Jerzy Czesław Ossowski Katedra Ekonomii i Zarzdzania Przedsibiorstwem Wydział Zarzdzania i Ekonomii Politechnika Gdaska

Transkrypt

1 A.02.2 Jerzy Czesław Ossowski Kaedra Ekonomii i Zarzdzania Przedsibiorswem Wydział Zarzdzania i Ekonomii Poliechnika Gdaska Marcin Judycki Dresdner Kleinwor Wassersein - London VII Seminarium Naukowe Kaedry Ekonomii i Zarzdzania Przedsibiorswem Poliechniki Gdaskiej n.: GOSPODARKA POLSKI W OKRESIE TRANSFORMACJI, Jasrzbia Góra, wrzesie 2002 r. NOMINALN I REALN KURS DOLARA AMERKASKIEGO NA RNKU POLSKIM W LATACH Nominalny i realny kurs walu pojcia podsawowe Ilo pienidza jednego kraju, kór wymienia si za jednosk pienidza innego kraju nazywamy kursem waluowym. Kurs waluowy jes wic specyficzn cen. 1. Mówic o specyfice ceny, jak jes kurs waluowy, mamy na myli fak, i pienidze - bdc dobrami ekonomicznymi - spełniaj w poszczególnych krajach idenyczne funkcje. S one bowiem w kadym z krajów prawnie usankcjonowanym i społecznie akcepowanym: 1 Paul Roh pisze: Transakcja waluowa obejmuje zakup jednej waluy oraz jednoczesn sprzeda innej na okrelon da rozliczenia lub dosawy. Kurs waluowy jes cen jednoski monearnej jednej waluy, wyraonej w jednoskach monearnych innej waluy (por.: Roh P.: Rynki waluowe i pienine, Warszawa, Dom Wydawniczy ABC 2000, s.22). Naomias Mishkin podkrela, e cena jednej waluy wyraona w innej nazywana jes kursem waluowym. W dalszej czci pracy monograficznej powiconej pienidzowi podkrela, e kurs waluowy jes cen jednego akywa w wyraeniu innego (por.: Mishkin F.S.: Ekonomika pienidza, bankowoci i rynków finansowych, Warszawa, Wydawnicwo Naukowe PWN 2002, s.: 218 i 227). 1

2 rodkiem rozrachunkowym (miernikiem waroci rynkowej wszyskich dóbr), rodkiem wymiany (cyrkulacji) pienidza na inne mniej płynne dobra ekonomiczne a ym samym wymiany innych dóbr mniej płynnych na pienidz, rodkiem płaniczym, a wic rodkiem zwalniajcym z zobowiza finansowych wobec paswa i innych podmioów gospodarczych, rodkiem ezauryzacji, czyli rodkiem gromadzenia bogacwa. Z pojciem pienidza nierozerwalnie zwizana jes jego siła nabywcza. O sile nabywczej pienidza decyduje ilo dóbr, jak za jego jednosk mona naby. Zmiana siły nabywczej pienidza jes pochodn inflacji lub deflacji. Inflacja jes o wzros przecinego poziomu cen. Z kolei deflacja jes o spadek przecinego poziomu cen. Miernikami przecinego poziomu cen s rónego rodzaju indeksy cen dóbr i usług. Wród zbioru indeksów na szczególne wyrónienie z uwagi na pomiar siły nabywczej pienidza - zasługuje indeks cen dóbr i usług konsumpcyjnych (ICK CPI). Czso dla wikszej wygody indeks en oznacza si du lier P. Indeks cen dóbr konsumpcyjnych jes sosunkiem waroci usalonego koszyka dóbr wyraonego w cenach danego okresu do waroci ego samego koszyka dóbr wyraonego w cenach okresu bazowego. Wskazuje wic on na poziom cen dóbr konsumpcyjnych w okresie w relacji do poziomu cen ych dóbr w okresie bazowym. Wyraenie doyczce poziomu cen zapiszemy o naspujco: pi* q0i P = p0i* q0i (1) gdzie: = 1,2,...,n - numer okresu, i = 1,2,...,k - numer dobra, p 0i - cena dobra i-ego w okresie bazowym 0, q 0i - ilo dobra i-ego nabywanego w okresie bazowym 0, p i - cena dobra i-ego w okresie, p 0i* qoi - waro usalonego koszyka dóbr w cenach z okresu bazowego, p i* qoi - waro usalonego koszyka dóbr w cenach z okresu, W prakyce mog zaisnie naspujce rzy syuacje: A) P >1, B) P <1, C) P =1. W syuacji A powiemy e poziom cen w okresie jes wyszy od poziomu cen z okresu bazowego. W syuacji B uznamy i poziom cen w okresie B jes niszy ni poziom cen z okresu bazowego. W syuacji C poziomy cen w dany okresie jes równy poziomowi cen z okresu bazowego. Oczywisym jes fak, i indeks 2

