BARBARA DUTKA. Instytut Mechaniki Górotworu PAN, ul. Reymonta 27; Kraków. Streszczenie

Transkrypt

1 Prace Istytutu Mechaiki Górotworu PAN Tom 19, r 2, czerwiec 2017, s Istytut Mechaiki Górotworu PAN Opis statystyczy wyików pomiarów metaoośości i wskaźika itesywości desorpcji prowadzoych w latach przez KWK,,Boryia-Zofiówka-Jastrzębie Ruch Zofiówka BARBARA DUTKA Istytut Mechaiki Górotworu PAN, ul. Reymota 27; Kraków Streszczeie W artykule op isao badaia statystycze przeprowadzoe a dwóch zbiorach daych, staowiących wyiki pomiarów parametrów gazowych i situ, zgromadzoych przez KWK,,Boryia-Zofiówka-Jastrzębie Ruch Zofiówka. Pierwszy z ich obejmował wartości wskaźików desorpcji dp, wyzaczaych podczas pomiarów metaoośości, atomiast drugi zawierał odpowiadające wymieioym wskaźikom wartości metaoośości M. W latach a obszarze góriczym,,zofiówki pomiary metaoośości prowadzoe były w 7 partiach oraz w 15 pokładach. Badaia miały a celu opis właściwości rozkładu wskaźika desorpcji i metaoośości w kolejych latach badaego okresu oraz w obrębie poszczególych pokładów Ruchu Zofiówka. Dla każdego z badaych pokładów określoo miary tedecji cetralych, miary rozproszeia oraz miary kształtu rozkładu aalizowaych parametrów gazowych. Praca staowi wstęp do badaia wpływu głębokości zalegaia pokładów a właściwości pojemościowo-kietycze węgla względem metau. Słowa kluczowe: metaoośość, wskaźik itesywości desorpcji, statystyka opisowa 1. Wprowadzeie Ważym zagadieiem, woszącym owe iformacje do wiedzy o górotworze oraz zjawiskach w im zachodzących, jest ocea wpływu zmia głębokości zalegaia pokładów oraz ich geologiczej systematyki, a kształtowaie się parametrów sorpcyjych węgla. Właściwości sorpcyje układu węgiel-gaz są opisywae przede wszystkim przez pojemość sorpcyją węgla a, która określa zdolość pokładów do akumulacji gazu oraz efektywy współczyik dyfuzji D e, który decyduje o kietyce akumulacji/uwaliaia gazu z pokładów. Parametry te są wyzaczae w warukach laboratoryjych. W praktyce góriczej od lat stosowae są parametry gazowe mierzoe i situ, które wyikają bezpośredio, z mierzoych w warukach laboratoryjych parametrów a i D e. Są to odpowiedio metaoośość M oraz wskaźik itesywości desorpcji dp. W polskim górictwie węglowym, wartości progowe tych parametrów decydują o zagrożeiu metaowym i wyrzutowym w pokładach. Wyiki badań dołowych, które są archiwizowae przez kopalie, staowią źródło ceych iformacji o układzie węgiel-meta [Gawor i Wierzbicki, 2000]. Wśród archiwizowaych wyików zajdują się dae dotyczące lokalizacji miejsc pomiarów (współrzęde xyz, partia, pokład, wyrobisko, wybieg) i daty ich wykoaia. Niektóre kopalie węgla kamieego, m.i. Ruch Zofiówka tworzą cyfrowe zbiory daych, do których pracowicy regularie wprowadzają wyiki mierzoych wskaźików. Zaletą digitalizacji daych z pomiarów kopaliaych jest możliwość ich wykorzystaia w dowolej chwili przez Dział Wetylacji Kopali. Cyfrowe zbiory daych umożliwiają śledzeie rozkładu wartości mierzoych wskaźików w czasie i przestrzei, przeprowadzaie aaliz statystyczych lub tworzeie progoz zagrożeia.

