Waldemar Florczak 17

Transkrypt

1 .1. Wprowadzenie Zagadnienia zwizane z problemayk wzrosu endogenicznego zajmuj poczesne miejsce w makroekonomii, zarówno w zakresie rozwaa eoreycznych, jak i bada empirycznych. Wynika o ze znaczenia, jakie przypisuje si łcznej produkywnoci czynników produkcji (TFP) w długookresowym wzrocie gospodarczym. W myl eorii wzrosu endogenicznego, o rwałym i dynamicznym rozwoju gospodarczym decyduj jakociowe czynniki podaowe, akie jak kapiał ludzki, innowacyjno, posp echnologiczny, czy efekywno powiza sekora B+ ze sfer produkcji. Jak naley przypuszcza, znaczenie ych czynników w przyszłoci bdzie wzrasa wraz z pospujcym procesem globalizacji procesów ekonomicznych. Pomimo isnienia bogaej lieraury przedmiou, przewaajca cz isniejcych bada empirycznych z zakresu wzrosu endogenicznego oparych jes, bd na podsawach mikroekonomicznych (np. Hanushek, 003), bd na midzynarodowych danych panelowych (np. Sanjaya, 001) i ogranicza si do wyodrbnionych zagadnie czskowych. Te osanie badania s w pewnym sensie podsawowe, gdy weryfikuj w skali midzynarodowej/globalnej adekwano formułowanych na gruncie eoreycznym koncepcji. Tym niemniej, ich prakyczna uyeczno z punku widzenia konkrenego kraju jes ograniczona, gdy uzyskane w wyniku akich bada oszacowania paramerów srukuralnych maj charaker wielkoci zagregowanej, a ym samym mog nie odpowiada oszacowaniom, jakie uzyskano by w wyniku zasosowania danych ypu czasowego w odniesieniu do konkrenej gospodarki narodowej. W badaniach ych brakuje równie podejcia sysemowego, w kórym uwzgldnionoby symulaniczno podsawowych sprze wyspujcych pomidzy czynnikami produkcji, poencjałem produkcyjnym a popyowymi czynnikami wzrosu. W szczególnoci bra- 16

2 Waldemar Florczak 17 kuje bada empirycznych opisujcych proces powsawania i kumulowania wszyskich czynników produkcji, włczajc łczn produkywno czynników produkcji, w kórych przedmioem badania byłaby gospodarka wybranego kraju. Udan prób uwzgldnienia podsawowych koncepcji wzrosu endogenicznego, w ramach rozwizania sysemowego, było skonsruowanie modelu W8D (Welfe, 001). W modelu ym, po raz pierwszy na gruncie krajowym, udało si objani proces generowania wszyskich czynników produkcji, uwzgldniajc łczn produkywno czynników produkcji (Welfe, Florczak, Sabany, 00, s. 7-36). Model en, pomimo swej aplikacyjnej efekywnoci (np. Florczak, Welfe, 003, s ), posiada jednak pewne ograniczenia: 1. nie w pełni objania funkcjonowanie podsawowych sekorów, w kórych generowana jes łczna produkywno czynników produkcji: a) sekora edukacji, odpowiedzialnego w zasadniczym sopniu za generowanie kapiału ludzkiego, b) sekora nauki, w kórym generowane s efeky pospu echnicznego.. Po drugie, brakuje w nim powizania srony podaowej z popyowymi aspekami generowania TFP, co wynika głównie z zagregowanego charakeru modelu i braku objanienia w nim sekora edukacji i nauki. 3. Po rzecie wreszcie, w modelu W8D implicie przyjo, w specyfikacji kluczowych równa generujcych echniczn wydajno pracy i produkywno majku rwałego, równowano pomidzy nakładami na B+, a efekami produkcji ego sekora. W opracowaniu przedsawiono propozycj rozbudowy modelu W8D-00 (Welfe, 004), sanowicego konynuacj modelu W8D, o submodele nauki i edukacji. Zawiera on blok równa i osamoci objaniajcych podsawowe ogniwa sekora edukacji i nauki, zarówno od srony popyowej (punk ), jak i podaowej (punk 3), z uwzgldnieniem uwag wymienionych powyej. Punk czwary rakuje o alernaywnych ujciach efeków pospu echnicznego oraz kapiału ludzkiego w procesie generowania wydajnoci pracy w modelu W8D-00. Wprowadza wic dodakowe propozycje modyfikacji o charakerze opcjonalnym. Opracowanie kocz uwagi doyczce dalszych zamierze badawczych. Zaproponowane w submodelu specyfikacje równa odpowiadaj ramom eoreycznym i meodologicznym przyjym na eapie konsrukcji modelu W8D- 00. W szczególnoci, opieraj si na dualnym podejciu do modelowania procesów ekonomicznych, objaniajc zarówno poda, jak i popy na poszczególne Do nielicznych wyjków, w skali krajowej, zaliczy naley badanie przeprowadzone przez Z. ółkiewskiego (003), s

