Opinie mieszkańców Warszawy i otuliny Kampinoskiego Parku Narodowego o przygotowaniu parku do turystyki

Transkrypt

1 Katarzya Dzioba Istytut Turystyki i Rekreacji Akademia Wychowaia Fizyczego w Warszawie Atoi K. Gajewski Akademia Wychowaia Fizyczego w Warszawie Katarzya Kuraszyk Akademia Wychowaia Fizyczego w Warszawie Turystyka i Rekreacja Tom 4/ Opiie mieszkańców Warszawy i otuliy Kampioskiego Parku Narodowego o przygotowaiu parku do turystyki Opiio of visitors from Warsaw ad its eighbourhood about adaptatio of Kampios Natioal Park to tourism Abstract Kampios Natioal Park is a iteratioal biosphere reserye formed by forests ad meadows coverig dues ad bogs. It is uiąue as it is situated ear the large urba ceter. The locatio makes Kampios freąuetly visited free of charge by tourists who ca use tourist facilities such as marked routes, car parks, restig areas ad iformatio boards. The aim of the research was to compare opiios about adaptatio of Kampios Natioal Park to tourism for rwo groups of yisitors - Warsaw dwellers ad eighborhood ihabitats of Kampios - ad to provide social characteristics of tourists visitig the park. The survey was coducted durig weekeds amog visitors i years Covetioal statistical procedures (chi sąuare) were used i data aalysis. 028 tourists from Warsaw ad 440 from the eighborhood of the park were itedewed. Some sigificat differeces were foud betwee me ad wome from Warsaw ad the eighborhood cocerig the kid of educatio, meas of trasportatio to the park, freąuecy of visits ad the choice of tourist routes. Słowa kluczowe: Kampioski Park Narodowy, otulia, turystyka i rekreacja Wstęp W podziale fizyczogeograficzym kraju Park położoy jest w całości w pradoliie Wisły, Położoa a skraju stolicy Polski Puszcza która zajmuje cetralą cześć Kotliy War- Kampioska jest ie tylko jedym z ajwiek- szawskiej. Pod ochroą zajduje się blisko szych chroioych kompleksów leśych a 38,5 tyś. ha. Na krajobraz puszczy składają Mazowszu, ale rówież jedyym w tym re- się ie tylko aturale zbiorowiska z przeszło gioie Parkiem Narodowym. Bezpośredie sześćdziesięcioma gatukami rośli chroiosąsiedztwo dużego obszaru chroioego tak ych i bogata faua, ale rówież uikatowe a wysokiej ragi oraz wielkiego miasta - War- skalę europejską zespoły wydm śródlądowych, szawy jest rzadkością w skali światowej. Kam- Te ajceiejsze przyrodiczo terey zajdują pioski Park Narodowy został utworzoy w się w zajmujących poad 2% obszaru Parku 959 roku i według podziału admiistracyje- Obszarach Ochroy Ścisłej (dawe rezerwaty go położoy jest a obszarze powiatów: war- ścisłe). Opisyway tere to rówież zaczące szawskiego zachodiego, owodworskiego, miejsce w historii Polski. Tędy pod Gruwald sochaczewskiego, płockiego oraz płońskiego, wędrował król Jagiełło, tam rówież toczyły

