SZKOŁA PODSTAWOWA nr 9 im. MARII KONOPNICKIEJ w SOSNOWCU

Transkrypt

1 SZKOŁA PODSTAWOWA nr 9 im. MARII KONOPNICKIEJ w SOSNOWCU

2 Szkolny program wychowawczy opiera się na następujących podstawach prawnych: Konstytucjji RP. Ustawie z dnia 07 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. Nr 67/96 poz. 329 z późniejszymi zmianami). Konwencji o Prawach Dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych z dn. 20 listopada 1989 r.(dz. U. Nr 120/91 poz. 526 i 527). Ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich z dnia 26 października 1982 r. (Dz. U. Nr 89/95 poz. 443 z późniejszymi zmianami). Rozporządzeniu MEN z 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. poz. 977 z późniejszymi zmianami ). Rozporządzeniu MEN z dnia 6 sierpnia 2015 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek (Dz U. z 2015 r. poz. ). Rozporządzeniu MEN z dnia 27 sierpnia 2015 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego. Diagnozie i analizie sytuacji opiekuńczo- wychowawczej szkoły. Statutcie Publicznej Szkoły Podstawowej nr 9 im. Marii Konopnickiej w Sosnowcu. Program opracowano zgodnie z Podstawowymi kierunkami realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2016/

3 Lata dziecięce są górami, z których rzeka bierze swój początek, rozpęd i kierunek. Janusz Korczak PROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 9 W SOSNOWCU Program opracowano na podstawie diagnozy potrzeb szkoły, środowiska uczniów i ich rodzin oraz najbliższego otoczenia. Poszczególne elementy programu będą zawarte w planach pracy dydaktyczno-wychowawczej, samorządu uczniowskiego, planie pracy pedagoga szkolnego, świetlicy szkolnej i biblioteki. Wychowawca po wcześniejszej diagnozie sytuacji opiekuńczo-wychowawczej w klasie podejmuje decyzję dotyczącą realizacji wybranych zagadnień, określa cele programu dla danej klasy, uwzględniając wiek oraz specyfikę zmian rozwojowych uczniów. Celem programu wychowawczego jest wychowanie światłego człowieka, o otwartym umyśle, ale świadomego swoich korzeni i odczuwającego ścisły związek między przeszłością, teraźniejszością i przyszłością. Podstawę naszych działań stanowi ustabilizowany charakter naszej szkoły, jej ciągłość wychowawcza, tradycje i zwyczaje. 3

4 Zadania szkoły jako środowiska wychowawczego: wspieranie wszechstronnego rozwoju ucznia w dochodzeniu do samodzielności, odpowiedzialności za siebie i innych. pomoc uczniom w tworzeniu własnego systemu wartości, w budowaniu własnej osobowości (poszukiwanie celów życiowych, właściwe funkcjonowanie w grupie, szanowanie i rozumienie poglądów innych ). przygotowanie uczniów do dalszego etapu edukacyjnego poprzez kształcenie i rozwijanie różnorodnych umiejętności, zainteresowań i uzdolnień oraz właściwe przekazywanie wiedzy dostosowane do poziomu psychofizycznego rozwoju ucznia. przygotowanie uczniów do życia w społeczeństwie poprzez kształtowanie samodzielności, kreatywności, odpowiedzialności i znajomości praw obywatelskich. przygotowanie do podejmowania ról w życiu rodzinnym, społeczności lokalnej i państwie w duchu przekazu dziedzictwa kulturowego i kształtowania postaw patriotycznych. eliminowanie zjawisk społecznie negatywnych zaburzających proces wychowawczy uczniów, podejmowanie działań na rzecz ograniczania postaw agresywnych i ochrona dziecka przed wszelkimi formami przemocy fizycznej i psychicznej. organizowanie pomocy i opieki nad dziećmi z rodzin ubogich, rozbitych, wielodzietnych oraz niewydolnych wychowawczo. 4

5 Zadania nauczyciela: kreowanie sytuacji, aby uczniowie znajdowali w szkole środowisko sprzyjające wszechstronnemu rozwojowi osobowemu w wymiarze intelektualnym, psychicznym, społecznym, moralnym, zdrowotnym, estetycznym, duchowym na zajęciach lekcyjnych i działalności pozalekcyjnej wspomaganie rozwoju dziecka jako jednostki społecznej kształtowanie postaw społeczno- moralnych i patriotycznych o rozwijanie szacunku dla tradycji, symboli narodowych i regionalnych o wspomaganie działań wychowawczych rodziny kształcenie sprawności ruchowej, dbałości o zdrowie promowanie zdrowego stylu życia działania i realizacja programów profilaktycznych dla dzieci i rodziców upowszechnianie postaw uczestnictwa i odpowiedzialności w oparciu o zasady demokracji wychowywanie przez uczestnictwo w kulturze kształtowanie postaw proekologicznych 5

6 gry i zabawy dyskusje na forum grupy scenki rodzajowe, dramy twórczość artystyczna dzieci gry dydaktyczne warsztaty psychoedukacyjne warsztaty poznawczo doskonalące treningi umiejętności spotkania, prelekcje Metody pracy: projektowanie dokumentów symulacje wycieczki tematyczne, turystyczno- krajoznawcze wyjazdy śródroczne Zielona szkoła wyjścia do teatrów, muzeów, kin wspólne organizowanie uroczystości klasowych, szkolnych, środowiskowych praca w organizacjach szkolnych, kołach zainteresowań Formy pracy: praca indywidualna praca w grupach praca w zespołach zadaniowy.ch Formy współpracy z rodzicami: zebrania klasowe rozmowy indywidualne, konsultacje imprezy kulturalne uroczystości klasowe, szkolne, środowiskowe praca na rzecz szkoły 6