3 18 Modelowanie sekora nauki i edukacji dobra i w ym wzgldzie wyprowadzone s z eorii neokeynesowskich. W odniesieniu za do modelowania funkcji produkcji specyfikacje zasadzaj si na eoriach wzrosu endogenicznego (Aghion, Howi, 1999). Ze wzgldu na relaywnie krókie szeregi czasowe 3, jak równie due rozmiary samego modelu, zasosowana w badaniu meodologia opiera si na meodologii radycyjnej 4, z akcenem połoonym na ekonomiczn inerpreowalno uzyskanych wyników... Sekor nauki i edukacji a rachunki narodowe w modelu W8D-00 Model W8D-00 objania proces generowania czynników produkcji, deerminujcych długookresowy wzros endogeniczny. Jednake pomidzy podaowymi czynnikami wzrosu a popyow sron modelu wyspuje niemal pełna rozdzielno, co przejawiało si nieco zaskakujcymi wynikami uzyskiwanymi w analizie mnonikowej. Brak bezporedniego powizania pomidzy podaowymi czynnikami wzrosu a ich popyowymi odpowiednikami 5 prowadził do rudnych do wyjanienia, na gruncie meryorycznym, reakcji modelu. W zwizku z ym posanowiono rozbudowa model W8D-00 w sposób, kóry pozwoliłby uwzgldni równie popyowe efeky wpływu sekora nauki i edukacji na funkcjonowanie gospodarki. W rozbudowanej wersji modelu W8D-00 zarówno w sekorze nauki, jak i sekorze edukacji, podjo prób objanienia kszałowania si wielkoci produkcji (waroci dodanej) oraz czynników produkcji w sposób klasyczny, poprzez uycie dwuczynnikowej funkcji produkcji ypu Cobb-Douglasa. W funkcji ej nie przyjo jednak załoenia o jej jednorodnoci ( α 1 +α = 1), majc na uwadze specyficzne właciwoci waroci dodanej wywarzanej w sekorze nauki i edukacji. Biorc pod uwag fak, i sysem edukacji podsawowej i redniej, a w swej zasadniczej czci nawe wyszej, jes nieodpłany, za rynkowa wycena efeków produkcji sekora nauki (reprezenowanych np. przez liczb zgłoszonych/uzyskanych paenów, czy liczb/nakład publikacji naukowych) nie 3 Dane ródłowe zaczerpnio z roczników saysycznych GUS oraz baz danych modeli serii W8, worzonych w Kaedrze Modeli i Prognoz Ekonomerycznych Uniwersyeu Łódzkiego. 4 Omówienie podsawowych cech meodologii radycyjnej zob. np. w: Gujarai (1995), s , za aplikacj ej meodologii w odniesieniu do modelu W8D-00 zob. Florczak (004). 5 Chodzi o o, i wszelkiego rodzaju nakłady powikszajce poencjał produkcyjny (np. nakłady na B+, czy szkolnicwo wysze) musz mie swój odpowiednik w popyowej sronie gospodarki (prowadzi do wzrosu, ceeris paribus, nakładów ogółem, a w konsekwencji poprzez uruchomienie sprze popyowych, równie do wzrosu zrealizowanego PKB). Nieuwzgldnienie faku, i poda swarza równie swój własny popy, prowadzi moe jak o miało miejsce w modelu W8D do efeków wyparcia, co przejawiało si spadkiem, zamias wzrosem, PKB.

4 Waldemar Florczak 19 jes moliwa, swierdzi naley, i waro dodana wywarzana w ych sekorach nie ma w pełni charakeru rynkowego. O jej wysokoci w zasadniczym sopniu decyduj bowiem czynniki pozarynkowe i adminisracyjne (wysoko płac). W wyniku esymacji KMNK paramerów akiej funkcji uzyskano naspujce wyniki: a) dla sekora edukacji: lnvae ˆ =,08 + 0,451ln NE (7,0) (4,6) + 0,848ln KE (4,6) = 0,936 DW = 1,7 = 0,944 DW = 1,5 (1) b) dla sekora nauki: lnvan ˆ = 4,67 + 0,1ln NN (6,5) = 0,975 DW (3,4) = 1,67 + 1,091ln KN (15,6) = 0,978 DW = 1,63 () gdzie: w nawiasach pod oszacowaniami paramerów podano waro bezwzgldn saysyki -Sudena, skorygowany współczynnik deerminacji, DW waro saysyki Durbina-Wasona, skorygowany współczynnik deerminacji dla poziomu zmiennej obja- nianej (parz np. Florczak, 004, s ), DW waro saysyki Durbina-Wasona dla poziomu zmiennej objanianej (Florczak, 004, s ). Wyniki empiryczne wskazuj na rosnc skal produkcji (suma elasycznoci wysza od jednoci), przy czym relaywnie wiksz rol w worzeniu waroci dodanej w obydwu sekorach odgrywa majek rwały (elasycznoci produkcji wzgldem majku s wysze ni wzgldem pracujcych). Ten do zaskakujcy wynik moe by efekem specyficznych właciwoci produkcji dodanej w omawianych sekorach, o czym była mowa wczeniej. Specyfikacja równa nakładów inwesycyjnych bruo w sekorach edukacji i nauki jes zbliona do specyfikacji nakładów inwesycyjnych ogółem w modelu W8D-00. Ze wzgldu na srukur modelu W8D-00 (model jednosekorowy, w kórym równanie waroci dodanej wyspuje w bloku równa pos-

