Agregatowy model płac w warunkach konkurencji monopsonistycznej na rynku pracy teoria i rzeczywisto gospodarcza

Transkrypt

1 Jerzy Cz. Ossowski, Agregaowy odel płac w warunkach konkurencji onopsonisycznej na rynku pracy eoria i rzeczywiso gospodarcza, III Ogólnopolska Konferencja Naukowa p. Modelowanie i prognozowanie gospodarki narodowej, Kaedra Ekonoerii, Uniwersye Gdaski, Gdask-Jelikowo, 27 V 2009 A.09. JERZY CZESŁAW OSSOWSKI Poliechnika Gdaska Wydział Zarzdzania Kaedra Nauk Ekonoicznych Zakład Ekonoerii III Ogólnopolska Konferencja Naukowa p. MODELOWANIE I PROGNOZOWANIE GOSPODARKI NARODOWEJ, Kaedra Ekonoerii, Wydział Zarzdzania, Uniwersye Gdaski, Gdask-Jelikowo, aj 2009 Agregaowy odel płac w warunkach konkurencji onopsonisycznej na rynku pracy eoria i rzeczywiso gospodarcza Wsp W pierwszej czci referau przedsawiono koncepcj funkcjonowania przedsibiorsw w warunkach konkurencji onopsonisycznej na rynkach pracy. Uznano, i kade z funkcjonujcych w gospodarce przedsibiorsw kszałuje pozio zarudnienia i płac na podsawie indywidualnych funkcji poday pracy oraz własnych oliwoci produkcyjnych. Przy ych załoeniach pozio płac w kady z przedsibiorsw kszałowany jes przez zbiór czynników indywidualnych oraz zbiór czynników wspólnych, ajcych charaker akroekonoiczny. Załoony charaker konkurencji na rynku pracy oznacza zrónicowanie poziou płac w poszczególnych przedsibiorswach i jednoczesny brak działa odweowych z ich srony. W dalszej czci eoreycznej referau przedsawiono koncepcj forułowania agregaowego odelu płac na podsawie indywidualnych odeli płac poszczególnych przedsibiorsw. Przyczynowo-skukowy odel agregaowy płac poddano epirycznej weryfikacji, wykorzysujc kwaralne dane saysyczne doyczce gospodarki Polski z la W czci kocowej referau, na podsawie oszacowanej posaci odelu płac, przeprowadzono syulacj zian poziou płac pod wpływe wyrónionych czynników.. Koncepcja funkcjonowania przedsibiorsw w warunkach konkurencji onopsonisycznej na rynkach pracy.. Indywidualna funkcja poday pracy i koszów pracy przedsibiorsw funkcjonujcych w warunkach konkurencji onopsonisycznej Prakyka gospodarcza wskazuje, e płace pracowników o zblionych kwalifikacjach zarudnionych w rónych przedsibiorswach charakeryzuj si czso duy zrónicowanie. Z drugiej srony obserwuje si, e przeciny pozio płac pracowników zarudnionych w przedsibiorswach funkcjonujcych w ych saych branach wykazuje czso znaczce zrónicowanie. W ej syuacji naley uzna, e przedsibiorswa aj swobod w zakresie usalania poziou płac i poziou zarudnienia. Swoboda a jes jednak ograniczona czynnikai kszałujcyi poda pracy z jednej srony oraz czynnikai kszałujcyi popy na prac z drugiej srony. Uprawnia nas o do przyjcia załoenia w yl kórego kade z przedsibiorsw funkcjonujcych na rynku soi przed własn indywidualn ofer podjcia w ni pracy. Ofer, ierzon liczb osób goowych podj prac dany przedsibiorswie (L), kszałuje zbiór czynników podaowych. Do najisoniejszych czynników naley zaliczy: pozio oferowanej w dany przedsibiorswie płacy (W), dodanio oddziaływujcy na poda pracy, przeciny pozio płacy w gospodarce (W ), ujenie oddziaływujcy na poda pracy, sopa bezrobocia na rynku pracy (UR), dodanio oddziaływujca na poda pracy, pozio cen dóbr konsupcyjnych (P) (inflacja), ujenie oddziaływujcy na poda pracy. Próbny przypis (Ties,9)

2 Jerzy Cz. Ossowski, Agregaowy odel płac w warunkach konkurencji onopsonisycznej na rynku pracy eoria i rzeczywiso gospodarcza, III Ogólnopolska Konferencja Naukowa p. Modelowanie i prognozowanie gospodarki narodowej, Kaedra Ekonoerii, Uniwersye Gdaski, Gdask-Jelikowo, 27 V 2009 Jeli obecnie uznay, e =,2,3,... jes nuere okresu wzajenego odniesienia ziennych, o na podsawie powyej sforułowanych załoe, indywidualn funkcj poday pracy zapiszey naspujco: L = LS(W,W,UR, P ) () ( + ) ( ) ( + ) ( ) W nawiasach znajdujcych si pod ziennyi, zaieszczono sybole wskazujce na kierunek oddziaływania wyrónionych ziennych na wielko indywidualnej poday pracy. Ponado uznano, e sopa bezrobocia oddziałuje z pewny opónienie rzdu (k) na poda. Naley jednoczenie zauway, e płaca (W) jes czynnikie endogeniczny, kszałowany przez dane przedsibiorswo. Z kolei pozosałe czynniki uznajey, za czynniki zewnrzne, kszałowane poza przedsibiorswe. Jeeli obecnie uznay brak sprzenia zwronego poidzy płac kszałowan w przedsibiorswie a redni płac rynkow, o w zarysowanych warunkach powiey, e przedsibiorswo funkcjonuje na rynku pracy o charakerze konkurencji onopsonisycznej. Przy okazji zauway, e załoenie sprzenia zwronego poidzy płac (W) i redni płac ( W K ) odnoszc si przedsibiorsw konkurujcych na lokalny rynku pracy oznaczałoby wyspienie rynku oligopsonu. Odwracajc funkcj () oey udzieli odpowiedzi na pyanie, jaka powinna by płaca, aby przedsibiorswo w danych warunkach ogło zarudni okrelon ilo jednosek pracy. Załóy, dla wikszej jasnoci rozwaa, e funkcja () jes liniowa. W ej syuacji jej odwrócon posa zapiszey naspujco: W = a0 + al + a2w a3ur + a4p, ai > 0, 0 < a2 < (2) Na podsawie funkcji (2) ay oliwo zdefiniowania wieloczynnikowej funkcji koszów ziennych pracy (VCL). Funkcj, bdc iloczyne płacy (W) i iloci zarudnionego czynnika (L), zapiszey naspujco: 2 VCL = a0 L + al + a2w L a3ur L + a4p L (3) Obliczajc pochodn ze wzgldu na prac i zakładajc jednoczenie sabilno pozosałych czynników, wyznaczay funkcj koszów kracowych pracy: VCL MCL = = a0 + 2 al + a2w a3ur k + a4p (4) L Zauway, e kosz przeciny pracy (AVL), bdcy sosunkie koszu ziennego (VCL) do wielkoci zarudnionego czynnika pracy (L), jes równy płacy (W), opisanej przez funkcj (2)..2 Decyzje przedsibiorswa usalajcego saodzielnie pozio płac i zarudnienia Załóy, e zienna Y jes waroci produkcji dodanej w rozwaany przedsibiorswie. Jednoczenie uznajy, e hipoeyczny pozio produkcji dodanej w dowolny okresie jes funkcj nakładów pracy (L) i kapiału rzeczowego (K), co po uwzgldnieniu zian echnologicznych naspujcych w czasie, zapiszey naspujco: Y = Y( L,K, ) (5) ( + ) ( + ) ( + ) W warunkach funkcjonowania prawa alejcych przychodów, definiujey podsawowe ierniki efekywnoci czskowej w naspujcy sposób: wydajno (produkywno) przecin pracy: APL = Y( L,K, ) / L, ( APL / L ) < 0 wydajno (produkywno) kracow pracy: MPL = Y / L, ( MPL / L < 0 ) produkywno przecin kapiału: APK = Y( L,K, ) / K, ( APK / K ) < 0 = Y / K, ( MPK / K < 0 produkywno kracow kapiału: MPK ) Koncenrujc swoj uwag jedynie na produkywnoci przecinej i kracowej pracy swierdzay, e w wiele powyszego: w usalony czasie () oraz w warunkach sałoci kapiału (K), wraz ze wzrose nakładów pracy (L) wydajnoci przecina i kracowa alej, w usalony czasie () oraz sałoci nakładów pracy (L), w warunkach wzrosu nakładu kapiału (K) wydajnoci przecina i kracowa wzrasaj,