7 Współpraca z samorządem lokalnym i organizacjami wspierającymi dziecko i jego rodzinę: współpraca z instytucjami i placówkami wspierającymi rozwój dziecka:/mops, Policja, Ośrodek Interwencji i Pomocy Kryzysowej, sąd/ organizacja pomocy materialnej, socjalnej, interwencje współpraca z władzami miasta w ramach organizowanych na terenie szkoły i miasta imprez okolicznościowych, kulturalnych wyjścia do teatrów, kin, zwiedzanie muzeów, wystaw Cele wychowawcze Samorządu Uczniowskiego: rozwijanie aktywności samorządów klasowych rozwijanie odpowiedzialności za efektywność realizacji zadań określonych przez Samorząd Uczniowski doskonalenie umiejętności organizacyjnych Samorządu Uczniowskiego Efekty oddziaływań wychowawczych w odniesieniu do realizacji celów Programu Wychowawczego Szkoły: uczeń ma poczucie przynależności społecznej tworzy i respektuje normy grupowe doświadcza współzależności i współodpowiedzialności za działanie grupy Jest świadomy swoich praw wie, do kogo zwrócić się o pomoc potrafi bezpośrednio i otwarcie wyrażać swoje prośby, sądy i oczekiwania ma świadomość sprawstwa potrafi dokonać samokontroli i samooceny 7

8 1. UCZEŃ W SZKOLE Cel (standard) Sposób realizacji Odpowiedzialni Uczeń: wycieczki; klas ma poczucie jedności ze społecznością rywalizacja międzyklasowa koordynują: opiekunowie Samorządu klasową i szkolną i międzyszkolna Uczniowskiego imprezy klasowe i szkolne pracuje społecznie na rzecz dyżury w klasie klas; klasy i szkoły praca w samorządzie klasowym klas; praca w samorządzie uczniowskim opiekunowie Samorządu Uczniowskiego dba o wspólne szkolne dobro jak o własne dyżury w klasie klas (potrafi zachować porządek, dbać o przygotowywanie sprzętu na imprezy nauczyciele realizujący daną imprezę wyposażenie szkoły) szkolne nauczyciele poszczególnych przygotowywanie pomocy do zajęć przedmiotów lekcyjnych 8

9 zna historię szkoły i kultywuje jej tradycje konkurs Historia szkoły konkurs Mój patron gazetki prezentujące historię szkoły pasowanie na ucznia klasy I eksponowanie dyplomów i pucharów zdobytych podczas zawodów sportowych imprezy kulturalne i sportowe związane z tradycjami szkoły nauczyciel historii kl. I nauczyciele wychowania fizycznego nauczyciele języka polskiego i nauczyciele wychowania fizycznego potrafi godnie reprezentować szkołę również zajęcia z wychowawcą poza jej murami udział w imprezach pozaszkolnych nauczyciele danego przedmiotu o olimpiady i konkursy opiekunowie Samorządu Uczniowskiego o uczestnictwo pocztu nauczyciele wychowania fizycznego sztandarowego w uroczystościach szkolnych o wycieczki klasowe zawody sportowe 9

10 2. UCZEŃ JAKO MIESZKANIEC SWOJEJ DZIELNICY I SWOJEGO MIASTA Cel (standard) Sposób realizacji Odpowiedzialni Uczeń: lekcje historii nauczyciel historii ma poczucie wspólnoty ze środowiskiem zajęcia z wychowawcą miejsca zamieszkania dbanie o czystość terenu szkoły i osiedla, nauczyciel historii wycieczki po dzielnicy i mieście jest dumny z przynależności do lokalnego lekcje historii nauczyciel historii środowiska zajęcia z wychowawcą wycieczki tematyczne nauczyciel historii edukacja regionalna, nauczyciel bibliotekarz zna najbliższe środowisko, jego historię, współpraca szkoły z placówkami kultury i nauczyciel muzyki i wychowania kulturę, tradycję, ma możliwość spędzania tu ośrodkami sportu fizycznego wolnego czasu zajęcia z wychowawcą wycieczki tematyczne ; edukacja regionalna; konkurs Historia szkoły nauczyciel historii 10

11 zna strukturę władz samorządowych, potrafi lekcje przyrody nauczyciel przyrody znaleźć odpowiedni urząd do lekcje historii nauczyciel historii załatwienia określonych problemów; zajęcia z wychowawcą 3. UCZEŃ JAKO POLAK Cel (standard) Sposób realizacji Odpowiedzialni Uczeń: lekcje historii nauczyciel historii jest patriotą lekcje języka polskiego nauczyciele języka polskiego lekcje muzyki nauczyciel muzyki akademie i uroczystości szkolne nauczyciel zajęć technicznych i plastyki jest dumny z tego, że jest Polakiem lekcje historii lekcje języka polskiego zajęcia psychoedukacyjne z pedagogiem lekcje muzyki akademie i uroczystości szkolne nauczyciel historii nauczyciele języka polskiego pedagog nauczyciel muzyki nauczyciel muzyki, dysponuje wiedzą o własnym kraju i miejscu lekcje historii nauczyciel historii Polski w świecie lekcje przyrody nauczyciel przyrody lekcje języka polskiego nauczyciele języka polskiego 11

12 lekcje muzyki nauczyciel muzyki akademie i uroczystości szkolne nauczyciel muzyki, konkursy organizowane nauczyciel historii w szkole zna symbole narodowe lekcje historii nauczyciele historii (flaga, hymn, godło) i szanuje je lekcje języka polskiego nauczyciele języka polskiego lekcje muzyki nauczyciel muzyki zajęcia edukacji wczesnoszkolnej zajęcia z wychowawcą udział w uroczystościach szkolnych wszyscy nauczyciele; bezbłędnie i sprawnie posługuje się językiem zajęcia edukacyjne nauczyciele polskim konkursy recytatorskie i literackie nauczyciele języka polskiego 12

13 4. UCZEŃ JAKO EUROPEJCZYK Cel (standard) Sposób realizacji Odpowiedzialni ma poczucie przynależności do społeczności zajęcia z wychowawcą Europy lekcje języka polskiego nauczyciele języka polskiego udział w programach o kulturze innych nauczyciele języka polskiego narodów nauczyciele języków obcych jest Europejczykiem XXI wieku zajęcia edukacyjne wszyscy nauczyciele zna języki obce, interesuje się kulturą, lekcje biblioteczne nauczyciel bibliotekarz i historii zwyczajami i historią innych krajów, potrafi Dzień Europejski nauczyciele języków obcych się porozumieć z innymi wycieczki klasowe klas uroczystości szkolne pedagog, klas dysponuje wiedzą o Unii Europejskiej; lekcje historii lekcje przyrody nauczyciel historii; nauczyciel przyrody; widzi miejsce swojego kraju i swoje w lekcje biblioteczne, nauczyciel bibliotekarz Unii;Europejskiej lekcje wychowawcze lekcje języka angielskiego nauczyciele języka angielskiego 13

