SZKOŁA PODSTAWOWA IM. TADEUSZA KOŚCIUSZKI w BIAŁEJ PISKIEJ SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI Biała Piska, 2011 r. 1
I. WSTĘP Profilaktyka to proces wspierający zdrowie psychiczne i fizyczne człowieka, to udzielanie pomocy uczniowi w zdobywaniu wiedzy o zagrożeniach dla zdrowia i nabywania umiejętności przeciwdziałania tym zagrożeniom. W czasach o przyspieszonym tempie przemian zwiększyła się liczba czynników destrukcyjnych oddziaływujących na dzieci, a skutkiem tego wzrosła liczba osób przejawiających niewłaściwe zachowania takie jak: uleganie nałogom, agresja i przestępczość. Aby temu przeciwdziałać, konieczne jest podejmowanie wielopoziomowych działań profilaktycznych. Szkoła wypełnia znaczną część aktywnego życia dzieci i młodzieży, a zatem jest miejscem realizacji profilaktyki, głównie tej pierwszorzędowej polegającej na promowaniu zdrowego stylu życia i zapobieganiu zagrożeniom oraz uczeniu radzenia sobie w trudnych sytuacjach. II. DIAGNOZA SYTUACJI WYCHOWAWCZEJ SZKOŁY Opracowanie niniejszego programu poprzedziło rozpoznanie sytuacji w szkole - diagnoza środowiskowa, za pomocą rozmów przeprowadzonych z uczniami i rodzicami dotyczącymi poczucia bezpieczeństwa, zaobserwowanych lub doświadczonych przejawów przemocy, informacji od nauczycieli o bieżących problemach wychowawczych, spostrzeżeń pedagoga szkolnego, obserwacji zachowań uczniów i ich wypowiedzi oraz analizy dokumentacji ( dzienniki, zeszyty uwag). Rozpoznanie to dostarczyło nam informacji na temat różnych zagrożeń oraz niewłaściwych zachowań dzieci. Uwzględniono też dotychczasowe działania podejmowane przez szkołę w dziedzinie profilaktyki, wnioski z ewaluacji poprzedniego programu profilaktycznego. Przeprowadzona analiza wskazuje, że dzieci czują się w szkole bezpiecznie ( tak też uważają rodzice ), ale czasami zdarzają się sytuacje wymagające działań profilaktycznych. Takimi problemami mogą być: niszczenie mienia szkolnego, agresja słowna ośmieszanie, używanie wyzwisk, przekleństw, agresja fizyczna - bójki, popychanie, kradzieże, wagary, palenie papierosów, niebezpieczne zachowania w szkole i poza nią, brak dyscypliny i niska kultura języka, zaburzone relacje w grupie, brak motywacji do nauki, niski potrzeby edukacyjne, ubóstwo materialne rodziców (brak podręczników, przyborów szkolnych, śniadań), 2
uzależnienie od telewizji, komputera i telefonu komórkowego. III. ZAŁOŻENIA PROGRAMU 1. Programem profilaktyki zostaną objęci uczniowie klas 1-6. 2. Działania zamierzone w programie profilaktyki zostały zaprojektowane na podstawie diagnozy problemów i dostosowane do potrzeb uczniów oraz środowiska lokalnego. 3. Realizatorami programu są wszyscy pracownicy szkoły wykonujący zadania zgodnie ze swoimi kompetencjami oraz rodzice/opiekunowie i osoby współpracujące ze szkołą w zakresie profilaktyki. 4. Program jako całość jest realizowany przez okres 5 lat. 5. Program profilaktyki jest spójny z programem wychowawczym szkoły. 6. Podstawę prawną do prowadzenia działań profilaktycznych w szkole stanowią następujące przepisy: - rozporządzenie MENiS z dn. 31.01.2002r. - rozporządzenie MEN z dn. 23.12.2008r. IV. CELE PROGRAMU Celem Szkolnego Programu Profilaktyki jest chronienie ucznia przed zagrożeniami i reagowaniem na nie, a także kształtowanie postaw i zachowań społecznie pożądanych, a w szczególności: 1. Bezpieczeństwo w szkole i poza nią. 2. Profilaktyka zachowań agresywnych. 3. Promowanie zdrowego stylu życia. 4. Zapobieganie uzależnieniom. 5. Profilaktyka niepowodzeń szkolnych. V. REALIZATORZY PROGRAMU Realizatorami programu są wszyscy pracownicy szkoły wykonujący zadania zgodnie ze swoimi kompetencjami. Zadania dyrektora: - umożliwia nauczycielom i gościom spoza szkoły realizację profilaktycznych zajęć edukacyjnych, - umożliwia nauczycielom udział w szkoleniach i kursach poszerzających ich wiedzę z obszaru profilaktyki oraz zakres umiejętności interpersonalnych. Zadania wychowawcy klasy: - diagnozuje sytuację wychowawczą w prowadzonej przez siebie klasie i rozpoznaje zagrożenia na drodze rozwoju uczniów, a dzięki stałemu kontaktowi z uczniami może: poznać zespół- jego strukturę, relacje panujące między członkami, stopień spójności klasy, poziom akceptacji w grupie, 3