3 Jerzy Cz. Ossowski, Agregaowy odel płac w warunkach konkurencji onopsonisycznej na rynku pracy eoria i rzeczywiso gospodarcza, III Ogólnopolska Konferencja Naukowa p. Modelowanie i prognozowanie gospodarki narodowej, Kaedra Ekonoerii, Uniwersye Gdaski, Gdask-Jelikowo, 27 V 2009 w warunkach sałoci nakładów pracy (L) i kapiału (K) wraz z upływe czasu (), na skuek wyiany czynników produkcji naspuje wzros wydajnoci przecinej i kracowej pracy, co uzna naley za wyraz pospu echnologicznego. Oznacza o, e funkcje przecinych i kracowych produkywnoci pracy, sygnalizujc kierunek oddziaływania wyrónionych czynników na ich wielko, zapisa oey w naspujcy sposób: APL = APL( L,K, ) (6) ( ) ( + ) ( + ) MPL = MPL( L,K, ) (7) ( ) ( + ) ( + ) Ponado z prawa alejcych przychodów wynika, e elasycznoci czskowe produkcji ze wzgldu na prac () i kapiał ( ), bdc wielkociai dodanii, s niejsze o jednoci. Oznacza o, e: 0 < ε = MPL / APL < MPL = ε APL (8) 0 < η = MPK / APK < MPK = ε APK (9) Jeli obecnie od funkcji produkcji dodanej (5) odejiey funkcj koszów ziennych pracy (3) wyznaczay funkcj wielko zysku (), co zapiszey naspujco: 2 Π = Y( L,K, ) ( a0l + al + a2w L a3ur L + a4p L ) (0) Ograniczajc analiz do krókiego okresu ekonoicznego, zn. do okresu w kóry kapiał i ziany echnologiczne s niezienne, naoias ziano ulega czynnik pracy, na podsawie funkcji (0) wyznaczay naspujc funkcj pochodn ze wzgldu na prac: Π / L = MPL ( a0 + 2 al + a2w a3ur + a4p ) () Z powyszego wynika, e rozwizanie opyalne, zapewniajce aksyalny zysk orzyay przyrównujc koszy kracowe pracy (MCL) z produkywnoci kracow pracy (MPL): MPL = a0 + 2 al + a2w a3ur k + a4p (2) Dokonujc przekszałcenia wyraenia (0), wprowadzajc jednoczenie zgodnie z (8) w iejsce MPL iloczyn APL, wyznaczay opyalny pozio zaporzebowania na prac dla przypadku przedsibiorswa funkcjonujcego na rynku pracy w warunkach konkurencji onopsonisycznej: M a0 ε a2 a3 a4 L = + APL W + UR P 2a 2a 2a 2a 2a (3) W wyniku wprowadzenia wyraenia (3) do odwronej funkcji poday pracy(2) wyznaczay funkcj opyalnej płacy: M a0 ε a2 a3 a4 W = a0 + a [ + APL W + UR P ] + a2w a3ur + a4p 2a 2a 2a 2a 2a (4) Po uporzdkowaniu powyszego wyraenia orzyujey: M a a a a W ε = + APL + W UR P (5) Wprowadzajc do powyszego równania ujednolicony syse paraerów powysze wyraenie zapiszey naspujco: M W = α 0 + αapl + α2w α3ur + α4p, αi > 0 0 < α2 <. (6) gdzie: α 0 = a 0 / 2, α = ε / 2, α 2 = a2 / 2, α 3 = a3 / 2, α 4 = a4 / 2 Z powyszego wynika, e w warunkach sałoci pozosałych ziennych: wzros wydajnoci pracy (APL) prowadzi do wzrosu płac w dany przedsibiorswie, wzros redniej płacy w gospodarce (W ) prowadzi do wzrosu płac w dany przedsibiorswie, wzros sopy bezrobocia w gospodarce (UR) prowadzi do spadku płac w dany przedsibiorswie, wzros poziou cen dóbr konsupcyjnych (P) prowadzi do wzrosu płac noinalnych w dany przedsibiorswie..3 Decyzje przedsibiorswa usalajcego saodzielnie pozio płac i zarudnienia ujcie graficzne Cele graficznego zobrazowania przedsawionej powyej syuacji, wspnie załóy sało ziennych W, UR i P. W rezulacie odwron funkcj poday (2) zapiszey naspujco: = A a (7) W 0 + L

4 Jerzy Cz. Ossowski, Agregaowy odel płac w warunkach konkurencji onopsonisycznej na rynku pracy eoria i rzeczywiso gospodarcza, III Ogólnopolska Konferencja Naukowa p. Modelowanie i prognozowanie gospodarki narodowej, Kaedra Ekonoerii, Uniwersye Gdaski, Gdask-Jelikowo, 27 V 2009 gdzie: A0 = a0 + a2w a3ur + a4p = cons. (8) Zauway, e graficzne odwzorowanie odwronej funkcji poday (7) powszechnie uznawane jes za płacow krzyw poday pracy (S) (parz: rys.). Urzyujc załoenie o sałoci W, UR i P funkcj koszów pracy, jako iloczyn płacy i nakładów pracy, zapiszey obecnie naspujco : 2 VCL = A0 L + al (9) Na podsawie (9) okreli oey funkcj koszów kracowych pracy (parz: rys.): dvcl MCL = = A0 + 2aL (20) dl Obrazy graficzne funkcji koszów ziennych i kracowych pracy przedsawiono na rysunku. Obecnie zrównujc kosz kracowy, zdefiniowany powyej, z produkywnoci kracow orzyujey naspujce wyraenie: MPL = A0 + 2aL (2) Na podsawie (2) wyznaczay opyalny pozio zarudnienia (L M ), ak jak przedsawiono o na rysunku. Z kolei wprowadzajc L M do równania (7) wyznaczay opyalny pozio płacy W M (parz: rys.): M M = A a L (22) W 0 + Rysunek Opyalny pozio zarudnienia i płacy w warunkach konkurencji onopsonisycznej na rynku pracy MPL APL W APL M j M MCL(L) S: W(L) Legenda: S:W(L ) krzywa poday pracy MCL kosz kracowy pracy MPL wydajno kracowa pracy M punk zrównania MCL z MPL L M opyalny pozio zarudnienia W M opyalny pozio płac APL M przecina wydajno pracy j = APL M -W M zysk jednoskowy W M APL(L) MPL(L) L M L ródło: opracowanie własne Jeli obecnie załoyy, e w okresach =0, naspił wzros wydajnoci pracy (APL) wynikajcy ze ziany nakładów kapiałowych i pospu echnicznego, wówczas krzywa produkywnoci kracowej przesunie si w prawo z połoenia MPL 0 (L) do połoenia MPL (L) (parz: rys.2). Zakładajc niezienno czynników pozapłacowych poday - y say niezienno połoenia krzywej poday pracy i koszów kracowych pracy - oey wykaza, e naspi ziana połoenia punku M, wskazujcego na równowag poidzy MPL i MCL. W wyniku ej ziany naspi wzros zaporzebowania na prac przy jednoczesny wzrocie poziou płacy, co przedsawiono na rysunku 2. Z kolei jeli załoyy, e naspi ziana poday pracy, wynikajca ze ziany czynników pozapłacowych, wówczas krzywa poday pracy zieni swoje połoenie z S A na S B lub odwronie z S B na S A (parz: rys. 3). W lad za krzywyi poday nada bd cile z nii zwizane krzywe koszów kracowych pracy (MCL). W rezulacie ych zian zieni swoje połoenie punky M i wskazujce na

