DWUTYGODNIK. Wyda w ca: K rakowskie T ow arzystw o Lekarskie Redaktor odpowiedzialny: dr B. Giędosz PAŃSTWOWY ZAKŁAD HIGIENY ZAKŁADY WYTWÓRCZE:

Transkrypt

1 fio k III Seria li Kraków Nr 20(15. X. 1947) PRZEGLĄD LEKARSKI DWUTYGODNIK Organ Krakowskiego Towarzystwa Lekarskiego, Izby Lekarskiej Związku Lekarzy P. P., W ojewódzkiego Urzędu Zdrowia. Organ Związku Lekarzy Ubezpieczeń Społecznych. w K rakowie, publikacyjny Redakcja i Administracja: Kraków, Krupnicza J la Teł K onto P. K. O. Nr IV-310 Prenum erata k w artaln a: 600 zł. K 9 m i 1 e t Redakcyjn y: przew. prof. dr J. K ostrzewski. Członkowie: dr O. Anselm, prof. dr E. Brzezicki, dr M. Ciećkiewicz, j- dr J. K. Gołąb, doc. dr W. M ikułowski, prof. dr M. Rutkowski, prof. dr Fr. W alter Kraków, prof. dr W. Orłowski W arszawa, prof. dr F. Przesm ycki Łódź, prof. dr T. Paw las, prof. dr M. Sem erau - Siem ianow ski Gdańsk, prof. dr H. Kowarzyk, prof. dr Z. Skibiński, prof. dr T. Zalewski, prof. dr W. Ziembicki W rocław, dr M. Trawiński Sosnow iec. Wyda w ca: K rakowskie T ow arzystw o Lekarskie Redaktor odpowiedzialny: dr B. Giędosz TREŚĆ: Prof. Dr E. Brzezicki: W spółczesne m etody leczenia psychotyków i psychopatów, str Doc. Dr J. Aleksandro w i c z: Uwagi dotyczące leczniczego stosow ania iperytów azotowych" (Nilrogen Mustards, N. M,), str, 679. Dr T. N o- wak: Uczulica pokarm ow a (alergia) jako czynnik przyczynowy zaburzeń i odżyw iania u niem o wląt (doniesienie II) str Dr,1. Chlebowski: Czy należy wyodrębniać żółaczki posalwarsanowe", str Dr SI. Ślopek: W ystępow a nie dysgenetycznych form pateczek otoczkow ych w górnych drogach oddechow ych człowieka, sir Dr Si. N o- wak: Uszkodzenie głów ki dziecka w czasie porodu,, str Dr A. Smolucho w s k i: Edm und Biernacki jako odkryw ca opadania krwinek czyli Iz w. odczynu Biernackiego (c. d.), sir Oceny, str Przegląd P i- śm ien., str P rotok oły posiedzeń Krak. T-wa Lek., str Z Izby Lekarskiej w K rakowie, str List do Redakcji str W iadom ości bieżące, str PAŃSTWOWY ZAKŁAD HIGIENY ZAKŁADY WYTWÓRCZE: CZĘSTOCHOWA, ul. Wilsona 6/8, Tei KRAKÓW, ul. Czysta 18, Konto PKO IV-4009, Tel LU B L IN, ul. Hipoteczna 4 i W OLA S ŁA W IŃ S K A W A RSZAW A, ul. Chocisnska 24, PKO CENTRALNE BIURO SPRZEDAŻY: WARSZAWA, CHOCIMSKA 24, TEL Surowica Błonicza Surowica Tężcowa ' Szczepionka durowa mięszana (T. A. B.) Szczepionka Czerwonkowa mięszana Szczepionka przeciw wściekliźnie Szczepionka przeciw durowi osutkowemu izoagiutynina P Z H do oznaczania grup krwi Pituitrol P Z H wyciąg z płata przysadki! mózgowej tylnego

2 W Y T W Ó R N IA BANDAŻY, PROTEZ, APARATÓW ORTOPEDYCZNYCH FRANCISZEK ZIELIŃSKI K raków, ul. S tarow iślna 14 tel ISTNIEJĄCA OD 1930 R. wykonuje: protezy nóg i rąk, aparaty ortopedyczne, gorsety szkieletowe i kosmetyczne, wózki dla chorych, nosze, podpory (kule), wkłady na stopy płaskie, pasy brzuszne i rupturowe w y t w ó r n i a CHEMICZNO-FARMACEUTYCZNA SALUS" 91 Sp. z ogr. odp. KRAKÓW, ZYBLIKIEWICZA 17, TEL Biuro sprzedaży: Kraków, ul. Grodzka 15. Telefon p r o d u k u j e i p o l e c a zastrzyki lecznicze: 10 ccm 20 A tropinum sttlfu r. 0, , C aw uni o h lo ra tu m 10% 10 Cal ci u ui glu eo n ic. 10%. 10 C am phora 0, CoffeLo. n atr. benz O luoosa 20% % % N atriu m ohlorat. 10%. 10 Amp. A q u a bidtsst U lata Amp. N attrium jodic. 0, eom 0,1. 2 N ovoeainum 0,01... l 0, Saiiphenyl (dom ięśniow o) 5 (dożylnie). la Saliipn.im.in S try c h n in, n itra. 0, ,002 0,008 Amp. V ttam ;n Bj fo rte V i tarn in C fo rte S tro p h a n tin u m K A d ren alin um Tonopliosphan fo rte E u p h irid in u m SA L IB A L SA M -m aśó p rzeoltr bólom a rtro ty e in y m i gośćcow ym O pak. & 30,0 1 A 50.0 F RIG ASA L sinaść n a odm rożenia. PŁYN NA O D C ISK I, fi. A 10,0. LECZNICA ZWIĄZKOWĄ W KRAKOWIE ul. G arncarska 11, tel i wznowiła przyjmowanie chorych z wyjątkiem zakaźnych i umysłowych POKOJE WSPÓLNE I SEPARATKI

3 Rok I I I Seria H Kraków N r 20 (15. X. 1947) PRZEGLĄD LEKARSKI P ro f. dr E. BRZEZICKI Współczesne metody leczenia psychotyków i psychopatów K raków Z Kliniki N eurologiczno-psychiatrycznej U. J. w Krakowie Około roku 1930 rozpoczęła się w p sy c h ia trii now a era, dzięki w prow adzeniu leczenia m etodam i w strząsow ym i. Od tego czasu psychopatolog, k tó ry dotychczas sta ł w łaściw ie z założonym i rękam i, p rzy g lą d a ją c się ty lk o pacjen to w i i bad ając go, m ógł stać się czynnym te ra p e u tą i to czynnym te ra p e u tą w pełnym tego słow a znaczeniu. Chcia - bym na w stępie naszkicow ać k rótko nasze w ia o- m ości o leczeniu w strząsow ym w p sy c h ia tiii, aby zatrzym ać się n astęp n ie dłużej n ad dw iem a now y m i m etodam i leczniczym i, a m ianow icie: psychoc h iru rg ią i elekłronarkozą. N ie ulega dla m nie w ątpliw ości, że nikom u nie spodoba się te rm in psy chochiru rg ia, zakorzeniony ju ż w A m eryce, ale brzm iący w p ro st b a rb a rzyńsko. Czy m ożem y bow iem m ów ić o c h iru rg ii psychiki? Czy n apraw dę należy m ów ić o psychoc h iru rg ii o c h iru rg ii naszej duszy, k tó rej p rzecież nożem nie da się dyssekow ać? S łuszniejszą w ydaje m i się z tego pow odu nazw a o k reślająca ściślej isto tę sam ego zabiegu, a w ięc: leu k o to m ia dla zabiegu, w k tó ry m b ia ła su b stan cja m ózgu u le g a częściow em u p rzecięciu i lobotom ia zabieg, w toku którego p rzecin a się zupełnie w łókna su b stan cji b iałej area praefrontałis. W każdym razie em p iria klin iczn a w ykazała, że n a n a stró j chorego, n a jego c h a ra k te r i tem peram ent, k tó re u legły zm ianom pod w pływ em choroby um ysłow ej, m ożem y w pły n ąć w y raźn ie ta k za pom ocą p rą d u elektrycznego, ja k i n a drodze ch iru rg iczn ej. Jeżeli podobne zabiegi w ykonam y n a m ózgach psychopatów, to rów nież i w ich p sy chice zauw ażym y w yraźne zm iany. Co w ięcej, ja k poucza zw łaszcza dośw iadczenie w ojenne, ja k też i dośw iadczenia neuro ch iru rg iczn e, uszkodzenie w łókien b iałych, łączących area praefronta- ] i s z in n y m i częściam i m ózgu pow oduje zm iany c h a ra k te ru i p sy chik i rów nież i u ludzi n o rm alnych, któ rzy u leg li np. urazom czaszki i w zw iązku z ty m byli poddani zabiegom o peracyjnym. Je śli już obecnie o ty ch w ynikach w spom inam, to dlatego, poniew aż zm uszają one każdego z nas do zastanow ienia się n ad problem em, k tó ry n a suw a się tu ta j sam przez się: n ad stosunkiem s o m a do psyche, n ad stosunkiem m ózgu encephalon do psyche. Oczywiście każdy z nas będzie sobie in te rp re to w a ł tę k orelację w sposób w łaściw y dla św iato p o g lądu, którem u hołduje. Id e a lista będzie p rzekonany, że w skutek uszkodzenia m ózgu tego in stru m e n tu m aterialn eg o, k tó ry m w y raża się, ja k m uzyk w irtuoz psyche, rów nież i ona u cierpi, nie m ogąc u jaw n ić się tak, ja k b y to było potrzebne. M a te ria lista będzie przekonany, że przez uszkodzenie m ózgu uszkodzona zostaje rów nież ta hipotetyczna psyche, p rz y ję ta przez niego nie ja ko cos rzeczyw istego, lecz ja k o te o ria robocza. W i dzim y z tego, że spór będzie się ciąg n ął dalej i że naw et ten, chciałoby się pow iedzieć cudow ny zabieg, p o zw alający um ysłow o chorem u w k rót-. cza-sie pow rócić do społeczności, nie zm ieni ani naszych osobistych zap atry w ań, ani też ta k stosow nej sentencji: Nil novi snh sole. Otóż, ja k w spom niałem n a początku. św ;eży w ia r zaw iał n aw et do zakładów psychiatrycznyc, do tego sk ład u nieuleczalnie chorych. Z ak łady o sta ły się od tego czasu n o rm aln y m i szpitalam i, leczącym i sw ych pacjentów i to z dobrym i w ynikam i. R u ch leczniczy rozpoczął się około ro ku 1930, kied y zaczęto stosow ać z dobrym i w y n i kam i w strząsy hipoglikem iczne, w prow adzone przez Sakel a z W iednia. W strząsy h ip o g lik e m iczne, okazały się skuteczne przede w szystkim w schizofrenii i w łaśnie obecnie, kiedy m ożem y ich d ziałan ie porów nać z działaniem elek tro w strząsów, w idzim y ich w ielką w artość i działanie jeszcze ta m skuteczne, gdzie e le k tro w strz ą sy zawodzą. O sobiście zauw ażyłem, że postacie p aranoidalne sch izo fren ii leczą się lepiej hipoglikernią niż elek tro w strząsam i. A m ery k ańscy a u to rzy n a ogół są zdania, że elek tro w strząs m ało w pływ a n a schizofrenię i dlatego hipoglikem ię sto su ją w schizofrenii jarg a manu. U nas w k linice tzw. schizofrenia, zwłaszcza form a ostra, leczy się w spaniale elek tro w strząsami. Oczywiście in n a je st spraw a, czy to, co w ślad za B le u le re m uw ażam y za schizofrenię, zawsze je s t n ią w istocie. O sobiście m yślę, że nie i m im o że jako uczeń B 1 e u 1 e r a w inian m u jestem w iele, nie w ierzę w to, aby w szystkie przez nas leczone w ypadki, b y ły praw dziw ym i schizofre n iam i, w now oczesnym u jęciu, m im o że oczyw iście n ależą do genetycznie uw arunkow anego kręgu schizofrenicznego. W K linice N eurologiezn o -P sy ch iatry czn ej U. J. sto sujem y obecnie zarówno w strząsy elektryczne, ja k i hipoglikem iczne. Oczywiście także i w zakładach i k lin ik ach a- m ery k ańsk ich sto su je się u w szystkich, n ieu leczalnych naw et schizofreników elektrow strząsy, ale ty lk o w ty m celu, a b y ich uspołecznić, i p ra w dziwe p iekło w ijący ch się i w rzeszczących w a ria tów zam ienić n a n o rm aln ą salę chorych. Szoki p re p a ra ta m i chem icznym i w prow adzi! M e d u-

4 n a z B u d a p e sz tu, o s ta tn io d o cen t w Illin o is C olle g e o f M e d icin e C hicago, s to s u ją c k a rd ia z o l, azom a n lu b a m e ry k a ń s k i m e tra z o l. O becnie m o ż n a p rz y ją ć, że e r a szoków k a rd ia - zolow ych sią sk o ń c zy ła, g d y ż k a rd ia z o l je s t le k ie m k o szto w n y m, w y w o łu je u ch o re g o często u czu cie śm ie rte ln e g o s tra c h u, u czucie a n ih ila c ji i n ie d a je też le p szy c h w y n ik ó w n iż e le k tro w strz ą sy, k tó re, ja k sie zd a je, d a ją je d n a k zn a cznie w ięk szy p ro c e n t w yleczeń. P o n ie w a ż m e c h a n iz m w strz ą su k a rd ia z o lo w e g o i e le k try c z n e g o je s t zasad n iczo podobny, g d y ż o b a w y w o łu ją, choć n a ró ż n y c h d ro g a c h, a ta k d rg a w k o w y, p rz e to n a w e t z p u n k tu w id z e n ia te o re ty c z n e g o m o ż n a p rz y p u śc ić, że elektro szo k z a s tą p i w zu p e łn o śc i szok M eduny. E le k tro w s trz ą s b y ł ju ż w ie lo k ro tn ie o m a w ia n y ta k, że c h c ia łb y m d o d ać ty lk o k ilk a o so b isty c h m o ich sp o strz e ż e ń o raz p o d ać w z m ia n k i o ta k ic h b a d a n ia c h p rz e p ro w a d z a n y c h n a Z achodzie, k tó ry c h z b r a k u śro d k ó w n ie m o g liśm y u n a s p rz e p ro w ad zić. P o d w p ły w e m e le k tro w s trz ą s u p o p r a w ia ją sie n a jle p ie j s ta n y w y w o łan e p rzez p sy c h o zy a fe k ty - w ne, a w iec z a b u rz e n ia p sy c h iczne u osób n a le ż ą cy c h do dzied ziczn eg o k rę g u c y k lo ty m ic zn e g o. I ta k s ta n y d e p re sy jn e, ja k ie u n a s w P o lsc e n a j częściej sie sp o ty k a, leczą sie t ą m e to d ą z n a k o m i cie. P o w ie d z ia łb y m w iącej, że w sz y stk ie d e p re sje en d o g e n n e i p sy c h o g e n n e r e a g u ją b a rd z o dobrze n a le cz en ie w strząso w e. W s z y stk ie te d e p re sje c h a r a k te r y z u ją sie sm u tk ie m i zaham o w a n ie m. N a to m ia s t s ta n y lek o w e leczą sie w te n sposób g o rz e j lu b n a w e t w cale sie n ie leczą. W w y p a d k a c h 6 p rzeżen ia le k u z d e p re s ją u z y s k u je sie oczyw iście n ie n a jg o rs z e p o p ra w y, często je d n a k sie zd arza, że s ta n y lu b n a w e t p sy c h o zy lek o w e s ą b r a n e za d e p re sje. O tóż s ta n y lekow e, ja k o r e a k c je osobow ości, w o d ró ż n ie n iu od d e p re s ji e n d o g e n n y ch, b ęd ą cy c h r e a k c ją dziedzicznie u w a ru n k o w a n e g o podłoża, leczą sie, ja k sądzę, g o rzej. N a le ż y z n a cisk ie m p o d k re ślić, że d e p re sja in w o lu c y jn a, k tó r a p rzed e r ą w strz ą so w ą s ta n o w iła p ra w d z iw y crux m e d ic o ru m leczy sie te ra z zn ak o m icie. M oże n a jw y ż e j ja k ie ś 15% ty c h p rz y p a d k ó w n ie u le g a p o p ra w ie, a le w ła ś n ie te 15% n a le ż a ło b y w edle w sk azów ek a m e ry k a ń s k ic h p o d d ać lo b o to m ii s ta n o w iącej w ta k ic h ra z a c h u ltim u m refug i i i m. S ta n y m a n ia k a ln e p o p r a w ia ją sie ró w n ie ż pod w p ły w e m e le k tro w strz ą só w, z re sz tą ja k w iadom o, s ta n y m a n ia k a ln e ju ż n o rm a ln ie " tr w a ją k ró c e j od d e p re sji. M ożna za te m z c z y sty m su m ie n ie m p o w iedzieć, że co n a jm n ie j 80% z a b u rz e ń z k rę g u c y k lo ty m ic z n e g o w ra z z m e la n c h o lią in w o lu c y jn ą leczy sie tą m e to d ą w y śm ie n ic ie. W sp o m n ia łe m ju ż, że s ta n y schizo fren o p o d o b - ne leczą sie u n a s d o b rze p r z y p o m ocy e le k tro w strząsó w. Z n a n e je s t je d n a k z a p a try w a n ie B 1 e u 1 e r a, że sc h iz o fre n ia p rz e b ie g a z a s a d n i czo bez w ięk szy c h z a b u rz e ń św iad o m o ści. J e d n a k n asz m a te r ia ł k lin ic z n y w sk a z u je w y ra ź n ie, że w ła śn ie te ro d z a je s c h iz o fre n ii" leczą sie n a j le p ie j, k tó re z a c z y n a ją sie o stro, b u rz liw ie, p rz y o b ja w a c h z a b u rz e ń św iadom ości. W s k u te k te g o o d noszę w ra żen ie, że n ie s ą to p ra w d z iw e sc h iz o fre n ie, ty lk o ra c z e j r e a k c je sc h izo fren ic zn e, p rz e b ie g a ją c e z p o c z ą tk u a m e n ty w n ie. N a to m ia s t p ra w d ziw a sc h iz o fre n ia, ro z p o c z y n a ją c a się p o d stę p n ie, sto p n io w o, d a ją c a zespół o b ja w ó w np. schizop h re n ia s i m p 1 e x lub hebephrenia, leczy sie g o rzej lu b w cale sie n ie p o p ra w ia i kończy sie w z a k ła d a c h p sy c h ia try c z n y c h. C iekaw e d o św ia d czen ia z te j d zied z in y p rz e p ro w adzono w N ew Y o rk S ta te H o s p ita l: 1000 schizofre n ik ó w p o d d a n o le cz en iu in su lin o w e m u, 1000 d alszy c h le czen iu za p o m o cą e le k tro w strz ą só w, a p o n a d to p o zo staw io n o 1000 p sy c h o p a tó w k o n tro ln y c h bez żadneg o leczen ia. O tóż o k az ało sie, że po szokach in su lin o w y c h s c h iz o fre n ia u b a d a n y c h p o p ra w iła sie w sto s u n k u 7 :1, u n ie leczo n y c h n a to m ia s t s ta n p o p ra w ił sie sa m o is tn ie częściej n iż u leczonych p rz y p o m o cy e le k tro w strz ą só w. S ta ty s ty k a ta je s t o ty le n ie p e w n a, że n ie w iadom o, co a m e ry k a ń s c y a u to rz y ro z u m ie li p o d n a z w ą sch i zo fren ia ". C h c ia łb y m jeszcze p o ru sz y ć s p ra w ę u sp o łe czn ie n ia sc h izo fren ik ó w, k tó re m o ż n a u z y s k a ć d ro g ą e le k tro w strz ą só w, a k tó re g o zn aczen ie d la z a k ła dów i k lin ik je s t ja sn e. L ek a rz e, k tó rz y p a m ię ta ją erą p rz e d w strz ą so w ą, w iedzą, o ile sp o k o jn ie j w y g lą d a dziś s a la c h o ry c h. C zy i ja k ic h p sy c h o p a tó w n a le ż y zate m leczyć e le k tro w strz ą sa m i? S ądzę, że p ra w d z iw e s ta n y le kow e n ie leczą sie d o b rze e le k tro w strz ą sa m i, n a to m ia s t p sy c h o p a c i z n a trę c tw a m i i p rz y m u sa m i p o p r a w ia ją sie n ie ra z z u p e łn ie dobrze. I tu je d n a k cieżkie s ta n y n a trę tn e, p rz e b ie g a ją c e bez fa lis ty c h w a h a ń, n ie u le g a ją p o p ra w ie, zaś n a trę c tw a p o ja w ia ją c e sie późno w ży c iu o ra z n a trę c tw a i kom - p u ls je w y stę p u ją c e okresow o i cofające sie sa m o istn ie, n ie ra z w c ią g u la t, u le g a ją zn a czn ej p o p ra w ie. N a jtru d n ie j p rz e d s ta w ia sie odpow iedź n a p y ta n ie, czy n a le ż y sto so w a ć le cz en ie w strzą so w e w p rz y p a d k a c h p s y c h a s te n ii p s y c h o p a tii ta k n ie z m ie rn ie często sp o ty k a n e j n a ziem iach P o lsk i. M am w ra ż e n ie, że te n ro d z a j c h o ry c h n ie oddziały w u je d o b rze n a e le k tro w s trz ą s y ta k, że osobiście n ie ra d z e im n ig d y te g o sp o so b u le czen ia zw łaszcza, że ci z n ic h, k tó rz y są n a s ta w ie n i h ip o c h o n d ry c z n ie źle zn o szą z a b u rz e n ia p a m ię c i, ta k często p o ja w ia ją c e sie po w strz ą sa c h i sa m i p rzez to p rz e ry w a ją leczenie. Z re sz tą p s y c h a s te n ia n a le ż y w p ra w d z ie do k rę g u en d o g e n n eg o sc h iz o fre n ic z n e go, a le je s t p o za ty m ta k ż e r e a k c ją osobow ości, a, ja k w iadom o, te s ta n y źle o d d z ia ły w u ją n a szok. H is te ry c y, k tó rz y s ą e p izo d y k a m i, a w iec p s y c h o p a ta m i su g e sty w n y m i, m o g ą sie p o p ra w ić po w strz ą sie, je s t to je d n a k w p ły w su g e stii, a n ie s a m ego szoku. N a to m ia s t sk irto to id z i, a w iec h is te ry c y o d zied ziczn ie u w a ru n k o w a n y m c h a ra k te rz e sp e cy ficznym, n ie m o g ą sie oczyw iście p o p ra w ić p o d w p ły w em w strząsó w. U ep ile p ty k ó w, k tó rz y sto su n k o w o rz a d k o dos ta ją a tak ó w, a k tó rz y ju ż n a d łu ż szy czas p rzed a ta k ie m n p. n a ty d z ie ń n a p rz ó d s ą n ap ięci, d ra ż liw i, w y b u ch o w i lu b z a c z y n a ją n ie p o m ie rn ie

