ASYMETRIA WPŁYWU CENOWYCH SZOKÓW NAFTOWYCH NA PRODUKCJĘ ORAZ INFLACJĘ WYBRANYCH KRAJÓW UNII EUROPEJSKIEJ 1

Transkrypt

1 METODY ILOŚCIOWE W BADANIACH EKONOMICZNYCH Tom XV/3, 24, sr ASYMETRIA WPŁYWU CENOWYCH SZOKÓW NAFTOWYCH NA PRODUKCJĘ ORAZ INFLACJĘ WYBRANYCH KRAJÓW UNII EUROPEJSKIEJ Andrze Geise Kaedra Ekonomerii i Saysyki, Uniwersye Mikołaa Kopernika a.geise@dokoran.umk.pl Sreszczenie: W pracy podęo ema relaci między poziomem cen ropy nafowe a akywnością ekonomiczną wybranych gospodarek Unii Europeskie. Badano różnice we wpływie szoków nafowych na poziom produkci i inflaci w gospodarkach Franci, Niemiec, Holandii, Wielkie Bryanii, Unii Europeskie, Polski, Czechach i Węgier. Weryfikaci poddano nasępuącą hipoezę badawczą: Ceny ropy nafowe charakeryzuą się asymerycznym wpływem na poziom produkci oraz inflaci w gospodarkach UE. Do weryfikaca hipoezy wykorzysano ekonomeryczne meody analizy szeregów czasowych. Słowa kluczowe: produkca, inflaca, ceny ropy nafowe, ARDL, Unia Europeska, szoki cenowe, analiza odpowiedzi impulsowych WSTĘP Ropa nafowa od końca XIX wieku zyskiwała na znaczeniu, obecnie es naważnieszym surowcem sraegicznym, kóry decydue o wielu aspekach poliyki i gospodarki świaowe. Dosępność ropy nafowe, ak i poziom e cen na rynkach świaowych maą ogromny wpływ na syuacę gospodarczą wielu pańsw. Rosnące znaczenie ropy wynikało przede wszyskim z licznych zasosowań surowca oraz zale echnologicznych, kóre obemuą m.in. wysoką warość opałową, brak sałych i ciekłych odpadów po spalaniu, możliwość prakycznego wykorzysania wszyskich produków orzymanych w wyniku procesu rafinaci. Ekonomiczne znaczenie szoków nafowych badane, i opisywane es w wielu Praca sfinansowana z granu badawczego Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania UMK o numerze 844-E. Gran realizowany w okresie od V do X 24 roku.

2 54 Andrze Geise arykułach. Szczególnie duży wpływ na rozwó gospodarczy miały pierwszy (973-74) oraz drugi (979-98) szok nafowy wywołane przez ówczesną syuacę geopoliyczną świaa oraz dynamiczny wzros cen ropy. Po doświadczeniach kryzysu nafowego gospodarki imporuące surowiec podemowały działania maące na celu zmnieszenie podaności na flukuace cenowe ropy. W pracy podęo ema relaci między poziomem cen ropy nafowe a akywnością ekonomiczną wybranych gospodarek Unii Europeskie. Badano różnice we wpływie szoków nafowych na poziom produkci i inflaci. Weryfikaci poddano nasępuące hipoezy badawcze: H : Ceny ropy nafowe charakeryzuą się asymerycznym wpływem na poziom produkci oraz inflaci w gospodarkach Unii Europeskie, H : Ceny ropy nafowe charakeryzuą się symerycznym wpływem na poziom produkci oraz inflaci w gospodarkach Unii Europeskie. Dane wykorzysane w badaniu obemuą okres od I 996 do X 23 r. oraz pochodzą z baz danych OECD i IEA. Przegląd badań empirycznych powiązań akywności gospodarcze ze zmianami cen ropy nafowe Wiele badań empirycznych doyczących analizy powiązań między szokami nafowymi a procesami makroekonomicznymi wskazue, że wzrosy w cenach ropy maą isony i negaywny wpływ na wzros gospodarczy, oraz prowadzą do wzrosu presi inflacyne w kraach imporuących surowiec 2. Hamilon [983] zidenyfikował silną zależność isnieącą pomiędzy cenami ropy nafowe a kolenymi kryzysami gospodarczymi USA w okresie po drugie wonie świaowe, co wskazue na isnienie korelaci między cenami ropy nafowe a recesą w gospodarce. W kolenych laach rozgorzała dyskusa nad fakem, czy relaca między zmianami cen ropy a wzrosem gospodarczym ma charaker związku nieliniowego. Mork [989], [994] wskazał, że wpływ wzrosów cen ropy na poziom PKB ma odmienny skuek, niż spadki cen ropy, i powierdził, że wysępue asymeria wpływu cen surowca na gospodarkę. W kolenych laach dosarczono również dowodów na o, że nie ylko isniee asymeria wpływu cen ropy na gospodarkę, ale wskazano również, że wzrosy cen ropy nafowe po długich okresach sabilizaci cen maą znacznie bardzie poważne skuki dla akywności gospodarcze, niż e, kóre sanowią zaledwie korekę w sosunku do większych spadków cen ropy w poprzednich kwarałach 3. 2 Rasche, Taom (98), Darby (982), Hamilon (983), Burbridge, Harrison (984), Gisser, Goodwin (986). 3 Lee, Ni, Rai (995), Hamilon (996), Hamilon (23), Jimenez-Rodriguez (25).