5 Jerzy Cz. Ossowski, Agregaowy odel płac w warunkach konkurencji onopsonisycznej na rynku pracy eoria i rzeczywiso gospodarcza, III Ogólnopolska Konferencja Naukowa p. Modelowanie i prognozowanie gospodarki narodowej, Kaedra Ekonoerii, Uniwersye Gdaski, Gdask-Jelikowo, 27 V 2009 równowag poidzy kosze kracowy pracy (MCL) z produkywnoci kracow pracy (MPL), co przedsawiono na rysunku 3. Rysunek 2. Opyalny pozio zarudnienia i płac w syuacji wzrosu wydajnoci pracy na skuek wzrosu nakładów kapiałowych w warunkach konkurencji onopsonisycznej na rynku pracy MPL APL W M MCL(L) S: W(L) Wzros nakładów kapiałowych prowadzi do przesunicia w prawo krzywej kracowej wydajnoci pracy. W wyniku wzrosu poencjalnej wydajnoci naspuje zwikszone zaporzebowanie na prac przy jednoczesny wzrocie płacy z poziou W M 0 do poziou W M. M 0 MPL (L) W M W M 0 MPL 0 (L) L M 0 L M L ródło: opracowanie własne Z analizy rysunku 3, w konekcie równa (27) i (28) wynika, e: spadek poday pracy wynikajcy ze wzrosu W, spadku UR lub wzrosu P prowadzi do przesunicia krzywej poday w lewo z pozycji S A na pozycj S B i w rezulacie do spadku zaporzebowania na prac z poziou L M A na pozio L M B i jednoczesnego wzrosu płac z poziou W M A do poziou W M B, wzros poday pracy wynikajcy ze spadku W, wzrosu UR lub spadku P prowadzi do przesunicia krzywej poday w prawo z pozycji S B na pozycj S A i w rezulacie do wzrosu zaporzebowania na prac z poziou L M B na pozio L M A i jednoczesnego spadku płac z poziou W M B do poziou W M A. Rysunek 3. Opyalny pozio zarudnienia i płacy w przedsibiorswie w warunkach ziany czynników pozapłacowych poday na rynku pracy w syuacji konkurencji onopsonisycznej MPL APL W MCL B (L) MCL A (L) S B : W B (L) gdzie: W M A pozio płacy w warunkach poday okrelonej krzyw S A, W M B pozio płacy w warunkach poday okrelonej krzyw S B, M B W M B M A S A : W A (L) W M A MPL(L) L M B ródło: opracowanie własne L M A L

6 Jerzy Cz. Ossowski, Agregaowy odel płac w warunkach konkurencji onopsonisycznej na rynku pracy eoria i rzeczywiso gospodarcza, III Ogólnopolska Konferencja Naukowa p. Modelowanie i prognozowanie gospodarki narodowej, Kaedra Ekonoerii, Uniwersye Gdaski, Gdask-Jelikowo, 27 V 2009 Uogólniajc powiey, e wnioski sforułowane na podsawie przedsawionej powyej analizy graficznej pokrywaj si z wnioskai sforułowanyi na podsawie funkcji (34). W ej syuacji nasuwa si pyanie: w jaki sposób czynniki kszałujce pozio płac w skali ikroekonoicznej kszałuj pozio płac w skali globalnej? 2. Koncepcja agregaowego odelu płac w warunkach konkurencji onopsonisycznej na rynkach pracy Uznajy, e w gospodarce narodowej funkcjonuje przedsibiorsw. Urzyajy ponado załoenie, w yl kórego wszyskie przedsibiorswa na rynku pracy działaj w warunkach konkurencji onopsonisycznej. Niech,2,3,..., jes nuere przedsibiorswa. W ej syuacji funkcj (6) opyalnej płacy dla j-ego przedsibiorswa zapiszey naspujco: M W = α + α APL + α W α UR + α P, α > 0 < α. (23) j 0 j j j 2 j 3 j k 4 j ij 0 2 j < Z powyszego wynika, e paraery okrelajce oddziaływanie ziennych objaniajcych na pozio płac w kady z przedsibiorsw og si róni w wyznaczonych przez zapisan nierówno granicach. Uznajy obecnie, e L j jes liczb osób zarudnionych w pełny wyiarze godzin w j-y przedsibiorswie w -y okresie. W ych warunkach noc funkcj płac (23) obusronnie przez L j wyznaczay funkcj koszów pracy (VCL) w j-y przedsibiorswie w -y okresie: M VCL α L + α APL L + α W L α UR L + P L, (24) j = 0 j j j j j 2 j j 3 j j α4 j Zauway, e iloczyn wydajnoci pracy (APL j ) i iloci osób zarudnionych (L j ) wyznacza produk dodany przedsibiorswa (Y j ), jako e: Yj APLj = Yj = APLj Lj L j Pozwala o zapisa (24) w naspujcej posaci: M VCL α L + α Y + α W L α UR L + P L, (25) j = 0 j j j j 2 j j 3 j j α 4 j Suujc sronai równanie (25) wyznaczay funkcj koszów pracy w całej gospodarce: VCL = jako, e: 0 j j j j 2 j j 3 j j α 4 j j = j = α L + α Y + W α L UR α L + P L, (26) = j = M VCL VCL j. Zasanówy, si obecnie nad wpływe wielkoci i srukury produkcji na pozio globalnych koszów pracy. Zakładajc sało pozosałych ziennych, funkcj (26) w uproszczonej posaci zapiszey naspujco: VCL = A0 + jyj = A0 + αy + α2y αhyh... + a j = α Y (27) Powysz funkcj przekszałci oey do naspujcej posaci: VCL = A0 + ( α u + α2u αhuh... + au ) Y (28) gdzie: Yj u j = jes udziałe produkcji dodanej j-ego przedsibiorswa w produkcie globalny. Y Zauway, e: u = u = j j = h u j j h Wprowadzajc drugi człon wyraenia (29) do (28) orzyujey: VCL = A0 + ( u + α2u αh( uj j h j j j (29) α )... + a u ) Y (30) Po uporzdkowaniu wyraenia (30) zapiszey je naspujco:

7 Jerzy Cz. Ossowski, Agregaowy odel płac w warunkach konkurencji onopsonisycznej na rynku pracy eoria i rzeczywiso gospodarcza, III Ogólnopolska Konferencja Naukowa p. Modelowanie i prognozowanie gospodarki narodowej, Kaedra Ekonoerii, Uniwersye Gdaski, Gdask-Jelikowo, 27 V ( h + βu + β2u βu ) Y = A0 + αh + β j j h VCL = A α uj (3) gdzie: β α ( j h ) (32) j = j α h Uznajc, sało pozosałych ziennych swierdzay, e wzros globalnych koszów pracy (VCL) w warunkach wzrosu produku globalnego (Y) jes funkcj srukury produkcji, jako e: VCL / Y = α h + β juj (33) j h Z powyszego wynika, e: jeeli udział produku h-ego wyniesie (zn. 00%) o na jednosk przyrosu produku krajowego przypadnie h koszów globalnych pracy, jeeli udział produku j-ego (jh) kosze produku h-ego wzronie o 0,0 (zn. o punk %) o kosz pracy przypadajcy na jednosk produkcji zieni si o ( j /00) jednoski. Wykorzysujc obecnie wyraenie (3) funkcj (26) przedsawi oey w naspujcej posaci: VCL = 0 j j h j j 2 j j 3 j j α 4 j j h α L + ( α + β u )Y + W α L UR α L + P L, (34) Zauway, e skoro: L L j = j = wic zienn L uzna oey, za liczb osób zarudnionych w całej gospodarce w okresie. Dzielc obecnie (34) obusronnie przez L orzyujey naspujc posa funkcji redniej płacy globalnej: W = β u 0 + αh + β j j APL + β2w β3ur + β4p, 0 < β2 <, j h (36) j h gdzie paraer wyrazu wolnego oraz paraery wyspujce przy płacy redniej ( W ), sopie bezrobocia ( UR k ) oraz pozioie cen ( P ) uzna ozey za wielkoci rednie, waone liczb osób zarudnionych w poszczególnych przedsibiorswach, jako e: β i = L αij j : L ( i = 0, 2, 3, 4 ) Z kolei oddziaływanie globalnej wydajnoci pracy (APL =Y /L ) na pozio płacy uzna oey za funkcj zian srukury produkcji w gospodarce narodowej. Wynika o z przedsawionego przekszałcenia członu opisujcego wpływ produkcji poszczególnych przedsibiorsw na pozio globalnych koszów pracy. Zauway, e funkcj (36) przekszałci oey do nas6pujcej posaci: ( β ) W u 2 = β0 + αh + β j j APL β3ur + β4p, ( 0 < β2 <, j h ) (37) j h Dzielc obusronnie wyraenie (37) przez (- 2 ) osaecznie orzyujey: W = b b b u 0 + h + j j APL b2ur + b3p, ( j h ) (38) j h gdzie: b0 = β0 /( β2 ), b h = βh /( β2 ), b j = β j /( β2 ), ( j h ) b = β /( β ) 0, > 3 = β 4 /( β2 ) > b 0, Zauway, e z uwagi na fak, i wydajno pracy w kady z podioów gospodarczych dodanio oddziałuje na pozio płac, o efek en w skali całej gospodarki w warunkach dopuszczalnej ziany srukury produkcji uzna naley za dodani, co oznacza, e: j (35)