14 5. UCZEŃ JAKO CZŁOWIEK Cel (standard) Sposób realizacji Odpowiedzialni Uczeń: zajęcia edukacyjne wszyscy nauczyciele jest uczciwy i odpowiedzialny zajęcia z wychowawcą pedagog jest wrażliwy na los innych pomoc koleżeńska wszyscy nauczyciele akcje charytatywne nauczyciel zajęć technicznych kwesty organizowane dla potrzebujących, plastyki, opiekunowie Samorządu kiermasze świąteczne Uczniowskiego potrafi angażować się na rzecz potrzebujących wolontariat spotkania dla seniorów akcje dobroczynne polegające na pisaniu listów do przewlekle chorych dzieci wszyscy nauczyciele pedagog nauczyciel biblioteki jest tolerancyjny zajęcia edukacyjne wszyscy nauczyciele zajęcia warsztatowe pedagog zajęcia z wychowawcą rozwija w sobie umiejętności komunikowania prace w grupach podczas lekcji wszyscy nauczyciele się i dialogu, słuchania innych i ich rozumienia zajęcia warsztatowe prowadzone w pedagog, psycholog, trenerzy klasach 14

15 pomoc koleżeńska przygotowywanie imprez szkolnych nauczyciel muzyki, lekcje wychowawcze bierze udział w budowaniu atmosfery lekcje przedmiotowe życzliwości i akceptacji; udział w imprezach szkolnych wszyscy nauczyciele praca w grupach podczas lekcji pedagog; potrafi pracować zespołowo, podejmować prace na rzecz klasy i szkoły, wszyscy nauczyciele wspólne decyzje, uszanować zasady przygotowanie imprez szkolnych pedagog,, nauczyciel demokracji praca w samorządzie klasowym muzyki i plastyki; praca w Samorządzie Uczniowskim; opiekunowie samorządu unika konfliktów, zajęcia z wychowawcą umiejętnie rozwiązuje problemy zajęcia warsztatowe; pedagog, psycholog zajęcia psychoedukacyjne nauczyciel specjalista rozmowy z uczniami psycholog, pedagog zajęcia profilaktyczne nauczyciel trener umie mówić,,nie, jest asertywny zajęcia warsztatowe pedagog zajęcia z wychowawcą jest koleżeński zajęcia z wychowawcą praca w grupach podczas lekcji wszyscy nauczyciele 15

16 pomoc koleżeńska wszyscy nauczyciele zna zasady dobrego zachowania i stosuje je w zajęcia z wychowawcą życiu zajęcia edukacyjne pedagog imprezy szkolne; wszyscy nauczyciele wycieczki, wyjazdy do kin, teatrów 6.UCZEŃ JAKO CZŁONEK RODZINY Cel (standard) Sposób realizacji Odpowiedzialni Uczeń: zajęcia z wychowacą ma poczucie przynależności do własnej zajęcia edukacyjne nauczyciele rodziny i jest dumny z bycia jej członkiem rozumie jak istotna jest rola rodziny imprezy okolicznościowe i poszczególnych jej członków w życiu kultywowanie tradycji narodowej pedagog, psycholog każdego człowieka związanej z obchodzeniem świąt nauczyciele rodzinnych oraz Dniem Matki, Dniem Ojca, Dniem Babci, Dniem Dziadka, itp. 16

17 dysponuje wiedzą na temat własnej rodziny zajęcia edukacyjne imprezy klasowe imprezy szkolne wszyscy nauczyciele 7. UCZEŃ FUNKCJONUJĄCY WE WSPÓŁCZESNOŚCI Cel (standard) Sposób realizacji Odpowiedzialni Uczeń: zajęcia edukacyjne wszyscy nauczyciele zdobywa podstawowe wiadomości lekcje biblioteczne; nauczyciel bibliotekarz i umiejętności, jest ciekawy świata wycieczki; wszyscy nauczyciele koła przedmiotowe; kółka zainteresowań; korzystanie z edukacyjnych programów komputerowych korzystanie z Internetu potrafi korzystać z różnych źródeł korzystanie z księgozbioru szkolnego wszyscy nauczyciele informacji; korzystanie z Internetu jako źródła bibliotekarz zdobywania informacji wszyscy nauczyciele, nauczyciel zajęć komputerowych 17

18 wykorzystuje zdobytą wiedzę w praktyce udział w konkursach szkolnych i pozaszkolnych uczestnictwo w przygotowaniu uroczystości szkolnych pomoc koleżeńska potrafi twórczo myśleć koła zainteresowań konkursy przedmiotowe i inne współtworzenie scenariuszy imprez szkolnych potrafi się uczyć, również samodzielnie interesujące formy zajęć dydaktycznych, zajęć pozalekcyjnych, prowadzenie gazetki szkolnej; zadawanie prac domowych wszyscy nauczyciele nauczyciele wszyscy nauczyciele; nauczyciele prowadzący koła nauczyciele poszczególnych przedmiotów nauczyciele języka polskiego, nauczyciel bibliotekarz wszyscy nauczyciele nauczyciele języka polskiego; potrafi oceniać i porządkować informacje lekcje przedmiotowe wszyscy nauczyciele; rozwija swoje zainteresowania interesujące formy zajęć dydaktycznych zajęcia pozalekcyjne; koła zainteresowań korzystanie z księgozbioru szkolnego korzystanie z Internetu wszyscy nauczyciele; bibliotekarz; wszyscy nauczyciele nauczyciel zajęć komputerowych potrafi pokonać trudności związane z terapia pedagogiczna pedagog 18

19 uczeniem się terapia logopedyczna zajęcia korekcyjno-kompensacyjne, rewalidacja zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze rozwija swoje talenty koła zainteresowań konkursy organizowane w szkole i poza nią nauczyciel specjalista nauczyciel specjalista nauczyciel przedmiotu nauczyciele poszczególnych przedmiotów potrafi zachować swoją indywidualność dyskusje na lekcjach; nauczyciele poszczególnych przedmiotów; i wyrażać własne zdanie debaty uczniowskie; opiekunowie samorządu; praca w samorządzie klasowym i uczniowskim; umie korzystać z życia w sposób rozsądny, nie prelekcje na temat zagrożeń pedagog, pielęgniarka szkolna; tylko uczy się, ale też ciekawie spędza czas i uzależnień; nauczyciele poszczególnych przedmiotów; wolny (bawi się, odpoczywa) wycieczki; nauczyciele wychowania fizycznego; udział w imprezach sportowych; ; zajęcia warsztatowe; lekcje wychowawcze; dba o swój rozwój fizyczny oraz o higienę profilaktyka zdrowego trybu życia -(m.in. realizacja programu Trzymaj formę) potrafi zdrowo się odżywiać pielęgniarka szkolna klas I- III nauczyciel przyrody 19