5 pić, m o ż n a za p o m o cą e le k tro w s trz ą s u w y w o łać przez ro z ła d o w a n ie u sp o k o je n ie i p o w ró t do n o rm y. P a r a n o id a ln e sta n y, zaró w n o p o ch o d z en ia sc h i z o fren ic zn e g o ja k p sy c h o p a ty c z n e g o lu b w tó rn e go, n ie o d d z ia ły w u ją n a e le k tro w s trz ą s y ta k, że u w a ż a m je tu ta j za n ie w sk azan e. W id z im y z tego, że e le k tro w s trz ą s u m im o je g o z a le t n ie m o żna u w ażać za p an e ee u m p s y c h ia try czn e. U p sy c h o p a tó w o d p o w ied n ią p s y c h o te ra p ia, te ra p ia zajęcio w a, re e d u k a e y jn a, re s o c ja liz a c y jn a, p o z o sta je d a le j sposobem k o n ie c z n y m i w a żn y m i i je ś li je s t p o p a r ta fa r m a k o te r a p ią, w odoleczn ictw em i fiz y k o te ra p ią, to w ła ś n ie ta z a p o m n ia n a p s y c h o te ra p ia o k a z u je sie często je d y n ą m e to d ą p ro w a d z ą c ą do celu. R e su m u ją c, p o d k re śla m, że w szędzie tam, g d zie d o m in u ją z a b u rz e n ia a fe k tu, e le k tro w strz ą s pom oże p ra w ie n ap e w n o. N ie c h c ia łb y m n a ra z ie zajm o w a ć sta n o w isk a w ta k w ażn ej k w e stii te ra p e u ty c z n e j, ja k u s ta le nie, czy k o rz y s tn ie js z y w y n ik le cz n icz y o trz y m a ć m ożna p rz y p o m ocy p ełn eg o w strz ą su, w strz ą su poro n n eg o, czy też a b s e n c e. W sp o m n ę ty lk o, że n a ogół A m e ry k a n ie i A n g lic y s ą z d a n ia, że absence w y w o łu je siln e p o d n ie cen ie p s y c h o ru chow e po z a b ie g u, a n a s tę p n ie zn a czn ie s iln ie jsz e z a b u rz e n ia p am ięcio w e, n iż p e łn e w strz ą c y ta k, że d o ra d z a ją ra c z e j sto so w a n ie ty c h o s ta tn ic h. S p r a w a ta je s t o b ecn ie p rz e d m io te m b a d a ń K lin ik i U. J., a w y n ik i ty c h b a d a ń b e d ą w o d p o w ied n im czasie p o d a n e do w iad o m o ści. K o ń cząc m o je u w a g i co do e le k tro p le k s ji dodam, że w ie lu a u to ró w a m e r y k a ń s k ic h i a n g ie ls k ic h (S e r g e a n t) u w aża leczen ie sc h iz o fre n ii e le k tro w s trz ą s a m i w p ro s t za sp o łeczn e nieszczęście. W s k u te k b o w iem e le k tro p le k s ji sc h iz o fre n ic y n ie p o d d a ją się n a js k u te c z n ie jsz e m u le czen iu in su lin o w e m u, co p ro w a d zi w końcu do z a m ia n y fo rm u le c z a ln y c h sc h iz o fre n ii w p o sta c ie n ie u le c z a ln e. N ie trz e b a c h y b a d o d a w ać, że te g ło sy n a le ż y u z n a ć za z b y t p e s y m is ty czne, a n a w e t n ie słu sz n e. P rz e jd z ie m y te ra z do o m a w ia n ia e le k tro n a rk o - zy. W ro k u 1902 L educ w P a r y ż u zauw ażył, że u z w ie rz ą t la b o ra to r y jn y c h m o ż n a za p o m o cą p r ą du zm ien n e g o o n is k im n a p ię c iu, tzw. p ó źn iej p r ą du L e d u c a, sp ro w a d z ić n a rk o z ę. W ro k u 1907 T u - fier i J a r d e y u ż y li te g o p r ą d u do u ś p ie n ia p a c je n tó w p rz y w y k o n y w a n iu o p e ra c ji. W K a lifo r n ii z a sto so w a ł J a k u b F ro s tig p r ą d L e d u c a w ro k u 1944 do leczenie p sy c h ia try c z n e g o. O becnie, w ro k u 1946, firm y a m e ry k a ń s k ie i a n g ie ls k ie w y k o n u ją a p a r a ty do le czen ia e le k tro n a rk o z ą. D o te j p o ry ju ż k ilk u s e t sc h iz o fre n ik ó w b y ło leczo n y ch tą m e to d ą z d o b ry m i w y n ik a m i. U n a s w K lin ic e z a s ta n a w ia m y się n a d m o ż liw o śc iam i w y p ro d u k o w a n ia ta k ie g o a p a r a tu w k r a ju ta k, że w ła s n y c h d o św iadczeń jeszcze n ie m a m y. E le k tro n a rk o z a trw a ć m oże około 30 m in u t, zw y k le je d n a k ju ż po 7 m in u ta c h w y s tę p u ją k u rc z e to n ic zn o -k lo n ic zn e i n ie p o k ó j ru c h o w y ta k, że czas tr w a n ia n a rk o z y w y n o si, p ra k ty c z n ie rzecz b io rą c, 7 m in u t. D a w k a p o czątk o w a p r ą d u w y n o si m A, po 30 sek u n d a c h z m n ie jsz a się p r ą d o m A, a b y p r z e r w ać bezdech. W ra z ie p rzed w czesn eg o b u d z e n ia się ch o re g o d o d a je się jeszcze 5 m A i w te d y p rzez con a jm n ie j 7 m in u t u trz y m u je się p e łn ą n a rk o z ę. W c z asie n a rk o z y p a c je n t w y k a z u je w zm ożone n a p ię c ie z g in a c z y w k o ń czynach g ó rn y c h, a m. w y- p ro s tn y c h w k o ń czynac h d o ln y ch. P o 7 m in u ta c h p rz e ry w a się p rą d, a c h o ry po p ó łg o d z in n y m śn ie w ra c a do p rzy to m n o ści. Z a b ie g i s to s u je się 3 ra z y w ty g o d n iu p rzez c z te ry ty g o d n ie, po czym po ty g o d n io w y m w y p o czy n k u m o żna ro zp o cząć n o w ą serię. N a rk o z a ta m a w ed le a u to ró w a m e ry k a ń s k ic h (T i e t z) m ie ć d u że p o d o b ień stw o do c o m a h y- p o g ly c a e m ic u m i m oże n a ogół za stę p o w ać w s trz ą s y h ip o g lik e m ic z n e, m o żna b y je j u ż y ć zate m ze s k u tk ie m w leczen iu sc h iz o fre n ii. N a ra z ie tru d n o je s t, n ie m a ją c w ła sn y c h dośw iadczeń, w ięcej o ty m pow iedzieć, w y d a je m i się je d n a k, że e le k tro n a rk o z a i e le k tro w s trz ą c y w e jd ą w s ta ły sk ła d m e to d te ra p e u ty c z n y c h w c h o ro b a c h p s y ch iczn y ch. L e u k o to m ia i lobotom ia J e ż e li się z a trz y m a m d łu ż ej n a d ty m te m atem, to d la te g o, że le u k o to m ia i lo b o to m ia ta k fro n ta ln a, ja k i p a r ie ta ln a s ą w ażne n ie ty lk o z p u n k tu w i d zen ia k lin ic z n e g o i p ra k ty c z n e g o, a le ta k ż e z p u n k tu w id z e n ia n e u ro p a to lo g ii i lo k a liz a c ji fu n k c ji. M am W rażenie, że lo b o to m ia z a w a li p o d w aż o n ą ju ż d a w n ie j p rzez n e u r o c h iru r g ię te o rię, p ró b u ją c ą lo k a liz o w a ć p rz e ja w y n aszej p sy c h e i zm ien i je j zasa d y do n ie p o z n a n ia. R ó w n ież n ie k tó re te o rie p s y c h ia try c z n e, k tó re p rz e s u w a ją c a ły p u n k t ciężk o ś ci n aszeg o ż y c ia p sy c h iczn eg o w s tro n ę p ła tó w czołow ych, b ę d ą m u s ia ły b y ć zrew id o w ane. P o w ra c a ją c do te m a tu zacznę od ry s u h isto ry c z n e g o leuko- i lo b o to m ii. O tóż n a zjeździe w L o n d y n ie w ro k u 1935 a n g ie ls c y n e u ro fiz jo lo g o w ie p rz e d s ta w ili w y n ik i sw y ch b a d a ń n a d m a łp a m i człekopod o b n y m i. P o re s e k c ji czołow ych p ła tó w s z y m p a n sy s ta w a ły się b e z tro sk ie i w esołe, z a p a m ię ty w a n ie i k o m b in o w a n ie b y ło u n ic h u tru d n io n e. H is te ry c z n e o b ja w y u n e u ro ty c z n y c h szy m p an só w, o p i sa n e po r a z p ie rw sz y p rzez P a w ło w a o ra z w y b u c h y w ściek ło śc i u sz y m p an só w z h is te r ią z n i k a ły po lo b o to m ii (Jacobsen). M essiny z a u w ażył, że siln e bodźce z e w n ętrzn e w y w o ły w a ły po o p e ra c ji zn a czn ie g w a łto w n ie jsze re a k c je, n iż się to d zieje n o rm a ln ie, p ra w d o p o d o b n ie p rzez u tr u d n ie n ie h a m o w a n ia ty c h reakcji-. N a to m ia s t Fulton w y k a z a ł, że e le k try c z n e d ra ż n ie n ie ty c h p re - f ro n ta ln y c h okolic n ie w y w o łało a n i z m ia n w p o sta w ie, a n i w o d ru c h a c h, ru c h a c h d o w o ln y ch i m i m o w o ln y ch. P o o g ło sz ęn iu p o w y ższych w y n ik ó w p rzez a u to rów a g ie ls k ic h E g a z M o n i z, p ro fe so r n e u ro lo g ii z L iz b o n y, p o w zią ł o d w ażn y p o m y sł u s u w a n ia ł ą czności m ię d z y p o la m i 9, 10, 11 i 12 B ro d m a n n a, a re s z tą m ózgu, celem u z y s k a n ia d o b reg o sa m o p o czucia, w eso ło ści i b e z tro sk i u u m y sło w o c h o ry c h ta k, ja k to Ja c o b se n w y k a z a ł u szy m p an só w. P r a c e je g o z o s ta ły p o d ję te p rzez F r e a m a n- n a i W a t t s a, k tó rz y z a m e ry k a ń s k im ro z m a ch e m z a b r a li się do p ro p a g o w a n ia n o w ej oper a c ji i p o d a li ta k ż e sw o ją w ła s n ą m e to d ę opera c y jn ą. O d te g o cz asu w y k o n a n o szczeg ó ln ie

6 w k r a ja c h a n g lo sa sk ic h, a le ta k ż e w p o łu d n io w e j A m ery ce, w B ra z y lii i A rg e n ty n ie i w e F r a n c ji około 2.0(50 o p e ra c ji z zasad n iczo d o b ry m i w y n ik a m i i m a łą śm ie rte ln o śc ią. N p. z c iek a w e j s ta ty s ty cznej p ra c y Y a h n a, a w y k o n a n e j w S ao P a u lo, w ro k u 1946, w y n ik a, że n a w e t cieżkie, n ie u le czaln e p sy c h o zy p o p ra w iły sie lu b w y leczy ły w 30 /o p rz y l,5 /o ś m ie rte ln o śc i (m a te ria ł około 250 osób). T a śm ie rte ln o ść w y d a je sią a u to ro m m a ła, g d y ż b io rą o n i pod u w a g ę p rz e c ię tn ą ś m ie rte l ność 5 /o stw ie rd z a n ą p rz y w strz ą sa c h in s u lin o w y ch i 3 /o (!) p rz y sz o k ach e le k try c z n y c h. (K lin i k a U. J. w y k o n a ła około e le k tro w strz ą só w bez żadneg o w y p a d k u śm ie rte ln e g o ). W e d łu g F r e a m a n n a o p e ra c je w y k o n u je sie w te n sp o sób, że p rz y ja k n a jm n ie js z y m u sz k o d ze n iu k o ry i w łó k ie n p o d k o ro w y c h p rz e c in a sie ja k n a jw ię cej s u b s ta n c ji b ia łe j, p rz e c in a ją c p rz y lo b o to m ii w sz y stk ie c z te ry k w a d r a n ty p o la b ia łeg o. P rz y le u k o to m ii p rz e c in a sie w łó k n a w dw óch k w a d ra n - ta c h g ó rn y c h lu b d o ln y ch, tzw. s u p ra o rb ita ln y c h. P a n field i Ewans s ą zd a n ia, że u s u n ie cie je d n o s tro n n e p ła tu czołow ego d a je ty lk o ledw o s p o s trz e g a ln e z m ia n y w p sy ch ice. N a jw y ż e j m o żna m ó w ić o o sła b ie n iu p tam ow ania i in ic ja ty w y. To zd a n ie zgodne je s t ze zd a n ie m Jeffersona, k tó r y sądzi, że n a tę ż e n ie z m ia n p sy c h ic z n y c h zależy od ilo ści i o b ję to śc i u su n ię te g o p ła ta. Z d a n ie m Straussa, k o n tro la e m o c jo n a ln a z a le ży w d u ży m s to p n iu od k o ry czołow ej, zaś M o- niz, c o p ra w d a jeszcze w 1936 ro k u, u m ieszcza w p ła ta c h czołow ych w sz y stk ie n ajw y ż sz e fu n k c je p sy c h o lo g ic zn e. D ziś w iem y już, że ta k n ie je st. W iem y, że u su n ie c ie ja k ie jś części m ózgu n ie u s u w a ja k ie jś je g o czynności, g d y ż po r e s e k c ji d a n e go m ie jsc a z ja w ia sie p ro ces re g re s ji, z n a s tę p o w ą re in te g r a c ją n a n iż szy m poziom ie. P o d o b n e z d a n ie w y ra ż a ł z re sz tą 100' la t te m u g e n ia ln y H u g h lin g J a c k s o n. C h c ia łb y m z re fe ro w a ć n a ty m m ie jsc u g łó w n ie p ra c e z la t , g d y ż sta rs z e ju ż s ą w ła ś c i w ie p rz e s ta rz a łe, p o za p r a c ą B ricknera, k tó r a o ty je je s t c iek a w a, że o p isu je te n sa m p rz y p a d e k o p e ro w a n y i b a d a n y w ro k u 1936 i p o n o w n ie b a d a n y w ro k u O tóż u in te lig e n tn e g o i s p r y tn e go g ie łd z ia rz a w y k o n a n o lo b o to m ie i to aż do pól p re m o to ry c z n y c h. I n te lig e n c ja b a d a n a po o p e ra c ji p rz y pom o cy te stó w w y k a z a ła w sp ó łc z y n n ik 99. Od o p e ra c ji z a c h o w a n ie sie p a c je n ta zm ien iło sie n a w y ra ź n ie e u fo ry c z n e z c e ch a m i p u e ry ln o śc i. S ta le d o w cip k o w a ł i b ła zn o w ał, s ta le m ó w ił o p o w ro c ie do p ra c y, a le do n ie j n ie w ra c a ł (b ra k in i c ja ty w y ). S ta ł sie eg o istą, d y s tra k te m, n ie ta k to w n ym, g w a łto w n y m, n ie z d o ln y m do b r a n ia p o d u- w ag e życzeń in n y c h lu d zi. B a d a n ie p o w tó rn e, w y k o n a n e w ro k u 1939, a w iec 4 la ta po o p e ra c ji w y k azało, że c h o ry n iczego sie sa m n ie douczył. M ożn a b y pow iedzieć, że sie.jakby z a trz y m a ł in te le k tu a ln ie, w ra ż e n ia p e re e p c y jn e n ie b y ły p r z e ra b ia n e i sy n te ty z o w a n e n a w y ższym poziom ie. D o p o d o b n y ch k o n k lu z ji dochodzi R y la n d e rz K o p e n h a g i w sw o je j m o n o g ra fii o le u k o to m ii n a p o d sta w ie 32 p rz y p a d k ó w. P o d k re ś la on z m ian ę n a s tr o ju n a lepszy, poza ty m b r a k in ic ja ty w y, b r a k z a in te re so w a ń, z a b u rz e n ia w o li i a k ty w n o ści sp o ty k a ł n ajcz ęśc iej. N iższa a u to m a ty c z n a in te lig e n c ja n ie u le g a ła z a b u rz e n iu. U w ag a, p am ięć, zd o l n o ści ro zp o zn aw cze i w a rto śc io w a n ie p ro s ty c h s y tu a c ji ży cio w y ch n ie z m ie n iły sie, n a to m ia s t b a r dziej sk o m p lik o w a n e cz y n n o śc i p sy ch iczn e, ja k ro zu m o w a n ie w yższego rzędu, m y śle n ie sy m b o lam i, o sąd w yższego rzęd u, z m ie n iły sie n a n iek o rzy ść. O czyw iście i B yła n der je s t z d a n ia, że z ty ch o b jaw ó w n ie w olno n a m w y sn u w a ć w n io sk ó w o lo k a liz a c ji w area p ra e fro n ta lis ty c h w ła ś c i w ości p sy c h icz n y ch. F re a m a n n i W a tts w y d a li w r m o n o g ra fie o le u k o to m ii u 48 o p ero w an y ch. S ą o n i z d a n ia, że po p re f ro n ta ln e j leukoto m ii w y o b ra ź n ia i p rz e w id y w a n ie ' o raz ap ereep - c ja w ła sn e j ja ź n i u le g a ją z a b u rzen io m, a w iec są w ja k iś sposób z w ią zane z n o rm a ln y m d z ia ła n ie m p ła tó w czołow ych. W s z y stk ie fu n k c je p sy c h o lo g i czne s ą d ro g ą w łó k ie n a s o c ja c y jn y c h z a b a rw io n e uczuciow o przez w łó k n a łą czące area p raefro n ta lis z th a la m u s i h y p o th a lam u s. W y m ie n ie n i a u to rz y w ierz ą, że fu n k c ja płd fó w czoło w y ch p o le g a n a p rz y sto s o w a n iu ca ło śc i osobow o ści do s y tu a c ji, k tó re sie m o g ą zd arzy ć, a w iec, że słu ż ą one p rz e w id y w a n iu w y p ad k ó w. W obec te g o zd a n ie m F r e a m a n n a w y o b ra ź n ia re z y d u je w p ła ta c h czołow ych. C z y sty in te lle k t, czy li zdoln o ści a n a lity c z n e, sy n te ty c z n e, se le k c y jn e n ie w y m a g a ją in te g r a ln o ści p ła tó w czołow ych ta k, ja k to d o tą d sądzono. W zw iązk u z ty m po le u k o to m ii w o ln e a so cja cje, ja k o że są one zw ią zane z p ro c e sam i a fe k ty w n y m i, w y p a d a ją n ieco g o rz e j w te s ta c h S ta n fo rd -B in e ta, poza ty m b a d a ją c y sp o ty k a sie czasem z p ew n y m b ra k ie m in ic ja ty w y, p o trz e b n e j do rozpoczęcia p ro cesu a s o c ja c y jn e g o. Z tego też pow o d u p ew ie n b ra k p o czucia w ła sn e j ja ź n i i b r a k d y s ta n s u n ie są p rz y k r e d la p a c je n ta, choć m o g ą b y ć p rz y k re d la o toczenia. W te n też sposób p o w s ta je k o m b in a c ja d y s tra k c ji, e u fo rii i w esołego b r a k u p o czucia odp o w ied zialn o ści. J e ś li u p a c je n ta z o sta n ie p rz e c ię ta za w ie lk a ilo ść b ia łe j s u b s ta n c ji, w te d y do o b ra zu z m ia n d o łącza sie in e rc ja, in d o le n c ja, n ie ra z 0 c h a ra k te rz e e u fo ry c z n y m, p rzez co p ą c je n t w y d a je sie sp o k o jn ie jsz y. C z asa m i o p e ra c ja w y w o łu je w zm ożoną a g re sy w n o ść, b e z tro sk ą b ard zo p r z y k r ą d la o toczenia, a n ie b e z p ie c z n ą d la in te resó w ch o rego. F re a m a n n i Watts w y s n u w a ją z te g o w niosek, że area p r a e fr o n talis h a m u je e m o c jo n a ln e c e n tr a w th a la m u s 1 h y p o th a lam u s. P s y c h o a n a lity k Eees tłu m a c z y w y w o d y p sy c h o fiz jo lo g ic z n e F re a m a n n a n a je ż y k p sy c h o a n a liz y, tw ie rd z ą c, że super e g o, re z y d u ją c e w area p r a e fr o n talis p rz e s ta je po le u k o to m ii ty ra n iz o w a ć i d re z y d u ją c e w thalam us. N o rm a ln ie k o n flik ty m ied zy super e g o, i i d w y ra ż a ją sie w le k ach, w te n d e n c ja c h sa m o b ó jc zy ch i sa m o o k aleczen ia, w s ta n a c h siln e g o n a p ię c ia w ew n ętrz n eg o, co n a stą p o w o p ro w a d z i do p rzy m u so w e g o n isz czen ia i a ta k ó w w ściekłości. D la te g o p a c je n c i w y k a z u ją c y p ow yższe te n d e n c je n a jw ię c e j k o r z y s ta ją z dob ro d z ie jstw le u k o to m ii. A n g lik S tra u s s w r o k u 1946 ta k u jm u je o b ra z po le u k o to m ii: b r a k in i-