2 36 Barbara Dutka Przedstawioe w pracy badaia statystycze miały a celu aalizę wyików obejmujących rutyowe badaia metaoośości oraz pomiary wskaźika itesywości desorpcji dwumiutowej, prowadzoych w latach przez Ruch Zofiówka. 2. Aaliza parametrów gazowych stosowaych dla rozpozaia zagrożeia metaowego i wyrzutowego w obrębie Ruchu Zofiówka IMG PAN uzyskał zgodę Jastrzębskiej Spółki Węglowej a pozyskaie od kopali Boryia-Zofiówka-Jastrzębie Ruch Zofiówka wyików pomiarów wskaźika itesywości desorpcji dwumiutowej dp oraz ozaczeń metaoośości M wykoywaych przez uprawioych rzeczozawców WUG w latach Po uporządkowaiu daych zgromadzoych przez kopalię otrzymao zbiór wyików obejmujący 2172 ozaczeia metaoośości, w trakcie których mierzoo rówież zwięzłość węgla f oraz wyzaczao zawartość części lotych w węglu V daf. Wyiki zostały poddae obróbce statystyczej, którą rozpoczęto od opisu zmieości parametrów ozaczaych podczas pomiarów metaoośości w aalizowaym okresie czasu. Dla każdego z badaych parametrów określoo miary tedecji cetralych [Żebrowska-Łucyk, 2014]: średią arytmetyczą x śr zbioru daych: x r 1 xi i 1 gdzie: ilość wykoaych pomiarów, x i wartość parametru dla i-tego pomiaru; mediaę Me x zbioru daych: (1) x Me x x dla ieparzystej ilości wykoaych pomiarów, dla parzystej ilości wykoaych pomiarów (2) W tabeli 1 zestawioo iformacje dotyczące pomiarów metaoośości wykoaych w poszczególych latach. W kolejych kolumach tab. 1 podao: rok, liczbę ozaczeń, liczbę pokładów, w których prowadzoo roboty góricze, wartość średią metaoośości M śr, mediaę metaoośości Me M, wartość średią wskaźika desorpcji dp śr, mediaę wskaźika desorpcji Me dp, średią zwięzłość węgla f śr oraz średią zawartość części lotych V daf śr. Rok Tab. 1. Zestawieie pomiarów metaoośości wykoaych przez Ruch Zofiówka w latach Liczba pomiarów Pokłady M śr [m 3 CH 4 /Mg csw ] Me M [m 3 CH 4 /Mg csw ] dp śr [kpa] Me dp [kpa] ,48 3,34 0,64 0,58 0,40 26, ,52 3,19 0,59 0,48 0,38 26, ,12 3,04 0,50 0,42 0,38 25, ,53 3,59 0,67 0,68 0,38 23, ,82 2,07 0,47 0,24 0,37 22, ,94 2,35 0,51 0,28 0,36 22, ,42 3,05 0,58 0,50 0,36 22, ,77 3,69 0,57 0,46 0,35 23,04 f śr [-] V śr daf [%] Z tabeli 1 wyika, że średia metaoośość Ruchu Zofiówka w poszczególych latach zmieiała się w zakresie od 2.82 m 3 CH 4 /Mg csw do 3.77 m 3 CH 4 /Mg csw. Mediaa metaoośości przyjmowała

3 Opis statystyczy wyików pomiarów metaoośości i wskaźika itesywości desorpcji wartości od 2.07 m 3 CH 4/ Mg csw do 3.69 m 3 CH 4 /Mg csw. Średia itesywość desorpcji metau z węgla wyosiła od 0.47 kpa do 0.64 kpa. Mediaa wskaźika desorpcji przyjmowała wartości w zakresie od 0.24 kpa do 0.68 kpa. Moża zauważyć, że w kolejych latach zmiejszała się średia zwięzłość węgla, podobie jak pomiędzy rokiem 2007 a rokiem 2013 malała systematyczie średia zawartość części lotych w węglu. 