SZKOLNY PROGRAM WYCHOWAWCZO- PROFILAKTYCZNY GIMNAZJUM NR 1 im. MARII SKŁODOWSKIEJ-CURIE W GÓRZE Podstawa prawna: 1. Konstytucja RP; 2. Konwencja o Prawach Dziecka; 3. ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty; 4. ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi; 5. ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii; 6. ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich; 7. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. 2012 poz. 977); 8. rozporządzenie MEN z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z 2013 r. poz. 532); 9. rozporządzenie MEN z dnia 18 sierpnia 2015 r. w sprawie zakresu i form prowadzenia w szkołach i placówkach systemu oświaty działalności wychowawczej, edukacyjnej, informacyjnej i profilaktycznej w celu przeciwdziałania narkomanii (Dz. U. z 2015 r. poz. 1249); 10. statut szkoły. 1
WSTĘP Szkolny Program Wychowawczo Profilaktyczny powstał po scaleniu Szkolnego Programu Wychowawczego i Szkolnego Programu Profilaktyki, które realizowane były w latach ubiegłych. Program uwzględnia aktualną sytuację wychowawczą w szkole, ma na uwadze działania profilaktyczne oraz wytyczne zawarte w nowej podstawie kształcenia ogólnego, jest poddawany systematycznej ewaluacji. Potrzeby i zasoby szkoły - zakresu wychowania i profilaktyki diagnozowane są corocznie na podstawie: Ankiety rozpoznawczej realizowanej w klasach pierwszych, Rozmów indywidualnych i wywiadów prowadzonych z uczniami, ich rodzicami i nauczycielami, Bieżących obserwacji zachowań uczniów na lekcjach, podczas przerw, zajęć świetlicowych i pozalekcyjnych, a także na wycieczkach oraz imprezach pozaszkolnych, Analizy niepowodzeń szkolnych dokonywanej systematycznie, nie rzadziej niż co semestr, Analizy dokumentacji dotyczącej diagnozowania, monitorowania oraz podejmowania interwencji wychowawczych, którą stanowią dzienniki lekcyjne, dokumentacja pedagoga i psychologa szkolnego, notatki służbowe, indywidualnie zawierane kontrakty. Wnikliwa analiza posiadanych informacji pozwoliła wyłonić podstawowe problemy występujące w szkole, którymi są: Naruszenia dyscypliny szkolnej, Agresja i przemoc rówieśnicza Trudności w funkcjonowaniu związane z sytuacją rodzinną Wagary Zachowania ryzykowne palenie papierosów, alkoholizowanie się i narkotyzowanie, sięganie po dopalacze, e- papierosy oraz niekontrolowane zażywanie leków Specyficzne problemy okresu dorastania (konflikty, zachowania opozycyjnobuntownicze, trudności emocjonalne, adaptacyjne, lęki, akceptacja własnego ciała, zaburzenia odżywiania, samookaleczenia i inne) Nieumiejętność korzystania z zasobów Internetu, cyberprzemoc Analizując zagrożenia występujące wśród uczniów i ich rodziców uwzględniono również problemy istniejące w środowisku lokalnym. W gminie Góra występuje duże bezrobocie. 2
W wielu przypadkach rodzice naszych uczniów podejmują pracę zarobkową na terenie państw Unii Europejskiej. Część uczniów wywodzi się z rodzin popegeerowskich, zamieszkujących tereny wiejskie. Niesie to za sobą szereg negatywnych konsekwencji związanych z realizacją podstawowych funkcji rodziny. W związku z tym wyróżniliśmy następujące obszary problemowe: Bezrobocie i zubożenie rodzin Niska samoocena dzieci i ich rodziców (szczególnie po utracie pracy przez rodziców, zarobkowy wyjazd za granicę) Deprywacja kulturowa Zaburzone więzi rodzinne, a tym samym wpływy wychowawcze środowiska rodzinnego, co skutkuje nadmiernym wpływem, nie zawsze korzystnego środowiska rówieśniczego Trudności w wyrównywaniu szans edukacyjnych i