3 cen w okresie bazowym zawsze jes równy jeden, jako e licznik indeksu równa si mianownikowi. Wykorzysujc indeksy cenowe definiujemy sop inflacji (deflacji) w okresie w odniesieniu do dowolnego okresu (-j). Sopa a jes równa: π / j = [( P / P j ) 1] 100% (2) Jeli wyrazenie π /-j jes wiksze od zera, swierdzamy wyspienie inflacji na przesrzeni okresu i -j. W przypadku gdy wyraenie π /-j jes mniejsze od zera mamy do czynienia z deflacj. W konekcie powyszych uwag zdefiniowa moemy miernik nominalnego i realnego kursu wymiany walu dwóch krajów. Nominalny kurs waluy kraju X wzgldem waluy kraju jes sosunkiem wymienionej iloci waluy kraju do wymienionej iloci pienidza kraju X. Zapiszemy o naspujco: QM KMX = (3) QMX gdzie: KMX - kurs wymienny waluy X na walu (cena pienidza kraju X wyraona w pienidzu kraju ) w okresie, QM - ilo pienidza kraju wymieniona na pienidze kraju X w okresie, QMX - ilo pienidza kraju X wymieniona na pienidze kraju w okresie. Na podsawie (3) powiemy, e w okresie za jednosk waluy kraju X orzyma mona było KMX jednosek waluy kraju. Czyli jes o cena jednoski pienidza kraju X wyraona w jednoskach pieninych kraju w okresie. Analiza porównawcza kursu walu w czasie wymaga zdefiniowania pojcia realnego kursu waluy. W rezulacie musimy odwoła si do pojcia siły nabywczej pienidza w krajach X i. Zakładamy, e w obu krajach w badanych okresach naspowały zmiany poziomów cen. Urzymujc doychczasowe oznaczenia realny kurs zdefiniujemy naspujco: gdzie: RKMX P QM /P QM / P (1 + π ) / j = = KMX = KMX (4) QMX / P (1 + π ) X / j - indeks poziomu cen w kraju w okresie w sosunku do okresu bazowego, - indeks poziomu cen w kraju X w okresie w sosunku do okresu bazowego, - waro wymienionej waluy kraju na walu kraju X w cenach okresu bazowego, 3

4 QMX / - waro wymienionej waluy kraju X na walu kraju w cenach okresu bazowego. Jak wynika z (4) realny kurs wymienny waluy kraju na walu kraju X jes równy iloczynowi nominalnego kursu walu pomnoonemu przez sosunek indeksów cen w obu krajach. 2. Teoria paryeu siły nabywczej Z realnym kursem dolara zwizana jes jedna z waniejszych eorii kursów waluowych. Jes o eoria paryeu siły nabywczej (PSN) (ang.: PPP he purchasing power pariy hypohesis). Jak pisze F.S.Mishkin w myl ej eorii kurs waluowy pomidzy dwiema waluami dososowuje si ak, aby odzwierciedli zmiany poziomów cen w obydwu krajach. 2 Z kolei R.J.Barro podkrela, e zgodnie z eori paryeu siły nabywczej siła nabywcza kadej waluy, w kaegoriach zdolnoci do zakupu dóbr, jes jednakowa niezalenie od ego, w kórym kraju dokonuje si zakupu. 3 W pracy monograficznej powiconej kursom walu P.Isard, podobnie jak R.J. Barro w swoim podrczniku, wyróniaj absolun i wzgldn eori paryeu siły nabywczej. 4 Absoluna eoria PPP sanowi, e kurs waluowy dwóch krajów powinien dososowywa si w odpowiednich proporcjach do zmian zachodzcych w sosunkach poziomów cen rozparywanych krajów. Wiksze uznanie, zarówno w ekonomii pozyywnej jak i normaywnej, znajduje wzgldna eoria paryeu siły nabywczej. Sanowi ona, e wzgldna zmiana kursu walu dwóch krajów powinna urzyma sał proporcj w relacji do wzgldnych zmian poziomów cen obu krajów. Urzymujc przyje wczeniej oznaczenia koncepcj eorii PPP przedsawi mona za pomoc zmodyfikowanej posaci (4). Wspnie przekszałmy j w en sposób, aby w charakerze zmiennej objanianej wyspiła nominalna cena walu. W rezulacie przekszałcenia orzymujemy: KMX P = RKMX. (5) Teoria paryeu siły nabywczej sawia wymagania, aby realny kurs nie ulegał zmianie, jako e nominalny kurs powinien dososowywa si do zmieniajcych si poziomów cen w obu krajach. W rezulacie w miejsce wyraenia RKMX wprowadzamy sał K. Jes o sała proporcjonalnoci o kórej mówi P. Isard. W konsekwencji przyjego załoenia posa (5) zapiszemy naspujco: 2 por.: Mishkin F.S.: Ekonomika pienidza, bankowoci i rynków finansowych, Warszawa, Wydawnicwo Naukowe PWN 2002, s por.: Barro R.J.: Makroekonomia, Warszawa: PWE 1997, s por.: Isard P.: Exchange rae economics, Cambridge, Cambridge Universiy Press 1999, s.58-59, Barro R.J.: Makroekonomia, Warszawa: PWE 1997, s