8 Jerzy Cz. Ossowski, Agregaowy odel płac w warunkach konkurencji onopsonisycznej na rynku pracy eoria i rzeczywiso gospodarcza, III Ogólnopolska Konferencja Naukowa p. Modelowanie i prognozowanie gospodarki narodowej, Kaedra Ekonoerii, Uniwersye Gdaski, Gdask-Jelikowo, 27 V 2009 b ( uj ) = W / APL = b h + b juj > 0, ( j h ) (39) j h Wykorzysujc oznaczenie z (39) funkcj płac przecinych zdefiniowan w (38) zapisa oey naspujco: = b + b ( u )APL b UR b P (40) W 0 j 2 k + 3 Z powyszego wynika, e w warunkach powszechnej konkurencji onopsonisycznej na rynkach pracy, w skali globalnej naspuje wzros wynagrodze noinalnych na skuek: wzrosu poziou cen (inflacji), wzrosu wydajnoci pracy, spadku sopy bezrobocia. Naley jednoczenie uzna, e efek oddziaływania wydajnoci pracy na pozio płac zaley od srukury produkcji globalnej. 3. Posa srukuralna agregaowego odelu płac Teoria ekonoii nie pozwala na jednoznaczne rozsrzygnicie probleu doyczcego usalenia posaci analiycznej agregaowego odelu płac. W ej syuacji przybliajc odel płac do rzeczywisoci wygodnie jes uzna, e a on posa uliplikaywn (pogowo-wykładnicz). Pozwala o scharakeryzowa oddziaływanie ziennych objaniajcych na zienn objanian za pooc odpowiednich iar wzgldnych, w y elasycznoci. Zauway, e elasycznoci - bdc iarai wzgldnyi - charakeryzuj si y, i na ich wielko nie aj wpływu jednoski, w jakich ierzone s zienne w dany odelu. Dziki eu uzyskujey dodakowe narzdzie konroli doyczcej poprawnoci ekonoicznej rozparywanych zalenoci. Forułujc pogowy odel płac noinalnych przyjo załoenia w yl kórych: dososowywanie si poziou płac do poziou wyznaczonego przez czynniki kszałujce płace a charaker inercyjny, czego wyraze jes dynaiczna posa odelu, elasyczno płac noinalnych ze wzgldu na pozio cen jes dodania, wskazujc na dodani wpływ poziou cen na pozio płac, elasyczno wynagrodze ze wzgldu na wydajno pracy jes funkcj z jednej srony srukury produku krajowego a z drugiej srony sopy bezrobocia; funkcja zdefiniowanej w en sposób elasycznoci, w granicach dopuszczalnej ziennoci srukury produku i poziou sopy bezrobocia, przyjowa powinna waroci dodanie, elasyczno wynagrodze ze wzgldu na wydajno jes ujen funkcj sopy bezrobocia, wskazujc na ujeny wpływ sopy bezrobocia na pozio płac, z uwagi na fak posługiwania si danyi kwaralnyi odel powinien zawiera funkcj uoliwiajc okrelenie efeków wzgldnego odchylenia si poziou płac od poziou wyznaczonego przez czynniki kszałujce płace W zarysowanej powyej syuacji uliplikaywny odel płacy zapiszey naspujco: gdzie: WN WN APL UR P u 0 u u 2 u 3 a b ( uj ) + b2 UR b3 f ( vl ) ξ = B0 WN APL P e e (4) - przecina iesiczna płaca w -y okresie obserwacji kwaralnej, - przecina kwaralna wydajno pracy ierzona jako sosunek indeksu realnego produku krajowego (IY ) do indeksu poziou zarudnienia w całej gospodarce (IL ), - sopa bezrobocia w -y okresie obserwacji na podsawie BAEL, - pozio indeksu (wskanika) cen dóbr konsupcyjnych, - procenowy udział realnego produku dodanego budownicwa w globalny produkcie dodany, - procenowy udział realnego produku dodanego przeysłu w globalny produkcie dodany, - procenowy udział realnego produku dodanego usług rynkowych w globalny produkcie dodany, - procenowy udział realnego produku dodanego pozosałej działalnoci gospodarczej w globalny produkcie dodany,

9 Jerzy Cz. Ossowski, Agregaowy odel płac w warunkach konkurencji onopsonisycznej na rynku pracy eoria i rzeczywiso gospodarcza, III Ogólnopolska Konferencja Naukowa p. Modelowanie i prognozowanie gospodarki narodowej, Kaedra Ekonoerii, Uniwersye Gdaski, Gdask-Jelikowo, 27 V u0 + u + u 2 + u3 u3 = 00 u0 u u 2 =, b ( u ) = b + b u + b u + b u, j f ( vl ) = c v v l = v j s + c v + c v - zienna sezonowa, gdzie s l jes o zienna zero-jedynkowa: Model (40), w wyniku obusronnego zlogaryowania, przedsawi ona w naspujcej zlinearyzowanej posaci: lnwn s l = 3 = b0 + a lnwn + b0 ln APL + b j( uj ln APL ) + b2ur ln APL + + b3 ln P + f ( vl ) + ξ Wykorzysujc dynaiczne właciwoci powyszego odelu, okreli oey graniczne wielkoci poziou płac (WN * ). Model wielkoci granicznych przedsawia si naspujco: * b b 3 b 0 0 j b2 lnwn = + ln APL + ( uj ln APL ) + UR ln APL + a a a a (43) b3 * + ln P + f ( vl ) + ξ a Na podsawie odeli (42) i (43) definiujey efeky krókookresowego i długookresowego oddziaływania odpowiednich ziennych objaniajcych na zienne objaniane. Efeky krókookresowego i długookresowego oddziaływania wydajnoci pracy (APL), srukury produku (u j ) oraz sopy bezrobocia (UR) na pozio płac noinalnych (WN): k lnwn 3 Ew( APL ) = = b0 + b juj + b2ur (44.) ln APL E d w( APL ) w kady l-y sezonie, 0 w pozosałych sezonach * lnwn b0 = = + ln APL a b 3 j 2 uj + a b UR a (44.2) Na podsawie powyszego powiey: W warunkach sałoci pozosałych ziennych, jeeli wydajno pracy (APL) w okresie wzronie o % o pozio płac (WN) w y say okresie wzronie o E k w(apl)% (efek krókookresowy). W warunkach sałoci pozosałych ziennych, jeeli wydajno pracy (APL) w okresie wzronie o % i urzya si na nowy pozioie, o pozio płac (WON) osaecznie (w granicy) wzronie o o E d w(apl)% (efek długokresowy). Z drugiej srony na podsawie (44.) i (44.2) okreli oey wpływ srukury produku (u j ) oraz sopy bezrobocia (UR) na elasyczno płac ze wzgldu wydajno, a y say wpływ srukury produku i sopy bezrobocia na płace. Powiey: W warunkach sałoci pozosałych ziennych, jeeli udział produku j-ego w produkcie globalny kosze udziału produku zerowego (produku nieuwzgldnionego w równaniu) w okresie wzronie o punk procenowy, o krókookresowa elasyczno płacy ze wzgldu na wydajno (E k w(apl)) wzronie lub zaleje o b j punku procenowego (efek krókookresowy). W warunkach sałoci pozosałych ziennych, jeeli udział produku j-ego w produkcie globalny kosze udziału produku zerowego (produku nieuwzgldnionego w równaniu) w okresie wzronie o punk procenowy i w naspnych okresach srukura produku nie ulegnie zianie o długookresowa elasyczno płacy ze wzgldu na wydajno (E d w(apl)) wzronie lub zaleje o [b j /(-a)] punku procenowego (efek długookresowy). W warunkach sałoci pozosałych ziennych, jeeli sopa bezrobocia (UR) w okresie -k wzronie o jeden punk procenowy o elasyczno poziou płac ze wzgldu na wydajno w okresie zniejszy si b 2 punku procenowego (efek krókookresowy), W warunkach sałoci pozosałych ziennych, jeeli sopa bezrobocia (UR) w okresie -k wzronie o jeden punk procenowy i urzya si na nowy pozioie, o elasyczno poziou płac ze wzgldu na wydajno osaecznie (w granicy) zniejszy si [b 2 /( a)] punku procenowego (efek długookresowy). (42)