20 lekcje wychowania fizycznego nauczyciel świetlicy sportowe zajęcia pozalekcyjne nauczyciele wychowania fizycznego udział w imprezach sportowych klas I-III Doskonali kompetencje czytelnicze akcje czytelnicze konkursy wiedzy literackiej i plastyczne wystawy spotkania autorskie realizacja projektów edukacyjnych (m.in. Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa) współpraca z Miejską Biblioteką Publiczną unika zagrożeń prelekcje na temat zagrożeń i uzależnień zajęcia z wychowawcą lekcje przyrody zajęcia warsztatowe prowadzone z grupą, rodzicami nauczyciel biblioteki nauczyciele języka polskiego pedagog szkolny psycholog, trenerzy nauczyciel przyrody klas I-VI 20

21 8. UCZEŃ ZAPRZYJAŹNIONY ZE ŚRODOWISKIEM Cel (standard) Sposób realizacji Odpowiedzialni Uczeń: udział w akcji Sprzątanie świata wszyscy nauczyciele szanuje środowisko naturalne, bierze aktywny realizacja Programu Ochrony Środowiska nauczyciel przyrody udział w akcjach i działaniach ekologicznych dla miasta Sosnowca wszyscy nauczyciele udział w obchodach Dni Ziemi wycieczki krajoznawcze wycieczki do Egzotarium w Sosnowcu dbanie o porządek wokół szkoły; zna podstawowe zasady ochrony lekcje przyrody nauczyciel przyrody środowiska i stosuje się do nich; filmy przyrodnicze klas I-III włącza się do propagowania ekologii w dyskusje na lekcjach przyrody nauczyciel przyrody najbliższym środowisku Szkolni przyrodnicy jest wrażliwy na los zwierząt lekcje przyrody lekcje przedmiotowe karmienie ptaków zbiórka karmy wszyscy nauczyciele, nauczyciel przyrody propaguje w swojej rodzinie godziny wychowawcze i najbliższym otoczeniu zdrowy tryb życia lekcje wychowania fizycznego nauczyciele wychowania fizycznego 21

22 lekcje języka polskiego nauczyciele języka polskiego nauczyciel przyrody 22

23 Klasa I CEL WYCHOWAWCZY PRZYGOTOWANIE UCZNIA DO FUNKCJONOWANIA W GRUPIE SZKOLNEJ I EFEKTYWNEGO W NIEJ DZIAŁANIA Cele operacyjne Ma poczucie przynależności do klasy i szkoły. Zadania rozpoznawanie środowiska rodzinnego- wybór Rady Rodziców wdrażanie do samorządności praca w Samorządzie Uczniowskim zapoznanie z regulaminem oraz przepisami dotyczącymi funkcjonowania szkoły przestrzeganie regulaminu klasy i zadań wynikających ze Statutu szkoły urządzanie klasy poznanie się przez zabawę: Klanza ; integracja zespołu klasowego przygotowanie dzieci do świadomego uczestnictwa w akcie pasowania na ucznia - jesteśmy pełnoprawnymi uczniami szkoły tworzenie grup zadaniowych Osoba odpowiedzialna wychowawca dyrektor wychowawca pedagog wychowawca pracownicy świetlicy, rodzice, Samorząd Uczniowski; rodzice, dyrektor, Samorząd Uczniowski; Realizacja dyżury klasowe - cały rok Rezultat podstawy ewaluacji zebrania z rodzicami, ankieta, wywiad środowiskowy wybór samorządu klasowego, współpraca z Samorządem Uczniowskim; omówienie Statutu szkoły,wewnątrzszkoln ego oceniania, regulaminu uczniowskiego, misji i wizji szkoły zawarcie kontraktu nauczyciela z uczniami gazetki, dekoracje, ukwiecenie organizowanie wspólnych imprez klasowych /andrzejki, mikołajki, wigilia klasowa, wycieczki/ wyjścia do teatru, kina; uroczyste ślubowanie klas I - kontrakt ze szkołą 23

24 pracownicy świetlicy koła zainteresowań i zajęcia pozalekcyjne; Współdziała w klasie i grupie rówieśniczej. Dostosowuje się do zasad społecznych w zakresie edukacji prozdrowotnej. uczestnictwo w uroczystościach szkolnych i środowiskowych organizowanie pomocy koleżeńskiej dla uczniów mających problemy, trudności dydaktyczne, rodzinne organizowanie imprez klasowych dbałość o osiągnięcia edukacyjne przestrzeganie zasad bezpiecznego zachowania się w szkole i poza nią (zajęcia w terenie); higiena osobista - dbałość o higienę osobistą (nawyki) i czystość otoczenia profilaktyka antynikotynowa Nie pal przy mnie, proszę ; higiena żywienia - kształtowanie nawyku racjonalnego odżywiania się Samorząd Uczniowski pedagog rodzice; pedagog dyrektor, inspektor ds.bhp, koordynator programu, pracownicy świetlicy, rodzice, policja cały rok np. udział w przygotowaniu apelu, w Sprzątaniu świata ; Dniu Chłopca, Dniu Edukacji Narodowej, Dniu Ziemi, Dniu Matki, Dniu Babci, Dniu Dziadka, Dniu Sportu, Dniu Dziecka, Dzień witaminowy; opieka nad uczniem mającym trudności w nauce i uczniem zdolnym gazetki, wystawy - realizacja programów edukacji prozdrowotnej 24