5 0 Modelowanie sekora nauki i edukacji rekurencyjnych) oraz wpliwoci zwizane z wiarygodnym szacunkiem waro- ci dodanej w sekorach nauki i edukacji, zdecydowano si na specyfikacj, w kórej w charakerze zmiennej dochodowej umieszczono PKB ogółem, nie za waro dodan wyworzon w omawianych sekcjach. ozwizanie akie pozwala na zachowanie mechanizmu akceleraora, j. sprzenia zwronego pomidzy inwesycjami w ww. sekcjach a ogóln akywnoci gospodarcz. Oszacowania paramerów odpowiednich równa daj naspujce wyniki: a) dla sekora edukacji: ln JE ˆ 9,659+ 0,538ln JE = 1 (1,7) (,3) = 0,965 DW = 1,93 + 1,037ln X (1,8) = 0,975 0,193( U94 + U99 + U00 ) (3,7) DW = 1,89 (3) b) dla sekora nauki: ln JN ˆ 14,74 + 0,53 ln JN = 1 (3,8) (3,7) = 0,91 DW = 1,53 + 1,40 ln X (4,0) = 0,91 DW = 1,5 (4) W porównaniu z oszacowaniami paramerów równa nakładów inwesycyjnych ogółem (zarówno na maszyny i urzdzenia, jak i na budynki i budowle), mechanizm akceleraora jes w sekorach edukacji i nauki wyranie silniej obecny (elasycznoci nakładów inwesycyjnych wzgldem PKB s w obydwu przypadkach wysze od jednoci). Punkem sarowym dla specyfikacji równa majku rwałego było usalenie współczynnika likwidacji w celu wyznaczenia wielkoci przyrosu majku bruo, odpowiadajcej rozmiarom inwesycji oddanych do uyku. Kszałowanie ych osanich mona wówczas objani korzysajc z ransformacji Koyka w sposób naspujcy: (?) ( + ) ( + ) (?) α 0+ α 1 DKi, 1 + α Ji + α i Ui + DKi = ε, (5) gdzie: DK i przyros majku bruo w cenach sałych w okresie dla i-ego sekora (i = 1 edukacja; i = nauka). Wyniki empiryczne esymacji paramerów równania (5) s naspujce:

6 Waldemar Florczak 1 a) dla sekora edukacji: DKE ˆ = 0 + 0,947DKE 1 + 0,053JE (6,5) (6,5) = 0,983 DW = 3,0. (6) W równaniu (6) długookresowy wpływ nakładów inwesycyjnych na inwesycje oddane do uyku równy jes jednoci, co uzyskano w wyniku resrykcji nałoonej na paramery równania (5). b) dla sekora nauki nie uzyskano meryorycznie akcepowalnych wyników odpowiadajcych specyfikacji (5), co spowodowało konieczno zasosowania innego podejcia. Najlepszym zarówno z meryorycznego, jak i saysycznego punku widzenia z przeanalizowanych empirycznie alernaywnych warianów specyfikacji równania majku rwałego w sekorze nauki okazał si warian naspujcy: Kˆ N = ,860KN 1 + 0,JN U96 (3,0) (15,5) (,5) (4,5) = 0,996 DW = 1,77. (7) Z powodów operacyjnych liczb pracujcych w sekorze nauki posanowiono podzieli na pracujcych w szkolnicwie wyszym (NSWP) oraz na pozosałych pracujcych w sekorze nauki (NNSWP), przy czym osania z ych kaegorii jes w modelu zmienn egzogeniczn. Wyjciowa specyfikacja równa objaniajcych liczb pracujcych w edukacji i szkolnicwie wyszym jes naspujca: (?) ( + ) ( + ) ( + ) (?) α 0 + α 1 ln Ni, 1 + α ln STUDi + α3 ln G + α i Ui + ln Ni = ε (8) gdzie: N i pracujcy w okresie dla i-ego sekora (i = 1 edukacja; i = szkolnicwo wysze), U i liczba uczniów wszyskich szkół w okresie, poza szkolnicwem wyszym (i = 1 edukacja); STUD i liczba sudenów w szkołach wyszych w okresie (i = szkolnicwo wysze), G spoycie zbiorowe.