2 38 się walki Powstaia Stycziowego. Las był lowym główie odwiedzających go mieszkańmiejscem schroieia przed zaborcą i obsza- ców stolicy - 70,8%. [2]. Koleją pod wzglęrem życia podziemego. To rówież miejsce dem liczebości, choć zaczie miejszą grukaźi i masowych zbrodi hitlerowskich, które pą (7,3%) jedorodą ze względu a miejsce upamiętiają licze mogiły, krzyże i cmetarze zamieszkaia są mieszkańcy otuliy parku, wojskowe oraz ofiar zbrodi, m.i. cmetarz- Aby zapewić uczestikom ruchu turymauzoleum w Palmirach [l]. styczego a obszarze ceym przyrodiczo Biorąc pod uwagę związki kulturowe obszar optymale waruki korzystaia z walorów par- Parku leży a tereach historyczej dzielicy ku z rówoczesym poszaowaiem środowi- Mazowsza [4] i ie jest miejscem, a którym ska aturalego, koiecze wydaje się pozazazaczyłaby się wyraźiej terytoriala grupa ie ich opiii a temat przystosowaia Parku etograficza. Najbliższe istote ośrodki eto- do potrzeb turystyki i iych form aktywości graficze tego typu zajdują się daleko poza realizowaych a j ego obszarze. Badaia opigraicami Parku w rejoach Łowicza, Saik, iu'i turystów poruszających się po obszarach Kołbieli, Obrytego, Piewa (Kurpie Białe) oraz chroioych mogą być wykorzystae ie tylko Myszyńca i Kadzidła (Kurpie Zieloe). Cho- w celu uatrakcyjieia czy też zachęceia do ciąż tere Parku jest zamieszkały, to od czasu pobytu w Kampioskim Parku Narodowym, utworzeia Parku Narodowego zaludieie w ale przede wszystkim do określeia właściim stale maleje. Spowodowae jest to akcją wego kieruku udostępiaia parków arodoodkupywaia ziemi od prywatych właścicieli wych, by obszary te mogły spełiać wszystkie i tym samym ograiczaia osadictwa a tym swoje fukcje, do których zostały powołae, a obszarze. Z kolei w strefie otaczającej Park a i wzrost ruchu turystyczego ie doprowadził zaludieie mają wpływ czyiki, które zwią- do degradacji ich walorów [3]. Wcześiejsze zae sąm.i. z postępującąurbaizacjątereów badaia wskazały, że opiia a temat Kampioprzyległych Parkowi i rozwojem gospodar- skiego Parku Narodowego i stosuek do iego czych tereów podmiejskich stolicy. Systema- zależą od wielu czyików [6, 7]. Dotychczas tyczie odotowuje się przyrost budowictwa jedak ie prowadzoo a te temat badań w podmiejskiego, letiskowego i rekreacyjego, zależości od tego skąd przybyli odwiedzający a przez to zmiaę waruków życia i działalo- Park turyści. Wyiki różych sodaży dotycząści okoliczych mieszkańców. Bezpośredie ce opiii turystów obejmują zwykle elemety sąsiedztwo osad ludzkich ma z kolei iemałe zagospodarowaia turystyczo-rekreacyjego, zaczeie dla środowiska przyrodiczego Par- przebiegu i stau ozakowaia szlaków, iforku. Bardzo szybko zmiejszają się iezabudo- mację turystyczą, prace służb parkowych i wae obszary a półocych obrzeżach Parku, czystość a tereie parku [5]. Otoczeie wzdłuż połudiowej graicy Parku, Celem iiejszej pracy jest porówaie gdzie osiedla domów ciągą się blisko poad opiii o przygotowaiu Kampioskiego Parku 40 km od Warszawy aż po wieś Kampios, jest Narodowego do turystyki dwu grup odwiedzapraktyczie zabudowae. Rówież