wychowawczych. I. WIZJA SZKOŁY I MODEL ABSOLWENTA Jesteśmy szkołą wspierającą rodziców w wychowaniu dobrego, kulturalnego, wykształconego i odpowiedzialnego człowieka, który osiągnie sukces w życiu rodzinnym, społecznym i zawodowym. Naszym uczniom służymy pomocą w wytyczaniu drogi, wybieraniu celów oraz dążeń życiowych, ukierunkowanych na poszukiwanie prawdy, dobra i piękna. Wprowadzamy ich w świat wiedzy. Wychowujemy w duchu patriotycznym i uniwersalnych wartości humanistycznych. Kształtujemy postawy uczniów minimalizujące negatywny wpływ zagrożeń rozwojowych. Absolwent Gimnazjum nr 1 im. Marii Skłodowskiej-Curie w Górze: 1. Jest przygotowany do dalszego kształcenia, posiada ogólną wiedzę i kluczowe umiejętności, niezbędne we współczesnym świecie, do których należą przede wszystkim: - posługiwanie się nowoczesnymi technologiami informacyjnokomunikacyjnymi, - wyszukiwanie, selekcjonowanie i krytyczna analiza informacji, - rozpoznawanie własnych potrzeb edukacyjnych oraz uczenia się - pracy zespołowej. 2. Akceptuje siebie mając świadomość mocnych i słabych stron. 3. Pracuje nad własnym rozwojem, budując swój system wartości rozwija swoje pasje i zainteresowania. 4. Jest aktywny i twórczy potrafi zaprezentować i obronić swoje zdanie, szanuje tych, którzy mają odmienne poglądy. 3
5. Potrafi wybrać właściwe wzorce moralne. 6. Umie rzetelnie pracować, ma szacunek dla pracy, jest samodzielny i odpowiedzialny. 7. Potrafi samodzielnie i krytycznie myśleć oraz podejmować właściwe decyzje. 8. Jest wrażliwy na otaczającą przyrodę, piękno natury, szanuje człowieka i środowisko naturalne. 9. Potrafi radzić sobie z zagrożeniami życia codziennego oraz rozwojowymi. II. GŁÓWNE CELE WYCHOWAWCZO-PROFILAKTYCZNE 1. Uświadomienie wartości służących osobowemu rozwojowi uczniów. 2. Kształtowanie zdrowego stylu życia i inspirowanie harmonijnego rozwoju. 3. Kształtowanie wrażliwości moralnej oraz potrzeby poznawania samego siebie. 4. Budzenie zainteresowań szeroko rozumianą przestrzenią własnego kraju, Europy i świata oraz swobodnej w niej orientacji. 5. Uświadomienie wartości związanych z ogólnoludzkim dziedzictwem kulturowym. 6. Rozwijanie wiedzy o problemach cywilizacyjnych współczesnego świata oraz o możliwościach i potrzebie ich rozwiązywania. 7. Pogłębianie poczucia przynależności do ogólnie pojmowanej wspólnoty ludzkiej. 8. Budowanie poczucia własnej wartości i przydatności działania na rzecz wspólnego dobra. 9. Uświadomienie idei wolności poprzez rozumienie i poszanowanie elementarnych praw człowieka. 10.Kształtowanie i propagowanie poprawnego i pięknego języka ojczystego, nie tylko na lekcjach, w szkole, ale i poza szkołą. 11. Kształtowanie umiejętności interpersonalnych. 12. Kształtowanie samoświadomości uczniów, samoszacunku i odpowiedzialności. 13. Kształtowanie umiejętności podejmowania decyzji i radzenia sobie w sytuacjach trudnych. 14. Dbanie o zdrowie i bezpieczeństwo uczniów oraz nauczycieli w środowisku szkolnym. 4
III. STRATEGIE WYCHOWAWCZO-PROFILAKTYCZNE Cele i zadania programu realizowane będą w oparciu o następujące strategie wychowawczoprofilaktyczne: Strategie informacyjne dostarczenie informacji na temat celów i treści kształcenia oraz efektów pracy, jasne kryteria oceniania, wskazywanie mocnych i słabych stron ucznia. Strategie komunikacyjne wyrażanie emocji, inicjowanie dyskusji umożliwiających wyrażanie własnych poglądów, szczerości i otwartości w dyskusji, podejmowanie tematów trudnych, dotyczących jednostki i grupy. Strategie współdziałania podejmowanie współpracy