7 Modelowanie sekora nauki i edukacji Popy na pracujcych w sekorze edukacji oraz w szkolnicwie wyszym jes deerminowany przede wszyskim liczb uczniów odpowiedniego szczebla edukacyjnego. Z drugiej srony, ze wzgldu na paswowy charaker szkolnicwa, zarudnienie w ych sekorach przejawia musi si siln inercj. Zmienna G wprowadzona jes za w celu aproksymacji moliwoci finansowania szkolnicwa z kasy paswowej. W wyniku analiz empirycznych zdecydowano si na wybór warianów o zredukowanej wzgldem relacji (8) liczbie zmiennych objaniajcych. I ak, dla sekora edukacji odpowiednie równanie jes naspujcej posaci: ln NE ˆ = 5,89 + 0,588ln( STUDPO (,0) (3,) = 0,774 DW = 1,35 = 0,83 + STUDS ) + 0,67 ln G DW (5,7) = 1,33 (9) za dla pracujcych w szkolnicwie wyszym naspujcej: ln NSWP ˆ = 1,46 + 0,854ln NSWP 1 + 0,044ln( STUDWY ) + 0,088U 96 (,0) (1,1) (,) (3,5) = 0,978 DW = 1,81 = 0,981 DW = 1,88 (10) Nieisono zmiennej G, a w konsekwencji jej brak w równaniu (19), wiadczy moe o daleko idcej niezalenoci finansowej szkół wyszych od subwencji budeowych. 6 W celu skonsruowania pełnego submodelu nauki i edukacji i wprzenia go w sysem powiza symulanicznych, konieczne jes uzupełnienie modelu symulacyjnego W8D-00 o zbiór osamoci domykajcych sprzenia popyowe. Tylko wówczas bowiem odpowiednie impulsy w sekorze nauki i edukacji wywołuj reakcje nie ylko po sronie podaowej, ale równie popyowej modelu symulacyjnego. Doyczy o naspujcych relacji: a) nakładów inwesycyjnych ogółem: gdzie: JA JAI + ( JE + JN ), (11) 6 Szkolnicwo wysze charakeryzuje si wyranie wikszym udziałem sekora prywanego ni nisze szczeble szkolnicwa. Ponado uczelnie paswowe dysponuj rodkami uzyskanymi w ramach kszałcenia odpłanego.

8 Waldemar Florczak 3 JA nakłady inwesycyjne bruo ogółem, JAI nakłady inwesycyjne bruo ogółem, z wykluczeniem nakładów w sekorze nauki i edukacji. Powysza dezagregacja pozwoli uruchomi mechanizm akceleraora w przypadku, gdy wzros nakładów inwesycyjnych naspi ylko w sekorach nauki i/lub edukacji. b) liczby pracujcych: N NI + NE + NSWP + NNSWP gdzie: N pracujcy ogółem, NI pracujcy poza sekorem edukacji i nauki, NE pracujcy w sekorze edukacji, NSWP pracujcy w szkolnicwie wyszym, NNSWP pracujcy w sekorze nauki, poza szkolnicwem wyszym. (1) Dezagregacja a konieczna jes dla poprawnego wyznaczenia wysokoci dochodów z yułu wynagrodze (parz kolejny podpunk c)). c) dochodów ludnoci z yułu wynagrodze: FBP FBPI + FBPNE, (13) gdzie: FBPI dochody ludnoci z yułu zarudnienia poza sekorami edukacji i nauki, FBPNE dochody ludnoci z yułu zarudnienia w sekorach edukacji i nauki. Dla obydwu powyszych zmiennych mona zasosowa równanie przejcia, uzaleniajc ich kszałowanie si od płac przecinych i wysokoci zarudnienia. Dochody z yułu wynagrodze sanowi główn składow dochodów ogółem, kóre w zasadniczym sopniu deerminuj wysoko konsumpcji. W en sposób uruchomiono, by mnonik konsumpcyjny w przypadku wzrosu nie ylko ogólnych płac przecinych / zarudnienia, ale równie w przypadku wzrosu płac / zarudnienia ylko w sekorach edukacji i / lub nauki.