25 Klasa II CEL WYCHOWAWCZY KSZTAŁTOWANIE NAWYKÓW DOBREGO ZACHOWANIA I EFEKTYWNEJ WSPÓŁPRACY. KOMUNIKOWANIE SIĘ Z DOROSŁYMI I RÓWIEŚNIKAMI Cele operacyjne Zna normy dobrego zachowania i stosuje zwroty grzecznościowe. Zadania opracowanie kontraktu dobrego zachowania zabawy tematyczne przeprowadzane w świetlicy szkolnej zabawy i gry interakcyjne; przedstawianie tekstów literackich obrazujących pożądane formy zachowań ocena bohatera, odgrywanie scenek rodzajowych (dialogi z użyciem zwrotów grzecznościowych) Osoba odpowiedzialna wychowawca pracownicy świetlicy pedagog, pracownicy świetlicy Realizacja Wrzesień cały rok Rezultat podstawy ewaluacji plansza zwrotów grzecznościowych Czarodziejskie słowa, scenki rodzajowe prace plastyczne wycieczki tematyczne wdrażanie do opieki nad młodszymi kolegami rodzice pisemne i plastyczne prace uczniów Właściwie zachowuje się w miejscach publicznych. zapoznanie uczniów z zasadami zachowania w inst. publicznych, stwarzanie sytuacji wychowawczych poprzez organizowanie i udział w imprezach kulturalnych, m.in. spektaklach teatralnych, seansach filmowych, wystawach, w muzeach korzystanie z biblioteki szkolnej i publicznej rodzice, dyrektor bibliotekarz, rodzice dyrektor, cały rok obserwacja i ocena zachowania; analiza zachowania uczniów, wyzwalanie zachowań empatycznych 25

26 organizowanie wycieczek krajoznawczoturystycznych zachowanie w środkach komunikacji miejskiej wychowawca wychowawca Dobrze traktuje siebie i innych. umożliwienie uczniom samooceny i oceny przez grupę rówieśniczą, nauczycieli i pracowników szkoły opracowanie kontraktu klasowego zawierającego normy, postępowania (oraz przeciwdziałanie, zapobieganie) zapobiegające przemocy, agresji wychowawca samoocena, ocena grupy i nauczyciela pedagog gry i zabawy przeciwko agresji, w oparciu o istniejące programy pedagog, nauczyciel, świetlicy szkolnej organizowanie pomocy koleżeńskiej nauka poprzez współpracę z poszanowaniem praw człowieka Samorząd Uczniowski, wychowawca cały rok wspólne opracowanie Kodeksu dobrego wychowania wychowawca organizowanie imprez klasowych organizowanie zawodów międzyklasowych wewnątrzszkolne konkursy rodzice; Samorząd Uczniowski, dyrektor; Przyjmuje różne role w grupie i czuje się za nie odpowiedzialny. organizowanie dyżurów w klasach gromadzenie finansów klasowych samorząd klasowy cały rok analiza pełnionych dyżurów 26

27 wdrażanie do samorządności wybór samorządu klasowego współpraca samorządu klasowego z samorządem uczniowskim sporządzenie gazetki klasowej dyżury; dbałość o salę lekcyjną powołanie i działalność kół zainteresowań plastycznego, muzycznego, teatralnego, tanecznego przygotowanie uroczystości szkolnych i klasowych; rozwiązywanie konfliktów rówieśniczych i konfliktów pokoleń oraz zapoznanie z ich przejawami i przyczynami negocjacje i mediacje pedagog; pracownicy świetlicy rodzice nauczyciele wychowawca pedagog wrzesień cały rok analiza pracy, organizacja imprez szkolnych, klasowych prace plastycznekonkursy - prezentacja na różnych uroczystościach, imprezach międzyszkolnych edukacja prozdrowotna spotkania z pielęgniarką kształtowanie postaw proekologicznych, np. Dni Ziemi, happening ochrona jerzyka pielęgniarka szkolna rodzice obserwacja, analiza zachowań. pomniki przyrody walory przyrodnicze swojego miasta - wycieczka 27

28 Klasa III CEL WYCHOWAWCZY UMACNIANIE WIARY WE WŁASNE MOŻLIWOŚCI I WSKAZYWANIE ZACHOWAŃ W TRUDNYCH SYTUACJACH Cele operacyjne Zna swoje prawa i obowiązki. Zadania wybory do Samorządu Uczniowskiego prezentacja kandydatów omówienie praw i obowiązków ucznia spotkania z zespołem wychowawczym, spotkanie z pedagogiem, spotkanie z członkami Samorządu Uczniowskiego opracowanie planu pracy Samorządu giełda pomysłów, ustalenie zadań, przydział obowiązków, prezentacja planu na apelu klas I III poznanie Konwencji Praw Dziecka a) zapoznanie dzieci i dorosłych z prawami dziecka różne formy ekspresji: - teatralna przedstawienia - plastyczna plakaty, gazetka ścienna - muzyczna piosenki tematyczne - słowna audycja radiowa b) prawidłowe ocenianie sytuacji gry dramatyczne umożliwiające rozróżnianie dobra i zła w życiu codziennym c) trenowanie umiejętności reagowania w różnych sytuacjach - symulacja ról zgodnie z ich realizacją w prawdziwym świecie Osoba odpowiedzialna wychowawca pedagog; pedagog; wychowawca pedagog; pedagog rodzice dyrektor, pedagog Realizacja wrzesień/ październik Rezultat podstawy ewaluacji ankieta, rozmowy z dyrektorem prezentacja planu na apelu klas I III odniesienie do zachowań uczniów relacje między rówieśnikami sondaż wśród uczniów, nauczycieli, rodziców dotyczący respektowania praw dziecka w środowisku lokalnym 28

29 Odróżnia dobro od zła i reaguje prawidłowo w sytuacjach konfliktowych. rozwiązywanie trudnych sytuacji na forum klasy, zespołu; gry i zabawy uczące dzieci, jak radzić sobie ze złością, jak kontrolować iją i wyrażać w sposób możliwy do zaakceptowania przez otoczenie bez agresji pedagog; wychowawca pedagog, pracownicy świetlicy zajęcia wg programu Spójrz inaczej na agresję analiza zachowań; analiza zachowań uroczystości klasowe i szkolne dostarczanie wiedzy na temat lepszego radzenia sobie w sytuacjach trudnych, bez nadmiernego napięcia, rozumienie siebie, współżycie z innymi rodzice obserwacja Zna i stosuje zasady zdrowego stylu życia. promocja zdrowia i zdrowego stylu życia przestrzeganie zasad higieny osobistej i czystości otoczenia - spotkanie z pielęgniarką, profilaktyka uzależnień wykonanie plakatu kształtowanie nawyku racjonalnego odżywiania się - drugie śniadania w klasie realizacja programu edukacyjnego dotyczącego profilaktyki zdrowego trybu życia przeciwdziałanie nadużyciom powstałym w związku z rozwojem i użytkowaniem multimedialnym pielęgniarka, pedagog, rodzice; Program profilaktyczny Szkoła promująca zdrowie. Zdrowo jem, więcej wiem, kontrola ze strony rodziców. analiza zachowań stosowanie zasad w praktyce analiza zachowań informacje od uczniów i rodziców Dostrzega swoje mocne i słabe strony. gry i zabawy interakcyjne komunikacja ciała ocena innych i samoocena na forum klasy ekspresja twórcza udział w konkursach uroczystościach pedagog Samorząd Uczniowski cały rok obserwacja; analiza zachowań; analiza wytworów prac uczniów 29