z uczniem i jego rodzicami, wspólne rozwiązywanie problemów i konfliktów, inspirowanie współpracy między uczniami. Strategie modelowania bycie wzorem, autorytetem dla ucznia, wskazywanie reguł i norm postępowania na lekcji, w szkole i w otoczeniu innych ludzi. Strategie doświadczania stwarzanie różnorodnych sytuacji wychowawczych, aktywne i refleksyjne pełnienie ról w klasie i w szkole, dzielenie się efektami własnej pracy z innymi. Strategie alternatyw stwarzanie warunków do wyboru różnej aktywności przez ucznia oraz różnych strategii umożliwiających mu korzystanie z własnych zasobów i niwelowanie indywidualnych deficytów. Strategie interwencyjne pomoc w identyfikacji i rozwiązywaniu zaistniałych problemów, udzielania wsparcia w sytuacjach trudnych. 5
IV. ZADANIA DO REALIZACJI 1. Działania adresowane do wszystkich uczniów Zadania Formy realizacji Uwagi Zapoznanie uczniów z obowiązującymi regulaminami, w tym prawami i obowiązkami ucznia Omówienie na lekcjach wychowawczych organizacji roku szkolnego, podstawowych zapisów statutu, ze szczególnym zwróceniem uwagi na zapisy WSO, Szkolnego Programu Wychowawczo-Profilaktycznego oraz procedur szkolnych. Zwrócenie szczególnej uwagi na poziom frekwencji w klasach. modyfikacja procedury ujednolicającej zasady określające wygląd i strój ucznia oraz konsekwencje ich łamania wychowawcy (wrzesień) Na bieżąco wychowawcy Zespół wychowawczy Tworzenie bezpiecznego, wolnego od agresji, przemocy i uzależnień środowiska wychowawczego szkoły. Zapoznanie uczniów z zapisami statutu dotyczącymi zakazu używania środków uzależniających, opuszczania szkoły podczas zajęć lekcyjnych, oraz procedurami interwencji szkoły w sytuacjach ryzykownych zachowań uczniów. Realizowanie działań profilaktycznych zmierzających do wyeliminowania zagrożeń związanych z paleniem papierosów, zażywaniem alkoholu, narkotyków, dopalaczy oraz niekontrolowanym zażywaniem leków Systematyczne monitorowanie boiska, toalet i pomieszczeń szkoły, wskazanych przez uczniów jako niebezpieczne, w ramach dyżurów pełnionych przez nauczycieli i bieżący serwis zainstalowanego monitoringu. Dbanie o przestrzeganie przez uczniów zakazu stosowania wychowawcy (wrzesień), całoroczny nadzór pedagog, psycholog Dyrekcja i nauczyciele dyżurujący wszyscy pracownicy szkoły, 6
agresji w środowisku szkolnym. całorocznie Propagowanie szacunku dla kultury i tradycji oraz zdrowego stylu życia, i twórczego samorozwoju Kultywowanie tradycji i obrzędowości narodowej, lokalnej i szkolnej. Omawianie tematyki z tego zakresu na lekcjach wychowawczych. Zachęcanie uczniów do udziału w akcjach profilaktycznych i charytatywnych (Dzień Bez Papierosa, Światowy Dzień Walki z AIDS, Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy, wolontariat). Organizowanie spotkań ze specjalistami z zakresu profilaktyki uzależnień. Organizowanie szkolnych kampanii, debat i konkursów Opracowywanie gazetek tematycznych, plakatów, ulotek oraz gazetki szkolnej Aktualizacja gablot osiągnięć szkolnych, tablic dyplomowych. Akcje i działania prozdrowotne organizowane przez SU Komunikaty gratulacyjne System stypendialny Wychowawcy Nauczyciele Dyrektor, Pedagog. Psycholog Nauczyciele Pedagog, psycholog Nauczyciele, SU 2. Działania alternatywne adresowane do wszystkich uczniów Szkoła organizuje liczne i różnorodne zajęcia pozalekcyjne przeznaczone dla uczniów pragnących wspólnie z nauczycielem poszerzać swoje wiadomości i umiejętności w zakresie jednego przedmiotu lub innej dziedziny aktywności. Celem tych zajęć jest: Rozbudzanie i kształtowanie zainteresowań uczniów Poszerzanie wiedzy uczniów poza zakres przewidziany w programie nauczania Rozwijanie uzdolnień i talentów uczniów Udzielanie pomocy edukacyjnej uczniom napotykającym na trudności w uczeniu się 7