3. Aaliza parametrów gazowych stosowaych dla rozpozaia zagrożeia metaowego i wyrzutowego w pokładach Ruchu Zofiówka 3.1. Metody opisu statystyczego Dla każdego z badaych pokładów dokoao uporządkowaia zbiorów wartości dp oraz M wraz z wyzaczeiem ajiższej wartości w zbiorze obserwacji x mi i ajwyższej wartości zbioru x max. Następie określoo miary tedecji cetralych, miary rozproszeia oraz miary kształtu rozkładu aalizowaych parametrów gazowych [Żebrowska-Łucyk, 2014]. Wśród miar tedecji cetralych obserwowaych wyików określoo: średią arytmetyczą x śr zgodie ze wzorem (1) oraz mediaę Me x zbioru daych zgodie ze wzorem (2). Wśród miar zmieości obserwowaych wyików określoo: odchyleie stadardowe s: s i1 x x 2 i 1 r (3) gdzie: liczba wyików, x i koleja obserwacja w zbiorze, x śr wartość średia. odchyleie ćwiartkowe Q: gdzie: Q 3 trzeci kwartyl, Q 1 pierwszy kwartyl, Me mediaa (drugi kwartyl). klasyczy współczyik zmieości V s : pozycyjy współczyik zmieości V Q : Q3 Me MeQ1 Q3 Q1 Q (4) 2 2 V V s Q s xr 0 (5) x r Q Me 0 (6) Me przy czym iterpretację współczyików zmieości oparto a astępujących przedziałach ich wartości: V < 0.5 mała zmieość, 0.5 < V < 1.0 umiarkowaa zmieość, V > 1.0 duża zmieość.

4 38 Barbara Dutka błąd stadardowy średiej SEM, określający stopień dokładości obliczeń, z jaką moża określić średią metaoośość pokładu (oraz średi wskaźik desorpcji metau w pokładzie) a podstawie wyzaczoej średiej arytmetyczej w badaej próbie: Wśród miar kształtu rozkładu zbioru wyików określoo: skośość A, jako miarę asymetrii obserwowaych wyików: s SEM (7) A 12 s 3 xi xr (8) i1 kurtozę K, jako miarę kocetracji obserwowaych wyików wokół średiej: K i xi xr s 2 3 (9) Skośość A = 0 świadczy o braku asymetrii wyików, A > 0 ozacza, że występuje prawostroa asymetria rozkładu, atomiast A < 0 ozacza lewostroą asymetrię. Kurtoza K > 0 świadczy o większej kocetracji wyików wokół wartości średiej, K <0 ozacza atomiast, że występuje miejsza kocetracja wyików wokół wartości średiej. Dodatkowo, w oparciu o wyiki statystyk obliczoo stosuek średiej metaoośości do średiej wartości wskaźika desorpcji M śr /dp śr Wyiki statystyczej aalizy daych kopaliaych Parametry uzyskae z aalizy statystyczej, zestawioo w tabelach 2 i 3. W latach roboty góricze prowadzoo w 7 partiach, ozaczoych przez kopalię kolejymi literami od B do H, oraz w 15 pokładach, udostępiaych w obrębie poszczególych partii (Tab. 2 i 3). W okresie ośmiu lat ajwiększą ilość pomiarów metaoośości wykoao w partii C pokład 502/1 ( = 252), atomiast ajmiejszą ilość pomiarów w pokładzie 407/1 w partii B ( =10). W 12 pokładach a 25 rzeczozawcy ozaczyli metaoośości powyżej 8 m 3 CH 4 /Mg csw, przy czym ajwiększe wartości M > 10 m 3 CH 4 /Mg csw odotowao