10 Jerzy Cz. Ossowski, Agregaowy odel płac w warunkach konkurencji onopsonisycznej na rynku pracy eoria i rzeczywiso gospodarcza, III Ogólnopolska Konferencja Naukowa p. Modelowanie i prognozowanie gospodarki narodowej, Kaedra Ekonoerii, Uniwersye Gdaski, Gdask-Jelikowo, 27 V 2009 Efeky krókookresowego i długookresowego oddziaływania poziou cen (P) na na pozio wynagrodze noinalnych (WON): k lnwon EW ( P ) = = b3 > 0, (45.) ln P * d lnwon b3 EW ( p ) = = > 0 (45.2) ln P a Na podsawie powyszego powiey: W warunkach sałoci pozosałych ziennych, jeeli pozio cen (P) w okresie wzronie o % o pozio płac (WN) w y say okresie wzronie o b 3 % (efek krókookresowy), W warunkach sałoci pozosałych ziennych, jeeli pozio cen (P) w okresie wzronie o % i urzya si na nowy pozioie o pozio płac (WN) osaecznie wzronie o [b 3 /(-a)]% (efek długookresowy). W przypadku odelu dynaicznego, aby okreli efeky sezonowych odchyle płac od poziou wyznaczonego przez wyrónione czynniki usiy rozwiza naspujcy układ równa: e = a e + c e = a e + c 2 e = a e + c 3 e4 = a e3 + c4 gdzie e l jes poszukiwany efeke sezonowy w l-y kwarale. Rozwizujc powyszy układ w pierwszej kolejnoci wyznaczay, wielko e 4 według naspujcej zasady: e4 = ( a c + a c2 + a c3 + c4 ) /( a ) (47) Z uwagi na uliplikaywny charaker rozwaanego odelu, na podsawie paraerów e l okrelay powarzajce si sezonowo wzgldne odchylenie poziou płac od poziou wyznaczonego przez czynniki uwzgldnione w odelu. Odchylenie akie dla dowolnego kwarału l-ego, w ujciu procenowy, obliczy według naspujcej reguły: WN [ APL,uj,UR,P, f ( vl )] WN [ APL,uj,UR,P )] el Efsl = 00% = ( e ) 00% (48) TrWN(,X ) Na podsawie (47) powiey o ile procen w kady l-y kwarale odchylaj płace WN j od poziou wyznaczonego przez czynniki uwzgldnione w odelu. 5. Wyniki oszacowa kwaralnego, uliplikaywnego dynaicznego odel płac Do oszacowania paraerów srukuralnych dynaicznego, przyczynowo-skukowego odelu płac, wykorzysano dane kwaralne doyczce gospodarki polskiej, obejujce okres od I kwarału 995 roku do IV kwarału 2008 roku. Szacujc odel płac rozparzono rzy jego wariany: Warian A. Jes o wersja pełna odelu płac, ujujca wszyskie człony odelu (42). Warian B. W ej wersji, z odelu (42) usunio człon opisujcy wpływ ziany srukury produkcji na pozio płac. Urzyano jednoczenie załoenie o wpływie sopy bezrobocia na elasyczno wydajnociow płac. Warian C. Jes o wersja, w kórej z odelu wersji B usunio człon opisujcy ziany sezonowe. W rezulacie w odelu ego warianu pozosawiono w zbiorze ziennych objaniajcych wydajno pracy, sop bezrobocia oraz pozio cen. Dokonujc oszacowa wyienionych rzech warianów odelu płac sprawdzono idzy innyi rzd opónienia przy sopie bezrobocia. Najlepsze wyniki oszacowa orzyano zakładajc przy ziennej RU opónienie pierwszego rzdu. Wyniki oszacowa odelu płac we wszyskich wersjach przedsawiono w Tablicy. Generalnie odele w rzech rozparywanych wersjach, z punku widzenia ogólnych iar dopasowania, uzna ona za saysfakcjonujce. Wpliwoci og budzi odele warianu A i B, z uwagi na auokorelacj charakeryzowan za pooc saysyki D-h. W ej syuacji zasanówy si nad ewenualnyi rónicai rozparywanych wersji odelu w zakresie oceny wpływu wyrónionych ziennych na pozio płac. Zasanówy si jednoczenie, kierujc si kryeriai ekonoicznyi, nad logik wpływu poszczególnych ziennych na zienn objanian w (46)

11 Jerzy Cz. Ossowski, Agregaowy odel płac w warunkach konkurencji onopsonisycznej na rynku pracy eoria i rzeczywiso gospodarcza, III Ogólnopolska Konferencja Naukowa p. Modelowanie i prognozowanie gospodarki narodowej, Kaedra Ekonoerii, Uniwersye Gdaski, Gdask-Jelikowo, 27 V 2009 rozparywanych wersjach oraz sense ewenualnych rónic wynikajca z dokonanych odyfikacji odelu podsawowego. Tablica. Wyniki oszacowa MNK dynaicznego przyczynowo skukowego odelu płac Paraer oraz Oszacowane waroci paraerów srukuralnych oraz waroci saysyk -sudena sybol Warian A Warian B Warian C ziennej b 0 5,270 (8,293) 4,4246 (5,442) 4,3625 (6,34) a lnwn - 0,2256 0,3457 0,3545-2,8872-0,0209 (2,377) b 0 lnapl (-4,65) b 0,0322 U lnapl (4,096) b 2 0,0427 U 2 lnapl (5,234) b 3 0,0403 U 3 lnapl (3,893) b 2 RU - lnapl (2,827) 0,572 (5,73) (3,398) 0,56769 (8,082) (-7,22) -0,030 (-5,700) -0,036 (-5,033) b 3 lnp 0,8295 (6,473) 0,6566 (4,58) 0,6502 (4,63) c v 0,0000 0,098 (2,6693) c 2 v 2-0,020 (-4,492) -0,0224 (5,757) c 3 v 3-0,0083 (-2,472) -0,074 (-4,058) Charakerysyka próby saysycznej oraz iary jakoci oszacowa odelu n R 2 0,9988 0,9984 0,9947 Se 0,020 0,042 0,0250 DW,6576 2,283 2,0345 D-h[prob],7558 [0,079] -2,4738 [0,03] -0,2025 [0,840] ródło: Obliczenia własne na podsawie danych GUS Na podsawie oszacowa odelu w wariancie A definiujey, zgodnie z (44.) i (44.2), funkcje okrelajce efeky krókookresowego i długookresowego oddziaływania wydajnoci pracy (APL), srukury produku (u j ) oraz sopy bezrobocia (UR) na pozio płac noinalnych (WN) w naspujcy sposób: Ê E lnwn k w( APL ) = = 2, , 0322u + 0, 0427u + 0, 0403u 0, 0209UR ln APL * d lnwn w( APL ) = = 3, , 046u + 0, 055u 2 + 0, 052u3 0, 027UR ln APL Na podsawie (49) powiey, e w warunkach sałoci pozosałych ziennych, wzros udziału naspujcych ziennych o punk procenowy kosze spadku udziału produku budownicwa (u 0 ) o punk procenowy, prowadzi do wzrosu elasycznoci płac ze wzgldu na wydajno pracy: o 0,0322% w y say czasie oraz o 0,04% w granicy, przypadku udziału produku przeysłowego w produkcie globalny (u ), o 0,0427% w y say czasie oraz o 0,055% w granicy, w przypadku udziału usług rynkowych w produkcie globalny (u 2 ), o 0,0403% w y say czasie oraz o 0,052% w granicy, w przypadku udziału produku pozosałej działalnoci gospodarczej w produkcie globalny (u 3 ). (49) (50)