7 y* ^ y c ja ty w y, e u fo ry c z n a b eztro sk a, o d k ła d a n ie z a m ia ró w n a p ó źn iej, le n istw o, b ra k ta k tu, sugesty w n o ść o raz m ło d zieńcza w erw a. D la te g o s łu sznym w y d a je sie a fo ry z m F re a m a n n a, k tó ry m ów i, m a ją c n a m y śli lu d z i z c ię ż k im i s ta n a m i lek o w y m i, a k tó rz y s ta li sie p e łn i b e z tro sk i po o p e ra c ji, że lep iej je s t m ieć do c z y n ie n ia z beztro sk im tr u tn ie m n iż z n ie szczęśliw y m c h o ry m 11. O m aw ia ją c p ra c e F re a m a n n a i W a t- t s a, k tó ra s ta ła sie p o d w a lin ą d a lsz y c h p r a c n a d le u k o to m ią, n ie od rzeczy b ed zie w sp o m n ie ć o p o r tu g a ls k im tłu m a c z e n iu te j m o n o g ra fii, w y d a n y m w ro k u 1946 w B u e n o s A ires, k tó re zo stało o p a trz o ne u w a g a m i p ro f. M o u c h e t. P o n ie w a ż o r y g in a l n a m o n o g ra fia w y d a n a b y ło w ro k u 1942, a tłu m a czenie w 1946 r., w iąc u w zg lę d n io n e s ą now e te o rie i dośw iadczen ie 4 la t. O tóż M ouchet uw aża, że uszkodzenie p ó l czołow ych d a je n ie zaw o d n ie z n a cznie m n ie j d ra m a ty c z n e o b ja w y n iż u szkodzenie in n y c h części m ózgu. T w ie rd z i on tak że, że lobotom izo w an y w ra c a zw y k le do d o b reg o sam opoczucia, tra c i w szelk ie lek i, n ie zw ra c a u w a g i u a o b sesje i u ro je n ia, o trz ą s a sie z d e p re sji i je s t p rz e k o n a n y, że życie, to p ię k n a rzecz. N a to m ia s t n ie zd obyw a sie n a ro z u m o w a n ie ró żn ic o w an ia, n a k r y ty k ę, n a k re a ty w n e, tw ó rcze m y ślen ie. D la te g o z d a n ie m Mouchet, k a ż d y lo botom i- zo w an y s ta je sie in w a lid ą u m y sło w y m. O d ra zu je d n a k m u sze zaznaczyć, że oba o s ta tn ie tw ie rd z e n ia, tj. że lo b o to m izo w a u y s ta je sie in w a lid ą u m y sło w y m oraz, że n ie je s t zdoln y do tw ó rcz ej p ra c y, n ie są p o w szech n ie u zn a w an e. I ta k n p. Robins o n w sw ej b ard z o c iek a w e j p sy c h o lo g ic z n e j p r a cy ze S ta te H o s p ita l (1946) p o d a je, że z p o ró w n a n ia w y n ik ó w b a d a n ia p rz y pom o cy te stó w 10 lob o to m izo w an y c h z 7 n ie o p e ro w a n y m i sch izo fren i- k a m i n ie d a sie w y sn u ć w niosków, ja k o b y is tn ia ło tu ta j m u tila tio intellecti. M iedzy in n y m i te s t R o rsc h a c h a w y k a z a ł ty p o w e d la leukotom izow a n y c h o b ja w y zw ężenia osobow ości, n a to m ia s t te st B in e ta (b a d a n ie in te lig e n c ji) w y k a z a ł s to s u n k i n o rm a ln e. M y ślen ie a b s tra k c y jn e, b a d a n ie te ste m S h ip le y -H a rtfo rd p rz e d sta w ia ło sie u lobotom izow a n y c h n a w e t le p iej, je ś li chodzi o u czen ie sie, n a to m ia s t g o rz e j w d zied zin ie k o m b in o w a n ia, ro b ie n ia p la n ó w n a p rzy sz ło ść o raz p rz y b a d a n iu u w a g i. D e c y z ja u lo b o to m izo w a n y ch je s t sz y b sza, n iż p rz e d o p e ra c ją. O sąd i u w a g a są osłabio n e, in te lig e n c ja n a to m ia s t n o rm a ln a. C iek aw e je s t ró w n ież w te j sp ra w ie sta n o w isk o R e i t m a n a (J o u rn a l of N e u ro lo g y, J u n e 1947), k tó r y tw ie r dzi, że p ro b le m ocen y z m ia n osobow ości chorego za le ży w w y so k ie j m ie rz e od u ż y te g o ty p u o p e ra cji. N p. w edle F r e a m a n n a lo b o to m ia u sz k a d z a 4 k w a d r a n ty obu p ła tó w czołow ych, o d c in a ją c p o la 8, 9, 10, 11, 12 i niszcząc w iecej s u b s ta n c ji b ia łe j n iż le u k o to m ią, k tó r a u sz k a d z a ty lk o 2 k w a d ra n ty. P o z a ty m po leuko- i lo b o to m ii w y s tę p u ją obja w y ogólne, p o o p e ra c y jn e, p o d o b n e do p o ja w ia ją c y c h -sie po trauma ceiebri, a d o ty c zące s fe ry p o znaw czej, e m o c jo n a ln e j, ja k też i b e h a w io ry sty c z - n ej. Z d an iem R e itm a n a z m ia n y te m o g ą dać w su m ie o b raz sch izo lren o p o d o b n y, z czym n a le ży sie też liczyć. A u to r te n o p ero w ał 50 k o b ie t 1 u w szy stk ic h w y k o n a ł leu k o to m ie, u sz k a d z a ją c 2 d o ln e k w a d ra n ty. Z m ia n y zau w ażo n e w z a ch o w a n iu sie ch o ry c h po z a b ie g u n a le ż y u w aż ać z d a n iem a u to ra za re g re sy w n o i r e in te g ra c y jn e. Do z m ian re g r e s y jn y c h zalicza a u to r n p. s ta le p o z y ty w n y sto s u n e k ch o ry c h do o p e ru ją c e g o le k a rz a, z m ian ę w n a s ta w ie n iu do p ie n ięd z y (sk ąp stw o lu b w ielk o d u sz n ą ro zrzu tn o ść) oraz z m ien io n y s to s u n ek do m o ra ln o ści, zw łaszcza u tr a tę a b s tra k c y jn e go P o jęc ia m o ra ln o śc i, p rz y zasad n iczo n ie z m ie n io n y m p o d e jśc iu do je j p o szczególnych ele m e n tów. R e in te g ra c ja p o le g a z d a n ie m a u to ra n a in n y m p o jm o w a n iu o b ra z u w łasn eg o c ia ła (zm ian a au to - to p a g n o zji-, k tó re u p o d o b n ia sie do sp o ty k a n e g o u dzieci. Za d a lsz ą z m ian ę r e in te g r a c y jn ą u w a ż a a u to r w y s tą p ie n ie p rze jścio w e g o o k re su a k ty w n o ści k re a ty w n e j o ra z z m ia n y w z a ch o w a n iu sie (zm ian y b e h a w io ry sty c z n e ), k tó re s ta je sie b a rd z ie j p ra k ty c z n e. O sta te c z n ie R e itm a n p rzy c h o d zi do p rz e k o n a n ia, że po p ro c e sie r e g r e s ji odbyw a sie r e in te g r a c ja p s y c h ik i n a n iż szy m poziom ie, p rz y czym w ła ś n ie r e g r e s ja m ia ła b y b y ć c z y n n ik ie m te r a p e u ty c z n y m d z ia ła ją c y m w leu k o to m ii. W p rz e c iw ie ń stw ie do in n y c h R e itm a n je s t z d a n ia, że e fe k t leczn iczy le u k o to m ii o p ie ra sie n a d u a lis ty c z n e j sy m p to m a to lo g ii o b jaw ó w tzw. f ro n ta ln y c h, n a k ła d a ją c y c h sie n a doty ch czaso w e tło p sy c h o ty czne. R ó w n ież Moniz i Fream a n n m y lą sie, zd a n ie m te g o a u to ra, sądząc, że z m ia n a osobow ości ch o re g o po lo b o to m ii m ia ła b y p o le g a ć n a sp ro w a d z e n iu uczuciow ości do d aw n e go ło ż y sk a. R e i tm an p rz y p u sz c z a, że s iła św ia dom ej sy m b o liz a c ji lu b a b s tra k c ji sła b n ie po w y k o n a n iu zab ie g u o p e ra c y jn e g o i że to w ła śn ie je s t p rz y c z y n ą z m ia n u czu cio w o ści i z a c h o w a n ia sie, p a c je n ta. A u to r w ierz y, że po o p e ra c ji w y stę p u ję w zm ożony s ta n tw órczości. W sw ej d ru g ie j, n ie zw y k le o ry g in a ln e j p ra c y, w y d a n e j w ro k u 1947, w y k a z u je a u to r sw o je te n d e n c je p s y c h o a n a lity c z ne, o m a w ia ją c w n ie j zach o w a n ie sie dw óch m a la rz y sc h iz o fre n ic z n y c h, p o d d a n y c h lo b o to m ii o raz p o d k re śla u n ic h p o ja w ie n ie sie o k re su w zm ożonej tw ó rczo ści a rty s ty c z n e j po zabie g u. P ie rw sz y p rz y p a d e k, to k o b ie tą, k tó r a od czasu w y s tą p ie n ia o b ja w ó w sc h iz o fre n ii z u p e łn ie p rz e s ta ła m alow ać. B e zp o śre d n io po z a b ie g u z a ż ą d a ła je d n a k p e n d z li i f a r b i zaczęła m alo w ać, p rz y czym o b ra z y b y ły n a d e r w a rto śc io w e a rty s ty c z n ie, je d n ak ż e, ja k p o d a je a u to r, s ta le w k a ż d y m o b razie z n a jd o w a ł sie u sy m b o liz o w a n y penis. P ó ź n ie jsz e je j o b raz y, s to ją c e n a jeszcze w y ższy m pozio m ie a rty s ty c z n y m, s ta w a ły sie co raz w y ra ź n ie jsz e w sw oim s e k s u a l n y m c h a ra k te rz e. N a jle p sz y je j o b raz p rz e d s ta w ia ł n p. dw ie n o g i lu d z k ie, sp o m ięd z y k tó ry c h w y g lą d a ła m a le ń k a lu d z k a isto tk a. C iek aw e je s t je d n a k, że g d y po 6 ty g o d n ia c h p o k azan o je j te o b raz y, p a c je n tk a n ie c h c ia ła w ierzy ć, że p o ch o d z iły one sp o d je j p en d zla. Z d an iem a u to ra lobotoi m ia a k ty w o w a ła je j zdoln o ści tw órcze, w y k a z u ją c

8 przy tym w yraźnie ich schizofreniczne zabarw ienie i aktyw ow ała jej m yśli kazirodcze (stosunek z bratem), m ajace dla niej ogrom ne psychopatologiczne znaczenie. W d ru g im p rz y p a d k u b a rd z o u ta le n to w a n y m a la rz zaczął po w y k o n a n iu u n ie g o lo b o to m ii k o m p o n o w ać u tw o ry m uzyczne, s to ją c e n a n ie z ły m a r ty s ty c z n y m poziom ie. J a k sie z d a je sc h iz o fre n ic z n a a k ty w n o ś ć a r t y sty c z n a u w a ż a n a je s t za ja k o śc io w o ró ż n ą fo rm ę m y śle n ia, p o n ie w a ż w p ro w a d z a z a m ia n ę m y ś le n ia p o m y sło w e g o k o n c e p c y jn e g o n a m y śle n ie w iz u a ln e lu b a k u s ty c z n e i u to ż sa m ia sy m b o le z in te n c y jn ą m y ś lą rz e c z y w istą. W d zied z in ie lo g ik i arty z jn sc h iz o fre n ic z n y c e c h u je sie ty p e m a fe k ty w - n y m w m ie jsc e d e d u k c y jn e g o. W y n ik a ją c e z p o w y żej w y m ie n io n y c h ró ż n ic z m ia n y w m y śle n iu m a n if e s tu ją sie n p. w m y śle n iu m a g ic z n y m, s ta n o w ią c y m znów ze sw ej s tr o n y bodziec d la c z y n n o śc i m a g ic z n y c h, z n a jd u ją c y c h sw ó j w y ra z w sc h iz o fre n ic z n e j d z ia ła ln o śc i a rty s ty c z n e j. O czyw iśc ie m u sim y p rz y ją ć, że u n ie k tó ry c h sch izo fren ik ó w n ie p rz y c h o d z i p rz y ty m do re g r e s ji p s y ch ik i, ty lk o do je j p rz e su n ię c ia n ie ja k o n a in n ą płaszczyznę- G łęboko w n a sze j d u sz y za k o tw ic zo n e m y śle n ie m a g ic z n e lu b m isty c z n e s ta je sie w te d y d o m in a n tą ich ży c ia duch o w eg o i ch o rzy ci n ie ja k o w y b ija ją so b ie okno n a in n y św ia t św ia t n a d p rz y ro d z o n y, n ie m a ją c y z w ią z k u z n o rm a l n y m św ia te m tró jw y m ia ro w y m. O d p o w ied n ie u ro je n ia i h a lu c y n a c je p rz y c z y n ia ją sie p ó źn iej ju ż ty lk o do u tr w a le n ia o b ra z u te g o in n ego, n a d p rz y ro d zo n e g o św ia ta. W r a c a ją c do tw ó rczo ści sch iz o fre n ik ó w n a le ż y dodać, że fo rm a ln e e le m e n ty sc h izo fren ic zn e g o m a la r s tw a c e c h u ją sie 1) w y p e łn ie n ie m p rz e s trz e ni, 2) p rz e s a d n y m o p ra c o w a n ie m i ste re o ty p ia m i, 3) re p ro d u k o w a n ie m części o d e rw a n y c h od całości, 4) p rz e w a g ą sy m b o li, 5) często b e z w sty d n ą s e k su aln o śc ią, 6) b ra k ie m fo rm y i b ra k ie m p o czu cia k o lorów. D o d am jeszcze d la w y ja ś n ie n ia, że u obu ty c h m a la rz y, o k tó ry c h b y ła m ow a, w y k o n a n o n i sk ą, p re f ro n ta ln ą, o r b ita ln ą lobotom ie. T en ro d z a j lo b o to m ii w y w o łu je, zd a n ie m c y to w a n eg o a u to ra, tr ia s zm ia n : e u fo rie,. e k s tra w e rs je i w zm ożoną ak ty w n o ść. N a jn o w sz ą p r a c ą o z m ia n a c h osobow ości po lo b o to m ii je s t dzieło H u tto n a z ro k u Hutt o n b a d a ł 10 sc h iz o fre n ik ó w i p o d a je w sw ej p r a cy d a n e co do ich c h a r a k te r u z o k re su p rz e d z a ch o ro w an iem, z czasu c h o ro b y i z, o k re su po w y k o n a n i z a b ie g u o p e ra c y jn e g o. O tóż w szy scy p a c je n c i p rz e d z a c h o ro w a n ie m w y k a z y w a li o b ja w y sc h izo id aln e, ja k np. p o czucie w ła s n e j w yższości, p rz y ró w n o c zesn ej n ie śm ia ło śc i i re z e rw ie w obec d ru g ic h (s c h i s i s), a u ty z m, k tó re g o w y ra z e m b y ł b r a k k o n ta k tu p rz y e k le k ty w n y c h p rz y ja ź n ia c h. N a p la n p ie rw sz y w y su w a ła sie p o za ty m r e lig ijność. W czasm ch o ro b y e g o c e n try z m i r y s y h ip o ch o n d ry c z n e w zm o g ły sie i n a b r a ły cech sc h iz o fre n ic zn y c h. S c h iz o fre n ia p rz e b ie g a ła u 4 p a c je n tó w p o d p o s ta c ią k a ta to n ii, u 2 w fo rm ie h ip o c h o n d ry c z n ej, 1 p a c je n t w y k a z y w a ł o b ja w y p a ra n o id a ln e, a 3 cech y d e p re sy w n e z k o m p le k se m niższości i sainooskarżeniam i przy w yraźnych rysach schizofrenicznych. P o lo b o to m ii z m a la ło w y ra ź n ie poczucie w ła sn e j w yższości, je d n a k ró w n o c ześn ie w y stą p iły : b r a k z ro z u m ie n ia i w cz u cia sie w s y tu a c je d r u gic h, b r a k ta k tu i z a ch o w a n ie sie o rd y n a rn e. U d e r z a ła p rz y ty m p ły tk o ś ć e m o c jo n a ln a : u n ie k tó ry c h c h o ry c h zauw ażono z u p e łn y b r a k a fe k tu d la ro d zin y. N a to m ia s t egoizm i z u p e łn e ro z g rz e sz a n ie sie z w ła s n y c h p o stę p k ó w w z ro sły n ie p o m ie r n ie. N ie śm ia ło ść i re z e rw a zn ik ły, h ip o c h o n d ria z n ik ła rów nież. W y s tą p iła z u p e łn a o b o ję tn o ść n a k r y ty k ę p o s tro n n y c h. P o le z a in te re so w a ń o g ó l n y c h u le g ło ro zsz erzeniu, a le n a d e r w y ra ź n ie w y s tą p iła in e rc ja i b r a k in ic ja ty w y, w zależn o ści je d n a k od siły n a p ę d u d y n am iczn eg o, k tó r y u k a ż d e go ch o re g o in a c z e j się za zn a czał. C iek aw e je s t, że ro d z in y n ie k tó ry c h c h o ry c h tw ie rd z iły, iż lobotom ia z a b iła dusze cz ło w ie k a11. M orale p a c je n tó w o słabło ta k dalece, że n a ogół p o le g a ć n a lo botom i- zo w an y ch i lic zy ć n a ich p raw d o m ó w n o ść n ie m o żna. R e lig ijn o ść o sła b ła w e w sz y stk ic h p r z y p a d k ach. M im o ty c h z m ia n n ie zauw ażono n a s ta w ie n ia a n ty sp o łe c z n e g o i s e k su a ln e j n ie m o ra ln o śc i. L e k i u s tą p iły z u p e łn ie in te lle k t po z a b ie g u n ie u c ie rp ia ł. N a zakończen ie p o d a m p rz y k ła d w p ły w u leuk o to m ii n a ep ile p sje. J e s t to p r a c a w y k o n a n a p rzez Y a h n a w S ao P a u lo w ro k u A u to r z a sto so w ał lo b o to m ie u 6 e p ile p ty k ó w z c z ę sty m i a ta k a m i e p ile p ty c z n y m i i zn a c z n y m i z m ia n a m i c h a r a k te ro lo g ic z n y m i w se n sie a g re sy w n o ś c i i a ta k ó w w ściek ło ści. Z asto so w an o w części p rz y p a d k ó w lo b o to m ie p r e fro n ta ln ą, w in n y c h p a r ie ta ln ą. O cen ia ją c w y n ik i o g ó ln e lic z b a a ta k ó w e p ile p ty c z n y c h po z a b ie g u w y ra ź n ie sp a d ła, a n a s ta w ie n ie u czu cio w e zm ien iło sie w se n sie u sp o łe c z n ie n ia. A u to r je s t je d n a k zd a n ia, że po lo b o to m ii ta k p re - f ro n ta ln e j, ja k i p a r ie ta ln e j p o p ra w a n ie je s t w y n ik ie m u sz k o d z e n ia d ró g a s o c ja c y jn y c h, ja k to tw ie rd z ą in n i, ty lk o z a le ży od ro d z a ju now ej in te g ra c ji, k tó r y n ie zaw sze w y s tę p u ję u w sz y stk ic h w p o d o b n y sposób. J e ś li p o d a łe m ty le d ia m e tra ln ie sie ró ż n ią c y c h zd a ń ró ż n y c h a u to ró w n a te m a t te g o z a b ie g u opera c y jn e g o, to w ty m celu, a b y c z y te ln ic y w y ro b i li so b ie w ła sn e z d a n ie o loboto m ii. N a O ddzielę N e u ro c h iru rg ic z n y m K lin ik i N eulo lo g ic z n o -P s y c h ia try c z n e j U. J. w y k o n u je sie je d n o s tro n n ą lo b o to m ie w zg lę d n ie z u p e łn ą lobekto m ie dosyć często. O b u s tro n n ą le u k o to m ie w y k o n a n o ty lk o 2 ra z y. P r z y p o ró w n y w a n iu w y n ik ó w p o d a w a n y c h p rzez ró ż n y c h a u to ró w m u si n a s u n ą ć sie p y ta n ie, dlaczego u je d n y c h d o m in u ją je d n e cechy, u d r u g ic h in n e? D laczego je d n i u w a ż a ją lo b o to m ie za zabie g u s z k a d z a ją c y d u sze11, a d ru d z y za o p e ra cje, k tó r a u sz częśliw ia n ie szczęśliw ego chorego? M yślę, że w ielu ta k ic h ro zb ieżn o ści d ało b y sie u n ik n ą ć p rz y u w z g lę d n ie n iu n a s tę p u ją c y c h c z y n n ik ó w :