wzdłuż Wi- jących, których zaiteresowaie parkiem i opisły od stolicy do Łomiaek, a także od Bzury ie a jego temat mogą być róże ze względu do Sochaczewa z roku a rok przybywa zabu- a ich miejsce zamieszkaia, codziee zajędowań osiedli ludzkich. cię, zaiteresowaia czy relacje z dyrekcjąpar- Park charakteryzuje się dobrą dostępością ku. Są to mieszkańcy Warszawy i mieszkańcy komuikacyją. Gęsta sieć dróg wokół (tzw. otuliy parku. Kampioska Droga Okręża) umożliwia zmo- Poadto w pracy opisao strukturę społecztoryzowaym turystom dojazd do wybraych a i demograficzą odwiedzających Park i amiejsc a obrzeżach Parku. Z kolei kilka dróg leżących do wspomiaych grup. publiczych (p. Droga Palmirska, Kazuń - Leszo) prowadzi przez wętrze Parku. Do Materiał i metody wschodiej części Parku bez problemu moża dotrzeć komuikacją miejską. Wcześiejsze Badaie prowadzoo a tereie Kampiobadaia wskazują, że park jest puktem doce- skiego Parku Narodowego w latach

3 39 w di wole od pracy w okresie wioseo-letim w godziach 0-8, a w okresie jesieym od 0 do zmroku. Nie zbierao wywiadów zimą. Wywiady zbierali specjalie przeszkolei akieterzy w odległości ie dalszej iż 50 metrów od astępujących parkigów: Palmiry-cmetarz, Truskaw, Opaleń, Dąbrowa Leśa, Dziekaów-szpital, Pociecha, Roztoka, Szczukówek (szlak Dziekaów) i Graica. W okolicy tych parkigów zajdują się rówież główe wejścia do Parku. Badaiami objęci byli wyłączie idywiduali turyści w wieku powyżej 5 lat. Kwestioariusz, który wykorzystao w badaiach został opracoway w Istytucie Turystyki i Rekreacji Akademii Wychowaia Fizyczego w Warszawie we współpracy z dyrekcją oraz radą aukową Kampioskiego Parku Narodowego. Kwestioariusz zawierał pytaia dotyczące daych osobowych respodetów (wiek, wykształceie, rodzaj wykoywaego zajęcia, miejsce zamieszkaia), pytaia dotyczące dojazdu do Parku i czas pobytu, przygotowaie Parku do turystyki, zaiteresowaia ścieżkami edukacyjymi i miejscami pamięci arodowej a także ochroy przyrody w parku. W iiejszej pracy wykorzystao przede wszystkim część kwestioariusza dotyczącego przygotowaia Parku do turystyki. Aalizie poddao rówież sposób dotarcia i częstość odwiedzi. Przeaalizowao wywiady od 028 mieszkańców dwu sąsiadujących z parkiem dzielic Warszawy i 440 mieszkańców otuliy parku. Istotie statystyczie różice między grupami sprawdzoo testem chi kwadrat. Za istote przyjęto różice a poziomie p<0,05 [8]. Wyiki W tabeli l zestawioo dae dotyczące wieku, wykształceia i zajęcia mieszkańców otulmy i mieszkańców Warszawy w podziale a Tabela. Płeć, wiek, wykształceie i rodzaj wykoywaego zajęcia mężczyz i kobiet z Otuliy i Warszawy odwiedzających Kampioski Park Narodowy Cecha Wiek < >79 Wykształceie podstawowe średie pomaturale wyższe Rodzaj zajęcia uczeń studet pracuje emeryt ie pracuje Mieszkańcy z Otuliy mężczyźi kobiety razem [ , 49,8 30,65 0, ,08 49,7 25,43 5, ,29 49,77 28,57 7,4 0, ,79 38,93 6,87 37,4,36 2,5 65,5 6,82 4, ,45 27,98 23,2 30,36 9,54 9,77 54, ,44 34,65 3,26 34,65 4,6,42 60,96 7,3 5,7 mężczyźi * p<0,05; **p<0,0; ***p<0,00 Mieszkańcy z Warszawy kobiety 43 3,35*** 52,26 30,82 3,07 0,5 5,88*** 29,92,09 53,** 2,68*** 4,93 66,28 2,08 4, ,87*** 5, ,23** 0,93 5,3*** 27,02 4,55 53,2*** *** 2,73 6,04 4,8 6,02 razem ,99*** 52,4 30,06 3,3* 0,68 5,64*** 28,7 2,55 53,*** 3,4*** 4,0 64,49* 3,23 4,86