12 Jerzy Cz. Ossowski, Agregaowy odel płac w warunkach konkurencji onopsonisycznej na rynku pracy eoria i rzeczywiso gospodarcza, III Ogólnopolska Konferencja Naukowa p. Modelowanie i prognozowanie gospodarki narodowej, Kaedra Ekonoerii, Uniwersye Gdaski, Gdask-Jelikowo, 27 V 2009 Cele dokonania syulacji wpływu sopy bezrobocia na elasyczno płacy w przypadku odelu w wariancie A i porównania jej wyników z wynikai orzyanyi na podsawie warianów B i C, zdefiniujy odele (49) i (50) dla przecinej srukury produku krajowego w okresie z la Wielkoci e wynosiły odpowiednio: u0 = 5, 9%, u = 36, %, u2 = 39, 3%, u3 = 8, 7% Wprowadzajc powysze waroci do (49) i (50) orzyujey naspujce funkcje krókookresowej i długookresowej elasycznoci płac ze wzgldu na wydajno dla warianu A: Ê lnwn k( A ) w( APL ) = = 0, , 0209UR ln APL E * d( A ) lnwn w( APL ) = = 0, 92 0, 027UR ln APL Analogiczne funkcje elasycznoci dla warianów B i C, wykorzysujc dane z ablicy, okreliy naspujco: Ê E Ê lnwn k( B ) w( APL ) = = 0, 572 0, 03UR ln APL * d( B ) lnwn w( APL ) = = 0, 873 0, 098UR ln APL lnwn k( C ) w( APL ) = = 0, , 036UR ln APL E * d( C ) lnwn w( APL ) = = 0, 894 0, 02UR ln APL Na podsawie powyszych funkcji wyznaczono krókookresowe i długookresowe elasycznoci płac ze wzgldu na wydajno pracy, zakładajc sopy bezrobocia z przedziału od 5% do 25%. Wyniki dla oawianych warianów A, B i C przedsawiono w abelach 2 i 3. Tablica 2. Krókookresowe syulowane warunkowe elasycznoci płac ze wzgldu na wydajno pracy Załoony pozio sopy bezrobocia (RU - ) Oszacowane elasycznoci dla okresów: Warian A Warian B Warian C 5% 0,602 0,506 0,509 0% 0,498 0,442 0,44 5% 0,393 0,377 0,373 20% 0,289 0,32 0,305 25% 0,84 0,247 0,237 ródło: Obliczenia własne Tablica 3. Długookresowe syulowane warunkowe elasycznoci płac ze wzgldu na wydajno pracy Załoony pozio sopy bezrobocia (ASU - ) Oszacowane elasycznoci dla okresów: Warian A Warian B Warian C 5% 0,776 0,774 0,788 0% 0,64 0,675 0,683 5% 0,506 0,576 0,577 20% 0,37 0,477 0,472 25% 0,236 0,378 0,366 ródło: Obliczenia własne Porównujc wyniki syulacji krókookresowej i długookresowej elasycznoci płac ze wzgldu na wydajno, swierdzay e wraz ze spadkie sopy bezrobocia elasycznoci e wzrasaj. (5) (52) (53) (54) (55) (56)

13 Jerzy Cz. Ossowski, Agregaowy odel płac w warunkach konkurencji onopsonisycznej na rynku pracy eoria i rzeczywiso gospodarcza, III Ogólnopolska Konferencja Naukowa p. Modelowanie i prognozowanie gospodarki narodowej, Kaedra Ekonoerii, Uniwersye Gdaski, Gdask-Jelikowo, 27 V 2009 Oznacza o, e wraz ze spadkie sopy bezrobocia, w warunkach jednakowego procenowego przyrosu wydajnoci pracy, przeciny pozio płac w gospodarce bdzie wzrasał w coraz wikszy sopniu. Przy czy wariany B i C wykazuj du zbieno dla przyjego przedziału ziennoci sóp bezrobocia. Z kolei warian A odbiega od warianów B i C przy wysokich sopach bezrobocia. Przy sopach bezrobocia niszych od 5% ona uzna, e wszyskie wariany odelu zapewniaj zblione wyniki. Wykorzysujc inforacje z ablic 2 powiey, e jeli wydajno pracy w dany okresie wzronie o % o płaca w y say okresie wzronie: o 0,393% (warian A), o 0,377% (warian B), o 0,373% (warian C) w przypadku, gdy sopa bezrobocia w okresie poprzedni wynosiła 5%, o 0,498% (warian A), o 0,442% (warian B), o 0,44% (warian C) w przypadku, gdy sopa bezrobocia w okresie poprzedni wynosiła 0%. Z kolei na podsawie inforacji zawarych w ablicy 3 powiey, e jeli wydajno pracy w dany okresie wzronie o % i urzya si na nowy pozioie o płaca w granicy wzronie: o 0,506% (warian A), o 0,576% (warian B), o 0,577% (warian C) w przypadku, gdy sopa bezrobocia w okresie poprzedni wynosiła 5%, o 0,64% (warian A), o 0,675% (warian B, o 0,683% (warian C) w przypadku, gdy sopa bezrobocia w okresie poprzedni wynosiła 0%. Z kolei wykorzysujc oszacowania z ablicy, na podsawie (45.) i (45.2), okreli oey krókookresowe i długookresowe elasycznoci płacy ze wzgldu na pozio cen. Elasycznoci krókookresowe dla rozparywanych warianów wynosz odpowiednio: k( A ) k( B ) k( C ) EW ( P ) = 0, 829, EW ( P ) = 0, 657, EW ( P ) = 0, 650. Na podsawie powyszego powiey, e w warunkach sałoci pozosałych ziennych, wzros poziou cen w dany okresie o % prowadzi do przecinego wzrosu poziou płac w y say okresie o 0,829% (warian A), o 0,657% (warian B), 0,65% (warian C). Z kolei elasycznoci długookresowe wynosz odpowiednio: d( A ) d( B ) d( C ) EW ( P ) =, 07, EW ( P ) =, 003, EW ( P ) =, 007. Na podsawie powyej przedsawionych oszacowa powiey, e w warunkach sałoci pozosałych ziennych, wzros poziou cen w dany okresie o % i urzyaniu si go na nowy pozioie prowadzi do przecinego granicznego wzrosu poziou płac o około,07% (warian A), o,003% (warian B),,007% (warian C). Analizujc, powysze wyniki swierdzay, e wariany B i C elasycznoci płacy ze wzgldu na pozio cen, zarówno dla krókiego jak i długiego okresu charakeryzuj si zblionyi wielkociai. W wariancie A elasycznoci e s wysze. Ponado z uwagi na fak, i wielko graniczna w y wariancie przekracza znacznie jedno, elasycznoci e uznane og by za niej wiarygodne w porównaniu z elasycznociai z warianów B i C. Na podsawie (46), (47) oraz (48), wykorzysujc oszacowania paraerów c l zaieszczone w ablicy, obliczono paraery okrelajce efeky sezonowe dla warianów A i B. Tak obliczone efeky sezonowe, kóre wyraono procenowyi odchyleniai płac od poziou wyznaczonego przez czynniki kszałujce pozio płac, dla obu warianów przedsawiono w ablicy 4. Tablica 4. Efeky sezonowe procenowych odchyle wysokoci płac od ich poziou wyznaczonego pozioe czynników kszałujcych płace - dwa wariany Oszacowane efeków sezonowych (Efs l ): Rónica: Nuer kwarału (l) Warian A Warian B Efs B l - Efs A l kwarał 0,60% 2,43%,83 pk. % kwarał 2 -,95% -,40% 0,55 pk.% kwarał 3 -,27% -2,20% -0,93 pk.% kwarał 4 2,68%,24% -,44 pk.% Legenda: W wariancie A pozioe odniesienia jes płaca wyznaczona pozioe wydajnoci pracy, srukury produku, pozioe sopy bezrobocia oraz pozioe cen. W wariancie B, przy okrelaniu płacy sanowicej pozio odniesienia, poinia zosała srukura produkcji. ródło: Obliczenia własne