9 4 Modelowanie sekora nauki i edukacji.3. Efeky zmaerializowanego pospu echnicznego alernaywy wobec krajowych nakładów na B+ Cenralnym równaniem, w głównym sopniu odpowiadajcymi za podaow sron modelu W8D-00, jes równanie echnicznej wydajnoci pracy, WXNM. Ogniwa bezporednio powizane ze sfer edukacji i nauki s w równaniu ym reprezenowane przez odpowiednio: kapiał ludzki, HKZ, oraz skumulowane krajowe nakłady na B+, BIKSI. Zasadnicza propozycja modyfikacji modelu W8D-00 sprowadza si do zaspienia w omawianym równaniu wielkoci skumulowanych krajowych nakładów na B+, wysokoci skumulowanej liczby krajowych paenów. U podsaw akiej propozycji ley sposrzeenie, i nakłady inwesycyjne s jedynie srumieniem zasilajcym zasoby czynników produkcji i jako akie nie reprezenuj efeków produkcji sekora B+ (np. ever, 000, s ). Fak zaspienia srumienia inwesycji ich wieloci skumulowan nie wprowadza uaj jakociowej rónicy, gdy zmienna aka moe by wówczas inerpreowana bezporednio jako czynnik produkcji, nie za jako miara efekywnoci/produkcji sekora nauki (sekora B+) Paeny i publikacje naukowe Wród isniejcych miar, kóre mona uosamia z produkcj 7 sekora nauki, najwiksz popularnoci cieszy si liczba paenów (np. ever, 000, s , s ; Gorzelak, Olechnicka, 003, s. 1-15). Sd rozbudowa sekora nauki w ujciu podaowym zmierza moe w kierunku endogenizacji procesu generowania srumienia paenów i ich skumulowanych zasobów. Sporód dospnych w ewidencji saysycznej GUS kaegorii definiujcych liczb paenów zdecydowano si na przyjcie liczby krajowych paenów zgłoszonych w Polsce. Pospiono ak w wyniku wspnej analizy alernaywnego szeregu paeny krajowe przyznane, konsaujc, i bardzo wysoka zmienno relacji paenów zgłoszonych do przyznanych wynika musi z czso zmieniajcych si kryeriów przyznawania licencji paenowych. Zaem w przypadku kaegorii paeny krajowe przyznane w Polsce mamy do czynienia z szeregiem niespójnym definicyjnie. Teoreyczna specyfikacja równania liczby paenów objła dwa wariany: 1. warian, w kórym równanie liczby paenów, PATZ, jes funkcj produkcji ypu Cobba-Douglasa, za zmiennymi objaniajcymi s pracujcy w sekorze nauki, NN, oraz majek rwały ego sekora, KN: 7 Ze wzgldów wymienionych w punkcie drugim opracowania nie moe o by waro dodana ego sekora.

10 Waldemar Florczak 5 PATZ (?) ( + ) ( + ) α 1 α KN = α 0 NN e (?) α i Ui e ε, (14). warian, w kórym równanie liczby paenów jes funkcj pracujcych w sekorze nauki oraz wielkoci skumulowanych publikacji (yułów) naukowych, BNTSI: PATZ ( + ) ( + ) = f ( NN, B N TSI, ε ). (15) Propozycja wprowadzenia zmiennej BNTSI do równana paenów znajduje swoje uzasadnienie na gruncie eoreycznym. Jak wykazuj badania (np. Mahiessen, Schwarz (000), s ) pomidzy wielkoci zgłaszanych paenów, a liczb cyowa publikacji naukowych isnieje zwizek przyczynowoskukowy. Przy załoeniu, i liczba cyowa (dla kórych nie dysponujemy danymi) jes funkcj liczby wydanych opracowa/ksiek naukowych, dosajemy zredukowan zaleno pomidzy liczb paenów a liczb publikacji naukowych. Empiryczna weryfikacja równania (14) nie przyniosła powierdzenia zwizku przyczynowego pomidzy wolumenem zgłaszanych paenów a majkiem rwałym w sekorze nauki 8. Naomias esymacja paramerów funkcji przyrosowo-logarymicznej relacji (15) daje rezulay zgodne z posulaami eoreycznymi: ln PATZ = 0,467 = 0, ,508 ln NN + 0,549 ln BNTSI + 0,173 U88 0,168 U90 (1,9) (,5) (0,9) (,3) (,) (16) DW = 1,77 = 0,970 DW = 1,5 Elasyczno produkcji paenów wzgldem pracujcych nauce wynosi 0,5 i jes w przyblieniu równa elasycznoci wzgldem opublikowanych yułów prac naukowych (0,549). Tak wic suma oszacowa ych dwóch paramerów wskazuje na jednorodno funkcji produkcji paenów wzgldem ak zdefiniowanych czynników produkcji. W relacjach (15) i (16) zmienna BNTSI zdefiniowana jes naspujco: BNTSI = BNTS / BNTS 1995 (17) 8 Doyczy o równie funkcyjnych modyfikacji równania (14), w ym funkcji przyrosowologarymicznej.