w pokładach 412 w partii D oraz 406/1 w partii F. Najiższe wartości M max odotowao w pokładach o ajwyższej umeracji, odpowiedio pokład 418/1-2 w partii E, pokład 502/1 w partii C i pokład 417/1 w partii C. Maksymale zmierzoe metaoośości tych pokładów wyosiły pomiędzy 3 m 3 CH 4 /Mg csw a 6 m 3 CH 4 /Mg csw. Zgodie z tab. 2, średia metaoośość pokładów Ruchu Zofiówka zmieiała się w zakresie od 1.04 m 3 CH 4 /Mg csw do 6.15 m 3 CH 4 /Mg csw. Największą średią metaoośość posiadał pokład 407/1 w partii B, przy ajwyższej wśród badaych pokładów desorpcji średiej wyoszącej dp śr = 1.07 kpa (Tab. 3). Najmiejszą metaoośością średią charakteryzował się pokład 502/1 ależący do partii C, któremu rówież odpowiadała ajiższa wartość desorpcji średiej wyosząca dp śr = 0.10 kpa. Najlepsze przybliżeie średiej metaoośości a podstawie badaej próby uzyskao dla pokładu 502/1 w partii C przy SEM = m 3 CH 4 /Mg csw, atomiast ajiższą dokładość przybliżeia, przy SEM = m 3 CH 4 /Mg csw, otrzymao dla pokładu 415/4 w partii F. Podobie, ajwyższa dokładość określeia średiego wskaźika desorpcji dotyczyła pokładu 502/1 w partii C, gdzie SEM = kpa, atomiast ajiższą dokładość otrzymao w pokładzie 405/1 w partii F przy SEM = kpa. W zależości od pokładu, odchyleie stadardowe s metaoośości wyosiło od 0.85 m 3 CH 4 /Mg csw do 2.52 m 3 CH 4 /Mg csw, przy wartości średiej metaoośości pokładów a poziomie M śr = 3.68 m 3 CH 4 /Mg csw. W przypadku wskaźika desorpcji wartości odchyleń stadardowych wyosiły od 0.08 kpa do 0.57 kpa, przy średiej desorpcji pokładów a poziomie dp śr = 0.66 kpa.

5 Opis statystyczy wyików pomiarów metaoośości i wskaźika itesywości desorpcji Pokład Tab. 2. Podstawowe statystyki metaoośości w poszczególych pokładach Ruchu Zofiówka M mi M max M śr Me M s SEM [m 3 CH 4 /Mg csw ] V s V Q A K /4 F 132 0,816 6,972 3,697 3,667 1,218 0,106 0,33 0,25 0,011 0, /1 B 75 0,003 8,318 3,771 4,174 2,194 0,252 0,58 0,44 0,153 1, /1 F 18 0,25 7,45 3,874 4,047 2,429 0,573 0,63 0,57 0,02 1, /2 F 70 0,731 7,906 4,869 5,363 1,928 0,23 0,4 0,25 0,52 0,73 406/1 B 75 0,908 8,439 4,743 5,542 2,431 0,281 0,51 0,44 0,172 1, /1 F 117 0,75 10,577 4,774 4,868 1,609 0,149 0,34 0,19 0,009 0, /1 B 10 2,919 8,157 6,145 6,415 1,764 0,558 0,29 0,21 0,554 0, /3 G 56 1,044 9,39 4,456 4,579 1,154 0,154 0,26 0,2 0,149 0, /4 D 45 0,887 7,661 3,268 2,734 2,038 0,304 0,62 0,62 0,567 0, /4 G 24 0,617 8,272 3,382 2,887 2,523 0,515 0,75 0,56 0,883 0,48 409/4 G 21 0,789 8,212 3,581 3,925 1,864 0,407 0,52 0,34 0,373 0, D 105 1,265 8,707 4,888 4,683 1,847 0,18 0,38 0,31 0,155 0, G 151 0,437 9,45 4,294 3,943 2,011 0,164 0,47 0,39 0,448 0, D 76 1,507 10,109 5,771 6,105 1,882 0,216 0,33 0,19 0,455 0, E 170 0,007 7,243 1,915 1,165 1,784 0,137 0,93 1,22 0,955 0, G 158 0,638 9,911 