14 Jerzy Cz. Ossowski, Agregaowy odel płac w warunkach konkurencji onopsonisycznej na rynku pracy eoria i rzeczywiso gospodarcza, III Ogólnopolska Konferencja Naukowa p. Modelowanie i prognozowanie gospodarki narodowej, Kaedra Ekonoerii, Uniwersye Gdaski, Gdask-Jelikowo, 27 V 2009 Porównujc, zaieszczone w ablicy 4 efeky sezonowe dla obu warianów, zauwaay sosunkowo due rónice. Czy naley wyłuaczy e rónice i jak re inerpreacyjn naley i nada? Zauway, e w wariancie A pozioe odniesienia jes płaca wyznaczona pozioe wydajnoci pracy, srukury produku, pozioe sopy bezrobocia oraz pozioe cen. Z kolei w wariancie B, przy okrelaniu płacy, sanowicej pozio odniesienia, poinia zosała srukura produkcji. Poniewa srukura produkcji zienia si sezonowo, o usiy uzna, e w wariancie A ujuje si efeky sezonowe, kóre nie wynikaj z sezonowo zieniajcej si srukury produkcji. Z kolei warian B ujuje łczne efeky sezonowe z warianu A oraz ze ziany srukury. Ty say odejujc od efeków sezonowych w wariancie B efeky sezonowe z warianu A, szacujey czyse efeky sezonowe wynikajce ze zian srukury produkcji. Zakoczenie W czci eoreycznej referau: wykazano, e przyjcie załoenia o powszechny funkcjonowaniu konkurencji onopsonisycznej na rynku pracy pozwala wyznaczy czynniki decydujce o obserwowany w rzeczywisoci gospodarczej zrónicowaniu płac w poszczególnych przedsibiorswach, przedsawiono koncepcj konsruowania agregaowej funkcji płac na bazie przyczynowoskukowych, indywidualnych funkcji płac przedsibiorsw funkcjonujcych w całej gospodarce w warunkach konkurencji onopsonisycznej na rynkach pracy, wykazano, e w warunkach agregaowej funkcji płac do podsawowych czynników kszałujcych globalny pozio płac naley zaliczy nie ylko wydajno pracy, pozio cen oraz sop bezrobocia, ale równie srukur produkcji. Wykorzysujc wyniki oszacowa rozparywanych w referacie rzech wersji przyczynowoskukowych odeli płac oraz na podsawie przeprowadzonych syulacji sforułowa oey naspujce wnioski generalne: w Polsce w laach wyspowała cisła współzaleno poidzy pozioe płac noinalnych a wydajnoci pracy, sop bezrobocia i pozioe cen oraz srukur produkcji, zwizki poidzy wysokoci płac a wydajnoci pracy, sop bezrobocia, pozioe cen i srukur produkcji iały charaker dynaiczny, elasyczno płac ze wzgldu na wydajno zieniała si wraz ze zian srukury produkcji, zniejszajc si wraz ze wzrose udziału produku budowlanego w produkcie krajowy, w warunkach sałoci srukury produkcji elasyczno płac ze wzgldu na wydajno pracy zniejszała si wraz ze spadkie sopy bezrobocia oraz zwikszała si wraz ze wzrose ej sopy i wynosiła w rozparywanych rzech warianach odpowiednio około: przy sopie bezrobocia 0% w króki okresie 0,45% a w długi okresie 0,65%, przy sopie bezrobocia 5% w króki okresie 0,37% a w długi okresie 0,57%, w warunkach sałoci pozosałych czynników wzros poziou cen o %, nie liczc warianu A odelu płac, prowadził do naychiasowego przyrosu płac w granicach 0,65% oraz granicznego przyrosu wynoszcego około,00%, wyznaczono efeky sezonowe odchyle płacy noinalnej od poziou wyznaczonego przez wydajno pracy i sop bezrobocia i pozio cen oraz srukur produkcji, oszacowano czyse efeky sezonowe zian poziou płac wynikajce ze ziany srukury produkcji. Lieraura. Barro R. (997), Makroekonoia, PWE, Warszawa 2. Bhaskar V., Manning A., To T. (2002), Oligopsony and Monopsonisc Copeiion in Labor Marke, The Journal of Econoic Perspecives, Vol.6, No.2, pp Boł T., Ossowski J. Cz. (989), Ziana srukury produkcji a funkcja koszów, Przegld Saysyczny, nr. 3, s Boł T., Ossowski J. Cz. (989), Badanie wpływu ziany srukury produkcji na pozio koszów, w Zasosowanie ekonoerii w przedsibiorswie, Zeszyy Naukowe Uniwersyeu Szczeciskiego, nr.33, Uniwersye Szczeciski, Szczecin, s Burda M., Wyplosz Ch.(995), Makroekonoia, Podrcznik europejski, PWE, Warszawa 6. Chow G. (995), Ekonoeria, Wydawnicwo Naukowe PWN, Warszawa

15 Jerzy Cz. Ossowski, Agregaowy odel płac w warunkach konkurencji onopsonisycznej na rynku pracy eoria i rzeczywiso gospodarcza, III Ogólnopolska Konferencja Naukowa p. Modelowanie i prognozowanie gospodarki narodowej, Kaedra Ekonoerii, Uniwersye Gdaski, Gdask-Jelikowo, 27 V Dornbusch R., Fischer S., Sparks G. R.: Macroeconoics (989), Third Canadian Ediion, McGraw-Hill Ryerson Liied, Torono 8. Goldberger A.S.(972),Teoria Ekonoerii, PWN, Warszawa 9. Hardwick P., Khan B.: Langead J. (994), An Inroducion o Modern Econoics, Longan, London and New York 0. Hall R. E., Taylor J.B.(995), Makroekonoia - eoria, funkcjonowanie i poliyka, PWN, Warszawa. Hyclak T., Johnes G., Thornon R. (2005), Fundaenals of Labor Econoics, Houghon Mifflin Copany, Boson New York 2. Kwiakowski E., Kubiak P., Kucharski L., Tokarski T., (999), Procesy dososowawcze na rynku pracy jako czynnik konsolidacji refor rynkowych w Polsce, Sudia i Analizy Nr 83, CASE, Warszawa 3. Lange O., (973), Dzieła., Kapializ, Giko cen i zarudnienie (s , na podsawie: Price Flexibiliy and Eployen, Cowles Coission Monographs, No. 8, Blooingon, Ind. 944), PWE, Warszawa 4. Maddala G.,S.(200): Inroducion o Econoerics, John Wiley & Sons LTD, New York 5. Hall R., E., Taylor J., B.(995): Makroekonoia, Teoria, funkcjonowanie i poliyka, Wydawnicwo Naukowe PWN, Warszawa 6. Miłobdzki P. (995), Zarys eorii funkcjonowania przedsibiorsw zorienowanych na sił robocz oraz jej wykorzysanie do odelowania przedsiebiorsw paswowych, Wydawnicwo Uniwersyeu Gdaskiego, Gdask 7. Ossowski J. Cz. (985), Wpływ ziany srukury przeładunków na pracochłonno w polskich porach orskich, Technika i Gospodarka Morska, nr. 0, s Ossowski J., Cz.(2004): Wybrane zagadnienia z ikroekonoii, Pojcia, probley, przykłady i zadania, WSFiR, Sopo 9. Ossowski J., Cz. (2007), Przyczynowo-skukowa analiza poziou płac w Polsce w laach , W: Zeszyy Naukowe Uniwersyeu Szczeciskiego Nr 450, Prace Kaedry Ekonoerii i Saysyki Nr 7, Meody ilociowe w Ekonoii, red. nauk. J.Hozer, Uniwersye Szczeciski, Szczecin, s Ossowski J., Cz.(2007), Probley specyfikacji i esyacji przycznowo-skukowego odelu płac. W: Prace Naukowe Kaedry Ekonoii i Zarzdzania Przedsibiorswe, To VI, Poliechnika Gdaska, Wydział Zarzdzania i Ekonoii, Gdask, s , 2. Sewar M.B., Wallis K.F (98), Inroducory Econoerics, Basil Blackwel Oxford 22. Theil H.(984), Zasady ekonoerii, PWN, Warszawa 23. Welfe A.(995), Ekonoeria, PWE, Warszawa 24. Welfe W., Welfe A. (996), Ekonoeria sosowana, PWE, Warszawa 25. Biuleyny saysyczne GUS z la , GUS, Warszawa 26. Poland Quarerly Saisics z la , GUS, Warszawa