4 40 płeć. Najlicziejszą grupą pod względem wieku zarówo w przypadku mieszkańców otuliy (49,77%) jak i mieszkańców Warszawy (52,4%) staowią osoby między 20 a 39 rokiem życia. Nie stwierdzoo jedak istotych różic w zależości od płci w tej grupie wiekowej. Istotą różicę stwierdzoo atomiast wśród kobiet i mężczyz w grupie poiżej 9 roku życia i wśród kobiet w wieku lat. Większość odwiedzających w obydwu aalizowaych grupach to osoby z wykształceiem wyższym (34,65% mieszkańców otuliy i 53,% mieszkańców Warszawy). Rozkład wykształceia wśród mieszkańców Warszawy i otuliy był istotie róży dla p<0,00. Kobiet i mężczyz z Warszawy, legitymujących się wykształceiem podstawowym w porówaiu z kobietami i mężczyzami z otuliy było istotie miej. Natomiast wśród mieszkańców Warszawy było istotie więcej zarówo kobiet jak i mężczyz z wykształceiem wyższym. Kolejym elemetem charakteryzującym turystów jest ich zajęcie. Poad 60% respodetów to osoby pracujące. W przypadku tej grupy osób istotie więcej mieszkańców Warszawy deklarowało, że pracuje. Różica ta była istota dla p<0,05. Zaczie miej liczą grupę zarówo wśród mieszkańców otuliy jak i Warszawy staowili studeci i emeryci. Nieliczi akietowai to ucziowie (4,6% z otuliy i 3,4% z Warszawy). Różica ta była istota statystyczie. Tabela 2 przedstawia dae dotyczące sposobu dotarcia mieszkańców Warszawy i otuliy do Kampioskiego Parku Narodowego. Zdecydowaie istotie więcej mieszkańców Warszawy dojeżdża do Parku samochodem (52,83%) i komuikacją miejską (2,35%). Natomiast mieszkańcy otuliy docierają do Parku istotie częściej pieszo (6,97%) oraz rowerem (52,98%) w porówaiu z mieszkańcami Warszawy. Istote różice stwierdzoo także w przypadku częstości odwiedzi Parku (tab. 2). Olbrzymia większość turystów z dwóch aalizowaych grup odwiedza Park częściej iż 6 razy w roku. Kobiety i mężczyźi z Warszawy istotie częściej odwiedzaj ą Park 4-6 razy w roku, atomiast mieszkańcy otulmy (zarówo kobiety jak i mężczyźi) odwiedzają częściej iż 6 razy w ciągu roku. Tylko ielicze osoby były w Parku pierwszy raz. Istotie więcej mieszkańców Warszawy przybyło do Parku po raz pierwszy. Różica ta była istota dla p<0,05. Tabela 2: Sposób dotarcia i częstość odwiedzaia Kampioskiego Parku Narodowego Cecha Sposób dotarcia komuikacja miejska samochód rower pieszo iaczej Częstość odwiedzaia Parku pierwszy raz raz 2-3 razy 4-6 razy częściej iż 6 razy co kilka lat mężczyźi ,05 25,96 57,63 2,2,5 262,5, 0,76 4,2 8,02 85,88 - Mieszkańcy Otuliy kobiety ,47 2,84 45,98 24,4 0,57 74,5 2,3 79,89 0,57 razem ,82 24,3 52,98 6,97 0,92,5,38 5,73 8,03 83,49 0,23 mężczyźi ,3** 45,87*** 4,48***,8*** 0,34 59 *p<0,05; **p<0,0; ***p<0,00 4,9,52 9,3 30,63*** 67,68*** 0,85 Mieszkańcy Warszawy kobiety razem ,24* 58,2*** 2,48***,39*** 0, , 4,4 2,99 20,9* 6,25*** 0, ,35*** 52,83*** 33,04*** )27*** 0, ,99* 2,74 0,86 26,22*** 64,97*** 0,59

