porównania przyspieszenia rozwoju społeczeńswa informacyjnego wybranych krajów. Ekonomiczne Problemy Usług, 1 (126/1), DOI: /epu /1-08.