3 Asymeria wpływu cenowych szoków nafowych na produkcę 55 Modelowanie zależności przy wykorzysaniu modelu auoregresi z rozłożonymi opóźnieniami Ogólny model auoregresi z rozłożonymi opóźnieniami, ARDL(p, q, q 2,, q k) ma nasępuącą posać: k A( u) Y = B ( u) X + η () i= i 2 p 2 qi gdzie: A( u) = α u α2u... α pu, B( u) = βi + βi u βi2u... βiq u i są operaorami opóźnień. Model () można rozszerzyć poprzez dodanie wekora zmiennych deerminisycznych (rend deerminisyczny, zeroedynkowe zmienne sezonowe). Wówczas model en przymue posać: k i= i A( u) Y = B ( u) X + δ ' w + η (2) i Model w posaci () es wyściowym, ogólnym modelem od kórego rozpoczęo analizę. Model ARDL es przykładem modelowania od ogólnego do szczególnego, gdzie proces budowy dynamicznego modelu zaczyna się od rozbudowanego modelu, a kończy na modelu zredukowanym za pomocą esów saysycznych Model aki przy założeniu saconarności analizowanych procesów oraz poprawności specyfikaci opóźnień czasowych es ednocześnie zgodnym dynamicznym modelem ekonomerycznym dla procesów saconarnych [Piłaowska 23]. Empiryczne modele wpływu zmian cen ropy nafowe na produkcę przemysłową oraz inflacę w wybranych pańswach Unii Europeskie Analizę wpływu szoków nafowych na akywność gospodarczą wybranych pańsw Unii Europeskie, mierzoną zmianami poziomu produkci przemysłowe oraz indeksu cen konsumpcynych, rozpoczęo od zbadania sopnia zinegrowania rozparywanych procesów. W zależności od sopnia zinegrowania zmiennych analizowano poziomy procesów bądź przyrosy procesów. i