5 4 Dae dotyczące opiii odwiedzających a temat przygotowaia Parku zawiera tabela 3. Blisko połowa mieszkańców otuliy (49,66%) i Warszawy (47,07%) uważa, że jakość iformacji umieszczoych a tablicach przy główych wejściach do Parku i parkigach jest dobra. Rówocześie dość spory respodetów stwierdził, że jest przecięta (36,32% mieszkańców otuliy i 39,06% mieszkańców Warszawy). Nielicza grupa mieszkańców otuliy (4,02%) i mieszkańców Warszawy (3,87%) oceia iformacje umieszczoe a tablicach egatywie. Nie odotowao w tych przypadkach istotych różic w odpowiedziach a to pytaie. kowae. Niemała grupa mieszkańców otuliy (3,8%) i mieszkańców Warszawy (35,02%) twierdzi, że szlaki ozakowae są tak sobie". W tym przypadku ie odotowao żadych istotych różic statystyczych. Rówież ie stwierdzoo istotych różic w odpowiedziach a pytaie dotyczące czystości. Prawie połowa akietowaych mieszkańców otuliy (47,95%) i mieszkańców Warszawy (43,69%) twierdzi, że Park jest czysty. Więcej mężczyz zarówo z otuliy jak i z Warszawy w porówaiu z kobietami oceia, że w Parku jest czysto (5,33% mężczyz i tylko 42,94% kobiet z otuliy oraz 46,9% mężczyz i 39,35% kobiet z Warszawy). Nie jest to jedak istota Tabela 3: Opiia mieszkańców Otuliy KPN i mieszkańców Warszawy o przygotowaiu Parku do turystyki z uwzględieiem podziału a płeć dobra przecięta zła dobre złe takie sobie czysty brudy ie mam zdaia dobre złe ie mam zdaia Mieszkańcy z Otuliy mężczyźi kobiety razem Jakość iformacji a tablicach iformacyjych Liczba Odsetek Liczba Odsetek Liczba pdsetek Liczba Odsetek , , , ,7 6 44, , , ,34 8 6, ,7 6 4, , ,7 7,66 35,63 5,33 36,5 2,7 35,98 45,45 8,77 Ozakowaie szlaków turystyczych , , , ,0 38 3, Mieszkańcy z Warszawy mężczyźi kobiety razem 40,8*** 8,2*** 40,98 Czystość w Parku , , ,9 39, , ,22 7,5 63 4, ,87 Przygotowaie Parku do turystyki , , ,66*** 2, , ,64*** 25,4 93 2,8 99 6,69 *p<0,05; **p<0,0; ***p<0,00 Liczba Odsetek Liczba ,8 33,03 9, ,7 7,93 26,9 39,35 37,96 22,69 54,73 24,48 20, Odsetek ,07 39,06 3,87 46,89 8,09 35,02 43,69 36,39 9,92 55,85*** 25,73*** 8,42 Ozakowaie szlaków turystyczych w Parku było dobrze oceiae w przypadku dwu badaych grup. Mężczyźi z otuliy istotie częściej wskazywali a dobre ozakowaie szlaków w porówaiu z mieszkańcami Warszawy. Natomiast mężczyźi z Warszawy istotie częściej oceiali szlaki jako źle ozaróżica statystycza. Sytuacja przedstawia się odwrotie w przypadku odpowiedzi, że Park jest brudy. Uważa tak więcej kobiet z otulmy i z Warszawy w porówaiu z mężczyzami z otuliy i z Warszawy (39,55% kobiet z otuliy i 36,5% mężczyz z otuliy oraz 37,96% kobiet i 35,22% mężczyz z Warszawy).