Zagospodarowanie wolnego czasu ucznia, budowanie świadomości zagrożeń płynących z Internetu Dbałość o kondycję zdrowotną Integrowanie i kształtowanie postawy aktywności społecznej Kształtowanie właściwych postaw życiowych Wspieranie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Zadania Formy realizacji Uwagi Praca w organizacjach działających w szkole Samorząd Uczniowski Opiekun SU Zajęcia pozalekcyjne Koła przedmiotowe i inne koła zainteresowań SKS Aktyw biblioteczny Zajęcia realizowane w ramach projektów unijnych Organizacja imprez masowych Wyjścia na spektakle Spotkania z ciekawymi ludźmi Warsztaty i plenery artystyczne Wycieczki klasowe i międzyklasowe Dyskoteki szkolne, połowinki, bal gimnazjalny Organizacja świąt szkolnych, państwowych i środowiskowych Organizacja Dnia Bez Agresji Spektakle profilaktyczne Opiekunowie kół Osoby odpowiedzialne MDK Góra Organizacja i propagowanie olimpiad, konkursów i zawodów Działalność wolontariatu szkolnego Kształtowanie postaw prozdrowotnych Udział w zawodach sportowych Udział w konkursach wiedzy i umiejętności Udział w olimpiadach przedmiotowych Udział w akcjach charytatywnych, zbiórkach Zajęcia z tematyki: Uzależnienie od komputera Opiekunowie Opiekunowie i uczniowie Psycholog pedagog, nauczyciel informatyki, wychowawcy 8
3. Działania skierowane do uczniów klas pierwszych Główne zadania do realizacji w klasie pierwszej to: Poznanie uczniów, ich potrzeb i możliwości rozwojowych Udzielanie wsparcia i pomocy w rozwiązywaniu pojawiających się trudności w nauce, komunikacji i interpersonalnej, pomoc w adaptacji w nowym środowisku szkolnym Integracja zespołu klasowego oraz zespołu rodziców Wypracowanie form współpracy z rodzicami Uświadomienie w zakresie zagrożeń płynących z Internetu. Zadania Formy realizacji Uwagi Przeciwdziałanie sytuacjom stresowym Zapoznanie ze szkołą i jej najbliższym otoczeniem Klasowe zajęcia adaptacyjne i integracyjne Uroczyste pasowanie na gimnazjalistę Wychowawcy Psycholog Wychowawcy Dyrekcja Kształtowanie oraz wzmacnianie poczucia własnej wartości, budowanie postaw empatii i zaufania Zintegrowanie zespołu klasowego Rozwijanie u uczniów umiejętności radzenia sobie z presją rówieśników Organizowanie imprez klasowych w celu bliższego poznania się (wycieczki, ogniska, dyskoteki, andrzejki, mikołajki) Organizowanie warsztatów tematycznych Stała opieka nad uczniami wymagającymi większej uwagi i wsparcia Ustalenie z klasą kontraktu, w ramach warsztatu poświęconego budowaniu wspólnoty klasowej Godziny wychowawcze poświęcone tematom związanym z zainteresowaniami uczniów Godziny wychowawcze dotyczące asertywności, radzenia sobie w sytuacjach trudnych Warsztaty Agresja praca z uczniem Wychowawcy pedagog, psycholog Wychowawcy Psycholog, Pedagog nauczyciel WDŻ, psycholog PCDN i PPP Góra 9