4 56 Andrze Geise Tabela. Wyniki esu ADF pierwiaska ednoskowego w badanych procesach ekonomicznych Tes ADF FR DE NL UK UE HU CZ PL -,259-3,35 -,736 -,496-2,355,398 -,383 -,459 C (,648) (,5) (,834) (,888) (,56) (,983) (,59) (,553) IPP C + -,573 -,39 -,774 -,222 -,98 -,84 -,333 -,372 (,8) (,935) (,74) (,922) (,926) (,696) (,877) (,866) -,77-9,474 -,59-6,3-4,856 -,2-7,654-8,549 IPP C (,) (,) (,) (,) (,) (,) (,) (,) -5,564-4,964-6,586-7,534-7,29-6,65 -,4-3,979 C (,) (,) (,) (,) (,) (,) (,) (,2) CPI C + -5,652-6,688-6,59-2,72-7,878-7,336 -,43-4,849 (,) (,) (,) (,) (,) (,) (,) (,) Źródło: obliczenia własne w programie Saa3 W nawiasach podano warości prawdopodobieńswa esowego p-value, C oznacza wersę esu ADF z dryfem, naomias C + oznacza wersę esu ADF z rendem Indeks produkci przemysłowe dla wszyskich badanych gospodarek okazał się być procesem niesaconarnym, zinegrowanym w sopniu pierwszym. W związku z powyższym w dalsze części pracy posłużono się różnicami logarymów warości indeksu produkci. Sopa inflaci w kraach uwzględnionych w badaniu es saconarna. Pozwala o zasosować poziomy sopy inflaci w dalszym badaniu. Wykorzysuąc auoregresyne modele z rozłożonymi opóźnieniami (ARDL) zosała zbadana asymeria wpływu zmian cen ropy nafowe w wybranych pańswach Unii Europeskie na poziom produkci przemysłowe oraz inflaci. Modele dla produkci oraz inflaci przyęły nasępuące posaci: k n m + Bren+ Bren IPP = α + αi IPP i + γ O + γ O + ε (3) i= = = k n m + Bren Bren IPP = α + αi IPP i + γ NPI + γ O + ε (4) i= = = CPI CPI k n m + Bren+ Bren + αicpi i + γ O + γ O ε (5) i= = = α + = k n m + Bren = + αicpi i + γ NPI + i= = = α γ O + ε (6) Bren Wyniki oszacowań paramerów dla modeli produkci i inflaci w wybranych kraach nie zosały zaprezenowane ze względu na ograniczoną liczbę sron arykułu - pełne wyniki dosępne u auora. Empiryczne modele ARDL opisuą zależność produkci i inflaci od cen ropy nafowe. Zależność a przeawia się w isoności oszacowań paramerów modeli (3) i (4) przy poziomie isoności %. Przyrosy produkci przemysłowe zależą zarówno od bieżących przyrosów cen

5 Asymeria wpływu cenowych szoków nafowych na produkcę 57 ropy, ak również od ych sprzed dwóch okresów. W przypadku modeli dla Holandii, Węgier i Polski oszacowano paramery modeli ARDL(,), gdzie uwzględniono pierwsze opóźnienia zmiennych obaśniaących. W przypadku modeli empirycznych produkci dla grupy kraów UE, gdzie zmiennymi obaśniaącymi są opóźnione przyrosy produkci przemysłowe, warości wskaźnika cen NPI 4 oraz uemne różnice logarymów cen ropy Bren, wskazać należy, że nadalsze isone opóźnienie sięga drugiego rzędu. Wyraźnie można ua zaobserwować zawisko lepkości cen. Wpływ nafowego szoku cenowego na przyrosy produkci przemysłowe w wybranych pańswach Unii Europeskie poawia się sopniowo i dopełnia mechanizm ransmisi szoku. Empiryczne modele inflaci w wybranych gospodarkach opisuą zależność między poziomem inflaci a dodanimi i uemnymi przyrosami logarymów cen ropy nafowe, ak ak miało o miesce w przypadku modeli produkci. Dla badanych kraów dopasowano modele ARDL(2,2). Tesy przyczynowości w sensie Grangera przeprowadzone dla 8 gospodarek wskazuą, iż wzrosowe szoki nafowe mierzone dodanimi przyrosami cen ropy nafowe Bren są G-przyczyną dla poziomu inflaci ylko dla 4 gospodarek: Franci, Holandii, Węgier oraz Polski. Tesy przyczynowości dla produkci we wszyskich gospodarkach wskazuą na brak podsaw do odrzucenia hipoezy, kóra zakłada, że wzrosowe szoki nafowe nie są G-przyczyną dla przyrosów produkci. Silny wpływ na analizowane gospodarki maą spadkowe szoki nafowe mierzone uemnymi przyrosami cen ropy nafowe Bren. Na podsawie esów przyczynowości można swierdzić, że spadki świaowych cen ropy nafowe są G-przyczyną zarówno dla wielkości produkci przemysłowe ak i inflaci. Nasłabsze wyniki w esowaniu przyczynowości orzymano w modelach z NPI (por. ab. 2). 4 Ne Oil Price Increase (NPI), miara zaproponowana prze J.D. Hamilona (996), kóry wskazue, że nie wszyskie wzrosy cen ropy nafowe maą wpływ na zachowania uczesników rynku, decyze gospodarsw domowych oraz przedsiębiorsw. Realne ceny ropy nafowe poddano nasępuące ransformaci: Bren Bren Bren Bren NPI = max[,(ln( Oil ) ln(max( Oil,..., Oil 2 )))] Zasosowanie przekszałcenia pozwala ocenić wpływ neo wzrosów cen ropy nafowe na poziom produkci przemysłowe oraz poziom inflaci w UE.