30 Potrafi zaprezentować siebie w grupie rówieśniczej i szkolnej. Zwraca się do właściwych osób ze swoimi potrzebami i problemami. udział w uroczystościach klasowych i szkolnych apele, akademie, imprezy kulturalne, konkursy udział w pracach kółek zainteresowań i organizacjach; udział w programie Bezpieczna i przyjazna szkoła czynne uczestnictwo w programach profilaktycznych dla klas młodszych.- wg planu i programu wychowawczego klasy gry i zabawy psychoedukacyjne wg programów spotkanie z Samorządem Uczniowskim, zespołem wychowawczym, dyrektorem, władzami lokalnymi wychowawca opiekunowie kół i organizacji pedagog, wydział zdrowia; pedagog; pedagog; dyrektor, pedagog, nauczyciele, władze lokalne obserwacja; analiza wytworów prac uczniów analiza zachowań obserwacje 30

31 Klasa IV CEL WYCHOWAWCZY STWARZANIE WARUNKÓW DO SKUTECZNEGO KOMUNIKOWANIA SIĘ W RÓŻNYCH SYTUACJACH I WSKAZYWANIE SPOSOBÓW PRZEZWYCIĘŻANIA STRESÓW Cele operacyjne Zna i stosuje zasady aktywnego słuchania. Zadania Osoba odpowiedzialna wzajemne, bliższe poznanie członków zespołu klasowego- ćwiczenia służące bliższemu poznaniu: pedagog, rodzice, baza danych; Samorząd aktywne poznanie innych; Uczniowski, rodzice, pedagog, znak zodiaku; nauczyciele zajęć podobieństwa i różnice; edukacyjnych odczytywanie (rozpoznawanie uczuć); zajęcia integracyjne wg programów; godziny do dyspozycji, zabawy, wspólne imprezy: andrzejki, mikołajki, zabawa karnawałowa, imieniny, urodziny, wyjścia klasowe: do kina, teatru, muzeum; wycieczki turystyczno-krajoznawcze; Realizacja cały rok Rezultat podstawy ewaluacji obserwacja ankieta kontrakt klasowy kształcenie umiejętności aktywnego słuchania: zajęcia z wychowawcą, język polski, historia i społeczeństwo, przyroda, plastyka, muzyka; odgrywanie scenek teatralnych, dramy ćwiczenia doskonalące koncentrację uwagi ćwiczenia rysunkowe ćwiczenia liczbowe techniki ułatwiające aktywne słuchanie parafraza psycholog, pedagog, wychowawca i uczniowie, pracownicy świetlicy, nauczyciel biblioteki testy, sprawdziany rozumienia tekstów mówionych nauczyciele, samokontrola ucznia 31

32 odzwierciedlanie uczuć; ćwiczenia rozwijające uważne słuchanie praca w grupach zasady aktywnego słuchania wspólne wypracowanie zasad, opracowanie plansz - warsztaty psychologiczne - trening umiejętności prospołecznych dyskusje i pogadanki (uczestnictwo w grupie, komunikacja z rówieśnikami i dorosłymi) wychowawca obserwacja i analiza zachowań Próbuje być asertywny. zasady komunikacji i przyczyny zakłóceń zabawy typu Głuchy telefon analiza przyczyn błędów w odbiorze komunikatu i sposobu ich uniknięcia warsztaty z zakresu komunikacji komunikacja typu: ja, parafraza, informacja zwrotna poznajemy sposoby odczytywania mowy ciała ćwiczenia typu: co mówi ta twarz doskonalenie cech asertywnych zachowań: ankieta Czy jestem asertywny? ; ćwiczenia warsztaty Wzrastam w mądrości ; uświadomienie własnych praw asertywnych: mam prawo do..., to nie przeszkadza; ćwiczenia asertywnego zachowania: pozwól mi skończyć; asertywny uczeń; kiedy mówić Nie nauczyciele świetlicy, nauczyciel prowadzący zajęcia edukacyjne pedagog, nauczyciele uczący, rodzice, uczniowie cały rok rozmowy z uczniami: nauczyciele, rodzice obserwacja i analiza zachowań, ankiety ewaluacyjne, badania sondażowe 32

33 Planuje dzień pracy, właściwie ustala czas pracy na naukę i odpoczynek. Nie, dziękuję jak mówić: Ne prezentacje sytuacji domowych, szkolnych pomagające odegrać role asertywne wycieczki - planowanie, realizacja zajęć pozalekcyjnych troska o osiągnięcia edukacyjne opieka nad uczniami z trudnościami w nauce: zorganizowanie pomocy koleżeńskiej dla uczniów słabych, systematyczne kontakty z rodzicami, kierowanie na badania psychologiczno-pedagogiczne, zachęcanie uczniów do korzystania z zajęć wyrównawczych, współpraca z innymi nauczycielami w zakresie egzekwowania niezbędnego minimum wiadomości, umiejętności, różnicowanie prac domowych i klasowych praca z uczniami zdolnymi: oferowanie pracy w kołach zainteresowań, zachęcanie do pomocy w nauce uczniom słabym, zapraszanie do redagowania gazetki szkolnej, różnicowanie prac klasowych, umożliwienie udziału w konkursach przedmiotowych oraz dostępu do czasopism i książek osiągnięcia szkolne w kontekście praw człowieka wychowanie komunikacyjne życie towarzyskie i kulturalne kultura życia społecznego: wspólne uczestnictwo w uroczystościach szkolnych, organizacja imprez Wychowawca, rodzice, pedagog, nauczyciele świetlicy, nauczyciel bibliotekarz, rodzice, uczniowie cały rok osiągnięcia edukacyjne śródroczne i końcowo roczne; udział w konkursach wiedzy, przestrzeganie zasad ruchu drogowego., zdobycie karty rowerowej analiza osiągnięć 33