Kształtowanie umiejętności pracy w grupie Kształtowanie postawy odpowiedzialności za własne środowisko szkolne Szerzenie wśród młodzieży znajomości prawa i wyrabianie nawyku poszanowanie go Zajęcia z zakresu: Komunikacji interpersonalnej Budowania zaufania do innych Poszanowania odmienności Godziny oraz rozmowy wychowawcze Udział uczniów w samoocenie Motywowanie uczniów do korzystania z pomocy pedagoga i psychologa Spotkania z kuratorem sądowym i policją Wszyscy nauczyciele Wszyscy pracownicy szkoły pedagog 4. Działania skierowane do uczniów klas drugich Istotnymi tematami do realizacji w klasie drugiej są: Umiejętna współpraca z innymi Profilaktyka uzależnień Profilaktyka zachowań agresywnych Świadomość własnych możliwości i ich rozwijanie, koncentracja na samorozwoju Zadania Formy realizacji Uwagi Kształtowanie postaw asertywnych poprzez - sztukę odmawiania - wzajemnie wspieranie - werbalizację potrzeb psychoedukacyjne zajęcia z asertywności realizacja na lekcjach wychowawczych tematów o systemie wartości, kształtowaniu charakteru spotkania i interwencje z pedagogiem i psychologiem pedagog, psycholog Kształtowanie pozytywnego obrazu siebie poprzez: poznawanie swoich mocnych stron, docenianie własnych Organizowanie kół zainteresowań umożliwiających uczniom rozwijanie talentów, Dyrekcja, opiekunowie 10
sukcesów Uświadomienie młodzieży zagrożeń związanych z podejmowaniem zachowań ryzykownych, promocja zdrowia Kształtowanie postawy tolerancji wobec innych zachowań i ludzi oraz kształtowanie umiejętności minimalizujących zachowania agresywne Uświadomienie obowiązku przestrzegania prawa i konsekwencji łamania go umiejętności, uzdolnień Promowanie sukcesów młodzieży poprzez system nagród, stypendia, dyplomy. Działalność w organizacjach szkolnych i kołach zainteresowań Wolontariat Omawianie tematyki dbałości o zdrowie na wszystkich zajęciach i przedmiotach Projekcje filmów o tematyce profilaktycznej Przygotowanie gazetek tematycznych Omawianie tematyki akceptacji własnego ciała Realizacja programów prozdrowotnych Systematyczne przypominanie zasad obowiązujących w grupie i środowisku szkolnym. Omawianie tematyki tolerancji. Zajęcia poświęcone emocjom i radzeniu sobie z nimi. Rozmowy wspierające i kształtujące właściwe zachowania. Omawianie tematyki agresji i przemocy. Działania o charakterze profilaktycznym i interwencyjnym pedagog, psycholog, pielęgniarka, położna Fundacje, Sanepid pedagog, psycholog i pozostali pracownicy Dyrektor, pedagog, psycholog, policja, kuratorzy 11
5. Działania skierowane do uczniów klas trzecich Istotnymi elementami działań do realizacji w klasie trzeciej są: Podejmowanie przez młodzież decyzji o wyborze kierunku swojego kształcenia, czyli pierwszej decyzji zawodowej Radzenie sobie ze stresem w obliczu egzaminu gimnazjalnego Profilaktyka uzależnień: nikotyna, alkohol, narkotyki, komputer Efektywne uczenie się. Zadania Formy realizacji Uwagi Kształtowanie odpowiedzialności za siebie i innych, za podejmowane decyzje i zachowania Godziny wychowawcze dotyczące właściwych wyborów Działalność w organizacjach szkolnych i kołach zainteresowań Wychowawcy Opiekunowie Kształtowanie właściwych postaw wobec uzależnień Przygotowanie uczniów do wyboru szkoły ponadgimnazjelnej Kształtowanie kompetencji radzenia sobie ze stresem Kształtowanie kompetencji efektywnego uczenia się Zajęcia wychowawcze Akcje profilaktyczne (spektakle, gazetki, warsztaty, filmy, spotkania) Informowanie o społecznych i zdrowotnych skutkach uzależnień, zwalczanie mitów na temat zachowań ryzykownych Filmy o uzależnieniach, dyskusje na godzinach wychowawczych Spotkania z doradcą zawodowym - warsztaty zawodoznawcze Udział w akcjach w dniach otwartych szkół Udostępnianie informacji i szkolnictwie ponadgimnazjalnym Organizowanie spotkań z przedstawicielami innych szkół, prezentującymi swoje oferty edukacyjne Omawianie tematyki stresu na lekcjach wychowawczych Warsztaty radzenia sobie ze stresem. pedagog, psycholog, osoby odpowiedzialne doradca zawodowy, pedagog, psycholog Psycholog, Wychowawcy Trening technik uczenia się PCDN i PPP Góra, psycholog 12