6 58 Andrze Geise Tabela 2. Wyniki esu przyczynowości w sensie Grangera es Walda Hipoeza zerowa O Bren+ ( ) IPP O Bren+ ( ) CPI O Bren- ( ) IPP O Bren- ( ) CPI NPI Bren ( ) IPP NPI Bren ( ) CPI FR DE NL UK UE CZ HU PL,69 (,348) 6,524 (,3) 8,2779 (,) 3,2937 (,),57 (,984) 2,6972 (,69),728 (,487),8589 (,58) 33,979 (,) 4,239 (,6),77 (,925),22 (,998),8994 (,48) 3,62 (,44) 9,7662 (,) 2,332 (,34),75 (,332),5957 (,552) Źródło: obliczenia własne w programie Saa3,658 (,34),6424 (,96) 8,4922 (,) 4,259 (,),523 (,858),8226 (,44),5663 (,569),3823 (,253) 2,34 (,) 5,4449 (,5),4265 (,653),8294 (,438),4252 (,243),477 (,62) 7,272 (,),7774 (,46),7782 (,46),825 (,445),5959 (,552) 2,3639 (,97) 8,635 (,) 4,9766 (,8),3529 (,73) 2,368 (,),949 (,392) 5,328 (,6),728 (,8) 3,34 (,39),2799 (,756) 3,8553 (,23) W nawiasach podano warości prawdopodobieńswa esowego p-value, odrzucenie hipoezy zerowe przy poziomie isoności % zaznaczono pogrubioną czcionką, ( ) - oznacza: ~nie es G-przyczyną~. Badanie asymerii reakci produkci przemysłowe oraz inflaci na szoki nafowe wskazue, że zarówno siła ak i kierunek wpływu szoku nafowego zależne są od przyęe definici szoku. Wyniki badania asymerii dla wybranych gospodarek zaprezenowano w abeli 3. Tabela 3. Asymeria wpływu szoków cenowych na przyrosy produkci oraz sopę inflaci Asymeria wpływu FR DE NL UK UE CZ HU PL Model produkci opisany wg wzoru (3) Σγ + -,382 -,47 -,73 -,267 -,89 -,352 -,595 -,458 Σγ -,2,62,486,587,537,576,427,592 Model produkci opisany wg wzoru (4) Σγ + -,593 -,499 -,426 -,277 -,24 -,42 -,42 -,2 Σγ -,23,547,54,548,53,455,34,473 Model inflaci opisany wg wzoru (5) Σγ +,36, -,36,4,3 -,34 -,56,6 Σγ -,8,46,42,96,73,66,75 -,2 Model inflaci opisany wg wzoru (6) Σγ +,69,38,8,37,3,38 -,2,62 Σγ -,83,42,26,7,4,73,54 -,6 Źródło: obliczenia własne w programie Saa3