9 1) p o ró w n y w a ć n a le ż a ło b y ty lk o w y n ik i o trz y m a n e w ty c h sa m y c h je d n o s tk a c h ch o ro b o w y ch ; 2) do p o ró w n a n ia n a d a ją sią ty lk o w y n ik i o trz y m a n e tą sa m ą m e to d ą o p e ra c y jn ą, p r z y d o k ła d n y m sp re c y z o w a n iu u sz k o d zen ia; 3) trz e b a b y p rz y ty m u w z g lę d n ić in d y w id u a l n e ró żn ic e k o n fig u ra c y jn e ró ż n y c h m ózgów ; 4) c h o ry c h n a le ż a ło b y p o d zielić w ed le w iek u, p łc i, poziom u in te le k tu a ln e g o i m o ra ln e g o p rz e d c h o ro b ą ; 5) w y n ik i s ta ły b y sią m oże p o ró w n y w a ln e, g d y b y p o za in te rp re to w a n ie m te stó w te o re ty c z n y c h b ra n o pod u w a g ą ta k ż e o g ó ln e z a c h o w a n ie sią ch o re g o i do te stó w podchodzono n ie ty lk o te o re ty c z n i e, a l e ta k ż e z p u n k tu w id z e n ia życiow ej p r a k ty k i; 6) g d y b y te c h n ik a re e d u k a c y jn a c h o ry c h p o o p e r a c j i b y ła lepsza. D o p iero p o d ty m k ą te m w id z e n ia p rz e p ro w a dzone b a d a n ia d a ły b y, m o im zd an iem, w y n ik i, n a k tó ry c h m o ż n a b y sią o p ie ra ć. W y n ik i p o o p e ra c y jn e n a le ż y d zielić n a n a ty c h m ia sto w e i p ó źn iejsze. N a ty c h m ia s t po o p e ra c ji w y s tę p u ją o g ó ln e o b ja w y sp rzążo n e z t r a u m a cereb ri i to w ró żn y m n a s ile n iu, eo n ie zaw sze p o zw a la n a w y sn u c ie w ią ż ą c y c h w n io sk ó w. N a to m ia s t o b ja w y p o o p e ra c y jn e, w y s tę p u ją c e w k ilk a ty g o d n i po z a b ie g u i u trz y m u ją c e sią s ta le m o ż n a b y ju ż re je stro w a ć, p a m ię ta ją c je d n a k o p u n k ta c h p o w y żej p o d an y c h. J e s t rze czą zro z u m ia łą, że p ew n e o b ja w y u lob o to m izo w an y c h n a le ż y u w a ż a ć za w y ra z r e g r e s ji u s ta la ją c e j d a n ą osobow ość n a n o w y m n iż sz y m p o ziom ie, co m a o lb rz y m ie zn aczen ie n ie ty lk o p s y ch o lo g iczn e, ale ta k ż e i n e u ro fiz jo lo g ic z n e i te r a p e u ty c z n e. I n n e o b ja w y s ą w y ra z e m r e in te g r a c ji, p rz y o c e n ia n iu w sz y s tk ic h ty c h z m ia n n a le ż y je d n a k p a m ią ta ć, że d a w n a te o ria u s z ty w n ia ją c a m e c h a n iz m y d u ch o w e i lo k a liz u ją c a je ściśle, te o r ia, u w a ż a ją c a m ó zg za ro d z a j c e n tr a li te le fo n ic z n e j z c e n tra m i i p rzew o d a m i, je s t z b y t sy m p licy - sty c zn a. O d d a w n a je s te m p rz e k o n a n y, że m ózg je s t b a rd z ie j p la sty c z n y, n iż sią n a m to w y d a je i że w zw ią zk u z ty m m o żliw e s ą ró ż n e ro d z a je r e in te g r a c ji. ja k n p. u ru c h o m ie n ie p o te n c ja ln ie ty lk o is tn ie ją c y c h d o ty c h czas to ró w lu b tw o rz e n ie n o w y ch, p rzez p o łą c z e n ia w ielo to ro w e. T y lk o s f e r a m o to ry c z n a je s t b a rd z ie j f u n k c y jn ie u sz ty w n io n a, choć i tu n a sze p o g lą d y p o d w p ły w em n e u ro c h i r u r g ii u le g a ją s ta łe j p rz e m ia n ie. P o n ie w a ż w iem y, że w m ó zg u c e n tr a m a ją c h a r a k te r czy n n o ścio w y, je ś li w ogóle m o ż em y m ów ić ta m o c e n tra c h, to w k a ż d y m ra z ie m u sim y p a m ią ta ć, że w y e lim in o w a n ie p e w n y c h p a r tii m ózgu z m ie n ia czynność całe g o m ó zg u w se n sie p ew n e j, in d y w id u a ln ie p o ją te j re g r e s ji i n a s tę p o w e j r e in te g ra c ji. P r z y u w z g lę d n ie n iu w sz y s tk ic h ty c h c z y n n ik ó w ro zb ie żn o śc i w y n ik ó w o trz y m a n y c h p rzez ró ż n y c h a u to ró w s ta n ą sią m oże b a rd z ie j z ro z u m iałe. U lo b o to m izo w a n y ch s tw ie rd z a sią p rzed e w sz y stk im w iąk sze lu b m n ie jsz e z a b u rz e n ia w y o b ra ź n i i zd o ln o ści p rz e w id y w a n ia o ra z k r y ty c y zm u w s to s u n k u do w ła s n e j osoby, p o za ty m z a u w aża sią p ew n e b r a k i w d zied z in ie m o ra ln o śc i w yższego rz ą d u i a b s tra k c y jn e g o p o ją c ia m o ra ln o ści. N a stę p stw e m te g o je st, co c h c ia łb y m p o d k re ślić, n ie ty le e u fo ria, co m o ria u czucie b eztro sk i, p o c ią g a ją c e za so b ą in d o le n cją. T e b r a k i p o w o d u ją ła tw e ro z g rz e sz a n ie sią w e w ła s n y m s u m ie n iu, k tó re n ie b y w a u lo b o to m izo w a n y ch z b y t surow e. S ta n te n p rz y p o m in a p ew n e cech y s p o ty k a n e u p sy c h o p a tó w ty p u morał in s a n ity, a n a w e t n ie k tó re p rz y p a d k i p o czątk o w y c h p a r a lity k ó w (paralysis progressiva). J e ś li w te n sposób p o d ejd zie m y do z m ian w y w o ła n y c h p rzez lobotom ią, to s ta n ą sią one dla n a s ja ś n ie js z e i ła tw ie j p o jm iem y, ja k ie ^ f o r m y p sy c h o z lu b p s y c h o p a tii m o ż n a leczyć tą - m eto d ą. J a k z te g o w y n ik a, sc h iz o fre n ia n ie n a d a je sią do le c z e n ia le u k o to m ią, a w szczególności d o ty c zy to h e b e fre n ii. N a to m ia s t w sz y stk ie p r z j- p a d k i ciążkich sta n ó w łąk o w y ch, k tó re n ie u s tę p u j ą pod w p ły w e m in n y c h leczeń, zn ak o m icie n a d a ją sią do lo b o to m ii. N ie u le c z a ln e ciążkie s ta n y n a- trą c tw i k o m p u lz ji, k tó ry c h n ie m o ż n a b y ło u s u n ą ć in n y m i m e to d a m i, n a le ż y ta k ż e p o d d ać leukoto m ii. C h ro n ic z n i m e la n c h o lic y, oso b n icy z p s y ch o zą in w o lu c y jn ą n ie w y leczeni e le k tro w s trz ą sa m i oto p r z y p a d k i n a d a ją c e sią do lo b o to m ii. P a m ią ta ć je d n a k n ależy, że lo b o to m ią, to p r a w dziw e u ltim u m refugium, k tó re w olno zasto so w ać d o p ie ro po w y c z e rp a n iu w sz y stk ic h in n y c h śro d k ó w. W w a ru n k a c h z a k ła d o w y c h lobotornia, z a m ie n ia ją c a n ie sz c z ę śn ik a ze stra s z liw y m i u ro je n ia m i i h a lu c y n a c ja m i n a b e z tro sk ie g o w eso ł ka, p o z w a la n a p ró b o w a n ie te j m e to d y n a w e t i u ciążk ich sc h iz o fre n ik ó w, d a le j w c h ro n ic z n y c h m e la n c h o lia c h i u lu d zi, k tó rz y z p o w o d u p sy c h o zy sta le m o g ą ta r g n ą ć sią n a sw o je życie lu b te ż n a życie d ru g ic h. Z p u n k tu w id z e n ia p s y c h o p a to lo g ii lo b o to m ią, to p ra w d z iw a k o p a ln ia n o w y ch, n ie o czek iw a n y ch o b jaw ó w i d la te g o n e u ro fiz jo lo g o w ie i p sy c h o lo gow ie p o w in n i b ard z o z a in te re so w a ć s ią tą m e todą. JULIAN ALEKSANDROWICZ Kraków U w agi dotyczące leczniczego stosow ania iperytów azotowych" (N itrogen M ustards, N. M.) Z II K liniki Chorób W ewnętrznych Dyrektor: Prof. Dr T. Tempka. L eczen ie ip e ry ta m i a z o to w y m i je s t rzeczą tr u d ną, w y m a g a d o św ia d czen ia o raz d użej c ie rp liw o śc i w o cz ek iw a n iu w y n ik ó w leczniczych. M a ła ro z p ię to ść m ię d zy d a w k ą tr u ją c ą a le c z n i czą, zw łaszcza ró żn ic e osobniczego o d d z ia ły w a n ia n a te n zw iązek ch e m ic zn y u tr u d n ia ły leczen ie i b y ły p rz y c z y n ą n ie p rz e w id z ia n y c h niepow odzeń. P o n iż e j p rz e d sta w ią sp o so b y d o ty ch czaso w eg o sto s o w a n ia ip e ry tó w azoto w y ch. The Committee on G row th of the N a tio n a l Research Counci 1, The C h e m i c al W a r- fars S ery ice of the U n ited S tates A r m y p o d a ją n a s tę p u ją c e w sk azów k i, ty c zące sto so w a n ia m e ty ł-d w u (b e ta -c h lo re ty lu ) c h lo ro w o

10 d o rk u am in o w eg o, k tó r y p o d a ją w daw ce po 0,1 m g n a 1 k g w a g i cia ła, w 4 c o d z ie n n y ch d o ż y ln y c h z a s trz y k a c h. 'D a w k a, p rz e k ra c z a ją c a 0.4 m g n a 1 k g w a g i c ia ła n a je d n ą se rią leczniczą, m oże b y ć ich zd a n ie m ry z y k o w n a. N a stę p n e leczen ie p o w ta r z a ją po 2 ln b 3 -ty g o d n io w ej p rz e rw ie, je ś li p o z w a la n a to s ta n n a rz ą d u k rw io tw ó rc zego. Ja co b so n p o d a je N itro g e n M u s ta rd w p o s ta ci m e th y l-d w u (b e ta -c h lo re ty l) c h lo ro w o d o rk u a m i now ego w d a w k a c h po 0,1 m g n a 1 k g w a g i cia ła, s to s u ją c n a je d n o leczen ie 1 7 z a strzy k ó w. G oodm an s to s u je tró j (b e ta -c h lo re ty l) c h lo ro w o d o re k a m in o w y po 0,1 m g n a 1 k g w a g i cia ła, n ie p rz e k ra c z a ją c je d n a k 8 m g n a p o je d y ń c z ą d z ie n n ą d aw k ę; le k p o d a je doży ln ie, co d z ie n n ie lu b co d r u g i d zień w 3 6 d aw k a ch. L eczen ia n ie p o w ta rz a częściej, ja k po 6 lu b 8 ty g o d n ia c h. W K lin ic e K ra k o w s k ie j sto so w a liśm y p o c z ą tk o wo N. M. ja k o d w u c h lo ro d w u e ty lo m e ty la m in ę w e d łu g w yżej w s p o m n ia n y c h jvskazów ek. N iep o w o d zen ia je d n a k, ja k ie p rz e ż y w a liśm y w to k u leczen ia ip e ry te m azo to w y m, b y ły n a s tę p stw e m n ie d a ją c y c h się p rzew id zie ć odczynów u s tr o ju, z a le żn y c h od o so b n ic zy c h w ra żliw o ści n a te n zw iązek c h e m i czny. B y ło to bodźcem do o p ra c o w a n ia sp osobu o k re ś la ją c e g o sto p ie ń te j w rażliw o ści. O sią g n ę liśm y go p rz y p o m o cy n a s k ó rn e j próby. W y k o n u je m y ją, n a k ła d a ją c n a o d tłu szczo n ą sk ó rę p rz e d ra m ie n ia k ro p lę 1%>, 0,l /o, 0.01% a lk o h o lo w e go ro z c z y n u ip e r y tu azotow ego. W y n ik p ró b y ocen ia m y po 24 g o d z in a c h ; zale żn ie od s to p n ia o d d ziały w a n ia u s ta la m y d aw k ę leczniczą. I ta k, g d y z a c z e rw ie n ie n ie w y s tę p u je p rz y stę ż e n iu 1% s to su je m y p e łn ą d aw k ę leczniczą, tj. 4 in ie k c je po 0.1 m g n a 1 k g, tzn. n a c a łe leczenie 0.4 m g n a 1 kg. G dy sk ó rn y o d czyn w y s tą p i p rz y m n ie jsz y c h stę ż e n ia ch, n a k a z a n a je s t d u ża o stro żn o ść w sto so w a n iu N. M., w obec czego p o d a je m y in d y w id u a ln ie d a w k i o d p o w ied n io m n ie jsz e. W b a d a n ia c h n a szy c h p o słu g iw a liśm y się le k ie m sp o rz ą d z o n y m p rzez p ro f. U. J. D ra J. Supn ie w sk ieg o w fa b ry c e D r A. W a n d e ra w K r a kow ie. L e k te n ja k o D w u c h lo ro d w u e ty lo m e ty la - m in a w ilo ści 10 m g z a \v a rty je s t w a m p u łk a c h o ro zrze d zo n y m p o w ie trz u. Z a w a rto ść a m p u łe k ro z p u sz czam y w 10 cm 3 so li fizjo lo g icz n ej, po czym p o b ie ra m y do s trz y k a w k i o d p o w ied n ią d aw k ę (np. 4 cm 8 ro z c z y n u z a w ie ra ją c e g o 4 m g), k tó r ą ro z c ie ń cz am y b a rd z ie j, d o p e łn ia ją c do 20 cm 3 so lą fiz jo lo g ic z n a i b ezp o śred n io p o sp o rz ą d z e n iu ro zczv n u w s trz y k u je m y do żv łv. S am o w p ro w a d zen ie le k u do ży ł p o w in n o o d b y ć się w zg lę d n ie szybko, b y o ile m o żn o ści n a jb a r d z ie j sk ró c ić czas s ty k a n ia się le k u z śró d b lo n k ie m n a c z y n io w y m i w te n sp o sób u n ik n ą ć zakrzep o w e g o z a p a le n ia żył. N a le ż y b a rd z o u w ażać, b y za o b rę b ż v ły n ie d o sta ła się a n i k ro p la ro z tw o ru, g d y ż p o w o d u je to b o lesn e n a c ie k i, a czasem n a w e t m a rtw ic ę. L ec zeniu ip e ry te m azoto w y m to w a rz y szy sz ereg u b o cznych o b ja w ó w tru ją c y c h, z k tó ry c h n a p ie rw szy p la n w y s u w a ją się n u d n o śc i, w y m io ty, b ie g u n ie', g o rą c z k i, b ó le g ło w y, zakrzep o w e z a p a le n ie żył. N a le ż y u w z g lę d n ić b ę d ą c y jeszcze w to k u b a d a I n ia u je m n y w p ły w N. M. n a ży w o tn o ść p le m n i ków. D o p ó ź n ie jszy c h o b ja w ó w n a le ż ą z m ia n y w z a k re sie u k ła d u k rw io tw ó rc zego i p rzew o d u p o karm o w eg o. T ru ją c y w p ły w n a u k ła d k rw io tw ó rc z y p r z e ja w ia się z m n iejszeniem się lic zb y le u k o cy tó w i lim fo cy tó w w sz p ik u i w e k rw i obw odow ej. Z m ia n y te o s ią g a ją n a jw ię k sz e n a s ile n ie w d ru g im i trz e cim ty g o d n iu, a w ed le n a szy c h sp o strz e ż e ń u tr z y m u ją się w p ew n y c h p rz y p a d k a c h naw et i 10 ty g o d n i od c h w ili zakończen ia leczen ia. K ra ń c o w y m sta n e m z a tru c ia s ą o b ja w y p anm yelophtis i s, n a d to sk a z a k rw o to czn a, p o w s ta ła z pow odu u sz k o d zenia śró d b ło n k ó w n a c z y n io w y c h o ra z n ie d a ją c e się o p an o w a ć b ie g u n k i. Ze w zg lęd u n a m ożliw ość w y s tą p ie n ia ty c h g r o źn y ch d la ży c ia odczynów, z a c h o w u je m y ja k n a j d a le j id ą c ą ostro żn o ść, k tó r a p o le g a n a o k re ś la n iu d aw k i w e d łu g p ró b y n a s k ó rn e j, w a g i c ia ła i o g ó l n ego s ta n u ch o rego, ze szczeg ó ln y m u w z g lę d n ie nie m o b ra z u k rw i i m ie lo g ra m u. N a poszczeg ó ln e leczen ie s to s u je m y zazw yczaj 4 5 z a strz y k ó w ; p o w ta rz a m y je n a jw c z e śn ie j po u p ły w ie 4 5 ty g o d n i. P r z y p rz e s trz e g a n iu te g o sp o so b u le czen ia n ie s p o strz e g a m y ż a d n y c h o b ja w ów tru ją c y c h. W s k a z a n ia do le czen ia N. M. są, w o b ecnym s ta n ie n a szy c h w iad o m o ści o fa rm a k o d y n a in ic z n y m d z ia ła n iu te g o le k u, jeszcze n ie u sta lo n e, n ie w y ch o dzą bow iem jeszcze p o za r a m y b a d a ń k lin ic z n y c h. N a p o d sta w ie zespołow ej p r a c y p rz e p ro w a d z a n ej w I I K lin ic e C h o ró b W e w n ę trz n y c h U. J. przez B licharskiego, H anickiego, Kostkowskiego, W olańs kiego i a u to ra, o p a rte j n a m a te r ia le p o n a d 80 p rz y p a d k ó w, z a ry s o w u ją się w obecnym sta n ie rzeczy n a s tę p u ją c e zar y s y w sk a z a ń : 1) W sk a z a n ie m do le czen ia ip e ry te m azoto w y m s ą p rz y p a d k i z ia rn ic y zło śliw e j, zw łaszcza o p o rn e n a leczen ie e n e rg ią p ro m ie n istą. 2) W sk a z a n ie m s ą o p o rn e n a leczen ie e n e rg ią p r o m ie n is tą p rz y p a d k i za p a ln e, n ow otw orow o w z g lę d n ie b ia łaczk o w o p o w ięk szo n y c h w ęzłów c h ło n n y c h. 3) P rz y p a d k i zło śliw y c h guzów n o w o tw o ro w ych, n ie n a d a ją c y c h się do zab ie g u o p e ra c y jn e g o i o p o rn e n a leczenie e n e rg ią p r o m ie n is tą a zw ła szcza s p ra w ia ją c e c h o re m u d o tk liw e bóle. 4) S ta n y chorobow e, w k tó ry c h chodzi o n ie sw o iste z a d z ia ła n ie p rz e c iw z a p a ln e, o d z ia ła n ie k o ją c e bóle o raz o p o b u d z a n ie z ia r n in y w tru d n o g o ją c y c h się ra n a c h. PIŚMIENNICTW O: Gilman A., and Philips: The Biological Actions and Therapeutic Applications of the Beta -Chi or oe tli yl Amines and' Sulfides" Science, 103:409 April 5, Goodman et a 1 Use of M efhyl-bis (Beta-Chloroethyl) Aminę H ydrochlor de and Tris (Beta-Chloroethyl) Aminę Hydrochloride for H odgkm s Disease, Lym phosarcom a, Leukem ia and Certa in Albed and M iscellaneous Disorders" J. A. M. A. 132, 126, September, 21, Jacobson et a 1 Studies on the E ffect of M ethyl-bis (Beta-Chloroeithyl) Anrne H ydrochlor-de on N eoplasfic D iseases and Albed Disorders of the H em opoietic System" J. A. M. A., 132, 263, October 5, W h i t b y L. Progress and

11 present aisperct of M edical Science. Lancet 1947, 28, VI., str Thomas, Cullumbinc. Nitrogen Mustards in H odghio s disease. L ancet 1947, 28, VI, str , The Nitrogen Mustards.(Beta-Chloiro-ethyl. Am ines) (E d ito ria ls..1. A. M,. A. 1947, 13. IX. t Nr 2. Aleksandrowicz J. N ajnow sze sposoby le- czenia chorób układu krwiotwórczego. Przegląd Lekarski, 1947, 12, 461. Próby w yjaśnienia m echanizm u działania iperytu azotowego (Nitrogen M ustard N. M.) oraz now e m ożliw ości jego leczniczego zaslosow ania w świetle w łasnych spostrzeżeń. Przegląd Lekarski, 1947, 17 18, 549. i j Wolański: Zastosow anie naskórnej próby do określania osobniczej leczniczej dawki iperytu azotowego. Posiedzenie K rakowskiego Tow. Lekarskiego 15. X Aleksandrowicz, Blicharski, Hanick i, Wolański: Przypadki ziarnicy złośl. i now otw orów złośl. leczonych iperytem azotowym. K rakowskie Tow. Lek. 18. VI Aleksandrowicz; Przypadek siatkow :eo-śródbłonkow xy, dwa przypadki owrzodzeń rakow ych skórnych leczonych iperytem azotowym. Krakowskie Tow. lekarskie, 16. X Aleksa n drowie z, A rent, Spett owa: Przypadek złośliw ego now otworu śródpiersia z przejściem na układ kostny i z objawami ucisku rdzenia leczony d w u c h l o r o - d w u e t y l o - m e t y l a i m i n ą. Aleksandrowicz: Pokaz rentgenosram ów now o tw orów płuc leczonych dw u-chloro-dwuetylo-m etylam iną, Krak. Tow. Lek. 29.'X Dr TADEUSZ NOWAK iw anów U czulica pokarmowa (alergia) jako czynnik przyczynow y zaburzeń z odżyw iania u niem ow ląt D o n iesien ie d ru g ie *). Z Kliniki Dziecięcej U. J. w Krakowie. Dyrektor: Prof. Dr K sawery L ewkow icz U czu len ie n a p ew n e p o k a rm y je s t sto su n k o w o c z ęstą p rz y c z y n ą z a b u rz e ń p rzew o d u p o k a rm o w e go u n ie m o w ląt. Z a b u rz e n ia te, leczone n ie o d p o w iednio, m o g ą b y ć w n ie k tó ry c h p rz y p a d k a c h ciężkie, a n a w e t n ieb ezp ieczn e d la ży c ia n ie m o w lęc ia (p rzyp i 5. N o w a k a (1). T o też w y k ry c ie u cz u le n io w ej p rz y c z y n y sc h o rz e n ia m a zasa d n icze znaczenie, a lb o w iem od n ie g o zale ży o dpow iednie, ty m sa m y m zw y k le sk u te c z n e leczenie. R o z p o zn a n ie u c z u lic y p o k a rm o w e j u n ie m o w lą t n a p o ty k a je d n a k ż e n ie k ie d y n a zn aczne tru d n o śc i, a to m ia n o w icie w ty c h p rz y p a d k a c h, w k tó ry c h n ie w y s tę p u ją je d n o cześn ie z o b ja w a m i sc h o rz e n ia p rz e w odu p o k a rm o w e g o o b ja w y u czule n io w eg o schorz e n ia s k ó ry (p o k rz y w k a, ru m ie ń, w y p ry s k, w y- ] p rz e n ie ), lu b też o b ja w y ze s tro n y n a rz ą d u o ddechow ego (d y c h a w ic a o sk rzelo w a, często p o w ta rz a ją c y się n ie ż y t o sk rze li). T ru d n o ś c i ro zp o zn aw cze s ą.jeszcze w ięk sze w ted y, k ie d y p o za ty m w p r z y p a d k a c h ty c h n ie s tw ie rd z a się w w y w ia d a c h u czulenio w eg o ro d z in n e g o o b ciążen ia. P o n ie w a ż w P o l sce, ja k d o tąd, n ie w y d an o jeszcze p o d rę c z n ik a o u c z u lic y p o k a rm o w e j u n ie m o w lą t, a w o g ó l n y c h p o d rę c z n ik a c h ch o ró b d ziecięcych sp ra w ę tę o m a w ia się c a łk ie m p o b ieżn ie, d a le j p o n ie w a ż z a g a d n ie n ia tego n ie ro z s trz ą s a się n a le ż y c ie w p o l sk ic h p e rio d y k a c h le k a rs k ic h (w c ią g u o s ta tn ic h 2 la t u k a z a ła się je d n a je d y n a m o ja p u b lik a c ja (1), d la te g o n ic dziw nego, że c z y n n ik a u czu len io w eg o *) W ykład w ygłoszony 'na posiedzeniu Krakowskiego Twa Lekarskiego. ja k o p rz y c z y n y p o w aż n y ch n ie k ie d y sc h o rz eń w w iek u n iem o w lęcym, o g ó ln ie n ie d o cen ia się je szcze d o sta te czn ie. W y d a je m i się p rz e to rzeczą słu szn ą, żeb y p ew n e p rz y p a d k i u c z u lic y p o k a rm o w ej u n ie m o w lą t o m a w iać szczegółow o i o d p o w iednio p o d k re ślić ta k ro z m a ite o b ja w y sc h o rz en ia i o d cien ie je g o k lin ic z n e g o p rz e b ieg u, oraz, a b y z a poznać c z y te ln ik a z p o stę p o w an ie m d ietety czn o - leczniczym, k tó re, ja k d o tąd, w obec b r a k u śro d k a farm a k o lo g ic z n e g o, je s t je d y n y m sposobem z w a l c z an ia o m a w ia n e g o c ie rp ie n ia. P rz y p a d e k pierw szy: 8-m iesięcznego ch ło p czy k a, T. Z., p rz y ję to do K lin ik i 28. V I. 45. z pow odu czyszczeń i w ym iotów, k tó re w y stą p iły n a 3 ty g o d n ie p rz e d p rz y ję c ie m. D ziecko o d ży w iano w d o m u m a ś la n k ą W ir Z w ei (sp o rz ąd z an ą n a k le ik u ry żo w y m ) z d o d a tk ie m n u tro m a ltu i p rz e tw o ru ja h lc z a n e g o, ap lo n y. C zyszczenia je d n a k n ie u stę p o w a ły. W p rz e d d z ie ń p rz y ję c ia ch o r y z a g o rą c z k o w a ł (39 ). W w y w ia d a c h ro d zice nie p o d ali, a b y k to k o lw ie k w ro d z in ie c ie rp ia ł n a j a k ieś sc h o rz e n ia u czulenio w e. U d ziecka w dniu p rz y ję c ia stw ie rd z o n o n ie ż y t g a rd ła, a o b ja w y n ie p o k o ju, p o w sta ją c e p rz y u c is k a n iu n a sk ra w e k u szu n ie m o w lęc ia, n a s u w a ły p o d e jrz e n ie, że ch o dziło o o b u stro n n e z a p a le n ie u c h a środkow ego. B a d a n ie oto sk o p o w e w y p a d ło je d n a k u je m n ie. W m o czu b y ł ty lk o śla d z ik b ia łk a. C iałe k b ia ły c h w 1 m m 3 k rw i b y ło , n a d ru g i d zień , a w 3 d n i p o te m G o rączka, k tó r a w d n iu p rz y ję c ia w y n o siła 38,8, o b n iż y ła się sto p n io w o ta k, że od 6. V II, tj. od 9 d n ia sp o strz e g a n ia, c ie p ło ta ciała b y ła p ra w id ło w a, a dziecko p rz e sta ło o d d ziały w a ć n ie p o k o je m n a u c isk a n ie je g o uszu. S tolców p ły n n ych, z w a rz o n y c h ze ślu zem p rzez p ie rw sz e 4 dni s p o s trz e g a n ia o d d aw a ł c h o ry 5 7 n a dobę, zaś od 5 11 d n ia sto lce w ilo ści 3 4 n a dobę b y ły p ó ł p ły n n e, n ie z w a rz o n e i bez ślu zu, po czym b y ły znow u n ie stra w n o śc io w e. N iem o w lę k a rm io n e w ty m czasie k ro w im m le k ie m b ia łk o w y m z d o d a tk ie m d e x tro p u ru (tj. c u k r u g ro n o w ego). K ie d y w 12. d n iu s p o s trz e g a n ia c h o ry sp o żył w c ią g u doby 200 g p o k a rm u kobiecego, 200 g m ie sz a n k i m le k a k ro w ieg o i 500 g k ro w ieg o m le k a b ia łk o w eg o, sto lce zn acznie się p o g o rsz y ły, a dziecko b y ło b a rd z o n ie sp o k o jn e i s ta le p ła k a ło. M a tk a z a u w a ż y ła, że dolegliw ości n a s ila ły się p rz e d e w sz y stk im po p o k a rm ie k o b iecym. W ieczo rem tu i ów dzie n a sk ó rz e p o ja w iły się p o je d y n c z e d ro b n o g u zk o w e, czerw o n aw e w y k w ity. W 3 d n i p o te m w y s y p k a o ty p ie św ie rz b ią c z k i b y ła b ard z o o b fita w o k o lic y lew ej ło p a t ki. W te d y d o p ie ro p o w ziąłem p o d e jrz e n ie, że m im o b r a k u w w y w ia d a c h u czule n io w eg o o b ciążen ia ro d z in n e g o w pow y ższy m p rz y p a d k u ch o dziło o u czulic ę p o k a rm o w ą. T oteż w y łączy łem m lek o k ro w ie z p o ż y w ie n ia d zieck a i od 17 d n ia s p o s trz e g a n ia p o le ciłem je k a rm ić w y łą c z n ie k o zim m le k ie m b ia łk o w y m z d o d a tk ie m 2% la ro s a n u i 5% d e x tro p u ru. D o 21. d n ia s p o s trz e g a n ia sto lce n ie u le g ły je d n a k ż e p o p raw ie. D o p iero w 22. d niu, k ie d y to z p o ż y w ie n ia d zieck a w y łączy łem la ro - san, o b ja w y n ie stra w n o śc i u s tą p iły o d razu i c a ł k ow icie. D o 22. d n ia sp o strz e g a n ia, tj. do 19. V II.,