4,894 5,312 2,278 0,181 0,47 0,36 0,149 0, /2 E 56 0,061 8,319 3,008 2,614 1,886 0,252 0,63 0,45 1,094 0, /2 G 39 0,343 6,624 3,008 2,305 2,031 0,325 0,68 0,81 0,444 1, /2 G 34 1,036 7,291 4,202 4,015 1,538 0,264 0,37 0,26 0,136 0, /4 F 12 0,072 6,446 2,434 1,737 2,139 0,617 0,88 0,6 0,963 0, /3 E 37 1,35 6,596 4,135 4,147 1,185 0,195 0,29 0,16 0,085 0, /1 C 159 0,075 5,462 1,824 1,518 1,391 0,11 0,76 0,83 0,486 0, /1 2 E 40 0,195 3,545 2,078 2,1 0,988 0,156 0,48 0,42 0,215 1, /1 C 252 0,005 4,297 1,044 0,851 0,848 0,053 0,81 0,56 1,414 2, /1 E 102 0,013 5,515 1,945 1,743 1,352 0,134 0,7 0,62 0,641 0,432 Ozaczeie liczbowe umer pokładu; ozaczeie literowe azwa partii Pokład Tab. 3. Podstawowe statystyki wskaźika itesywości desorpcji w poszczególych pokładach Ruchu Zofiówka dp max dp mi dp śr Me dp s SEM [kpa] V s V Q A K /4 F 132 1,44 0,1 0,678 0,7 0,259 0,023 0,38 0,29 0,072 0, /1 B 75 1,94 0 0,767 0,86 0,538 0,062 0,7 0,53 0,06 0, /1 F 18 1,42 0 0,679 0,49 0,514 0,121 0,76 0,9 0,203 1, /2 F 70 1,5 0,18 0,815 0,91 0,359 0,043 0,44 0,34 0,238 0, /1 B 75 2,24 0,1 0,922 1,1 0,546 0,063 0,59 0,43 0,085 0, /1 F 117 1,58 0,18 0,828 0,88 0,303 0,028 0,37 0,19 0,719 0, /1 B 10 1,46 0,7 1,07 1,08 0,196 0,062 0,18 0,08 0,134 1, /3 G 56 2,5 0,16 0,93 0,88 0,551 0,074 0,59 0,47 0,538 0, /4 D 45 1,48 0 0,596 0,52 0,509 0,076 0,85 0,96 0,243 1,49 409/4 G 24 1,64 0 0,655 0,59 0,572 0,117 0,87 0,91 0,343 1, /4 G 21 1,84 0,14 0,84 0,76 0,519 0,113 0,62 0,54 0,296 0, D 105 1,74 0 0,841 0,84 0,352 0,034 0,42 0,27 0,04 0, G 151 1,72 0 0,711 0,66 0,4 0,033 0,56 0,44 0,504 0, D 76 1,78 0,16 1,022 1,06 0,364 0,042 0,36 0,27 0,319 0, E 170 1,38 0 0,277 0,16 0,363 0,028 1,31 1,31 1,392 0, G 158 2,46 0 1,015 1,06 0,54 0,043 0,53 0,38 0,067 0, /2 E 56 1,82 0 0,509 0,38 0,435 0,058 0,85 0,72 1,328 1, /2 G 39 1,42 0 0,507 0,36 0,434 0,07 0,86 0,85 0,9 0,458

6 40 Barbara Dutka /2 G 34 1,56 0,16 0,828 0,82 0,328 0,056 0,4 0,25 0,017 0, /4 F 12 1,25 0,06 0,351 0,17 0,395 0,114 1,13 0,65 1,828 2,17 416/3 E 37 1,3 0,24 0,702 0,64 0,305 0,05 0,43 0,41 0,288 1, /1 C 159 1,18 0 0,251 0,18 0,24 0,019 0,96 1,19 0,955 0, /1 2 E 40 0,62 0 0,303 0,31 0,168 0,027 0,55 0,33 0,294 0, /1 C 252 0,32 0 0,1 0,1 0,08 0,005 0,8 0,8 0,039 1, /1 E 102 0,72 0 0,187 0,17 0,157 0,016 0,84 0,88 0,669 0,33 Ozaczeie liczbowe umer pokładu; ozaczeie literowe azwa partii Najmiejszą zmieość wyików ozaczeń metaoośości wyoszącą V s = 0.26 otrzymao w pokładzie 409/3 w partii H, przy średiej metaoośości tego pokładu wyoszącej M śr = 4.46 m 3 CH 4 /Mg csw. W 12 pokładach a 25 określoo małe zróżicowaie wyików ozaczeń metaoośości wokół wartości średiej (V s < 0.5), w pozostałych 13 pokładach zróżicowaie wyików ależy uzać za umiarkowae (0.5 < V s < 1). Mediaa metaoośości Me M