7 Asymeria wpływu cenowych szoków nafowych na produkcę 59 Dla wybranych kraów UE zaobserwowano asymerię wpływu szoków nafowych na przyrosy produkci przemysłowe. Naomias w przypadku inflaci asymeria a nie es aż ak widoczna. Zdefiniowanie szoku nafowego ako dodanich przyrosów w poziomie cen ropy nafowe Bren dae w wyniku mnieszą reakce produkci na szok niż w przypadku zdefiniowania szoku nafowego ako wzrosu neo poziomu cen ropy. Badane krae w podobny sposób reaguą na wzrosy cen ropy nafowe (Σγ + przymue warości z przedziału -,595 dla Węgier do -,73 dla Holandii). Asymeria a uwidacznia się w przypadku wpływu na gospodarkę spadków świaowych cen ropy nafowe. Gospodarki Franci, Niemiec oraz Węgier w większym sopniu reaguą na spadki świaowych cen ropy niż pozosałe gospodarki, gdzie wpływ en wynosi odpowiednio:,2;,62 oraz,427. Zesawiaąc modele produkci przemysłowe w zależności od świaowych cen ropy nafowe można swierdzić, że isniee rozbieżność we wpływie wzrosowych ak i spadkowych szoków nafowych, a akże isniee asymeria reakci między analizowanymi gospodarkami, kóre worzą wspólnie z innymi pańswami Unię Europeską. Badanie inflaci w wybranych kraach UE z kolei wskazue na znacznie mnieszą rozbieżność w reakci sopy inflaci na szoki nafowe. Asymeria reakci sopy inflaci na wzrosowe ak i spadkowe szoki nafowe es nieisona saysycznie. W związku z ym w przypadku modeli inflaci dla badane grupy kraów można wskazać na isnienie symeryczne reakci sopy inflaci na szoki nafowe (por. ab. 3). Analiza odpowiedzi impulsowych produkci oraz inflaci w wybranych pańswach Unii Europeskie Asymeria bądź symeria wpływu szoków nafowych na przyrosy produkci i sopę inflaci w wybranych kraach obserwowalna es nie ylko w ocenie wielkości paramerów w analizowanych modelach, ale również w funkcach odpowiedzi przyrosów produkci, i sopy inflaci na impulsy szokowe. Reakca produkci na impulsy cenowe na świaowym rynku ropy nafowe prezenue wykres. Naomias na wykresie 2 zaprezenowano wyniki reakci inflaci na cenowe szoki nafowe. Asymeria wpływu szoków nafowych es bardzie widoczna na zaprezenowanych wykresach, gdyż obserwowalny es prognozowany wpływ zmian produkci oraz inflaci wybranych gospodarek na szok.

8 6 Andrze Geise Rysunek. Reakca indeksu produkci przemysłowe na impulsy cenowe w badanych gospodarkach O Bren+ O Bren- NPI Bren Franca, -, -,2,3,2, -, -, -,2 -,3 Niemcy,5 -,5,4,2 -,2 -, Holandia,6,4,2,2, -,,2 -,2 -,4 -, ,5,5, UK -,5 -,,,5 -,5 -, -, ,4,2,4 UE,2 -,2 -,4, -,,2 -, ,5,4,5 Czechy -,5 -,,2 -,2 -,5 -, ,,6,6 Węgry,5 -,5,4,2 -,2,4,2,,5,6 Polska,5 -,5 -,,,5,4,2 -, Źródło: obliczenia własne w programie Saa3

9 Asymeria wpływu cenowych szoków nafowych na produkcę 6 Na podsawie wykresu można swierdzić, że wzrosowy szok cenowy mierzony dodanimi przyrosami poziomu cen powodue wahania produkci w Franci, Niemczech, Wielkie Bryanii, Unii Europeskie, Czechach i Polsce. W przypadku Holandii i Węgier szok en powodue wzros produkci. Wygaszenie szoku oraz sabilizacę syuaci można zauważyć średnio po okresie. W przypadku wzrosowego szoku nafowego mierzonego wzrosem neo ceny ropy nafowe (NPI) reakca produkci w Franci, Niemczech, Holandii, Wielkie Bryanii i Czech es uemna. Obserwue się spadek poziomu produkci, a nasępnie powró do sanu równowagi, wygaszenie szoku, i sabilizacę poziomu produkci. Unia Europeska, Polska oraz Węgry reaguą począkowo lekkim spadkiem produkci a nasępnie wzrosem produkci. Po około okresach nasępue powró do sanu równowagi oraz sabilizaca poziomu produkci. Zmiana produkci w wyniku szoku cenowego mierzonego spadkami poziomu cen ropy nafowe Bren we wszyskich badanych kraach es dodania, co oznacza, że po wysaniu szoku nasępue wzros produkci, nasępnie e spadek oraz sabilizaca. Wygaszenie szoku nasępue między 9 a okresem (por. wyk. ). Rysunek 2.Reakca inflaci na impulsy cenowe w badanych gospodarkach O Bren+ O Bren- NPI Bren,2,4,2 Franca, -,,2 -,2, -, Niemcy,2 -,2,4,2 -,5 -, -,5 Holandia -,5 -, -,5,,5 -,5,2, -,,,4, UK,5 -,5,2 -,2,5,2,4,2 UE, -,,2 -,2, -,