16 Jerzy Cz. Ossowski, Agregaowy odel płac w warunkach konkurencji onopsonisycznej na rynku pracy eoria i rzeczywiso gospodarcza, III Ogólnopolska Konferencja Naukowa p. Modelowanie i prognozowanie gospodarki narodowej, Kaedra Ekonoerii, Uniwersye Gdaski, Gdask-Jelikowo, 27 V 2009 Dodaek I W dodaku zaieszczono wydruki oszacowa rzech wersji rozparywanych w referacie odeli. Do oszacowa wykorzysano oprograowanie MICROFIT, przyjujc naspujce oznaczenia: LWN = lnwn LWN (-) = lnwn - LAPL = lnapl ULAPL = u lnapl U2LAPL = u 2 lnapl U3LAPL = u 3 lnapl U0LAPL = u 0 lnapl URLAPL = UR - lnapl LP = lnp V = v V2 = v 2 V3 = v 3 gdzie re ziennych wyspujcych z prawej srony równa z zosała oówiona w referacie Warian A. Przyczynowo-skukowy odel dynaiczny płac w wersji A. (wpływ srukury produku kosze udziału produku budownicwa: U0) Ordinary Leas Squares Esiaion Dependen variable is LWN 54 observaions used for esiaion fro 995Q3 o 2008Q4 Regressor Coefficien Sandard Error T-Raio[Prob] C [.000] LWN(-) [.022] LAPL [.000] ULAPL [.000] U2LAPL [.000] U3LAPL [.000] URLAPL [.000] LP [.000] V [.000] V [.07] R-Squared R-Bar-Squared S.E. of Regression.0208 F-sa. F( 9, 44) [.000] Mean of Dependen Variable S.D. of Dependen Variable.3273 Residual Su of Squares Equaion Log-likelihood Akaike Info. Crierion Schwarz Bayesian Crierion DW-saisic.6576 Durbin's h-saisic.7558[.079] Przyczynowo-skukowy odel dynaiczny płac w wersji A.2 (wpływ srukury produku kosze udziału produku przeysłu: U) Ordinary Leas Squares Esiaion Dependen variable is LWN 54 observaions used for esiaion fro 995Q3 o 2008Q4 Regressor Coefficien Sandard Error T-Raio[Prob] C [.000] LWN(-) [.022] LAPL [.350] U0LAPL [.000] U2LAPL [.25] U3LAPL [.79] URLAPL [.000] LP [.000] V [.000] V [.07] R-Squared R-Bar-Squared S.E. of Regression.0208 F-sa. F( 9, 44) [.000] Mean of Dependen Variable S.D. of Dependen Variable.3273 Residual Su of Squares Equaion Log-likelihood Akaike Info. Crierion Schwarz Bayesian Crierion DW-saisic.6576 Durbin's h-saisic.7558[.079]

17 Jerzy Cz. Ossowski, Agregaowy odel płac w warunkach konkurencji onopsonisycznej na rynku pracy eoria i rzeczywiso gospodarcza, III Ogólnopolska Konferencja Naukowa p. Modelowanie i prognozowanie gospodarki narodowej, Kaedra Ekonoerii, Uniwersye Gdaski, Gdask-Jelikowo, 27 V 2009 Przyczynowo-skukowy odel dynaiczny płac w wersji A.3 (wpływ srukury produku kosze udziału produku usług: U2) Ordinary Leas Squares Esiaion Dependen variable is LWN 54 observaions used for esiaion fro 995Q3 o 2008Q4 Regressor Coefficien Sandard Error T-Raio[Prob] C [.000] LWN(-) [.022] LAPL [.009] ULAPL [.25] U0LAPL [.000] U3LAPL [.783] URLAPL [.000] LP [.000] V [.000] V [.07] R-Squared R-Bar-Squared S.E. of Regression.0208 F-sa. F( 9, 44) [.000] Mean of Dependen Variable S.D. of Dependen Variable.3273 Residual Su of Squares Equaion Log-likelihood Akaike Info. Crierion Schwarz Bayesian Crierion DW-saisic.6576 Durbin's h-saisic.7558[.079] Przyczynowo-skukowy odel dynaiczny płac w wersji A.4 (wpływ srukury produku kosze udziału pozosałego produku: U3) Ordinary Leas Squares Esiaion Dependen variable is LWN 54 observaions used for esiaion fro 995Q3 o 2008Q4 Regressor Coefficien Sandard Error T-Raio[Prob] C [.000] LWN(-) [.022] LAPL [.047] ULAPL [.79] U2LAPL [.783] U0LAPL [.000] URLAPL [.000] LP [.000] V [.000] V [.07] R-Squared R-Bar-Squared S.E. of Regression.0208 F-sa. F( 9, 44) [.000] Mean of Dependen Variable S.D. of Dependen Variable.3273 Residual Su of Squares Equaion Log-likelihood Akaike Info. Crierion Schwarz Bayesian Crierion DW-saisic.6576 Durbin's h-saisic.7558[.079]

18 Jerzy Cz. Ossowski, Agregaowy odel płac w warunkach konkurencji onopsonisycznej na rynku pracy eoria i rzeczywiso gospodarcza, III Ogólnopolska Konferencja Naukowa p. Modelowanie i prognozowanie gospodarki narodowej, Kaedra Ekonoerii, Uniwersye Gdaski, Gdask-Jelikowo, 27 V 2009 Warian B Przyczynowo-skukowy odel dynaiczny płac w wersji B (poinia srukura produkcji) Ordinary Leas Squares Esiaion Dependen variable is LWN 55 observaions used for esiaion fro 995Q2 o 2008Q4 Regressor Coefficien Sandard Error T-Raio[Prob] C [.000] LWN(-) [.007] LAPL [.000] URLAPL [.000] LP [.000] V [.00] V [.000] V [.000] R-Squared R-Bar-Squared.9984 S.E. of Regression F-sa. F( 7, 47) 449.6[.000] Mean of Dependen Variable S.D. of Dependen Variable Residual Su of Squares Equaion Log-likelihood Akaike Info. Crierion Schwarz Bayesian Crierion DW-saisic Durbin's h-saisic [.03] Warian C Przyczynowo-skukowy odel dynaiczny płac w wersji C (poinia srukura produkcji i zienne sezonowe) Ordinary Leas Squares Esiaion Dependen variable is LWN 55 observaions used for esiaion fro 995Q2 o 2008Q4 Regressor Coefficien Sandard Error T-Raio[Prob] C [.000] LWN(-) [.00] LAPL [.000] URLAPL [.000] LP [.000] R-Squared R-Bar-Squared S.E. of Regression F-sa. F( 4, 50) [.000] Mean of Dependen Variable S.D. of Dependen Variable Residual Su of Squares Equaion Log-likelihood Akaike Info. Crierion Schwarz Bayesian Crierion DW-saisic Durbin's h-saisic [.840]