poszczególych pokładów Ruchu Zofiówka zmieiała się w zakresie od 0.85 m 3 CH 4 /Mg csw do 6.42 m 3 CH 4 /Mg csw. Największą wartością mediay charakteryzował się pokład 407/1 w partii B, atomiast ajmiejszą posiadał pokład 502/1 w partii C. Pokład te cechował się także ajiższą mediaą wskaźika desorpcji, wyoszącą Me dp = 0.10 kpa. Najwyższa mediaa wskaźika desorpcji ależała do pokładu 406/1 w partii B. W przypadku większości pokładów, rozkład wyików ozaczeń metaoośości wokół mediay charakteryzuje się miejszą zmieością iż ich rozkład wokół metaoośości średiej. Odstępstwem od tej tedecji są pokłady 417/1 w partii C, 412 w partii E oraz 413/2 w partii G, które charakteryzuje większa zmieość wyików ozaczeń metaoośości względem wartości mediay. W przypadku 16 pokładów określoo małe zróżicowaie wyików ozaczeń (V Q < 0.5), atomiast w przypadku 8 pokładów zróżicowaie to ależy uzać za umiarkowae (0.5 < V Q < 1). Rozkład wyików pomiarów metaoośości w pokładzie 412 w partii E charakteryzuje się dużą zmieością (V Q = 1.22 przy Me M = 1.17 m 3 CH 4 /Mg csw ). Najmiejszą zmieość wyików ozaczeń metaoośości V Q = 0.16 otrzymao w pokładzie 416/3 ależącym do partii E, przy wartości mediay metaoośości pokładu wyoszącej Me M = 4.15 m 3 CH 4 /Mg csw. Bazując a wartościach skośości (Tab. 2 oraz Tab. 3) moża wyciągąć astępujące wioski: w przypadku 9 pokładów rozkład wyików ozaczeń metaoośości jest lewostroy (A < 0), co ozacza, że w aalizowaych pokładach większość wyików ozaczeń ma wartość wyższą od średiej metaoośości M śr tych pokładów, ajbardziej zbliżoe do wartości średiej są wyiki ozaczeń metaoośości wykoaych w pokładzie 406/1 w partii F, w przypadku 16 pokładów rozkład wyików ozaczeń metaoośości jest prawostroy (A > 0), co ozacza, że w aalizowaych pokładach większość wyików ozaczeń ma wartość iższą od średiej metaoośości M śr tych pokładów, w przypadku 7 pokładów rozkład zmierzoych wartości wskaźika desorpcji jest lewostroy (A < 0), atomiast w przypadku 18 pokładów rozkład wskaźika desorpcji jest prawostroy (A > 0). Opierając się a wartościach kurtozy (Tab. 2 oraz Tab. 3) moża wyciągąć astępujące wioski dotyczące rozrzutu uzyskaych wyików: 20 spośród aalizowaych pokładów posiada ujemą wartość kurtozy metaoośości, co wskazuje a bardziej spłaszczoy rozkład metaoośości w tych pokładach w porówaiu do rozkładu ormalego (miejsza kocetracja wyików wokół średiej), W przypadku 5 pokładów kurtoza przyjmuje wartość dodatią, co wskazuje a smuklejszy rozkład metaoośości w tych pokładach w porówaiu do rozkładu ormalego (większa kocetracja wyików), ajbardziej zbliżoy do ormalego rozkład wyików ozaczeń metaoośości występuje w pokładzie 416/3 w partii E, 16 spośród aalizowaych pokładów posiada ujemą kurtozę wskaźika desorpcji, pozostałe 9 kurtozę dodatią.