10 62 Andrze Geise,,3,3 Czechy -,,2, -,,2, -,,2,4,5 Węgry,,2,,5,4,4,4 Polska,2 -,2,2 -,2 -,4,2 Źródło: obliczenia własne w programie Saa3 Na podsawie zbiorowego wykresu nr 2, zaobserwowano, że wzrosowy szok cenowy mierzony dodanimi przyrosami poziomu cen powodue wahania inflaci w Franci, Niemczech, Wielkie Bryanii, Unii Europeskie, Czechach i Polsce. Wygaszenie szoku nasępue po ok. -2 okresach, a poziom inflaci sabilizue się. W przypadku gospodarki Holandii szok en powodue szybki spadek inflaci, a nasępnie sabilizacę po ok. 9 okresach. Wygaszenie szoku oraz sabilizaca inflaci w przypadku gospodarki Węgier nasępue po 5 okresach, ednocześnie należy wskazać, że inflaca na Węgrzech reague silnym wzros na poawiaący się szok nafowy. W przypadku wzrosowego szoku nafowego mierzonego ako wzros neo ceny ropy nafowe (NPI) reakca inflaci we Franci, Holandii, Wielkie Bryanii, Unii Europeskie, Czechach, na Węgrzech oraz w Polsce es wzrosowa, zn., że obserwue się począkowy silny wzros inflaci do 3 okresu po wysąpieniu szoku a nasępnie równie szybki spadek inflaci. Wygaszenie szoku nasępue po ok. 9-2 okresach (w przypadku gospodarki Węgier ok. 6-7 okresów). Tylko gospodarka Niemiec reague na poawiaący się szok spadkiem poziomu inflaci od okresu po wysąpieniu szoku. Sabilizaca syuaci w e gospodarce nasępue po mnie więce 3 okresach. Reakca inflaci na szok cenowy mierzony spadkami poziomu cen ropy nafowe Bren we wszyskich badanych gospodarkach es dodania, co oznacza, że po wysaniu szoku nasępue wzros inflaci, nasępnie e spadek oraz sabilizaca. Wygaszenie szoku nasępue między 9 a okresem (por. wyk. 2).

11 Asymeria wpływu cenowych szoków nafowych na produkcę 63 PODSUMOWANIE W arykule zosały zaprezenowane wyniki badania asymerycznego wpływu szoków nafowych na produkcę przemysłową oraz inflacę w wybranych pańswach Unii Europeskie. Orzymane rezulay wskazuą, że isniee asymeryczny wpływ cen ropy nafowe na produkcę przemysłową, naomias w przypadku inflaci nie można ednoznacznie wskazać na isnienie asymerycznego wpływu wzrosowych i spadkowych szoków nafowych. Tesy przyczynowości wskazały, że zmiany zarówno w produkci przemysłowe, ak i sopie inflaci mogą zosać wywołane przede wszyskim przez spadkowe szoki cenowe. Na podsawie oszacowań paramerów modeli ARDL, można zauważyć isone saysycznie różnice we wpływie szoków cenowych na przyrosy produkci. Naomias w przypadku modeli ARDL dla sopy inflaci w wybranych kraach UE asymeria szoków cenowych nie es isona saysycznie. Analiza odpowiedzi impulsowych pozwoliła bardzie szczegółowo wykazać rozbieżność we wpływie szoków na produkce i inflacę, ak również pokazała pewne rozbieżności w reakci gospodarek na szoki. Produkca w odpowiedzi na szoki nafowe zmienia się asymerycznie we wszyskich badanych kraach. Produkca spada gdy szok nafowy ma charaker znaczącego wzrosu świaowych cen ropy nafowe, naomias wzrasa gdy szok nafowy ma charaker znaczącego spadku poziomu świaowych cen ropy. Sopa inflaci wzrasa w przypadku gdy szok nafowy ma charaker zarówno dodani ak i uemny, co sugerowałoby pewną symerię reakci sopy inflaci na szoki nafowe. Weryfikuąc posawioną w pracy hipoezę zerową, nie można ednoznacznie wskazać na brak podsaw do e odrzucenia. Wynika o z faku, że wg przeprowadzonych badań isniee isona saysycznie asymeria wpływu szoków cenowych na przyrosy produkci. Asymeria a nie zosała powierdzona w przypadku wpływu szoków na sopę inflaci. W analizowane grupie pańsw są gospodarki, kóre poprzez wysoki poziom rozwou gospodarczego, bądź zróżnicowaną poliykę energeyczną są w sanie lepie reagować na poawiaące się szoki nafowe. Tłumaczy o isnieące rozbieżności w sile i kierunku asymerii wpływu szoków w analizowanych kraach. BIBLIOGRAFIA Burbridge, J., & Harrison, A. (984) Tesing for he effecs of oil-price rises using vecor auoregressions, Inernaional Economic Review, 25(), s Darby, Michael R, (982) The Price of Oil and World Inflaion and Recession, American Economic Review, vol. 72(4), s Gisser, M., & Goodwin, T.H. (986) Crude oil and he macroeconomy: Tess of some popular noions, Journal of Money, Credi and Banking, 8(), s Hamilon J.D. (29) Causes and consequences of oil shock of 27-8, Brookings Papers on Economic Aciviy, s