34 klasowych, organizacja wycieczek i wyjść klasowych do teatru, kina, na wystawy techniki przyśpieszonego uczenia się w klasie jak skuteczniej, łatwiej i szybciej się uczyć poznawanie technik pomocnych w uczeniu się pedagog psycholog 34

35 Klasa V CEL WYCHOWAWCZY ROZWIJANIE UMIEJĘTNOŚCI DOSTRZEGANIA, DEFINIOWANIA I ROZWIĄZYWANIA RÓŻNYCH PROBLEMÓW Cele operacyjne Dokonuje samokontroli, samooceny, wyciąga wnioski. Zadania uświadomienie uczniom konieczności dokonywania samokontroli: wypracowanie regulaminu klasowego - zawieranie kontraktu; ćwiczenia mające na celu planowanie własnej organizacji dnia; dyskusje; praca w grupach; wspólne wypracowanie i ustalenie czynników utrudniających i ułatwiających osiągnięcie celu ćwiczenia w dokonywaniu samokontroli, wprowadzanie korekty w planie dnia Osoba odpowiedzialna pedagog, nauczyciel świetlicy, nauczyciele przedmiotów pedagog Realizacja cały rok zgodnie z kalendarzem szkolnym Rezultat podstawy ewaluacji analiza zachowań; obserwacja; stwarzanie sytuacji do obserwacji oraz samooceny swoich zachowań i próby wyciągania wniosków: gry dydaktyczne odzwierciedlające uczucia każdego dziecka w danej sytuacji; naśladowanie rzeczywistości ukazującej zachowania własne i innych w autentycznych sytuacjach np. Co ja z tobą zrobię, Jaki / jaka jestem?; przeprowadzenie wywiadów z osobami ważnymi, rodzicami, krewnymi, przyjaciółmi, ulubionym nauczycielem, dyrektorem pedagog, nauczyciel świetlicy, samorząd klasowy według kalendarza pracy wychowawczej w miarę potrzeb wyniki konkursów, analiza prac uczniów 35

36 sporządzanie mapy mentalnej Ja z zaznaczeniem swoich mocnych stron oraz słabych, nad którymi trzeba popracować uczeń o jakim się marzy symulacje autoprezentacji czyli przedstawienie siebie w formie słownej i pisemnej ze szczególnym uwzględnieniem zalet Zauważa problemy, nazywa je i podejmuje próby rozwiązania. rozwiązywanie konfliktów - czym są konflikty, jak je rozwiązać, sytuacje konfliktowe w klasie - próby rozwiązywania w oparciu o przestrzeganie praw człowieka rodzice, pedagog; analiza prac uczniów współpraca i rywalizacja wartość współpracy, uczucia związane z rywalizacją osiągnięcia edukacyjne, prace na rzecz klasy zagospodarowanie sali, aktualizacja gazetek ściennych i innej dekoracji sali, dbałość o salę - estetyka i porządek wychowawca cały rok według kalendarze szkolnego analiza wpływów i zależności style kierowania, przewodzenie w grupie - wybór samorządu klasowego, liderów do prowadzenia negocjacji 36

37 Dostrzega skutki swoich działań i modyfikuje je w zależności od potrzeb. udział w uroczystościach szkolnych i środowiskowych: uroczyste rozpoczęcie roku szkolnego rocznica wybuchu drugiej wojny światowej akcja Sprzątanie świata Dzień Chłopca Dzień Edukacji Narodowej Święto Odzyskania Niepodległości andrzejki jasełka Wigilia klasowa walentynki Dzień Kobiet powitanie wiosny Dzień Ziemi Rocznica Uchwalenia Konstytucji 3 Maja Święto Sportu i Dzień Dziecka zakończenie roku szkolnego rodzice, dyrektor, Samorząd Uczniowski, nauczyciele, pedagog, nauczyciel świetlicy cały rok według kalendarze szkolnego aktywne uczestnictwo, obserwacja, analiza zachowań realizacja programu Spójrz inaczej na agresję, Bezpieczna i przyjazna szkoła radzenie sobie ze stresem- warsztaty pedagog, Samorząd Uczniowski ankieta, badania sondażowe, analiza zachowań kształtowanie umiejętności poczucia własnej wartości: Wzrastam w mądrości 37

38 Rozwija w sobie dociekliwość poznawczą. kształtowanie postaw społeczno-moralnyc i patriotycznych - rozwijanie szacunku do tradycji, symboli narodowych i regionalnych; nauczyciel uczący analiza zachowań edukacja prozdrowotna profilaktyka uzależnień, środowisko uzależniające, środowisko multimedialne, higiena w okresie dojrzewania, zdrowy styl życia realizacja programu edukacyjnego Trzymaj formę ; pielęgniarka szkolna, pedagog nauczyciele uczący nauczyciel przyrody, nauczyciele uczący, zebrania, konsultacje z rodzicami, wytwory prac dzieci, udział w konkursach przedmiotowych kształtowanie postaw proekologicznych: czynny udział w akcji Sprzątanie świata udział w organizacji obchodów Dni Ziemi zbieranie surowców wtórnych, zużytych baterii poznawanie pomników przyrody i walorów przyrodniczych swojego miasta wychowanie komunikacyjne troska o osiągnięcia edukacyjne systematyczne kontakty z rodzicami udział w pracach kółek zainteresowań, organizacjach Samorząd Uczniowski nauczyciele uczący, nauczyciele zajęć technicznych, wychowania fizycznego, nauczyciele uczący cały rok według kalendarze szkolnego wyniki akcji proekologicznej 38