11 6 Modelowanie sekora nauki i edukacji i reprezenuje znormalizowan wzgldem roku bazowego (1995) skumulowan liczb publikacji naukowych, BNTS, generowanych naspujcym równaniem osamociowym: BNTS 0,9 BNTS 1 + BNT, (18) gdzie: BNT liczba publikacji naukowych wydanych w roku. Konsekwencj przyjcia równania (16) jes konieczno zendogenizowania zmiennej BNT. Zaproponowano specyfikacj uzaleniajc liczb publikacji od wysokoci zarudnienia w szkolnicwie wyszym oraz majku rwałego w sekorze nauki. W wyniku badania alernaywnych warianów akiej specyfikacji zdecydowano si na dynamizacj równania, poprzez wprowadzenie opónionej zmiennej objanianej w charakerze dodakowego regresora. Osaecznie zaakcepowano naspujce rezulay: ln BNT = 1, ,563ln BNT (18,7) (7,) = 0,958 DW =, ,53ln NSWP + 0,347 ln KN (,4) = 0,965 DW (,4) =,8 0,07( U 93 + U 98 + U 01 ) (4,0) (19) Obecno majku rwałego w równaniu (19) pozwala na zachowanie wpływu nakładów inwesycyjnych w sekorze nauki na podaow sron modelu W8D- 00, poprzez uruchomienie naspujcego łacucha powiza: JN KN BNT BNTSI PATZ PATZSI WXNM, (0) gdzie symbol oznacza kierunek zalenoci..3.. Techniczna wydajno pracy i produkywno majku rwałego modyfikacja W schemacie powiza (0) pozosaje do objanienia jeszcze osanie ogniwo: echniczna wydajno pracy, WXNM. Jak ju wspominano, pewnym novum w sosunku do doychczasowych specyfikacji ych równa 9 jes zaspienie skumulowanych nakładów na B+ wielkoci skumulowanych paenów. 9 Teoreyczne podsawy wyjciowych specyfikacji równa echnicznej wydajnoci zob. Welfe (001) lub (004).

12 Waldemar Florczak 7 Skumulowan liczb paenów uzyskano według naspujcej formuły: za zmienna: PATZS = 0,90 PATZS 1 + PATZ, (1) PATZSI = PATZS / PATZS 1995 () oznacza indeks skumulowanych paenów znormalizowany wzgldem bazowego, 1995 roku. Empiryczne efeky zamiany BIKSI na PATZSI zosały przedsawione w abeli 1. Tabela 1.: Wyniki empiryczne oszacowania paramerów srukuralnych równania echnicznej wydajnoci pracy, WXNM, w modelu W8D-00 Zmienna objaniajca Oszacowania paramerów srukuralnych W8D-00 W8D-00 modyfikacja Wyraz wolny 0,007 (0,95) 0,004 (0,66) ln( TUM / HKZ ) 0,400 (,70) 0,761 (6,35) ln( WN ) 1,159 (3,) 0,617 (,06) ln( BIKSI ) 0,181 (1,1) - ln( PATZSI ) - 0,39 (,3) ln[( M 7 / JV ) BIMSI ] 0,041 (0,80) 0,114 (,85) U ,09 (7,64) -0,079 (5,05) U8384 0,034 (,40) 0,041 (4,43) U90-0,070 (,36) -0,117 (5,39) U ,00 (,89) 0,886 0,95 DW 1,96,5 0,991 0,998 DW,05,33 Uwagi: w nawiasach podano waroci bezwzgldne saysyk -Sudena ródło: W. Florczak (004) oraz obliczenia własne. W abeli 1 symbole zmiennych, nie zdefiniowanych do ej pory, oznaczaj odpowiednio: TUM echniczne uzbrojenie pracy,

13 8 Modelowanie sekora nauki i edukacji HKZ kapiał ludzki na pracujcego, WN sandaryzowany współczynnik czasu przepracowanego, WKZ sandaryzowany współczynnik zmianowoci, BIKSI indeks skumulowanych krajowych nakładów na B+, BIMSI - indeks skumulowanych zagranicznych nakładów na B+, JV nakłady inwesycyjne na maszyny i urzdzenia, M7 impor maszyn i urzdze, U odpowiednie zmienne zero-jedynkowe. Wyniki zaware zarówno w ablicy 1 wydaj si powierdza słuszno przyjych modyfikacji równania echnicznej wydajnoci pracy. Doyczy o zarówno aspeku saysycznego, jak i meryorycznego uzyskanych oszacowa. Wyszy jes bowiem sopie objanienia wariancji zmiennych objanianych, mierzony skorygowanym współczynnikiem deerminacji. Dodakowo, wpływ dwóch najisoniejszych z punku widzenia wzrosu endogenicznego zmiennych, PATZSI i BIMSI, okazuje si w wersji zmodyfikowanej saysycznie isony. Co wicej, uzyskane oceny paramerów srukuralnych sojcych przy ych zmiennych s blisze wynikom uzyskanym w innych badaniach empirycznych..4. Modyfikacja miary kapiału ludzkiego W modelu W8D miara kapiału ludzkiego zdefiniowana zosała jako suma frakcji pracowników z okrelonej grupy wykszałcenia (podsawowe, rednie, wysze), waona znormalizowan wysokoci ich przecinych wynagrodze. Sd kluczow rol w wyznaczaniu wielkoci kapiału ludzkiego odgrywa proces generowania poday siły roboczej według grup wykszałcenia, kóremu o zagadnieniu powicono w modelu W8D i W8D-00 duo uwagi (np. Welfe, Florczak, Sabay, 00, s. 7-36). Kolejna propozycja doyczy uwzgldnienia explicie w funkcji echnicznej wydajnoci pracy efeków zwizanych z popularyzacj wiedzy wród społeczeswa, poprzez modyfikacj miary kapiału ludzkiego. Wychodzi ona naprzeciw arykułowanym przez licznych badaczy opiniom (np. wialski, 1995, s ; wialski, 000, s ), zgodnie z kórymi efeky popularyzacji wiedzy wród społeczeswa w isony sposób wpływaj na jako siły roboczej, czyli kapiał ludzki. Podobnie jak w przypadku wielu innych propozycji eoreycznych brakuje jednak wyranych wskazówek, w jaki sposób kwanyfikowa efeky popularyzacji wiedzy wiedzy wród społeczeswa. Sd zdecydowano si na własne rozwizanie, w kórym przeanalizowano przydano kilku alernaywnych indykaorów:

14 Waldemar Florczak 9 a) łczny nakład wszyskich ksiek sprzedanych w danym roku, b) liczba wypoyczonych wolumenów biblioecznych w danym roku, c) = a)+b) d) = c) + waony wolumen sprzedanych czasopism i gaze w danym roku. Nadmieni naley, i kada z proponowanych miar moe by rakowana wyłcznie jako indykaor efeków popularyzacji wiedzy, nie za jako insrumen poliyki edukacyjnej społeczeswa. W ym sensie indykaory informuj o wyszej jakoci kapiału ludzkiego, jeli ich wzros naspuje w sposób auonomiczny. Najprawdopodobniej z ej włanie przyczyny indykaor a), a ym samym indykaory c) i d), okazały si, w wiele analizy empirycznej, niewłaciwe. Obok bowiem przyczyn auonomicznych, niewpliwie znaczenie w objanieniu zmiennoci ych miar odgrywaj czynniki ekonomiczne (ceny ksiek, dochody ludnoci). Osaecznie zaem zdecydowano si na wybór indykaora b). Zmodyfikowana, znormalizowana wzgldem roku 1995, miara kapiału ludzkiego jes zaem naspujca: gdzie: BWWI = ( BWW / ) / BWW HKZB = HKZ BWWI, (3) 1995, HKZ wyjciowa definicja kapiału ludzkiego, BWW liczba wypoyczonych wolumenów biblioecznych, liczba ludnoci. Konsekwencj zmiany definicji kapiału ludzkiego jes konieczno dalszej modyfikacji funkcji echnicznej wydajnoci pracy. W równaniu ym naley zaspi sar definicj kapiału ludzkiego, HKZ, definicj now, HKZB. Wyniki szacunku paramerów wymienionego równania wraz z przyoczeniem wczeniejszych rezulaów zaware zosały w abeli. ezulay modyfikacji s akcepowalne zarówno od srony meryorycznej, jak i saysycznej. W omawianym wariancie uzyskano najwysze elasycznoci echnicznej wydajnoci pracy zarówno wzgldem skumulowanej liczby paenów, jak i skumulowanych zagranicznych nakładów na B+. Warian en uwypukla zaem znaczenie endogenicznych czynników wzrosu i sanowi moe powan alernayw wobec pozosałych opcji.

15 Tabela.: Wyniki empiryczne oszacowania paramerów srukuralnych równania echnicznej wydajnoci pracy, WXNM, w modelu W8D-00 i jego modyfikacje Zmienna objaniajca Oszacowania paramerów srukuralnych W8D-00 Modyfikacja 1* Modyfikacja 1 i Wyraz wolny 0,007 (0,95) 0,004 (0,66) (3.37) ln( TUM / HKZ ) 0,400 (,70) 0,761 (6,35) - ln( TUM / HKZB ) (5.51) ln( WN ) 1,159 (3,) 0,617 (,06) (3.70) ln( BIKSI ) 0,181 (1,1) - - ln( PATZSI ) - 0,39 (,3) (3.7) ln[( M 7 / JV ) BIMSI ] 0,041 (0,80) 0,114 (,85) (3.6) U ,09(7,64) -0,079(5,05) (8.44) U8384 0,034 (,40) 0,041 (4,43) (3.48) U90-0,070(,36) -0,117(5,39) (.45) U ,00(,89) (.85) 0,886 0,95 0,95 DW 1,96,5,55 0,991 0,998 0,977 DW,05,33,3 Uwagi: w nawiasach podano waroci bezwzgldne saysyk -Sudena. * Modyfikacj 1 omówiono w punkcie 3. ródło: W. Florczak (004) oraz obliczenia własne.