12 d ziecku u b y ło n a w ad ze 800 g (w d n iu p rz y ję c ia w ażyło 7050, a w d n iu 19. V II., tj. w 22 d n iu sp o s trz e g a n ia 6250 g). O d d n ia 23. d n ia sp o strz e g a n ia, a w ięc od k ie d y u s tą p iły o b ja w y n ie stra w n o śc i, p rz y b y w a ło n ie m o w lęciu n a w ad ze p rz e c ię tn ie po około 50 g n a dobę. P o 28 d n ia c h s p o s trz e g a n ia n ie m o w lę w y p isa n o do d om u ja k o z u p e łn ie zdrow e z w a g ą 6550 g. W d om u o d ż y w ia ła je m a tk a w d a l szy m c ią g u kozim m le k ie m b ia łk o w y m p rzez około 6 ty g o d n i, po czym do lis to p a d a k a rm iła je m ie s z a n k ą m le k a koziego, a od g r u d n ia dziecko ży w iono w y łą c z n ie m ie s z a n k ą m le k a k ro w ieg o. W ty m czasie n ie zau w ażo n o u d ziecka żadnych z m ia n ch o ro b o w y ch. W o m a w ia n y m p rz y p a d k u m u sim y p rz y ją ć, że n ie s tra w n o ś ć w y w o ła n a b y ła u c z u le n ie m n a b ia ł ko k ro w ie (zw y k łe k ro w ie m leko, k ro w ie m lek o b iałk o w e, m a ś la n k a W ir Z w ei, la ro s a n i p o k a rm k o b iecy, n ie z a b e z p ie c z o n y od z a w a rto śc i b ia łk a k ro w ieg o ). P rz e m a w ia za ty m d o d a tn i w y n ik p r ó b y V a u g h a n a, w y k o n a n e j z m le k ie m k ro w im, o raz u s tą p ie n ie o b ja w ó w n ie stra w n o śc i i z n ik n ię c ie w y s y p k i po w y łą c z e n iu z p o ż y w ie n ia d zieck a b ia łk a k ro w ieg o. W y k ry c ie w łaściw e j p rz y c z y n y n ie stra w n o śc i, i to d o p ie ro w 17. d n iu s p o strz e g a n ia, u m o ż liw iło p o ja w ie n ie się w y sy p k i p o k rz y w k o w e j. O k azu je się z tego, że w p rz y p a d k a c h u p o rc z y w y c h z a b u rzeń z o d ży w ia n ia, w k tó ry c h p rz y c z y n a je s t n ie ja s n a, a w k tó ry c h ró w n ież w y w ia d y n ie w s k a z u ją n a ro d z in n e, u c z u le n io w e o b ciążen ie n a le ż y m y śleć o u c z u le n iu ja k o m o żliw ej p rz y c z y n ie sc h o rz e n ia i w y k o n a ć o d ra z u o d p o w ied n ie b a d a n ia. T a k bow iem p o s tę p u ją c n ie b ęd z ie m y ch o re g o n a r a ż a li w n a jle p s z y m ra z ie n a c ie rp ie n ie, a w n a jg o rs z y m n a w e t n a śm ierć, g d y ż z n a ją c p rzy c zy n ę, b ęd z ie m y m o g li w k ró tk im czasie s tłu m ić chorobę, s to s u ją c o d p o w ie d n ią d ietę. U d e rz a ją c y m je s t p ó źn e p o ja w ie n ie się o b ja wów u c z u lic y p o k a rm o w e j u n iem o w lęcia. B a d a n ie m o to -p e d ia try c z n y m stw ie rd z iliśm y w n a szy m p r z y p a d k u z a p a le n ie u c h a środkow ego, czego je d n a k ż e n ie m o ż n a b y ło w y k a z a ć b a d a n ie m oto sk o p o w y m. M im o to za z a p a le n ie m u c h a śro d kow ego p rz e m a w ia ły : o b ja w y b o lesn o ści u sz u p rz y n a c is k a n iu n a n ie, w y so k a.leu k o c y to za, g o rą c z k a i w re szcie n ie ż y t g a r d ła, w szy stk o to p rz y je d n o czesn y m b r a k u ja k ic h k o lw ie k z m ian w n a rz ą d a c h w e w n ę trz n y c h. N a le ż y tu p o d k re ślić, że z a p a le n ie u c h a śro d k o w eg o u n ie m o w lą t u c z u lo n y c h z d a rz a się o w iele częściej n iż u n ie u cz u lo n y ch. O d czulen ie n a b ia łk o k ro w ie w o m a w ia n y m p rz y p a d k u n a s tą p iło sa m o is tn ie po k ilk u m ie się c z n e j d iecie b ezkro w iej. P r z y p a d e k drugi. T y czy się on d ziew czy n k i, G. W., u ro d z o n e j 18. X I. 43. P rz e z p ie rw sz e d w a ty g o d n ie ż y c ia n ie m o w lę b y ło k a rm io n e w y łą c z n ie p o k a ra i em m a tk i, a p o te m d o k a rm ia n o je m ie sz a n k ą m le k a k ro w ie g o ( / e n a Vs z k le ik ie m o w sia n y m ). Od u ro d z e n ia sto lc e b y ły n ie stra w n o - ściow e, dziecko często z w ra c a ło i w y m io to w a ło, a n a p o lic z k a c h p o ja w ia ły się w y k w ity w p o sta c i czerw o n aw y ch p la m. Od 3. ty g o d n ia ży cia, tj. od czasu, k ie d y dziecko d o k a rm io n o m ie sz a n k ą m le k a k ro w ieg o, o b ja w y n ie stra w n o śc i z a o strz y ły się w y ra ź n ie i c h o re j u b y w a ło n a w adze ta k, że z końcem 1. m ie s ią c a ży cia w a ż y ła ty lk o g- (p rz y u ro d z e n iu 3.800). U m a tk i d ziecka po sp o ż y ciu cebuli, w iep rz o w in y, ś m ie ta n y i ow oców p o ja w ia się zaw sze p o k rz y w k a, a n ie k ie d y o b rzęk Q u in ck ego, k tó r y ró w n ież p o ja w ia ł się u b a b k i d zieck a (ze s tro n y m a t ki). B io rą c to p o d u w ag ę, a n ie stw ie rd z a ją c ż a d n y c h z m ia n ch o ro b o w y ch w n a rz ą d a c h w e w n ę trz n y ch, a n i w m oczu, ro zp o z n ałe m u n ie m o w lęąia u czu licę p o k a rm o w ą. R o z p o zn a n ie m o je p o tw ie r d ził d o d a tn i w y n ik p ró b y V a u g h a n a, w y k o n a n e j z m le k ie m k ro w im. P o n ie w a ż w ty m c z asie n ie m o ż n a b y ło o trz y m a ć m le k a koziego, z a rząd z iłe m z k o n ieczn o ści o d ż y w ia n ie d zieck a m a ś la n k ą W ir Z w ei z d o d a tk ie m 5% n u tro m a ltu, 2% m o n d a m i- n y i l /o la ro s a n u. O d ż y w ia n ie to, k tó re z re sz tą sto so w a n o w łączn ie do 5. m ie sią c a ż y c ia dziecka, spow odow ało b a rd z o sz y b k ie w y g a śn ię c ie o b ja w ów n ie stra w n o śc i, o raz w z ra s ta n ie c ię ż a ru c ia ła (z końcem 2 m ie sią c a n ie m o w lę w aży ło 3700, w , w , a w g). O d 6 9 m ie sią c a ży c ia dziecko o trz y m y w a ło 3 p o rc je W ir Z w ei po 200 g i 200 g koziego m le k a n a dobę. W 9. m ie sią c u ż y cia, g d y m le k o kozie z a stą p io n o m le k ie m k ro w im, p o ja w iła się ty p o w a p o k rz y w k a, p rz y czym w y s tą p iły ró w n ie ż o b ja w y n ie stra w n o śc i. W o b ec tego dziecko k a rm io n o w y łą c z n ie m a ś la n k ą W ir Z w ei z d o d a tk ie m m o n d a m in y. S ok z m a rc h e w k i pow odow a ł zaw sze u d ziecka w y m io ty, a trz e b a p rz y ty m p o d k re ślić, że d ziecko p iło go b ard z o n ie c h ę tn ie. N a to m ia s t sok z ja b łe k o k a z a ł się b a rd z o k o rz y s t n y. P o sp o ż y ciu ja je k, b iszk o p tó w, o raz m a s ła p o ja w ia ła się zaw sze p o k rz y w k a. Z upę, sp o rz ą d z a n ą ty lk o n a ja rz y n a c h, z a p ra w ia n o z a sm a ż k ą (sm alec w iep rz o w y i m ą k a p sz en n a ). D o p ie ro w 13 m ie s ią cu ż y c ia n iem o w lę bez sz k o d y m o g ło p ić d zien n ie n ie w ięcej je d n a k ż e n iż 1h l i t r a k ro w ie g o m le k a i sp o ż y w a ć około 15 g m a sła. P o sp o ż y ciu w ięk szej ilo ści m a sła, lu b w y p ic iu w ięk szej ilo ś c i m le k a k ro w ieg o p o ja w ia ła się p o k rz y w k a. W czerw cu 44 ro k u dziecko ch o ro w ało n a z a p a le n ie p ę c h e rz a m o czow ego i m ie d n ic zek n e rk o w y c h ; c h o ro b a m ia ła b u rz liw y p rzebieg. O becnie (lip ie c 46) po zjed zen iu ja je k dziecko zaw sze b le d n ie, o d b ija m u się i czuć m u z u st. J e ż e li w c ią g u d n ia w y p ije ono w ięcej n iż sz k la n k ę k ro w ie g o m le k a, w y s tę p u ją b ó le g ło w y i b rz u c h a o raz w y m io ty. P o z jed z en iu p o m a ra ń c z y p o ja w ia się o b fity ślin o to k. M a rc h e w k i n ie chce je ść zu p ełn ie. N ie stra w n o ść, k tó r a w y s tą p iła w n a szy m p rz y p a d k u od u ro d z e n ia, d o p ro w a d z iła do zn aczneg o w y n isz c z e n ia d zieck a, a p rz y c z y n ą je j b y ło u c z u le n ie n a b ia łk o k ro w ie (d o d a tn i w y n ik p ró b y V a u g - h a n a ). M a ś la n k a k ro w ia w p o sta c i W ir Zw e i, o raz la ro s a n n ie z a w ie ra ły w y w o ły w acza. N a jw i d o czniej m u s ia ł on u le c zn iszcze n iu p o d w p ły w em p rz e ró b k i m le k a k ro w ieg o. Z p rz y p a d k u n aszego w id zim y, że pew ne, ale n ie lic z n e ty lk o p rz y p a d k i u c z u lic y p o k a rm o w e j, w k tó ry c h c z y n n ik ie m c h o ro b o tw ó rczy m je s t b ia łk o k ro w ie, m o ż n a leczyć od

13 p o w ied n io p rz e ro b io n y m m le k ie m k ro w im. Z w ra c a n ie p o k a rm u i w y m io ty b y ły ró w n ie ż n a s tę p stw e m u c z u le n ia, g d y ż u s tą p iły one p o w y łą c z e n iu z poży w ie n ia d ziecka o d p o w ie d n ie j p o k arm ó w, W om ó w io n y m p rz y p a d k u, ja k k o lw ie k o d czu len ie n a b ia łk o k ro w ie w c ią g u 13-m iesiecznej d ie ty b ez k ro w iej n ie n a s tą p iło, to je d n a k ż e n a d w ra ż liw ość n a to b ia łk o u le g ła w y ra ź n e m u o b n iżen iu, alb o w iem dziecko m o g ło bez szk o d y sp o ż y w a ć p e w n ą o g ra n ic z o n ą ilo ść m le k a k ro w ieg o. U czu len ie n a ja jk a i m a rc h e w u tr z y m u je sie do d z isia j (V II. 46). N a u w a g ę z a s łu g u je z a p a le n ie p ę c h e rz a m oczow ego i m ie d n ic zek n e rk o w y c h, k tó r e z d a rz a sie często w ła śn ie u dzieci u c z u lo n y c h i to u o b o jg a płci. N ie m ogę tu p o m in ą ć p rz y p a d k u, ty c ząceg o sie b r a ta n a szej ch o re j. U ro d z ił sią on 24. IX. 45. K a r m io n y b y ł p o k a rm e m m a tk i ty lk o p rzez m iesiąc. Od 7 d n ia ż y c ia zaczęły sie p o ja w ia ć u n ie g o d ro bne, różow aw e g u zeez k i n a p o lic zk a ch, k tó re z n i k ły całk o w icie, g d y ż dziecko od d ru g ie g o m ie sią c a życia z p o w odu z a n ik u p o k a rm u u m a tk i, o d ży w iano w y łą c z n ie m ie sz a n k ą m le k a koziego. O d tego ró w n ież czasu stolec, k tó r y b y ł p o p rz e d n io z a p a rty, s ta ł sie -praw idłow y. D ziecko po w y p ic iu choćby ty lk o 6 k ro p e l so k u z m a rc h w i z a p a d a ło zaw sze n a n ie stra w n o ść, o raz w y m io to w ało. G dy kozie m lek o zafałsz o w an o k ilk a ra z y m le k ie m k ro w im p o ja w ia ły sią ró w n ież w y m ie n io n e p o p rz e d n io o b ja w y. P rz y p a d e k trzeci: ty c z y sie d ziew czy n k i, M. K., u r. 25. I I I. 43. C ięż ar c ia ła p rz y u ro d z e n iu 2450 g. N a le ż y p o d n ieść, że o jc iec d ziecka m ie w a często p o k rzy w k ę, zw łaszcza w zim ie. U m a tk i p o ja w ia sie też często p o k rz y w k a, a p o za ty m m ie w a ona, zw łaszcza p o sp o ż y c iu k w a śn e g o m le k a, b ie g u n k ę. K ilk u le tn ia s io s tra n ie m o w lę c ia c ie rp i często n a p o k rz y w k ę, a w 6 ro k u ży c ia p rz e c h o d z iła n a p a d d y c h a w ic y o sk rzelo w ej. N iem o w ie k a rm io n e b y ło p o k a rm e m m a tk i i, m im o iż p iło ty lk o około 400 g p o k a rm u n a dobe, często zw ra c a ło i w y m io to w a ło, często te ż m ie w ało b ól b rz u sz k a, w zd ęcia i c ie rp ia ło n a u p o rc z y w e z a p a rc ie. N a w adze w c ią g u p ie rw sz eg o m ie sią c a ż y c ia p rz y b y ło m u ty lk o 400 g (z a m ia st 900 g). "W d ru g im m ie sią c u życia, p ró cz 350 g p o k a rm u m a tk i, o trz y m y w a ło jeszcze 80 g m le k a k ro w ieg o i 40 g k le ik u o w sia n eg o n a dobe- N a le ż y tu p o d k re ślić, że m a tk a d zieck a w c ią g u d n ia p iła p o n a d 1 l i t r g o to w an e g o, sło d k ieg o m le k a k ro w ieg o. W y m ie n io n e p o rzednio o b ja w y u n ie m o w lę c ia u tr z y m y w a ły sie n a d a l, a w d o d a tk u n a je g o p o liczk ach, k tó re s ta ły sie sz o rstk ie, p o ja w ia ła sie p rz e lo tn a, d ro b n o p la m isto -g u z k o w a w y sy p k a. P o 2 ty g o d n ia c h sp o ż y w a n ia p rzez n ie m o w ie w y m ie n io n y c h p o k arm ó w, w y s tą p iły u n ie g o o b ja w y ja w n e j n ie stra w n o śc i, k tó r e w y g a s ły po 24-godzinnej d iecie w o d n ej i n ie p o w ró c iły, g d y dziecko sp o żyw ało p o k a rm m a tk i w ilo ś c i około 300 g, o ra z m a śla n k ę, sp o rz ą d z o n ą z k ro w ieg o k w a śn e g o m le k a w ilo ści 700 g n a dobe* T rz e b a tu ta j p o d k re ślić, że m a tk a w ty m czasie w y łą c z y ła ze sw ego p o ż y w ie n ia b ia ł ko k ro w ie, alb o w iem p o ja w iły sie u n ie j n u d n o śc i, g o rą c z k a i czyszczenia. O b ja w y te u s tą p iły szy b k o po ty m w y łą c z e n iu. W 4 m ie sią c u n iem o w ie odżyw iano w y łą c z n ie m ie sz a n k ą m le k a k ro w ieg o i to bez ja k ic h k o lw ie k u je m n y c h n a s tę p stw. D o p iero pod k o n ie c 4 m ie sią c a, m im o iż w a ru n k i h ig ie n i czne, w ja k ic h dziecko żyło b y ły bez z a rz u tu, p o ja w iły sie n a je g o sk ó rze d ro b n e, ro p n e p ęch e rz y k i, a z p o c z ą tk ie m 5 m ie sią c a ró w n ież duże ro p n ie n a g łow ie. P ró c z te g o w y s tą p iły o b ja w y ja w n e j n ie stra w n o śc i. W c ią g u 5 m ie sią c a ży c ia u b y ło dziecku 1 k g na- w adze. O b jaw y chorobow e, a zw łaszcza c z y ra k i zaczęły w y ra ź n ie u stę p o w a ć d o p iero w ted y, k ie d y c h o rą odży w ian o p o k a rm e m k o b iecy m z d o d a tk ie m k le ik u ryżow ego. S to lce je d n a k ż e w ilo ści n a dobe b y ły n a d a l z w a rzone i w olne. W 6 m ie sią c u ży c ia n iem o w ie k a r m iono w y łą c z n ie m a ś la n k ą W ir Z w ei, s p o rz ą dzoną n a k le ik u ry żo w y m. C u k ie r zastępow an o n u tro m a lte m, p o n ie w a ż w y w o ły w a ł on zaw sze u n ie m o w lę c ia o b ja w y n ie stra w n o śc i. W ty m czasie k a ż d a p ró b a k a r m ie n ia d zieck a m le k ie m k r o w im k o ń c z y ła sią n ie p o w o d zen iem, g d y ż p o d o b n ie ja k po w y p ic iu so k u z ja b łe k lu b m a rc h e w k i z a p a d a ło ono zaw sze n a n ie stra w n o ść. W 7 m ie s ią cu ż y c ia po w y p ic iu ro so łk u, p rz y rz ą d z o n e g o z cielęciny i ja r z y n z d o d a tk ie m g ry s ik u, w y stę p o w a ły u n ie m o w lę c ia z a b u rz e n ia je lito w e. W 8 m ie sią cu ży c ia s tra c iło ono c a łk o w ic ie ła k n ie n ie ta k, że n a sam w id o k p o k a rm u za c isk a ło u sta. T oteż m u sia n o o d ży w iać je p rze m o cą i w te n sposób z tru d e m p rz y jm o w a ło ono około 600 g p o k a rm u n a dobę. P o k a rm zag ęszczan o m o n d a m in ą i d o d aw ano nutro m a lt. K a rm ic ie łk a sp o ż y w a ła n ie w iele ty lk o b ia łk a k ro w ieg o. W ty m czasie czyracz n o ść u s tą p i ła całk o w icie. M a tk a z a u w a ż y ła, że, g d y k a rm i- cielk a fa łsz o w a ła p o k a rm k ro w im m le k ie m, p o ja w ia ły się u d zieck a o b ja w y n ie stra w n o śc i, k tó re n ie w y stę p o w a ły, g d y p o k a rm b y ł n ie sk ażony. B ra k ła k n ie n ia u s tą p ił d o p ie ro po 2 m ie sią cach. Od 12 m ie sią c a ży c ia n iem o w ie sp o ży w ało bez szkody ro so łe k z d ro b iu z g ry s ik ie m i ja rz y n y, p rzew a żn ie m a rc h e w. M leko k ro w ie zaczęto p o d a w ać n ie m o w lę c iu w te n sposób, że co d z ie n n ie d o d a w ano do p o k a rm u o je d n ą k ro p le w iecej. D o p iero po P/a m ie sią c u z a stą p io n o c a łk o w ic ie p o k a rm k o b iecy m le k ie m k ro w im, p rz y czym n a le ż y p o d nieść, że dziecko c z a sam i w y m io to w a ło, a stolców, n ao g ó ł p ra w id ło w y c h, o d d aw a ło 5 6 n a dobe. N ie k ie d y w c ią g u te g o sa m eg o d n ia, n ie k tó re stolce b y ły p ły n n e. W ty m czasie często w y stę p o w a ła u d ziecka p o k rz y w k a. W 14 m ie sią c u ż y c ia po w s trz y k n ię c iu w ita m in y D w p o sta c i w ig an to l f o r te, dziecko z a g o rą c z k o w a ło w śró d o b ja w ó w ja w n e j n ie stra w n o śc i; w /n a rz ą d a c h w ew n ę trz n y c h, an i w m oczu w ty m czasie z m ia n ch o ro b o w y ch n ie ^ tw ierd z o n o. W c ią g u 10 d n i dziecku u b y ło n a w a dze 1 k g. P o p ra w a n a s tą p iła d o p ie ro po z a sto so w a n iu d ie ty ja b łe z a n e j, po k tó re j sto p n io w o p o d a w ano d ziecku je g o zw y k łe p o ży w ien ie, p rz y czym m ie sz an k ę m le k a k ro w ie g o z a stą p io n o m ie sz a n k ą kozią. M ie szan k ę tę o trz y m y w a ło ono p rzez 3 m ie siące, tj. do 18 m ie sią c a ży cia. P o te m z pow odu b ra k u koziego m le k a k a rm io n o dziecko znow u m ie sz a n k ą m le k a k ro w ieg o. W czasie k a rm ie n ia m ie sz a n k ą k o zią sto lce b y ły ra c z e j z a p a rte. Od m