6. Działania skierowane do nauczycieli Zadania Formy realizacji Uwagi Bieżąca aktualizacja wiedzy z zakresu funkcjonowania oświaty Monitorowanie potrzeb nauczycieli w zakresie doskonalenia umiejętności wychowawczych Udostępnienie tekstów oraz omówienie najważniejszych ich zapisów Rozmowy i konsultacje indywidualne, dyskusje podczas zebrań rady pedagogicznej Anonimowe sondaże ankietowe Bieżąca współpraca w zespole wychowawczym Zwiększenie konsekwentności i ujednolicenie oddziaływań wychowawczych Dyrekcja Dyrektor, pedagog, psycholog Wszyscy nauczyciele Psychoedukacja Umożliwienie udziału w różnych zewnętrznych formach szkoleniowych Organizowanie warsztatów umiejętności wychowawczych w ramach WDN Udostępnianie literatury z zakresu problematyki okresu dorastania Dyrekcja Biblioteka, pedagog, psycholog Udzielanie wsparcie w sytuacjach kryzysowych i konfliktowych Organizowanie spotkań mediacyjnych z rodzicami i uczniami (kuratorami, Inspektorem ds. Nieletnich) Pomoc w konstruowaniu kontraktów wychowawczych z klasą lub uczniem i jego rodzicami. Pomoc w rozwiązywaniu bieżących problemów wychowawczych Dyrektor, pedagog, psycholog 13
7. Działania skierowane do rodziców Zadania Formy realizacji Uwagi Monitorowanie potrzeb i oczekiwań rodziców wobec sytuacji wychowawczoprofilkatycznej szkoły. Zapoznanie rodziców z aktami normującymi pracę szkoły (statut szkoły, regulaminy, procedury, niniejszy program Rozmowy i konsultacje indywidualne Dyskusje podczas wywiadówek klasowych Anonimowe sondaże ankietowe Bieżąca współpraca z radą rodziców Udostępnianie tekstów oraz omawianie najważniejszych ich zapisów podczas wywiadówek klasowych Funkcjonowanie strony internetowej szkoły udostępniającej dokumenty i komunikaty Psychoedukacja Wykłady i prelekcje, warsztaty o tematyce wychowawczej z udziałem specjalistów Udostępnianie literatury z zakresu problematyki z zakresu okresu dorastania Kierowanie do placówek pomocowych Umożliwienie rodzicom współdziałania i decydowania w zakresie życia szkoły Zapraszanie rodziców do współorganizowania lekcji wychowawczych, imprez i uroczystości klasowych oraz ogólnoszkolnych zajęć pozalekcyjnych Organizowanie spotkań o charakterze mediacyjnym uczeń, nauczyciel, rodzic Podziękowania kierowane do rodziców za aktywny udział w życiu szkoły oraz listy gratulacyjne za osiągnięcia, sukcesy ich dzieci. pedagog, psycholog Dyrekcja Opiekun Pedagog, psycholog, Dyrekcja PCDN i PPP Góra Wszyscy nauczyciele, dyrekcja przewodniczący Rady Rodziców wychowawcy, pedagog, psycholog dyrekcja 14
V. EWALUACJA PROGRAMU Program będzie podlegał metodycznej ocenie skuteczności. Działania wychowawczoprofilaktyczne zakładają powodowanie pozytywnych zmian w wiedzy, postawach i zachowania młodych ludzi. Niezbędne więc będzie sprawdzanie, czy zmiany te rzeczywiście zachodzą i czy program jest pożądany. Należy sprawdzać, czy zrealizowano zakładane cele wychowawczo-profilaktyczne i w jakim zakresie, co ułatwiło, a co utrudniło realizację. Taka kontrola umożliwi podjęcie decyzji o zakończeniu programu, kontynuacji lub wprowadzeniu korekt podnoszących jego jakość. Sposoby ewaluacji: - obserwacja - wywiad - ankiety diagnostyczne dla uczniów, rodziców i nauczycieli - wystawy prac - ankiety ewaluacyjne - raporty wychowawców klas - sprawozdania pedagoga i psychologa - sprawozdanie pielęgniarki szkolnej - sprawozdanie ze współpracy z instytucjami wspierającymi proces wychowania - raport końcowy. 15