6 42 Geeralie opiia turystów o przy gotowa- ią turystów pozwala stwierdzić, że ajmiej iu Parku do turystyki była pozytywa, gdyż aż liczie (zarówo mieszkańcy otuliy jak też 42,82% mieszkańców otuliy i 55,85% miesz- Warszawy) przybywają do Parku osoby z wykańców Warszawy sądzi, że jest o dobrze kształceiem podstawowym i pomaturalym, przygotoway. W tym przypadku stwierdzoo Wśród odwiedzających zaotowao ajwięcej istote różice statystycze w odpowiedziach osób z wykształceiem wyższym. Domiumężczyz. Mężczyźi z Warszawy częściej jacy turyści z wykształceiem wyższym ie wskazywali, że Park jest dobrze przygotowa- są tylko mieszkańcami Warszawy, chociaż to y w porówaiu z mężczyzami z otuliy oi ależą do ajlepiej wykształcoej części (56,66% i 35,98%). Rówież częściej paowie społeczeństwa. Osoby z gmi położoych w z otuliy odpowiadali, że Park jest kiepsko otuliie Parku rówie często deklarowały wyprzygotoway do turystyki (45,45% paów kształceie wyższe jak i średie. Jedak odz otuliy i 26,64% mieszkańców Warszawy), setek takich osób w przypadku wykształceia Natomiast kobiety z Warszawy częściej w po- średiego był wyższy i sporo iższy w przyrówaiu z kobietami z otuliy oceiały, że padku wykształceia wyższego w porówaiu Park ie jest dobrze przygotoway do turysty- z mieszkańcami Warszawy. Być może przyki (odpowiedio 24,48% i 2,7%). Różica ta czyą jest to, że wśród mieszkańców otulmy ie była istota statystyczie. zaczą część osób akietowaych staowiły osoby, które zamieszkuj ą te obszar od wielu Dyskusja lat (wówczas różice w wykształceiu w zależości od miejsca zamieszkaia były często O zaczeiu parku arodowego jako ob- wyraźe) i ie były to owe przyjezde osoby, szaru turystyczo-wypoczykowego świadczy które przeprowadziły się z Warszawy i osiedliie tylko odwiedzających go turystów, ły się w pobliżu Parku. Moża zatem wysuć ale rówież to skąd i z jak odległych miejsc wiosek, że osoby ajczęściej odwiedzające przybywającą odwiedzający [2]. Kampioski Park to osoby po studiach i wykształcoe. Ich Park Narodowy jest położoy iemal w środku wysoki poziom wykształceia idzie w parze Polski, a graicy stolicy państwa. Choć jest ze świadomością prozdrowotą. To oi ajparkiem arodowym jego zaczeie jest bar- częściej uciekają do choćby chwilowej zmiadziej lokale iż ogólokrajowe [6]. Główie y waruków a korzystiejsze dla zdrowia odwiedzającymi Park są Warszawiacy. Naj- po całym tygodiu przebywaia w warukach licziejszą grupę spośród odwiedzających z miejskich. Nasuwa się rówież myśl, że być Warszawy staowią mieszkańcy dzielic Bie- może osoby z wykształceiem wyższym rzala i Bemowa. Ta grupa osób reprezetowała w dziej odmawiały udziału w badaiach akiebadaiu mieszkańców Warszawy. Drugą grupę towych iż osoby z iższym wykształceiem, staowili mieszkańcy otuliy Parku, którzy które ie były świadome sesu takich badań mają do iego ajbliżej i stosukowo liczie i ie chciały podjąć trudu wypełieia akieprzybywają. ty. Wyik te zajduje rówież potwierdzeie Biorąc pod uwagę liczbę mieszkańców w aalogiczych badaiach, gdzie stwierdzodzielic graiczących z Parkiem oraz liczbę o, że turyści odwiedzający obszary chroioe mieszkańców otulmy, moża zauważyć, że w Ameryce Połudiowej są lepiej wykształcezaczie częściej w stosuku do ogólej liczby i iż