14 12 18 m ie sią c a ż y c ia p rz y b y ło n ie m o w lęciu n a w adze 1 kg, n a to m ia s t od m ie sią c a, tj. w c z a sie, k ie d y p iło m le k o k ro w ie, u b y ło m u n a w adze około 500 g. Z końcem 2 ro k u ży c ia w ażyło ty lk o z a m ia s t około g. D ziecko m ie w a często w y sy p k ę p ło n ic o w a tą, o raz d ro b n e, różow aw e g u z ki n a p o lic zk a ch, k tó re p rz e w a ż n ie b y w a ją s z o rstk ie. O d 12 m ie sią c a ży c ia s ta łe się d ra p ie. J ę z y k m a in a p ia s ty, a ła k n ie n ie zaw sze u p o śledzo n e i je ty lk o w ted y, k ie d y się je p rz y m u sz a. C zęsto się p rzezięb ia. U m y sło w o ro z w ija się dobrze. W g r u d n iu 1945 r. po w s trz y k n ię c iu szczep io n k i przeciw - k o k lu szow ej, dziecko g o rączk o w a ło p rzez ty d z ie ń (38 39, a ra z 40 ). P o o b n iż e n iu się c ie p ło ty c ia ła do p o zio m u p ra w id ło w e g o w 2 3 g o d zin po w y p i c iu m le k a k ro w ieg o w y stę p o w a ły u d zieck a n a p a dy b ó lu b rz u sz k a, k tó re n ie p o ja w iły się, g d y ono m le k a n ie piło. W ty m czasie stw ie rd z o n o n a je g o rą c z k a c h św ie rz b iączk ę. S to lec b y ł p ra w id ło w y. N ie u le g a w ą tp liw o śc i, że w n a szy m p rz y p a d k u chodziło o u czu łic ę p o k a rm o w ą. Z a ty m p rz e m a w ia ro d z in n e u czule n io w e obciążen ie, o raz s ta łe p o ja w ia n ie się o b ja w ó w c h o ro b o w y ch po w łączen iu do p o ż y w ie n ia o d p o w ied n ich w y w o ły w aczy. N a le ży p rz y ją ć n a p o d sta w ie o b jaw ó w k lin iczn y ch, że dziecko b y ło u czu lo n e n a c u k ie r b u ra c z a n y, ow o ce, n a p o k a rm k o b iecy, n ie za b ezpieczo n y od z a w a r to śc i k ro w ieg o b ia łk a, a p rzed e w szy stk im n a zw y k łe k ro w ie m leko, i k ro w ie m leko b iałk o w e. P o k a r m obcej k a rm ic ie lk i m u s ia ł z a w ie ra ć je d y n ie m a łą d o m ieszkę b ia łk a k ro w ieg o, alb o w iem o b ja w y choro b o w e po sp o ż y ciu p o k a rm u b y ły ty lk o n iezn aczne. Z w y k ła m a ś la n k a p o ch o d zen ia k ro w ie go, o ra z w p o sta c i W ir Z w ei o b ja w ó w ch o ro b o w y ch n ie w y w o ły w a ła, g d y ż n a jw id o c z n ie j w y w o ły w acz b y ł u n ie c z y n n io n y, b y ć m oże p o d w p ły w em p ro c e su fe rm e n ta c y jn e g o, ja k ie m u p rzed o trz y m a n ie m m a ś la n k i b y ło p o d d an e m leko. U c z u lic a w n a szy m p rz y p a d k u o b ja w ia ła się nie ty lk o z a b u rz e n ia m i p rzew o d u p o k arm o w e g o p o czątk o w o w p o sta c i z a p a rc ia, w zdęcia b rz u sz k a, k o lk i je lito w e j, z w ra c a ń i w ym iotów, a p o te m czy szczen iam i, lecz ta k ż e z m ia n a m i sk ó rn y m i. Z p rz e b ie g u s p ra w y w n aszy m p rz y p a d k u w y n ik a, że p rz e jścio w e o b n iżen ie, czy też n a w e t c a ł kow ite, ale ró w n ie ż p rzejścio w e w y g a śn ię c ie n a d w ra ż liw o ści je s t m ożliw e. M im o tego w tym. czasie n ie p o w in n iśm y p o k a rm u, z a w ie ra ją c e g o w y w oływ acz, p o d a w a ć w dow o ln ej ilości. R aczej n a le ży zach o w ać o stro ż n o ść i p o k a rm te n d aw k o w ać sto p n io w o, z a c z y n a ją c od n a jm n ie js z y c h ilości. W n a szy m p rz y p a d k u ta k ie w ła śn ie p o stę p o w a n ie d o p ro w a d ziło do zn aczn eg o o sła b ie n ia n a d w ra ż liw ości n a m leko k ro w ie. N ie zaw sze je d n a k m o ż n a ty m sposobem cel o sią g n ą ć. W je d n y m z p r z y p a d ków S y d o w a (p rz y p a d e k d ru g i), a ty c z ą c y m się 2-m iesięcznego n ie m o w lęcia, u czu lo n eg o n a k ro w ie m leko (w y m io ty, w y p ry s k, d y c h a w ic a o skrzelow a), o b ja w y ch o ro b o w e w y stę p o w a ły zaw sze ju ż w ted y, k ie d y p o k a rm kobiecy, k tó ry m dziecko b y ło k a r m ione, z a w ie ra ł 34 k ro p le m le k a k ro w ieg o (d o d a w ano co d z ie n n ie je d n ą k ro p lę w ięcej). D ziecko to o d ży w ia n o n a s tę p n ie z b a rd z o d o b ry m sk u tk ie m m ie sz a n k ą m le k a koziego. N ie w rażliw o ść n a p o k a rm u o so b n ik a u czulonego, m o żna u zy sk ać, sto s u ją c, ta k zw ane przez Krebsa, m ik ro p o siłk i. P o le g a ją one n a p o d a w a n iu b a rd z o m a łe j ilo ści p o k a rm u, z a w ie ra ją c e g o w yw oływ acz. W p rz y p a d k u np. u c z u le n ia n a m le ko, n a le ż y p o d a w a ć ty lk o je d n ą k ro p lę m le k a n a 3A 1 g o d zin y p rz e d p o d a n ie m je g o w ięks'zej ilości. W te n sposób a u to r te n u z y s k a ł w y leczenie w 14, a p o p ra w ę w 9 p rz y p a d k a c h w y p ry s k u. S ta n niew rażliw o ści, u z y s k a n y ty m sposobem, B esred - k a n a z w a ł a n tia n a p h y laxis (sta n p rz e c i w ny a n iż e li b ezb ro n n o ść), a L a m b e rt, A ncel i B o u in s k e p to p h y la x is (sk ep to s = b ły s k a w ica, p h y la x is = o b ro n a). S ta n te n je s t w y n ik ie m, ja k to p r z y jm u je B e sre d k a, n a g ro m a d z e n ia się w o ln y ch o d d ziały w a czy w e k rw i, k tó re w iąż ąc się z k rą ż ą c y m i w n ie j w y w o ły w a c z a m i n ie d o p u sz c z a ją p rzez to do p o łą c z e n ia się w y w o ły w acz y z u c z u lo n y m i k o m ó rk a m i tk a n e k, w k tó ry c h zw y k le p rzy c h o d z i do u czule n io w eg o o d czy n u po zw ią z a n iu się w y w o ły w acza z o d d ziały w aczem. N ie k o rz y stn e o d d z ia ły w a n ie d zieck a n a w s trz y k n ię cie v ig a n to lu fo rte, b y ć m oże, b y ło w y n ik ie m u c z u le n ia n a o lej, w k tó ry m w ita m in a D je s t ro z puszczona. R ó w n ież n ie p o w szednie o d d z ia ły w a n ie n iem o w lęcia n a p rz e c iw k o k lu sz o w ą szczepionkę, o raz s ta le w y s tę p u ją c e p o te m p rzez ja k iś czas o b ja w y po w y p ic iu m le k a k ro w ieg o, n a le ż a ło b y p o jm o w a ć ja k o o d czyny u czulenio w e. U d e rz a ją c y m u n a szej c h o re j b y ł u p o rc z y w y b ra k ła k n ie n ia. N a jw id o c z n ie j b y ł on w y n ik ie m p o d św iad o m eg o s k o ja rz e n ia p rzez dziecko sw y ch d o le g liw o śc i ze sp o ż y w a n y m p o k a rm e m, n a w id o k k tó re g o zacisk a ło ono buzię, b y w te n sposób b ro n ić się p rz e d ty m, co u w ażało d la sie b ie za szkodliw e. B r a k ła k n ie n ia, częste b ie g u n k i, o raz u p o śle dzone w c h ła n ia n ie p o k arm ó w, b y ły p rz y c z y n ą n i sk ie g o c ię ż a ru ciała. N a o so b n ą w z m ian k ę w n a szy m p rz y p a d k u z a s łu g u je s p ra w a ro p n a. N a le ż y p rz y ją ć, że b y ła ona w p ew n e j zależn o ści od u czu lic y, alb o w iem za ty m p rz e m a w ia ją ta k ie okoliczności, ja k : 1) p o ja w ie n ie się czy raczn o ści je d n o cześn ie z o b ja w a m i n ie s tr a w n o ści w czasie, k ie d y dziecko o d ży w ian o w y łą c z n ie m le k ie m k ro w im ; 2) w zm ożenie się obu ty c h s p ra w ch o ro b o w y ch w czasie o d ż y w ia n ia dziecka k ro w im m le k ie m b ia łk o w y m ; 3) sz y b k ie w y g a s a n ie w szy stk ic h o b ja w ó w ch o ro b o w y ch b ezp o śre d n io po w y łą c z e n iu z p o ż y w ie n ia d zieck a b ia łk a k ro w ieg o. W y w o ły w a cz m u s ia ł za p ew n e spow odow ać o słab ien ie o p o rn o ści s k ó ry n ie m o w lęcia i w te n sposób u ła tw ić p o w sta n ie s p ra w y ro p n e j. W om ó w io n y m p rz y p a d k u n a jw id o c z n ie j n ie m y śla n o o p rz y c z y n ie u czule n io w ej. G d y b y bow iem b ra n o j ą p o d u w ag ę, do czego p rzecież u p o w a ż n ia ły ta k zn a m ie n n e w y w iad y, o ra z o b ja w y k lin ic z n e, to p o stę p o w a n ie d ie te ty c z n e w in n o było w y g lą d a ć in a c z e j. Od p o c z ą tk u m ia n o w ic ie n a le ż a ło z p o ż y w ie n ia k a r m ią c e j w y łą c z y ć p rzed e w sz y stk im b ia łk o k ro w ie, zaś z tą ch w ilą, k ie d y b ra k ło p o k a rm u, n a le ż a ło dziecko ży w ić m ie sz an k ą m le k a koziego, u ż y w a ją c do ro z c ie ń c z a n ia m leka k le ik u ry żow ego, m o n d a m in o w eg o, lu b ję c z m ie n

15 nego, a nie owsianego, albowiem na owies występuję u niemowląt często uczulenie. Sądzę, że takie odżywianie byłoby uchroniło niemowie pnzed wielu jego dolegliwościami. Z p rz e b ie g u s p ra w y u n aszej ch o re j w y n ik a, że zlek cew ażen ie u c z u le n ia ja k o c z y n n ik a p rz y c z y n o w ego w ielu c ie rp ie ń n ie o b o ję tn y c h, lu b n a w e t n ie bezpiecznych d la ży c ia n ie m o w lęcia p o w in n o b y ć ju ż d zisia j u w a ż a n e za b łą d s z tu k i le k a rs k ie j. M usze tu ta j w sp o m n ie ć o p rz y p a d k u, ty c zą cy m sie B. W., dziew czynki, u r. 11. X. 45., s io s try J. W., u k tó re g o p rz e b ie g u c z u lic y p o k a rm o w e j o p isa łe m w P rz e g lą d z ie L e k a rs k im (N ow ak, 1, p rz y p a d e k p ie rw sz y ). O tóż u d ziew czy n k i te j u c z u lic a p o k a r m o w a (uczulica n a k ro w ie m leko, m a rc h e w i m le ko kozie) o b ja w ia ła sie p rzed e w szy stk im z m ia n a m i sk ó rn y m i w p o sta c i w y p rz e n ia w p a c h w in a c h i okolicy o d b y tn ic y, zaś n a tw a rz y w p o sta c i p o jed y n czy ch, d ro b n y c h, ró żo w aw y c h guzeczków i su cheg o w y p ry s k u, k tó ry n a s ila ł sie w y b itn ie, g d y n iem o w ie p iło sok z m a rc h e w k i. P rz e z p ie rw sze trz y d n i po u ro d ze n iu o d ży w ia n e b y ło ono p o k a rm e m m a tk i, a p o tem m ie sz a n k ą m le k a k ro w iego. P o w y p ic iu m ie sz a n k i m le k a koziego w y s tą p iły u d zieck a czy szczenia i w y m io ty, to te ż n a d al o d ży w ia n o je m ie sz a n k ą k ro w ią. P o d k o n iec d ru g ie g o m ie sią c a ż y c ia p o ja w iły sie u n a szej ch o re j liczne c z y ra k i i to m im o, iż o czy sto ść s k ó ry dziecka m a tk a d b a ła n ad z w y c z a jn ie. D o p iero pod k o n iec trzecie g o m ie sią c a ży c ia c z y ra k i leczyłem z b ard z o d o b ry m z re sz tą s k u tk ie m n a c in a n ie m ich i śró d m ie śn io w y m i w s trz y k iw a n ia m i p e n ic y lin y ( je d n o ste k w su m ie). M usze tu p o d n ieść, że dziecko w ty m czasie n ie o trz y m y w a ło zu p e łn ie m le k a. K a rm io n o je w y łą c z n ie k le ik ie m ję c z m ie n n y m z d o d a tk ie m n u tro m a ltu. D o p iero po w y leczen iu czyrak ó w, tj. z p o c z ą tk ie m 4 m ie sią c a ży c ia rozpoczęto sto p n io w e d o d a w a n ie do k le ik u m le k a k ro w ieg o, k tó re u niem o.w lecia w te d y n ie w y w o ły w ało ju ż ż a d n y c h u je m n y c h n a s tę p stw. N a le ż y p rz y ją ć, że w czasie, k ie d y dziecko o d ży w ia n o p o k a rm e m w o ln y m od b ia łk a k ro w ie g o n a s tą p iło sa m o istn e odczulenie. P o w s ta n ie czy raczn o ści w p rz y to c z o n y m p rz y p a d k u n a le ż y c h y b a ró w n ież łą cz y ć z o b n iż en ie m o p o rn o ści s k ó ry w sk u te k u czule n ia. Jeszcze w krótkości chce omówić sprawą potówki. Mianowicie w naszym przypadku drobne, różowawo-czerwonawe, guzeczltowe wykwity, które pojawiły sie na skórze niemowlęcia wkrótce po urodzeniu, uważano za potówką. Potówka, jak wiadomo, występuję u niemowląt, które sią cząsto i nadmiernie pocą. Nadmierne zaś pocenie, jak to zauważyłem, zdarza sią najczęściej właśnie u niemowląt uczulonych i występuję ono najwybitniej po krótszym lub dłuższym czasie po spożyciu pokarmu, zawierającego wywoływacz. Cząsto rozlewne poty występują w czasie snu, mimo iż niemowie jest przykryte tylko cienkim, przewiewnym prześcieradłem. Moim zdaniem, nadmierne pocenie bez widocznej jakiejś chorobowej przyczyny, która zwykle to pocenie wywołuje, oraz cząste pojawianie i uporczywe utrzymywanie sią potówki, winno zawsze nasuwać nam podejrzenie na uczulice p o k a rm o w ą, a zw łaszcza w ty c h p rz y p a d k a c h, w k tó ry c h je d n o cześn ie is tn ie ją z a b u rz e n ia p rz e w odu p o k arm o w e g o, a ty m b a rd z ie j w p r z y p a d kach, w k tó ry c h p rz y ty m stw ie rd z a m y w w y w ia dach ro d z in n e u czulenio w e obciążenie. P o n ie w a ż p o tó w k a w y s tę p u ję cząsto u dzieci u cz u lo n y c h, d la te g o w y d a je m i sią, że u ty c h dzieci w ła śn ie m oże ch o d zić n ie o p o tó w k ą ja k o ta k ą, a le p opros tu o p ew n eg o r o d z a ju w y sy p k ą u czu len io w ą, ty l ko łu d z ąc o p o d o b n ą do potó w k i. W y k w ity te n a le żało b y p rz e to o k re śla ć m ia n e m u r tic a r ia sud am iniform is, a to p rzede w sz y stk im w ty c h p rz y p a d k a c h, w k tó ry c h stw ie rd z a m y o b ja w y u czulenio w eg o sc h o rz e n ia p rzew o d u p o k arm o w ego, o raz is tn ie n ie u czule n io w eg o ro d zin n e g o o b ciążen ia. P rz y p a d e k czw arty: S. G., u r. 18. IV. 45. p rz y ją to do K lin ik i 28. V I. 45. z ro zp o z n an ie m dyspepsia. N iem o w ie to, k a rm io n e m ie sz a n k ą m le k a k ro w ieg o, n a d w a ty g o d n ie p rz e d p rz y ję cie m z a p a d ło n a n ie stra w n o ść. O b jaw y n ie s tr a w n o ści u s tą p iły w czasie d ie ty w o d n ej i n ie p o ja w i ły sią, g d y n a s tą p n ie o d ży w ian o n iem o w ie m a ś la n k ą W ir Z w ei. W k ró tc e je d n a k ż e po u s tą p ie n iu n ie s tra w n o ś c i o b rz ę k ła dziecku tw a rz i k o ń cz y n y dolne. C h o ry w ty m czasie o d d aw a ł m ocz p r a w i dłow o; n ie stw ie rd z o n o też w n im s k ła d n ik ó w ch o robow ych. W y w ia d ó w w k ie ru n k u ro d zin n e g o o b ciążen ia u czu len io w eg o n ie zebran o. B a d a n ie p rzed m io to w e w y k azało, że tw a rz, b rzu sz ek i k o ń czy n y d o ln e b y ły zn aczn ie o b rzękłe. O b rzęk b y ł e la sty c z n y, a u w y d a tn ia ło sią to zw łaszcza n a g rz b ie c ie stó p. N a sk ó rze su c h e j i b ły szczącej b y ły dość liczne, czerw o n aw e, p la m is te w y k w ity. N ie k tó re z n ic h łu sz c z y ły sią obficie. Z w łaszcza sk ó ra głow y, p rzed e w sz y stk im w o k o lic y ciein iączk a dużego, b y ła p o k r y ta g ąsto d u ż y m i łu sk a m i. N a rz ą d y w e w n ą trz n e b y ły bez z m ia n ch o ro b o w y ch. N iem ow lą w aż y ło 4220 g. L e u k o c y to z a (wieloj. o b o ją tn o ch ł. 18, k w aso chł. 12, p ałeczek. 4, m ło dych 4, zasad o ch ł. 2, lim fo c y tó w 52 i m o n o cytó w 8 /o). P r ó b a V a u g h a n a z m a ś la n k ą k ro w ią w y p a d ła d o d a tn io. C ie p ło ta c ia ła n iem o w lęcia, w y n o sząca w d n iu p rz y ję c ia 40.5, o b n iż y ła sią w n a stę p n y m d n iu do 37.5, a od 4 10 d n ia sp o strz e g a n ia b y ła p ra w id ło w a. D o p iero od 10 d n ia c ie p ło ta b y ła p o d g o rączk o w a. Z pow odu b r a k u m a ś la n k i W ir Z w ei, o raz m le k a koziego dziecko o d ży w ialiśm y z w y k łą m a ś la n k ą k ro w ią. S to lce b y ły je d n a k ż e n a d a l n ie stra w n o śc io w e, a o b rzęk i, z w ła szcza n a g rz b ie c ie stó p w zm o g ły sią. O d 4 d n ia sp o s trz e g a n ia sto p n io w o z a stę p o w a liśm y m a ś la n ką m le k ie m kozim ta k, że od 10 d n ia s p o s trz e g a n ia c h o ry o trz y m y w a ł 400 g m le k a koziego i g k le ik u jęczm ien n eg o. O d tąd też z m ia n y sk ó rn e, o raz o b ja w y n ie s tra w n o ś c i u s tą p iły b ard z o szybko. D ziecko u b y w a ło je d n a k ż e s ta le n a w adze, a to n a jp ra w d o p o d o b n ie j w zw ią zk u z zan ik a n ie m obrzęków, k tó re o sta te c z n ie b y ły n ie w i doczne ju ż w 10 d n iu sp o strz e g a n ia. W 11. d n iu, k ie d y u ch o re g o stw ie rd z o n o n ie ży to w e z a p a le n ie g a rd ła, oraz, k ie d y u c isk a n ie m u szu n ie m o w lęcia w y w o ły w an o zn a czn y n ie p o k ó j, p o ja w iły sią zn o w u o b ja w y n ie stra w n o śc i, k tó re n ie u stę p o w a ły