7 Opis statystyczy wyików pomiarów metaoośości i wskaźika itesywości desorpcji Szacukowa miara właściwości pojemościowo-kietyczych pokładów Na rysuku 1 przedstawioo zmieość wartości wskaźika M śr /dp śr dla pokładów Ruchu Zofiówka. Wyzaczoy wskaźik, będący stosukiem średiej metaoośości pokładu do średiej wartości wskaźika itesywości desorpcji, staowi szacukową miarę właściwości pojemościowo-kietyczych pokładów względem metau. Jak widać z rysuku 1, stosuek M śr /dp śr dla pokładów młodszych utrzymuje się a podobym poziomie, atomiast dla pokładów starszych jego wartość rośie. Obserwoway wzrost wskaźika M śr /dp śr jest ajprawdopodobiej związay z obiżeiem zdolości uwaliaia metau w pokładach starszych, wyżej uwęgloych. Wzrastającemu uwęgleiu pokładów, towarzyszy porządkowaie struktury oraz zwiększeie udziału mikro- i submikroporowatości. Zmiay te powodują ograiczeie zdolości peetracji cząsteczek par i gazów przez węgiel [Zarębska i Dudzińska, 2008]. W węglach wyżej zmetamorfizowaych, dyfuzj a metau może być utrudioa, co będzie zauważale w obiżeiu wartości współczyika dyfuzji D e. Rys. 1. Zmiay stosuku M śr /dp śr w pokładach Ruchu Zofiówka Przedstawioy a rysuku 1 rezultat pozwala sądzić, że właściwości sorpcyje pokładów, zarówo związae ze zdolością do akumulacji metau, jak rówież właściwości decydujące o kietyce sorpcji/ desorpcji, zmieiają się z głębokością. 4. Podsumowaie W celu wstępej ocey właściwości pojemościowo-kietyczych pokładów, przeprowadzoo badaia statystycze wyików pomiarów metaoośości i wskaźika itesywości desorpcji, wykoywaych w latach przez Ruch Zofiówka. Obróbka statystycza wyików kopaliaych umożliwia tworzeie obrazu układu węgiel-meta a badaym obszarze góriczym oraz rejestrację jego zmia, uwarukowaych geologią zalegaia pokładów. Warto zwrócić uwagę a potecjał aukowy parametrów gazowych, otrzymywaych z codzieych badań i situ. Uzyskae w pracy rezultaty pozwalają przypuszczać, że właściwości sorpcyje pokładów, tj. zdolość akumulacji metau oraz kietyka sorpcji/desorpcji metau, zmieiają się z głębokością. Zagadieia te będą przedmiotem dalszych prac. Praca została wykoaa w roku 2016 w ramach prac statutowych realizowaych w IMG PAN w Krakowie, fiasowaych przez Miisterstwo Nauki i Szkolictwa Wyższego.

8 42 Barbara Dutka Literatura Gawor M., Wierzbicki M., 2000: Komputerowe wspomagaie pracy służb przeciwwyrzutowych w kopaliach a podstawie programu do aalizy i ocey stau zagrożeia wyrzutami metau i skał. Bezpieczeństwo Pracy i Ochroa Środowiska w Górictwie 12. Zarębska K., Dudzińska A., 2008: Możliwości magazyowaia CO 2 w pokładach węgli kamieych weryfi kacja daych eksperymetalych. Gospodarka Surowcami Mieralymi 24 (3/3), p Żebrowska-Łucyk S., 2014: Metody statystycze w praktyce laboratoryjej. Wydawictwo Klub Polskich Laboratoriów Badawczych POLLAB, Warszawa. Statistical descriptio of the results of the methae cotet ad desorptio itesity idex measuremets coducted i the years by the Boryia-Zofiówka-Jastrzębie mie, Zofiówka Sectio Abstract This article describes statistical research carried out o two sets of data, which are the i-situ gas parameters, measured ad collected by the Boryia-Zofiówka-Jastrzębie mie, Zofiówka Sectio. The first of these icluded the values of the dp desorptio itesity idex, while the secod oe cotaied the correspodig values of the methae cotet M. I the years the methae cotet measuremets were carried out i 7 parts of the Zofiówka miig area, i 15 coal seams. The research aimed at describig the distributio of the desorptio itesity idex ad the methae cotet i the subsequet years of the examied period ad also the distributio of these parameters withi particular seams of the Zofiówka Sectio. The measure of the cetral tedecies, the measure of dispersio ad the shape of the distributio of aalyzed gas parameters were determied for each of the studied coal seams. The work is a itroductio to the wider research cocerig the depth effect o the methae sorptio capacity ad kietics of coal. Keywords: methae cotet, desorptio itesity idex, descriptive statistics