39 Klasa VI CEL WYCHOWAWCZY INSPIROWANIE DO ODPOWIEDZIALNEGO POSZUKIWANIA WAŻNYCH WARTOŚCI ORAZ WSKAZANIE CELÓW ŻYCIOWYCH Cele operacyjne Rozpoznaje wartości moralne, dokonuje właściwych wyborów. Zadania ustalenie hierarchii wartości Burza mózgów, gry dydaktyczne pokazujące cechy osobowe wewnątrzklasowy kodeks zachowań sporządzony na bazie preferowanych wartości i ocen moralnych analiza zachowań na podstawie ustalonych praw; Osoba odpowiedzialna pedagog; Realizacja wrzesień Rezultat podstawy ewaluacji zabawa w sąd osąd postaci literackiej, kodeks zachowania i jego przestrzeganie Próbuje krytycznie ocenić dostrzegane postawy i zachowania. Potrafi zaprezentować się pozytywnie. prezentacje wzorów osobowych, literackich, historycznych, naukowych, współczesnych: wygłaszanie referatów; chęć poznawania świata; dyskusja; próby wcielania się w omawiane postacie; przykłady moralnego i niemoralnego zacho- nauczyciele języka polskiego, historii, pedagog wania; stwarzanie możliwości do obserwacji zachowań uczniów w różnych sytuacjach: gry dramatyczne pokazujące formy zachowań i uczuć charakterystyczne dla każdego dziecka w danej sytuacji ćwiczenia metodami aktywizującymi: idealny autoportret, przymiotniki, ja jako uczeń, przemiany, i ja mogę zostać Napoleonem, nie dolewaj do pełnego dzbana, naśladowanie rzeczywistości ukazującej zachowania własne i innych w autenwychowawca nauczyciele języka polskiego, historii; według planowanych zadań cały rok wykorzystanie poznanych umiejętności w życiu codziennym ankieta dla uczniów, techniki socjometryczne Z. Moreno Zgadnij kto 39

40 Rozwija swoje mocne strony i pracuje nad słabymi. tycznych sytuacjach stwarzanie sytuacji, w której uczeń może zaprezentować się pozytywnie: przygotowanie sesji reklamowej autoprezentacji na wybory do Samorządu Uczniowskiego, klasowego, kół zainteresowań, rozgrywek sportowych, konkursów symulacje autoprezentacji, czyli przedstawienie siebie w formie słownej lub plastycznej ze szczególnym uwzględnieniem mocnych stron powierzanie funkcji i zadań w grupie na miarę możliwości wykorzystanie procedur postępowania w różnych sytuacjach wychowawczych; wykorzystanie inicjatyw uczniowskich na forum szkoły: konkursy, wystawy, olimpiady stwarzanie sytuacji zmuszających do dokonania prawidłowych wyborów i kształtowanie krytycyzmu wobec siebie i własnego środowiska: samoocena ankieta jaki jestem - wywiady z osobami ważnymi sporządzenie mapy mentalnej Ja z zaznaczeniem mocnych stron charakteru oraz tych, nad którymi należy pracować nauczyciel uczący, pracownicy świetlicy Samorząd Uczniowski pedagog, nauczyciele uczący według kalendarza pracy wychowawczej wyniki wyborów do Samorządu Uczniowskiego, samorządu klasowego według kalendarza pracy wychowawczej osiągnięcia w konkursach, zawodach sportowych konkursy literackie, plastyczne, debaty uczniowskie, dyskusje 40

41 Określa własne cele życiowe i dąży do ich osiągnięcia. praca indywidualna i grupowa programy profilaktyczne: Spójrz inaczej na agresję Sobą być dobrze żyć : ustalenie hierarchii celów życiowych: określamy cele, jak osiągnąć cele, moje najważniejsze cele, prosto do celu; edukacja europejska - określanie pozycji Polski w Unii Europejskiej kształtowanie postaw społeczno-moralnych i patriotycznych wycieczki pedagog nauczyciel historii oraz nauczyciele uczący, rodzice, według kalendarza pracy wychowawczej analiza zachowań dzień Europa w szkole analiza zachowań praca nad osiągnięciami edukacyjnymi w kontekście przestrzegania praw człowieka zdrowa rywalizacja wychowanie prozdrowotne - bezpieczeństwo, uzależnienie, higiena żywienia, higiena okresu dojrzewania rodzice pielęgniarka obserwacja, testy, sprawdziany programy profilaktyczne 41

42 Odróżnia dobro od zła i reaguje prawidłowo w sytuacjach konfliktowych. rozwiązywanie trudnych sytuacji na forum klasy, zespołu gry i zabawy uczące dzieci, jak radzić sobie ze złością,, jak kontrolować ją i wyrażać w sposób możliwy do zaakceptowania przez otoczenie bez agresji pedagog pedagog nauczyciel świetlicy według kalendarza pracy wychowawczej analiza zachowań analiza zachowań uroczystości klasowe i szkolne-dostarczanie wiedzy na temat lepszego radzenia sobie w sytuacjach trudnych, bez nadmiernego napięcia, rozumienie siebie, współżycie z innymi wychowawca; rodzice obserwacja Zna i stosuje zasady zdrowego stylu życia. promocja zdrowia i zdrowego stylu życia przestrzeganie zasad higieny osobistej i czystości otoczenia spotkanie z pielęgniarką, profilaktyka uzależnień wykonanie plakatu kształtowanie nawyku racjonalnego odżywiania się drugie śniadanie w klasie ; pielęgniarka ; nauczyciele według kalendarza pracy wychowawczej analiza zachowań stosowanie zasad w praktyce analiza zachowań ; 42

43 Dostrzega swoje mocne i słabe strony. gry i zabawy interakcyjne-komunikacja ciała, zaufanie samoocena na forum klasy wychowawca pedagog; wychowawca cały rok obserwacja analiza zachowań analiza prac uczniów. ekspresja twórcza udział w konkursach, olimpiadach i uroczystościach Samorząd Uczniowski; Potrafi zaprezentować siebie w grupie rówieśniczej i szkolnej. udział w uroczystościach klasowych i szkolnych apele, akademie, imprezy kulturalne, konkursy udział w pracach kółek zainteresowań i organizacjach wychowawca; opiekunowie i organizacji kół według kalendarza szkolnego obserwacja analiza wytworów prac uczniów Zwraca się do właściwych osób ze swoimi potrzebami i problemami. udział w programie Bezpieczna i przyjazna szkoła czynne uczestnictwo w programach profilaktycznych dla klas młodszych wg planu gry i zabawy psychoedukacyjne wg programów spotkanie z Samorządem Uczniowskim, Zespołem Wychowawczym, dyrektorem, władzami lokalnymi pedagog; wychowawca wydział zdrowia cały rok analiza zachowań obserwacja 43