przecięti turyści [3]. mieszkańców moża spotkać w parku miesz- Ciekawych wiosków dostarcza rówież kańców otuliy (prawie 3%) iż turystów aaliza dotycząca rodzaju zajęcia respodez Warszawy (,3%). tów. Spośród akietowaych turystów więk- W strukturze wieku zazacza się prze- szość staowiły osoby pracujące. To w dużej waga osób młodych w wieku lat. Nie mierze jest dość charakterystycze dla Warszastwierdzoo w przedziałach wiekowych istot- wy i całego regiou mazowieckiego, gdzie oie więcej mężczyz czy też kobiet zarówo tuje się ajmiejszy stopień bezrobocia. Przewśród mieszkańców otuliy jak i osób przy- waga turystów mających zatrudieie świadbywających z Warszawy. Aaliza wykształcę- czyć też może o ich prozdrowomych awykach

7 43 aktualizowaą, posiadającą błędy, iewystar- czającą lub ie umieszczoą we wszystkich miejscach, w których w opiii respodetów jest potrzeba. Większość akietowaych (zarówo mieszkańców otuliy jak i Warszawy) ie zgłaszała istotych zastrzeżeń dotyczących jakości i- formacji, które są umieszczoe a tablicach iformacyjych przy wejściach do parku. Jed- ak ie wiadomo jakie kokretie zastrzeżeia miała grupa mieszkańców otulmy i Warszawy (4%) oceiając egatywie jakość tych ifor- macji. To pytaie iewątpliwie powio być rozwiięte w dalszych badaiach opiii, W świetle otrzymaych wyików moża stwierdzić, że szlaki w Parku są całkiem ieźle wyzakowae. Poad połowa mieszkańców otuliy (53%) i iewiele miej osób przyj eżdżających z Warszawy (46,89%) odpowiedzia- ła pozytywie. Różice zauważoo w przypad- ku odpowiedzi mężczyz z Warszawy, którzy zdecydowaie częściej odpowiadali, że szlaki są gorzej ozakowae. Taka różica może wy- ikać faktu, że mieszkańcy otuliy bywając w Parku częściej, lepiej zają Park iwyzakowae a jego obszarze szlaki turystycze i być może częściej poruszaj ą się poza imi, stąd ie oczekują ich lepszego ozakowaia czy roż- mieszczeia. Nie sprawdza się to w przypadku kobiet, gdyż paie z otuliy częściej deklaro- wały złe ozakowaie szlaków w porówaiu z kobietami w Warszawy. W odróżieiu od ocey ozakowaia szla- ków odmieą sytuację spotykamy w oceie czystości parku, bowiem to kobiety częściej podkreślały, że park jest brudy, przy czym opiia zarówo mieszkaek otuliy jak i War- szawy jest zgoda. Nie stwierdzoo istotych różic między imi. Zróżicowaie odpowie- dzi, choć iezacze dotyczące czystości Parku mogą wyikać z różego stau czystości w różych częściach parku,w których akieto- wao turystów z otuliy i z Warszawy. Zależy to zarówo od atężeia ruchu turystyczego, od użytkowaia miejsc biwakowych i rekrea- cyjych, od liczby wystawioych śmietików i koteerów i rówież od czasu, który upły- ął od ostatiego sprzątaia i wywozu śmieci. Zaśmieceie Parku powodują sami turyści, ale rówież jego okoliczi mieszkańcy. Niestety agmiie się zdarza, że odpadki są ielegal- i świadomości zdrowotego wpływu wypadu poza miasto i kotaktu ze środowiskiem przyrodiczym. Stwierdzoo zamieie więcej osób pracujących wśród mieszkańców Warszawy, którzy odwiedzają Kampioski Park Narodowy. Wyiki aalizy sposobu dojazdu do Parku ie zaskakują. Logicze jest to, że sposób dotarcia mieszkańców otuliy będzie odmiey od sposobu dotarcia mieszkańców Warszawy, gdyż miejsce zamieszkaia Warszawiaków jest położoe kilkaaście kilometrów dalej iż