12 64 Andrze Geise Hamilon J.D. (983) Oil and macroeconomy since World War II, Journal of Poliical Economy, nr. 9, s Hamilon J.D. (996) This is Wha Happend o he Oil Price-Macroeconomy Relaionship, Journal of Moneary Economics 996, nr. 38, s Hamilon J.D. (23), Wha is an Oil Shock?, Journal of Economerics, 3(2), s Hamilon J.D. (29) Undersanding crude oil prices, Energy Journal 29, nr. 3(2), s Jimenez-Rodriguez, R., Sanchez, M. (25) Oil price shocks and real GDP growh: Empirical evidence for some OECD counries, Applied Economics, 37(2). LeBlanc, M., & Chinn, D.M. (24) Do high oil prices presage inflaion? The evidence from G5 counries, Business Economics, 34, s Lee, K., Ni, S., & Rai, R.A. (995). Oil shocks and he macroeconomy: The role of price variabiliy. Energy Journal, 6(4), s Mork A.K. (989) Oil Shocks and he Macroeconomy when Prices Go Up and Down: An Exension of Hamilon s Resuls, Journal of Poliical Economy, 97(3), s Mork, A.K., Olsen, O., & Mysen, H.T. (994) Macroeconomic responses o oil price increases and decreases in seven OECD counries. Energy Journal, 5(4), s Piłaowska M. (23) Modelowanie niesaconarnych procesów ekonomicznych. Sudium Meodologiczne, Wydawnicwo UMK, Toruń. Rasche R. H., Taom J. H. (98), Energy Price Shocks, Aggregae Supply and Moneary Policy: The Theory and Inernaional Evidence, [w:] K. Brunner And A.H. Melzer (red), Supply Shocks, Incenives And Naional Wealh, Carnegie-Rocheser Conference Series on Public Policy, Vol. 4, s THE ASYMMETRY OF THE IMPACT OF OIL PRICE SHOCKS ON PRODUCTION AND INFLATION IN SELECTED EUROPEAN UNION COUNTRIES Absrac: This paper applies he auoregressive models o invesigae he impacs of an oil price change on economic aciviies in seleced EU counries. We invesigae he differences in he impac of oil shocks on he level of oupu and inflaion in France, Germany, Neherlands, Unied Kingdom, EU, Poland, Czech Republic and Hungarian. We verified research hypohesis: The impac of oil price shocks on he level of oupu and inflaion in EU economies is asymmeric. To verify he hypohesis we used economeric mehods for he analysis of ime series. Keywords: producion, inflaion, crude oil price, ARDL, European Union, oil price shocks, impulse response analysis