16 a n i w czasie d ie ty w o d n ej, a n i też p ó źn iej, k ie d y dziecko k a rm io n o kozim m le k ie m b ia łk o w y m. P r ó b a Y a u g h a n a z m le k ie m ty m w y p a d ła u je m n ie. W 14 d n iu s p o strz e g a n ia, k ie d y b a d a n ie m o tosko pow ym stw ie rd z o n o z a p a le n ie p ra w e g o u c h a śro d kow ego, n a k łu to obie b ło n y b ębenkow e, je d n a k ż e żadneg o w y cie k u n ie stw ie rd z o n o. W 15 d n iu g o rą c z k a p o d n io sła sią (39 ), a otoskopow o stw ie rd z o no, że z m ia n y z a p a ln e b ło n y bęb enkow ej w y ra ź n ie się z m n ie jsz y ły. M im o to dziecko b y ło b a rd z o n ie sp o k o jn e, g d y p a lc e m n a c is k a liś m y n a s k ra w e k je g o uszu. L e u k o c y to z a w y n o siła , zaś w 23 d n iu C ie p ło ta w 16 d n iu s p o s trz e g a n ia o b n i ż y ła się (38.1), po czym b y ła ju ż p ra w id ło w a, ty lk o w 18 i 21 d n iu p o d n io s ła się n a 38. O b ja w y n ie s tr a w ności, p o łączo n e ze s ta ły m u b y tk ie m n a w adze i o d w o d n ien iem, u trz y m y w a ły się aż do zg o n u dziecka, tj. do 25 d n ia sp o strz e g a n ia. W d n iu z e j śc ia dziecko w aż y ło 3020 g, u b y ło m u p rz e to n a w adze 1200 g. N a jw ię k sz y u b y te k w a g i c ia ła n a s tą p ił m ię d zy d n ie m sp o strz e g a n ia, bo 1040 g. W o p isa n y m p rz y p a d k u ta k ie okliczności, ja k : d o d a tn i w y n ik p ró b y V a u g h a n a, u s tą p ie n ie o b ja w ów n ie stra w n o śc i, z m ian sk ó rn y c h, o raz o b rzęków po w y łą c z e n iu z p o ż y w ie n ia d ziecka w y w o ły w acza, św iadczą, że chodziło tu o u czu lic ę p o k a r m ow ą. W y w o ły w a czem b y ło b ia łk o k ro w ie. B ia ł ko to, z n a jd u ją c e się w zw y k ły m m le k u k ro w im, w y w o ły w ało z a b u rz e n ia p rzew o d u p o k arm o w e g o, zaś z n a jd u ją c e się w m a śla n c e W ir Z w ei w y w o ły w a ło z a b u rz e n ia ty lk o w p o s ta c i w y p ry s k u s k ó ry, o raz w p o s ta c i obrzęków. N a le ż y p rz y ją ć, że o b rz ę k i te n ie b y ły p o ch o d zen ia sercow ego, n ie b y ło b o w iem ż a d n y c h o b jaw ó w sc h o rz e n ia se rc a. P rz y c z y n ą ic h n ie b y ła ró w n ież ja k a ś ch o ro b o w a s p ra w a n e re k, g d y ż m ocz n ie z a w ie ra ł n ig d y n ie p ra w id ło w y c h sk ła d n ik ó w. W re szcie o b rzęków ty c h n ie m o ż n a u w a ż a ć za o b rzęk i głodow e, a lb o w iem dziecko n ie b y ło głodzone a n i ilościow o, a n i ja k o ścio w o. P o z o s ta je je d y n ie p rz y ją ć, że o b rzęk i te p o w s ta ły n a tle u czu len io w y m. N ale ż y je p o j m o w ać ja k o w y n ik czynnościow ego z a b u rz e n ia o b w odow ych n a c z y ń k rw io n o śn y c h (angioneurosis), sp o w o d o w an eg o d z ia ła n ie m w y w o ły w a cza. Z a ta k im p o jm o w a n ie m s p ra w y p rz e m a w ia t a okoliczność m ia n o w icie, iż o b rz ę k i te u s tą p iły p o d o b n ie ja k i w sz y s tk ie in n e o b ja w y u c z u le n io w e d o p ie ro w te d y, k ie d y z p o ż y w ie n ia u s u n ię to w y w o ły w acz. M im ow oli n a s u w a się tu ta j z a g a d n ie n ie tzw. id io p a ty c z n y c h o brzęków, w y stę p u ją c y c h u n ie m o w lą t. O b rz ęk i te w p ew n e j części p rz y p a d k ó w s ą n a jp ra w d o p o d o b n ie j p rz y ro d y u cz u le n io w ej. T o też w k a ż d y m p rz y p a d k u obrzęków u n ie m o w lą t, w in n iśm y w y k o n y w a ć o d p o w ied n ie b a d a n ia (p ró b y : Y a u g h a n a, n a s k ó rn ą, śro d sk ó rn ą, o raz odczy n P r a u s n itz - K iis tn e ra ), a b y p rz y c z y n ę ty c h obrzęków n a le ż y c ie w y ja ś n ić. Powodem zejścia śmiertelnego w naszym przypadku było schorzenie grypowe, powikłane ukrytym zapaleniem ucha środkowego i wyrostka sutkowego. Za sprawą uszną przemawiają następujące okoliczności: występowanie objawów niepokoju przy naciskaniu na uszy niemowlęcia, dodatn i w y n ik b a d a n ia otoskopow ego, ja k k o lw ie k ty lk o w p o czątk o w y m o k re sie sc h o rz en ia, u trz y m y w a n ie się o b ja w ó w n ie s tra w n o ś c i m im o w y łą c z e n ia z p o ż y w ie n ia d zieeka w y w o ły w acza i o d ż y w ia n ia c h o re g o p rz e c iw n ie stra w n o śc io w y m p o k arm e m, w y b itn y i g w a łto w n y u b y te k n a w adze, o d w o d n ien ie i w reszcie n ieo b ecn o ść w n a rz ą d a c h w e w n ę trz n y c h z m ia n ch o ro b o w y ch, k tó re b y m o g ły b y ć p rz y c z y n ą ta k ciężkieg o sc h o rz e n ia n iem o w lęcia. Z m oich p o p rz e d n ic h d o n ie sie ń w y n ik a (2, 3, 4), że w p o d o b n y c h o k o lic zn o ścia ch m u sim y się lic zy ć p o w ażn ie u n ie m o w lą t ze s p ra w ą u sz n ą ja k o p rz y c z y n ą ciężk ie g o s ta n u dziecka, PIŚMIENNICTW O: Besredka: prasyt. przez Urbacha. Krebs M.: Mschr. f. Kdh , Lambert, A u cel i Bouin: przyt. przez Urbacha. Nowak T.: Przegląd Lekarski, nr Sydow G.: Acta Paedliatrica, vol. XXIII. f. 3. s, 383, 1939, Urbach E.: Klinik u. Therapie d. allerg. Krankh, W. Maudrich. W iedeń. Ilr med. J. CHLEBOWSKI Czy należy wyodrębniać żółtaczki posalwarsanowe" K raków Łódź Zagadnienie żółtaczek tzw. miąższowych" stanowiło w ciągu ostatnich kilku lat przedmiot licznych prac doświadczalnych i rozpraw w piśmiennictwie naukowym całego prawie świata. Zainteresowanie to wiąże się ze szczególnym wzrostem ilości żółtaczek podczas wojny oraz bezpośrednio po niej, który to wzrost obserwowano dawniej, jak uczy doświadczenie przeszło stuletnie, zazwyczaj w okresie klęsk społecznych wszelkiego rodzaju, a w szczególności właśnie dłużej trwających wojen. Stąd pochodzi nawet francuski termin j a u n i s s e d e c a m p s (D i e t r i c h), odpowiednio przez autorów anglo-saskich prze transponowany na comp ąign e j a u n dic e. Badacze ostatniej doby dość zgodnie stoją na stanowisku, że chodzi tu o cierpienie zakaźne, pochodzenia wirusowego, którego rozpowszechnieniu podczas wojen sprzyja wędrówka ludzi z jednej okolicy do drugiej, niedożywienie, wyczerpanie w ciężkich bojach i marszach (G o o d m a n). Obecnie nie mówimy już, jak dawniej, o żółtaczce nieżytowej", tylko o schorzeniu zakaźnym wątroby, o jej stanie zapalnym hepatitis i n- f e c t i o s a parenchymatosa, którego jednym z przejawów wcale niekoniecznie występującym w każdym poszczególnym przypadku może być żółtaczka. Obok tych przypadków żółtaczek miąższowych, których związek z zapalnym stanem wątroby na tle zakażenia zarazkiem przesączalnym cieszy się prawie powszechnym uznaniem, istnieje jeszcze znaczna ilość żółtaczek u chorych na kiłę, leczonych związkami arszenikowymi. Pomijamy tu świadomie żółtaczki pochodzenia niewątpliwie kiłowego, jak na przykład icterus syphiliticus praecox, w którym zwykle stwierdza

17 sią w y ra ź n e p rz y śp ie sz e n ie o p a d a n ia k rw in e k, czy też ż ó łtaczk ę w y s tę p u ją c ą ja k o je d e n z o b ja w ó w odczy n u H e rx h e im e ra ( B u s c h k e i J o s e p h), a k tó ry c h w ca le n ie j e s t ta k dużo. N a to m ia s t duży, a w n a szy c h w a ru n k a c h s z p ita ln y c h w śró d d o ro sły ch n a w e t b a rd z o d u ży, o d se te k s ta n o w ią ch o rzy, k tó rz y z a c h o ro w a li n a m n ie j lu b b a rd z ie j zazn aczo n ą żó łta c z k ę w to k u leczen ia p r z e c i w kiłow ego, a p rz y ty m sz e re g d a n y c h w sk a zuje, że m ie d zy tą ż ó łta c z k ą a sc h o rz en ie m, k tó re z n a m y p o d n a z w ą m iąższow ego z a k aź n eg o z a p a le n ia w ą tro b y ", is tn ie je śc isły zw iązek. B r zecie w sz y stk im o o raz k lin ic z n y o b u ty c h c ie rp ie ń je s t id e n ty c z n y. U Da s c h o rz e n ia z a c z y n a j ą się od ogóln ego n ie d o m a g a n ia, zm ęczenia, ziego h u m o ru i d raziiw o ści, b ra k u ła k n ie n ia, k tó re m u czasem to w a rz y sz ą m d ło ści a n a w e t w y m io ty. Z a b u rz e n ia ż o łąd k o w o -jelito w e (a w iec i b ie g u n k i, czasem z a p a rc ie ) s ą w o b u c ie rp ie n ia c h z ja w i sk ie m częstym, ac zk o lw iek n ie s ta ły m, ja k i bóle w p ra w y m p o d żeb rzu. To sa m o d o ty c zy w zn ie sie ń c iep ło ty, k tó r a szczeg ó ln ie w p ie rw sz y c h d n ia c h m oże (raczej d o sy ć rzadko) o sią g a ć w yższe liczby, p ó źn iej zaś u tr z y m u je sie w p o b liż u 37 (J, od cz asu ty lk o do cz asu p r z e k ra c z a ją c 37,5. P o p a r u d n ia c h z w y k le w y s tę p u ję zażó łce n ie b ia łk ó w ek, a n a s tę p n ie p o w ło k c ia ła, k tó re to zażó łcenie m oże m ieć ró ż n y sto p ień, a p rz y ty m zazw y czaj n a s tę p u ję p o p r a w a s ta n u p o d m io to w ego, choć p o z o s ta je b ra k ła k n ie n ia i o g ó ln a sła b o ść ; n ie k tó rz y w e d łu g n a szy c h sp o strz e ż e ń n ie lic z n i c h o rz y c ie rp ią n a ś w ią d c ia ła. W ą tro b a p r a w ie u w sz y s tk ic h ch o r y c h je s t w m n ie jsz y m czy w ięk szy m s to p n iu p o w ięk szo n a, tk liw a n a u c isk, p o czątk o w o m ię k k a, w p ó ź n ie jszy c h o k re sa c h m oże s ta ć sie n ieco tw a r dsza. P o w ię k sz e n ie śle d z io n y s p o ty k a liś m y n ie u w sz y s tk ic h n a szy c h c h o ry c h i o c e n ia m y je g o częstość (n iezale żn ie od p rz y m io tu w w y w iad zie) n a około 20%>. M ocz je s t ciem n y, sto lce n a to m ia s t n ie zaw sze s ą o d b arw io n e, a p r z y n a jm n ie j sto p ie ń te g o o d b a rw ie n ia je s t ro z m a ity i w ca le n ie często znaczny. O b ra z m o rfo lo g iczny k r w i ró w n ie ż w obu c h o ro b a c h je s t p o d o b n y. L ic z b a b ia ły c h c ia łe k k r w i je s t le k k o o b n iżona, m oże b y ć zazn aczo n a p e w n a lim fo c y to z a, p rz y czym lim fo c y ty z w y g lą d u m o g ą p rz y p o m in a ć m o n o c y ty. P o d o b n y je s t ró w n ież, z g o d n ie ze św ia d e c tw e m H a r r i s a i M o o r e a, o b ra z b io c h em icz n y o b u cie rp ie ń. W n a szy c h p rz y p a d k a c h o g ro m n a w ięk szo ść ch o r y c h (bez w zg lę d u n a e w e n tu a ln e tło k iło w e) m ia ła OB, w y n o szące od 1 do 3 m m w c ią g u p ie rw sz e j g o d z in y i 4 8 m m w c ią g u d ru g ie j. O d czy n W a s s e rm a n n a n ie m oże p rz y c z y n ić sie do ro z ró ż n ie n ia o m a w ia n y c h sc h o rz eń, alb o w iem m oże b y ć d o d a t n i n a w e t u c h o ry c h, k tó rz y n ig d y k iły n ie p rz e b y w ali, a jeszcze cząściej u je m n y u c h o ry c h leczon y c h n a k iłe, k tó r z y je d n o c z e śn ie p rzech o d zą żó ł taczk ą. W y n ik i p ró b czy n n o śc io w y ch ró w n ie ż n ie u m o ż liw ia ją śc isłe g o o d g ra n ic z e n ia żó łtaczk i pos a lw a rs a n o w e j" (E pp in g er i Walzel). C h o ro b a tr w a od k ilk u d n i do trz e c h m iesięcy, n ie rz a d k o w y s tę p u ją n a w ro ty, tr w a ją c e czasem d łu ż ej od p ie rw sz e g o o k re su sc h o rz e n ia, ja k to b y ło np. u n aszeg o c h o re g o O. J. (hist. ch o r. 5106/46). Przyczyny takiego nawrotu mogą być najrozmaitsze, a wiąc przeziębienie, wysiłek fizyczny, nadużycia dietetyczne itp. Nieraz spostrzegamy postacie poronne schorzenia, rozpoznawane tylko dlatego, że występują jednocześnie z wyraźnie wykształconymi przypadkami (a wiąc bez gorączki a nawet bez żółtaczki), trwające niejednokrotnie tylko parą dni. Mogą jednak być i przypadki o bardzo ciężkim przebiegu, a nawet kończące sią śmiertelnie; śmiertelność według nowszych statystyk ma wynosić 0,18 /o (Bogdanowicz). W tych wzglądnie nielicznych przypadkach, gdzie doszło do rozbioru zwłok (Eppinger), ewentualnie podczas badań bioptycznych, które wprowadzili Iwersen i Bochholm (cyt. według Smorodincewa i T i er s kich), stwierdzono w wątrobie obraz porażenia komórek z martwiczymi zmianami i nacieczeniem komórkami jednojądrzastymi oraz rozwojem tkanki łącznej wokół żył centralnych. Zmiany te występują wylaznie w pierwszym tygodniu, później zaś zmniejszają sią. Obok jednakowego obrazu klinicznego zakaźnego zapalenia wątroby i żółtaczki posalwarsanowej zwraca uwagą, że ta ostatnia występuję jednocześnie ze zwiąkszeniem częstości przypadków żółtaczki nieżytowej w danym mieście", jak świadczy Łukomski. Podobne dane znajdujemy i u innych autorów (van Kooyen i Kir k). W Krakowie również mogliśmy odnotować taką współzależność, a przy tym tu częstość występowania żółtaczek w toku leczenia przymiotu zaznaczyła sią raczej w drugiej połowie trwającej w ciągu dwóch lat swego rodzaju epidemii miąższowego zapalenia wątroby, a mianowicie w ciągu pierwszego roku od kwietnia 1945 r. do kwietnia 1946 r. Wśród 53 miąższowych zapaleń wątroby mamy tylko w 8 przypadkach podkreśloną przebytą kuracją przeciwkiłową, w następnym zaś roku na 68 przypadków miąższowego zapalenia wątroby stwierdzić mogliśmy aż w 50 poprzednio leczenie swoiste. Mieliśmy wiąc w sumie około połowy chorych, którzy w wywiadzie wykazywali zakażenie kiłą i odpowiednio zacząte leczenie. Podobny stosunek, według posiadanych przez nas wiadomości spotykano także i w innych szpitalach i miastach (miądzy innymi w Łodzi), co jest szczególnie ważne dlatego, że wskazuje na bezpodstawność przypuszczenia, jakoby ten. czy ów rodzaj stosowanego preparatu arszenikowego miał przez zatrucie wątroby powodować żółtaczką: różne szpitale miały do dyspozycji różne preparaty rozmaitego pochodzenia (rosyjskie, amerykańskie czy angielskie i niemieckie), cząstość występowania schorzenia wątroby nie wykazywała żadnej zależności od tego, czy stosowano ten lub ów preparat. Nie było też określonego związku z tą lub inną porą roku, jak to przypuszczał Kiktienko, gdyż spostrzegaliśmy największą ilość przypadków od września 1946 r. do lutego 1947 r w Rzeszowie zaś (informacja p. Dra L. Garlińskiego) największa ilość ich przypadała na miesiące styczeń sierpień 1946 r. Niektórzy autorzy (Ottenberg, Spiegel i inni, cyt. wg Łukomski eg o) podkreślają