obserwować uczniów w różnych sytuacjach (podczas wycieczek i imprez klasowych), poznać środowisko rodzinne uczniów i tkwiące w nim zagrożenia rozwojowe, - planuje pracę wychowawczą w klasie, uwzględniając problematykę profilaktyczną (w ramach zajęć gddw), - stale współpracuje z pedagogiem szkolnym, pielęgniarką oraz przedstawicielami instytucji wspierającymi pracę profilaktyczną szkoły, - omawia sytuację wychowawczą w klasie w czasie spotkań z rodzicami, na bieżąco informuje o zaistniałych problemach, Zadania pedagoga: - wspomaga pracę zespołu opracowującego szkolny program profilaktyki, - współpracuje z wychowawcami klas i wspiera ich pracę w zakresie profilaktyki, - prowadzi badania służące zdiagnozowaniu sytuacji wychowawczej, - monitoruje przebieg realizacji programu profilaktyki, - współpracuje z instytucjami i organizacjami zajmującymi się udzielaniem pomocy rodzinie i dziecku. Zadania nauczycieli: - uczestniczą w diagnozie i planowaniu oddziaływań profilaktyczno - wychowawczych w szkole, - dokonują okresowej analizy efektywności oddziaływań profilaktyczno - wychowawczych, - realizują zadania profilaktyczno- wychowawczych poprzez włączenie do swojego programu nauczania treści o charakterze profilaktycznym, - systematycznie współpracują z wychowawcami klas, pedagogiem, - doskonalą umiejętności zawodowe w obszarze działań profilaktyczno - wychowawczych. Zadania rodziców: - uczestniczą w diagnozie potrzeb uczniów w zakresie profilaktyki, - systematycznie współpracują z wychowawcą klasy w zakresie zaspokojenia potrzeb swoich dzieci, - włączają się, w miarę możliwości, do realizacji niektórych zadań programu, - uczestniczą w organizowanych przez szkołę prelekcjach, warsztatach, szkoleniach, - opiniują (przez Radę Rodziców) Szkolny Program Profilaktyki. VI. METODY I FORMY REALIZACJI PROGRAMU - rozmowy indywidualne i grupowe, - pogadanki, dyskusje, burze mózgów, - praca z tekstem, - scenki, przedstawienia, - szkolne i klasowe uroczystości, - prelekcje, pokazy, projekcje filmów, - próbne alarmy, - apele, spotkania, np. z policjantem, strażakiem, pielęgniarką, - konkursy, turnieje, 4
- kiermasze, festyny, akcje charytatywne, - kampanie profilaktyczne i prozdrowotne, - gazetki, plakaty, wystawy, ulotki, ankiety, - wycieczki, wyjazdy na basen, do kina, do teatru, - zawody sportowe, gimnastyka, rajdy rowerowe, - pomoc koleżeńska, VII. EFEKTY DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH 1. Pozyskanie rodziców do aktywnej współpracy. 2. Wyciszenie agresji. 3. Nabycie umiejętności samodzielnego rozwiązywania konfliktów przez uczniów. 4. Poprawa w relacjach uczeń - uczeń, uczeń - osoba dorosła. 5. Podniesienie poziomu poczucia bezpieczeństwa w szkole. 6. Wolność od nałogów. 7. Wzrost kompetencji nauczycieli i rodziców w zakresie radzenia sobie w trudnych sytuacjach wychowawczych. 8. Wzrost poczucia własnej wartości, umiejętność dokonania samooceny. 9. Podniesienie poziomu świadomości występujących zagrożeń i sposobów zapobiegania im. 10. Poprawa sytuacji wychowawczej wśród uczniów. 11. Objęcie opieką jak najwięcej dzieci zaniedbanych środowiskowo i niedożywionych. 12. Zmniejszenie deficytów rozwojowych. 13. Poprawa kultury zachowań i kultury języka. 14. Podniesienie poziomu nawyków higienicznych. 15. Uzyskanie wyższej świadomości nawyków żywieniowych. 16. Wypracowanie umiejętności organizowania czasu wolnego. 17. Podniesienie poziomu świadomego i umiejętnego korzystania z komputerów, telewizji i telefonów komórkowych. 18. Wyrobienie prawidłowych reakcji w sytuacji zagrożenia. VIII. EWALUACJA Ewaluacja Szkolnego Programu Profilaktyki polegała będzie na sprawdzeniu i ocenieniu skuteczności przeprowadzonych działań profilaktycznych, a jej wyniki zostaną zawarte w sprawozdaniu z realizacji działań wychowawczych na koniec każdego roku szkolnego. Sformułowane wnioski posłużą do przeprowadzenia zmian i korekt w programie. Załączniki: Działania profilaktyczne dla klas I III i IV VI Autorzy: Hanna Braun, Anna Wojsław, Beata Zapolska, Bronisława Romankiewicz, Aleksandra Gardocka, Elżbieta Reska, Danuta Chmielewska, Ryszard Wojsław. 5