16 Waldemar Florczak Zakoczenie Przesawione w opracowaniu propozycje rozbudowy modelu W8D-00 o sekor nauki i edukacji s pewnego rodzaju konsensusem pomidzy deniem do uwzgldnienia wybranych posulaów eorii wzrosu endogenicznego, a dospnymi w ewidencji saysycznej danymi, za pomoc kórych mona empirycznie weryfikowa wybrane hipoezy badawcze. Przyje w opracowaniu rozwizania maj niejednokronie charaker nowaorski, gdy pomimo isnienia sysemowych opracowa eoreycznych (np. wialski 1995; 000), czsokro brakuje sprecyzowanych usale, co do miar saysycznych i sposobów jakimi naley posłuy si w rakcie empirycznej weryfikacji koncepcji eoreycznych. Walorem zaproponowanych rozwiza jes ich kompleno z punku widzenia powizania sekora nauki i edukacji z gospodark, gdy uwzgldniaj one zarówno sprzenia wynikajce z powiza podaowych, jak i popyowych. Tym samym, przy uyciu rozbudowanego modelu W8D-00, moliwa bdzie analiza skuków makroekonomicznych decyzji doyczcych ych sekorów, zwłaszcza w konekcie wzrosu długookresowego. Aby jednak model mógł efekywnie wypełnia e funkcje, konieczna jes konynuacja prac zmierzajca do konsrukcji jego wersji symulacyjnej. Co wicej, na gruncie analizy porównawczej wyników orzymanych w rónych warianach ego samego równania (parz np. równanie echnicznej wydajnoci pracy w punkcie 3) rudno jednoznacznie dokona wyboru najlepszego warianu. Dysponujc sysemem symulacyjnym i przeprowadzajc analiz mnonikow wybór aki saje si meryorycznie bardziej uzasadniony, gdy uwzgldnione zosaj wszyskie jednoczesne powizania wyspujce w modelu. Powysze sposrzeenia wyznaczaj kierunki dalszych zamierze badawczych. Kolejne eapy obejmowa mog: a) podłczenie submodelu nauki i edukacji do isniejcej wersji modelu W8D- 00 i uworzeniu jego wersji symulacyjnej; b) przeprowadzenie analizy mnonikowej, zwłaszcza w konekcie insrumenów makroekonomicznych zwizanych z sekorem nauki i edukacji; c) opracowanie prognozy i scenariuszy długookresowego rozwoju gospodarczego Polski przy uyciu sysemu symulacyjnego.

17 3 Modelowanie sekora nauki i edukacji Bibliografia: 1. Aghion, Ph., Howi P. (1999), Endogenous Growh Theory, MIT Press, ondon. Florczak W., Welfe W. (003), ong-term Growh Scenarios for Poland o 05, Inernaional Advances in Economic esearch, 9, no. 3. Florczak W., (004), Sochasyczne równania modelu W8D-00, Wydawnicwo Uniwersyeu Łódzkiego, Prace IEiS UŁ nr Gorzelak G., Olechnicka A. (003), Innowacyjny poencjał polskich regionów (w:). Zienkowski (red.), Wiedza a wzros gospodarczy, Wydawnicwo Naukowe Scholar, Warszawa 5. Gujarai Damodar N. (1995), Basic Economerics, MacGraw-Hill 6. Hanushek Erick A. (003), The Economics of Schooling and School Qualiy, Volumes 1 &, Edward Edgar Publishing, Chelenham, UK; Norhhampon, MA, USA 7. ever William F. (000), Measuring he Comparaive Advanage of he Knowledge Base, (w:) A. Kukliski, W. Orłowski (red.), The Knowledge-based Economy. The Global Challenges of he 1 s Cenury, KBN, Warszawa 8. Mahiessn Ch. W., Schwarz A. W. (000), Knowledge ceners of Europe: An Analysis of esearch Srengh and Paerns of Specializaion Based on Bibliomeric Indicaors (w:) A. Kukliski (red.), The Knowledge-based Economy. The European Challenges of he 1 s Cenury, KBN, Warszawa 9. Sanjaya. (001), The Economics of Technology Transfer, Edward Edgar Publishing, Chelenham (UK) Norhhampon (MA) 10. wialski W. (1995), Mapy problemayki bada naukowych, innowacji i ich zasosowa (w:) A. Kukliski (red.), Nauka-Technologia-Gospodarka, KBN, Warszawa 11. wialski W. (000), The knowledge-based Economy Paradigm: From Facographic esearch o Model Building (w:) A. Kukliski, W. Orłowski (red.), The Knowledge-based Economy. The Global Challenges of he 1 s Cenury, KBN, Warszawa 1. Welfe W. (red.) (001), Ekonomeryczny model wzrosu gospodarczego, Wydawnicwo Uniwersyeu Łódzkiego, Łód 13. Welfe W., Florczak W., Sabany. (00), Kapiał ludzki i jego endogenizacja, Przegld Saysyczny, 50, nr 14. Welfe W. (red.) (004), Długookresowy makroekonomeryczny model W8D-00 gospodarki polskiej, Wydawnicwo Uniwersyeu Łódzkiego, Aca Universiais odziensis, nr ółkiewski Z. (003), Nakłady na przyszły rozwój (NP) w okresie ransformacji (w:). Zienkowski (red.), Wiedza a wzros gospodarczy, Wydawnicwo Naukowe Scholar, Warszawa