mieszkańców otuliy. Warszawiacy ajczęściej wybierają samochód jako środek trasportu, a potem kolejo rower i komuikację miejską. Mieszkańcy otuliy a pierwszym miejscu stawiają rower, a potem samochód i spacer piechotą. Badaie akietowe dotyczące opiii o przygotowaiu Parku do turystyki polegające a wybieraiu odpowiedzi spośród kilku zapropoowaych możliwości zmusiła respodetów do wypowiedzeia się a bieżąco, a przede wszystkim rówież do porówaia stau Parku ze staem, który zali z poprzedich wizyt. Większość akietowaych turystów (zarówo mieszkańców otulmy jak i Warszawy) była w parku co ajmiej dwa razy, a obecość w parku w momecie przeprowadzaia wywiadu był ich koleją pobytem. Nieliczi respodeci przyjechali pierwszy raz. Niezależiejedakodmiejscazamieszkaia i częstości odwiedzi większość respodetów oceia przygotowaie Parku do turystyki jako dobre, bez względu a to czy ocea dotyczy wszystkich elemetów oceiaych rówocześie, o które zapytao w akiecie czy też każdego z osoba (jakość iformacji o parku a tablicach iformacyjych, ozakowaie szlaków, czystość parku). Respodeci pytai o jakość iformacji a tablicach iformacyjych i ozakowaie szłaków adawali zapropoowaym określeiom dobra", przecięta" i zła" swoje włase subiektywe zaczeia. Dobra" być może ozaczać wzorową, dobrze przedstawioą, atrakcyją, iteresującą! ie gorszą iż a iych tablicach tego typu. Przecięta" to zapewe ie wyczerpująca, ie ciekawie przedstawioa, ie umieszczoa wszędzie, gdzie jest potrzeba. Zła" może ozaczać zdez-

8 44 ie wywożoe do lasu. Brakuje też powszechego przyzwyczajeia do wyoszeia z parku własych śmieci (papierków po spożytych kaapkach czy butelek po wypitych apojach). Mieszkańcy otuliy krytycziej wypowiadali się odośie kwestii czystości w porwaiu z mieszkańcami Warszawy. Nie były to jedak istote różice. Piśmieictwo:. Adrzejewski A. (red.) 2004: Kampioski Park Narodowy t. II. Społeczeństwo, przestrzeń, ekoomia, KPN, Izabeli 2. Dzioba K., Prószyńska-Bordas H., Kęsicka E., Gajewski A.K. 2006: Charakterystyka społecza i zachowaia turystów odwiedzających Kampioski Park Narodowy. W: J. Krupa, J. Biliński (red.) Turystyka w badaiach aukowych. Prace przyrodicze i humaistycze, WSI i Z, Rzeszów: Eagles P.F.J, Mc Cool S., Hayes Ch., 2002: Sustaiable Tourism i Protected Areas: Guidelies for Plaig ad Maagemet, UN Eviromet Programme, World Tourism Orgaizatio ad World Coseryatio Uio 4. Pokropek M. 967: Atlas sztuki ludowej w Polsce, Arkady, Warszawa 5. Prędki R. 999: Badaia akietowe zwiedzających Bieszczadzki Park Narodowy w 998 roku, Rocziki Bieszczadzkie 8, BdPN, Ustrzyki Dole: Prószyńska-Bordas H., Dzioba K., Kęsicka E., Gajewski A.K. 2005: Wycieczkowicze z Warszawy i ich opiie o przystosowaiu Kampioskiego Parku Narodowego do turystyki, Kultura Fizycza 3-4, AWF, Warszawa: Prószyńska-Bordas H., Dzioba K., Kęsicka E., Rowicka B., Stańczak J. 2006: Przygotowaie Kampioskiego Parku Narodowego do turystyki w opiii turystów. W: J. Krupa, J. Biliński (red.) Turystyka w badaiach aukowych. Prace przyrodicze i humaistycze, WSI i Z, Rzeszów: Stupicki R. 2003: Aaliza i prezetacja daych akietowych, AWF, Warszawa Adres korespodecyjy: Katarzya Dzioba Zakład Teorii Turystyki Akademia Wychowaia Fizyczego ul. Marymocka Warszawa katarzya.dzioba@post.pl