18 is tn ie n ie w czesn y ch żó łtac zek sa lw a rsa n o w y c h, k tó re w y s tę p u ją w 1 15 d n i po z a s trz y k u neosalw a rsa u u, a k tó re m a ją zależeć od b ezp o śred n ie g o w p ły w u to k sy c zn e g o n e o s a lw a rs a n u n a w ątro b ą. W ś ró d n a szy c h c h o ry c h m ie liśm y je d n a k ty lk o je d n eg o, k tó re g o m ożna b y b y ło zaliczy ć do te j g ru p y, bo u n ie g o ż ó łta c z k a w y s tą p iła w to k u I le czen ia sw o isteg o i to po 3. z a s trz y k u n e o s a lw a rs a nu. U p o z o sta ły c h n a szy c h c h o ry c h o b ja w y sc h o rz e n ia w ą tro b y z a z n a c z y ły sie w n a jro z m a itsz y m czasie od p o c z ą tk u le czen ia p r e p a ra ta m i a rsz en i- kow y m i, ja k to w y n ik a z n a s tę p u ją c e g o z e sta w ie n ia : P o u k o ń cz en iu I k u r a c ji u 1 ch o rego, a m ia n o w icie w 5 d n i po o s ta tn im z a s trz y k u ; w to k u I I k u r a c ji u 22 c h o ry c h ; po u k o ń czen iu I I k u r a c ji u 12 c h o ry c h i to w 1 42 d n i po o s ta tn im z a s trz y k u ; w to k u I I I k u r a c ji u 9 c h o ry c h, po u k o ń czen iu I I I k u r a c ji u 4 c h o ry c h i to w d n i po o s ta tn im z a s trz y k u ; w to k u I V k u r a c ji u 3 c h o ry c h, po u k o ń czen iu I V k u r a c ji u 4 c h o ry c h i to w d n i po o s ta n iin z a strz y k u. N ie m oże w iec tu b y ć m o w y o w p ły w ie ta k ie j czy in n e j ilo ści a rsz e n ik u, g d y ż p ra w ie u k ażd eg o z n a szy c h c h o ry c h b y ła ona in n a. Z re sz tą, ja k św ia d czy Łukom ski, w n ie k tó ry c h te g o ro d z a ju p rz y p a d k a c h m im o w y s tą p ie n ia ż ó łtaczk i sto so w ano, i to z pow odzeniem, d alsze leczenie arsz en ik iem, k tó r y w iąc n ie m oże p o n o sić w in y za p o w sta n ie te g o c ie rp ie n ia, w p rz e c iw n y m bow iem ra z ie ta k ie p o stę p o w a n ie pow o d o w ało b y k a ta s tro fa ln e n a r a s ta n ie ch o ro b y. D ru g i w n io sek, ja k i n a su w a sie z n aszeg o z e sta w ien ia, to n ie za leż n o ść o m a w ia n e g o sc h o rz e n ia od czasu z a k a ż e n ia sie k iłą, k tó r y w n a szy c h p rz y p a d k a c h w y n o sił od p a r u m ie się c y do p ra w ie dw óch la t. W reszcie, j a sn y m je st, że n ie chodziło tu o zw y k łe i n a ogół rz a d k ie p r z y p a d k i h e p a titis luetica z d r u g ie g o o k re su k iły, k tó re sp o ty k a sie u osób nieleczonych (E ppinger i W a 1 z e 1), bo n a s i ch o rz y le czy li sie u sp e c ja listó w i to sy ste m a ty c z n ie, a p rz y ty m n ie je d e n z n ic h b y ł ju ż w o k re sie d a leko p o su n ię te g o leczen ia. U w a g ą n a s z ą zw ró c iły n isk ie n a ogół lic zb y c i ś n ie n ia k rw i o raz n ie d o b ó r w a g i u ty c h c h o ry c h. C iśn ie n ie sk u rczow e ty lk o w 5 p rz y p a d k a c h w śró d 50 p rz e k ra c z a ło 120 m m słu p a rtę c i, co je s t z n a cznie p o n iż ej p rz e c ię tn ie sp o ty k a n e g o o d se tk a p rz y u w z g lę d n ie n iu w ie k u c h o ry c h a je d n o cześn ie w 6 p rz y p a d k a c h c iśn ie n ie to b y ło p o n iżej 100 m m, co znow u je s t o w iele częstsze n iż p rz e c ię tn ie. C iśn ie n ie zaś ro zk u rczo w e w y n o siło ty lk o w 3 p r z y p a d k a c h 85 m m i aż w 19 p rz y p a d k a c h b y ło niższe od 65 m m s łu p k a rtę c i. J e ś li je d n a k o b n iż e n ie c iś n ie n ia k rw i m o żna u w ażać za z ja w isk o w tó rn e, b ed ące sk u tk ie m m iąższow ego- z a p a le n ia w ą tro b y, to n ie d o b ó r w agi s tw ie rd z a liś m y ju ż w p ie rw sz y m d n iu b a d a n ia ch o rego, c z y li z a n im jeszcze sc h o rz en ie w ą tro b y m o g ło w y w rz eć w y ra ź n y w p ły w w ty m k ie ru n k u. I ta k, w śró d 49 ch o ry c h, co do k tó ry c h p o sia d a m y d o k ła d n e lic zb y z p ie rw sz y c h d n i c ie rp ie n ia, aż u 35 m o g liśm y stw ie rd z ić n ie d o b ó r w a g i w sto s u n k u do w zro stu i to w je d n y m w y p a d k u dochodzący aż do 17 k g, w 10 p rz y p a d k a c h n ie m n ie jsz y niż 10 kg, a w 23 p rz y p a d k a c h p o w y żej 5 k g. Z g a d z a ło b y sią to ze sp o strz e ż e n ia m i in n y c h a u to ró w 0 n in ie jsz e j o d p o rn o ści głodzo n eg o u s tr o ju n a pow stw a n ie m iąższow ego z a p a le n ia w ą tro b y, a n a w et z a n ik u w ą tro b y, k tó r y np. K odejszko w ią że ze z n a cznym zm n ie jsz e n ie m zasobów g lik o g e n u w w ą tro b ie, in n i znów a u to rz y g łó w n e znaczenie w o b ro n ie w ą tro b y p rz e d u sz k o d z e n ia m i p rz y p i s u ją b ia łk u a w szczególności a m in o k w aso m, z a w ie ra ją c y m g ru p ą su lfh y d ry lo w ą, e w e n tu a ln ie 1 g ru p ą m e ty lo w ą, zw łaszcza zaś m e tio n in ą (B i c k- nell o raz Goodel, H ans on i Ha w kin s). W k ażdym ra z ie n ie m a te o re ty c z n e g o u z a sa d n ie n ia d alsze sto so w a n ie u ta k ic h c h o ry c h d aw n e j d ie ty, tzw. wątrobowej** z o s try m o g ra n ic z e n ie m w szelkiego ro d z a ju tłu szczu i b ia łk a (W i 11 s), za czym p rz e m a w ia ta k ż e n asze w ła sn e d o św iad czenie, g d y ż w n ie je d n y m p rz y p a d k u np. ch o rego G. E., h. ch o r. N r 443/47 sto so w a liśm y dietą, k tó r ą o trz y m y w a ł ogół c h o ry c h n aszego sz p ita la, a n ie ja k ą ś sp e c ja ln ą, wątrobową** i u z y s k iw a liś m y w y n ik i c o n a jm n ie j n ie gorsze, n iż w ów czas, k ie d y ry g o ry s ty c z n ie trz y m a liś m y sią d aw n y c h p rzepisó w d ie te ty c z n y c h. Z pow yższego n ie w y n i ka, rzecz ja s n a, ja k o b y ś m y zach ą c a li do p o d a w a n ia c h o ry m n a żó łtaczk ą k o n se rw m ią sn y c h czy sło n in y lu b w ogóle c ią ż k o stra w n y c h p o k arm ó w, n a le ż y ty lk o u n ik a ć je d n o stro n n o śc i i p rz e sad y. P o m y śln e w y n ik i leczen ia, k tó re w n ie lic zn y c h, co p ra w d a, n a ra z ie p rz y p a d k a c h u z y s k a liś m y z a s trz y k a m i su ro w ic y k rw i o zd ro w ień có w (C h 1 e- b o w sk i-f ry d m a n ) w y d a ją sią n a m ró w n ież dow odem je d n o lite j e tio lo g ii z a k aźneg o z a p a le n ia m iąższow ego w ą tro b y i ż ó łtac zk i w p rz e b ie g u le cz en ia p rzeciw k iło w eg o, g d y ż p a ro k ro tn ie le c z y liśm y z pow odzeniem tą o s ta tn ią k rw ią ozdrow ieńców, k tó rz y p rz e b y li zw y k łe m iąższo w e z a p a le n ie w ą tro b y, n ie m a ją c w w y w iad z ie p rz e b y te j k iły i (co n ie w y m a g a n a w e t w zm ian k i) z u je m n y m i w y n ik a m i o d n o śn y c h b a d a ń la b o ra to ry jn y c h. G w oli ścisło ści i p e łn o śc i d a n y c h m u sim y dodać, że s k rz y żow ane doświadczenia** d la b a d a n ia o d p o rn o ści po p rz e b y c iu je d n e g o ty p u ż ó łtaczk i n a zak a ż e n ie in n y m je j ty p e m (chodziło o żó łtaczk ą nieżytową** o raz p o su ro w iczą, tj. hom ologous serum ja u n d ic e a n g lo sa sk ic h au to ró w ) n ie d a ły p e w n y ch w y n ik ó w i je ś li je d n i a u to rz y (S m o r o- dincew i Tierskich) w id zieli ta k ą odporność, to in n i (Havens) ta k ie j o d p o rn o ści n ie m ogli stw ie rd z ić. D o p iero po w y d ru k o w a n iu d o n ie sie n ia o n a szy ch p ró b a c h p rzy c zy n o w eg o le czen ia m ią ższo w ego n a p a le n ia w ą tro b y k r w ią ozdrow ieńców m ie liś m y m ożność zap o zn a ć sią, a i to z d ru g ic h rą k. z a r ty k u łu re d a k c y jn e g o w A n n. of In t. M ed r t , , z p ró b a m i p o d a w a n ia w celu leczniczym czy zap o b ieg aw czy m g a m m a -g lo b u lin y z n o rm a ln e j k rw i lu d z k iej. W y n ik i ty m sposobem u z y s k a n e n ie b y ły s ta le je d n a k o w e, co n aszy m zd an iem, p rz y n a jm n ie j cząśeiow o zależało od tego, że su ro w ic a b y ła b r a n a n ie zaw sze od lu d zi, k tó rz y p rz e b y li m iąższow e z a p a le n ie w ą tro b y. A w iąc

19 pomyślne wyniki, o których donoszą S. Gellis i jogo współpracownicy oraz W. Havens i J. Pani mogły wystąpić, jeśli krew pobrano od ozdrowieńców, chociażby ci przebyli daną chorobę jeszcze przed laty i ewentualnie o tym zapomnieli; w tych za przypadkach, w których leczenie nie dawało wyników zachęcających, stosowano, należy przypuścić, globulinę, pochodzącą od ludzi, którzy poprzednio na te chorobę nie chorowali. Jeśli, jak to na podstawie wszystkich tych dowodów przyjmujemy, żółtaczki w przebiegu leczenia przeciwkiłowego są identyczne z miąższowym zapaleniem zakaźnym wątroby, należy wyjhśnić, dlaczego pierwsze stanowią około połowy ogólnej liczby obserwowanych ostatnio przez nas (i przez innych) przypadków. Aczkolwiek niewątpliwie liczba chorych wenorycznie po ostatniej wojnie niepomiernie wzrosła, na szczęście jednak nie sięga ona tak potwornych liczb wśród ogółu ludności. Otóż pewną rolę gra fakt wyłapywania nawet lekkich przypadków żółtaczki u chorych kiłowych, którzy z jednej strony sami są skłonni prędzej zauważyć zmiany zabarwienia swoich powłok skórnych (w oczekiwaniu, czy nie zjawi się wysypka kiłowa), a z drugiej strony są pod stałą obserwacją lekarską w przebiegu leczenia swoistego i lekarz właśnie bardzo często kierował tych chorych na oddział wewnętrzny, bo zauważył drobne zmiany zabarwienia białkówek. Pewien wpływ wywiera także wycieńczenie i osłabienie ustroju chorego leczonego na kiłę, ^ to w związku z różnymi ograniczeniami i zmianami trybu życia, zaleconymi przez lekarza, czy też w związku z nerwowym wstrząsem, który powoduje świadomość tak poważnego w skutkach cierpienia, jakim jest przymiot. Na tym tle szczególnej wymowy nabierają przytoczone przez nas liczby, ilustrujące niedobór wagi tych chorych. Można wreszcie przypuścić, że i stosowanie salwarsanu zmniejsza w pewnym stopniu, jak każda trucizna, odporność komórek wątroby i przez to ułatwia wpływ czynnika zakaźnego i w tym właśnie sensie należy zmodyfikować zdanie Eppinger a: prawdopodobną wydaje się możliwość, że w okresie bezpośrednio powojennym wątroba była znacznie mniej odporna na pewne szkodliwości... i' odpowiednio inaczej reagowała na salwarsan. Wątpliwości jeszcze budzi kwestia epidemiologii omawianego schorzenia. B i g g e r mianowicie wykazał, że wyjaławianie strzykawek samym spirytusem bez gotowania ich nie wystarcza i może być powodem zakażenia jednego chorego od drugiego, co potwierdził i M ac Collum (cyt. wg Willcoxa). Jednakże nawet przy gotowaniu strzykawek nie zawsze udawało się uniknąć żółtaczek u tego rodzaju chorych i to zarówno zagranicą, jak i u nas. Szereg autorów (v. Bormann i inni) wyraża przekonanie, że miąższowe zapalenie wątroby udziela się bezpośrednio od jednego chorego drugiemu, a przy tym źródłem zakażenia mogą być nie tylko wyraźnie chorzy ludzie, ale nawet tzw. zdrowi nosiciele choroby. Istnieje rozbieżność 'dań co do drogi, którą następuje zakażenie. Za zakażeniem na drodze przez przewód pokarmowy przemawia: 1) szereg doświadczeń, wykonanych przez Voegta oraz przez Mac Colluma i innych, 2) niezbyt silnie wyrażona zdolność bezpośredniego wzajemnego zakażenia się, 3) rzadko stwierdzane i nieznaczne tylko objawy ze strony dróg oddechowych oraz 4) przewaga objawów ze strony przewodu pokarmowego. Natomiast na prawdopodobieństwo zakażenia kropelkowego wskazują; i) niemożność powstrzymania epidemii nawet przy zachowaniu najbardziej skrupulatnej czystości, 2) typ krzywej zapadalności, wykazujący nie wszędzie pewną zależność od zimnej pory roku podobnie cło takich schorzeń, jak odra i grypa, a w odróżnieniu od chorób tego rodzaju, co czerwonka czy dur brzuszny. Nie widzieliśmy, bezpośredniego zakażenia od chorych na żółtaczkę, co jednak można tłumaczyć tym, że zasadniczo chorzy tego rodzaju przebywali u nas na osobnych salach, a także może długim onresem inkubacji (w wypadkach, gdzie takiego odosobnienia nie było, mogłoby to tłumaczyć brak obserwacji zakażenia). Jeśli by jednak przyjąć możliwość zakażenia kropelkowego, można by w tym widzieć jeszcze jeden powód, prócz przytoczonych już przez nas, do częstszych zapadalności na miąższowe zapalenie wątroby wśród chorych, leczonych na kiłę: istotnie, wśród prywatnych chorych przypadki te są rzadkie, w każdym razie nie częstsze niż wśród ogółu ludności, częste są natomiast wśród chorych skoszarowanych, którzy otrzymują zastrzyki lecznicze zwykle w jednym, określonym dniu i w tym dniu w oczekiwaniu na zabieg tłoczą się wszyscy razem w poczekalni przychodni, stwarzając idealne" warunki dla bezpośredniego wzajemnego zakażenia się wirusem miąższowego zapalenia wątroby. Z powyższych wywodów wynika, że żółtaczka w przebiegu leczenia swoistego kiły jest identyczna z zakaźnym zapaleniem miąższowym wątroby i nie ma podstaw do wyodrębniania jej jako osobnej jednostki chorobowej. PIŚMIENNICTW O: 1. Ann. o f Int. Medi., 1946 r., t. 24, 3, 511 art. red. 2. Bicknell F.: Med. Pr. and Gircul., 1946, 5567,'39 ref. Pól. Tyg. Lek., 1946, 49 50, B i g g e r: Lancet, 1945, I Bogdanowicz: Pol. Tyg..Lek. 1947, 18, 540. Bormann F. i inni: Med. W elt. 1941, 49, Bormann F. i inni: H epatitis epidem. in Deutschland, wyd. J. A. Barth, Leipzig, Buschke A. i Joseph A.: Neue Deutsche Klin., wyd. Urb. Schwarz., t. X. s Chlebowski Frydman J.: Przegl. Lek., 1947, 8 9, Dietrich S.: D med, W och., 1942, 1, E n p i n g e r H.:,Jcteru s w N. Deutsche Klin., 4. V Eppinger H i Walzel: Chor. wątroby i ukł. wątr.- śledz.; wvd. W iadom ości Terap., W -wa, Goodel J. i inni: J. Exp. Med., 1944, 79, Goodman J.: Am. J. of Dig. Dis., 1947, Harris A i Moore T.: Br. Med. J., 1947, 4503, ; Kiktien ko W. S.: Ż um. m ikr., ep'dem. i mmun., 1946, 11, 85 Kode.jszko E.: Przegl. Lek., 1947, 4, Łukom s ki P. E.: Sow. Med. 1946, 8 9, V a n Rooyen C. i Kirk G.: ref. Schw. med. W och., 1947, Sm orodincew A. i Tierskich I: Sow. Med., 1946, 8 9, V o e e t: Miinch. m ed. W och., W e 11- c o x R : Br. Med. J , 4489, Witts L.: Br. Med. J 1947, 4487, 1 oraz 4488, 45.

20 STEFAN ŚLOPEK Kraków W ystępow anie dysgenetyćznych form pałeczek otoczkowych w górnych drogach oddechowych człow ieka *) C elem n in ie js z y c h b a d a ń b y ło w y k a z a n ie obecn o śc i d y sg e n e ty c z n y c h fo rm p ałeczek otoczkow y ch w g ó rn y c h d ro g a c h oddech o w y ch człow ieka. M a te ria ł słu ż ą c y do b a d a ń (w y d z ie lin a g ó rn y c h d ró g o d d echow y ch : n o s a i g a rd ła ) p o ch o d ził od 300 osób. P o d w zg lęd em k lin ic z n y m ro z p a d a się on n a n a s tę p u ją c e g ru p y : 1) c h o rz y tw a rd z ie lo w i 70, 2) c h o rz y n a ozenę 7, 3) c h o rz y n a in n e sc h o rz e n ia g ó rn y c h d ró g o d d e c h o w y c h 58, 4) o to czenie c h o ry c h 28; m a te r ia ł te n p o ch o d ził od c h o ry c h i p e rso n e lu K lin ik i O to la ry n g o lo g ic z n e j (P ro f. D r T. Z a le w sk ieg o i P ro f. D r A. D o b rz a ń sk ie g o ); 5) p ra c o w n ic y I n s ty tu tu M ik ro b io lo g ii le k a rs k ie j (P ro f. D r N. G ąsio ro w sk i) 20, 6) s tu d e n c i I I i I I I k u rs u m ik ro b io lo g ii le k a rs k ie j (P ro f. D r N. G ąsio ro w sk i) w lic zb ie 115, n a d to 7) m a te r ia ł se k c y jn y (g ru c zo ły ch ło n n e) I n s ty tu tu A n a to m ii P a to lo g ic z n e j (P rof. D r W. N o w ick i). W y n ik i p osiew ów b a k te rio lo g ic z n y c h z e sta w io ne są w n a s tę p u ją c e j ta b e li. chorzy chorzy inne o to prac s tu zwłoki tw ar na ochors. cze In st. denci zmarłych d z ie ozanę dróg nia nil kr. med. na lowi oddsch. chorych Lek. tw ard ziel I lo ś ć przypadków t 7o o paciorkowe* S - g-ronkowce siar*nkowce la seczk i tlenow e maczugowce ' - pałeczki Gran p. tw a rd n ie li 38 *( ozenw 5 x) 5 zap alen ia płuc gazotwóreza okreżnicy 5 4 lo odmieńca ropy b łę k itn e j 2 " " - -, - kloaczna zasadotwórczo 1 ~ - - P e res' a 1 " ~ Morgan a 1 1 * 1 Objaśnienie: wyizolowano formy dysgenetyczne (bezotoczkowe, bezśluzowe, gładkie), odpowiadające pałeczkom powyższych grup. W zestawieniu powyższym uderza nas przede wszystkim obfita flora bakteryjna górnych dróg oddechowych chorych twardzielowych, zwłaszcza jeśli chodzi o pałeczki gramoujemne; następnie występowanie pałeczek twardzielowych jedynie u chorych na twardziel, zaś ujemne wyniki przy innych schorzeniach dróg oddechowych lub u ludzi zdrowych. Pałeczki ozeny spotyka się najczęściej u chorych na ozenę, ale występują one- również i u chorych na twardziel. Pałeczki Friedlandera i) Pracę w ykonano w Zakładzie M ikrobiologii Lekarskiej U. J. K. we Lwowie. Przygotow ano do druku w czerwcu 1941 r. Praca referowana w P olskiej Akademii U m iejętności (Sprawozdanie P. A. U T. XLVII, nr. 1, str. 22). i a e ro g e n e s s ą zn a cznie szerzej ro zp o w szech n io n e n iż p o p rz e d n io w y m ie n io n e p a łe c z k i otoczkow e. N a u w a g ę z a s łu g u je f a k t dość częstego w y k ry w a n ia p ałeczek o d m ie ń ca w w y d z ie lin ie ch o ry c h n a tw a rd z ie l (25,7 /o) w p o ró w n a n iu z c h o ry m i n a in n e sc h o rz e n ia d ró g o d d echow y ch (15,50/o) lu b ze z d ro w o tn y m i (5,2%). O becność p ałeczek o d m ieńca w w y d z ie lin ie c h o ry c h n a tw a rd z ie l zw łaszcza fo rm ro z p e łz a ją c y c h II, u tr u d n ia w zn aczn ej m ie rze, a n ie k ie d y u n ie m o ż liw ia b a d a n ie b a k te rio lo g iczn e w y d z ie lin y ch o re g o n a obecność p ałeczek otoczkow ych. W je d n y m p rz y p a d k u k lin ic z n ie stw ie rd z o n e j tw a rd z ie li, p o tw ie rd z o n e j b a d a n ie m b a k te rio lo g i cznym i se ro lo g ic z n y m w y izo lo w ałem p ałe c z k i bezotoczkow e, bezśluzow e, m o rfo lo g ic z n ie i b io ch em iczn ie o d p o w ia d a ją c e p ałec zk o m tw a rd z ie li. O dczyn B o rd e t-g e n g o u z w y so k o w a rto śc io w ą s u ro w ic ą tw a rd z ie lo w ą bezotoczkow ą w y p a d ł z ty m szczepem d o d atn io. W y iz o lo w a n a fo rm a bezotoczk ow a (n r 49) po k ilk u n a s tu (około 20) p a sażach n a a g a rz e zw y k ły m p o w ró c iła do ty p o w e j fo rm y śluzow ej, otoczkow ej. C ech y m o rfo lo g iczn e, b io chem iczn e i se ro lo g iczne w y h o d o w an eg o w a ria n ta b y ły n a s tę p u ją c e : S zczep 49 był. g ra m o u je m n y, n ie ru c h o m y, p o czątk o w o bez w y ra ź n ie ro z w in ię te j o to czk i; n ie w y tw a rz a ł in d o lu, sia rk o w o d o ru, a lk a liz o w a ł oboję tn ą w odę p e p to n o w ą do ph 8,0, n ie re d u k o w a ł la k m u su i c z e rw ie n i o b o ję tn e j, z m ie n ia ł p o żyw kę z c z e rw ie n ią m e ty lo w ą n a b a rw ę żó łtą, re d u k o w a ł azo ta n y, n ie d a w a ł o d czy n u V o g e s-p ro sk a u e ra, n ie ro z b u d o w y w a ł c y try n ia n u i w in ia n u sodow e go, n ie w z ra s ta ł n a żółci b y d lę c e j, n ie z m ie n ia ł m le k a, fe rm e n to w a ł a ra b in o z ę, c u k ie r g ro n o w y, słodow y, trz c in o w y o raz g lic e ry n ę i m a n n it; d a w a ł d o d a tn i odczyn w ią z a n ia d o p e łn ia c z a z s u r o w ic ą tw a rd z ie lo w ą (bezotoczkow ą), u je m n e zaś odc z y n y z su ro w ic a m i u z y s k a n y m i d ro g ą u o d p o rn ia n ia bezoto ezk o w y m i szczep am i p ałeczek ozeny, z a p a le n ia p łu c i g a z o ro d n y c h. W d ru g im p rz y p a d k u k lin ic z n ie i. se ro lo g iczn ie stw ie rd z o n e j tw a rd z ie li w y h o d o w ałe m p ałeczk i bezotoczkow e, bezśluzow e m o rfo lo g ic z n ie i b io c h e m ic zn ie zb liżo n e ra c z e j do p ałeczek ozeny (H 2S + ). B a d a n ie se ro lo g icz n e z w y so k o w a rto śc io w y m i s u ro w ic a m i bezoto ezk o w y m i d ało d o d a tn i w y n ik odc z y n u B o rd et-g e n g o u z su ro w ic ą ozeny, u je m n e znś o d czyny z su ro w ic a m i tw a rd z ie lo w ą, F r ie d la n d e ra i a e ro g en es. Szczep te n (n r 196) p rz e sz c z e p ia n y w ie lo k ro tn ie z a ch o w y w ał s ta le sw e w łasn o ści m o rfo lo g icz n e, b io c h em iczne i sero lo g iczn e. C echy togo w a r ia n ta p rz e d s ta w ia ły się n a s tę p u ją c o : S zczep 196 b y ł g ra m o u je m n y, n ie ru c h o m y, n ie p o sia d a ł ro z w in ię te j o to c z k i; n ie w y tw a rz a ł in d o lu, n a to m ia s t w y tw a rz a ł sia rk o w o d ó r, a lk a liz o w a ł o b o ję tn ą w odę p e p to n o w ą do p H 7,6, n ie re d u k o w a ł la k m u su i c z e rw ien i o b o ję tn e j, z m ie n ia ł b a rw ę p o ż y w k i z c z e rw ie n ią m e ty lo w ą n a żółto, re d u k o w a ł a z o ta n y, n ie d a w a ł odczynu V o g e s-p ro sk a u e ra, n ie ro z b u d o w y w a ł c y try n ia n u i w in ia n u sodow ego, n ie w z ra s ta ł n a p o d ło ż ac h z żó łcią b y d lę c ą i n ie z m ie n ia ł m le k a, fe rm e n to w a ł a ra b in o z ę, c u k ie r g ro n o w y, sło d o w y i trz c in o w y o raz m a n n it; d a