5 KMX P = K (6) Obecnie powiemy, ze jeli w kraju poziom cen wzronie, a w kraju X poziom cen nie ulegnie zmianie, o cena zakupu waluy kraju X za walu kraju wzronie. Zmiana a bdzie proporcjonalna do sałej K. Z drugiej srony jeli poziom cen w kraju X wzronie, a poziom cen w kraju nie ulegnie zmianie, wówczas za walu kraju płaci si bdzie mniejsz iloc jednosek waluy kraju X. Innymi słowy, jeli w Polsce poziom cen wzronie, a poziom cen w USA nie ulegnie zmianie, wówczas cena wyraona w złoówkach za jednego dolara wzronie. W ej syuacji powiemy, e na skuek inflacji w Polsce kurs dolara wzrósł. Jeli wyraenie (6) jes prawdziwe dla dowolnego okresu, o jes równie prawdziwe dla okresu -1. W konsekwencji (6) zapisa moemy w naspujcej równowanej posaci: P 1 KMX 1 = K. (7) Obecnie podzielmy sronami (6) przez (7). W rezulacie ego działania orzymujemy: KMX KMX 1 1 P / P 1 =. (8) / Dla wikszej czyelnoci powyszego zapisu zdefiniujmy indeksy dynamiki oraz zwizane z nimi sopy zmian kursu walu oraz cen. Zauwamy, e jednookresowy indeks dynamiki kursu walu jes równy: 1 KMX KMX KMX IKMX 1 + = = = (1 + k ) KMX 1 KMX 1 (9) Wyraenie k y nazwiemy sop wzrosu kursu waluy X w przeliczeniu na walu. Sop definiujemy naspujco: gdzie: k 1 KMX =, (10) KMX 1 KMX = KMX KMX (11) jes jedno-okresowym przyrosem kursu waluy X. Na analogiczne zasadzie zdefiniowa moemy indeksy cen i zwizane z nimi sopy zmian cen. Dla kraju indeks cenowy jes równy: 5

6 P IP = P 1 P 1 + P = P 1 = (1 + π ) (12) Wyraenie π jes jedno-okresow sop inflacji w kraju. W przypadku, gdy jes numerem kolejnego roku, wyraenie o nazwiemy roczn sop inflacji. Sop definiujemy naspujco: P π = (13) P 1 gdzie: P = P P (14) jes jedno okresowym przyrosem poziomu cen w kraju. Dla kraju X jedno-okresowy indeks cen, sopa wzrosu cen i przyros cen przedsawiaj si odpowiednio w naspujcych posaciach: 1 I = = 1 = (1 + π X ), (15) X π =, (16) 1 =. (17) Wykorzysujc wyraenia zdefiniowane w (9), (12) i (15) posa (8) zapiszemy naspujco: 1 (1 + π ) (1 + k ) =. (18) X (1 + π ) Obecnie powiemy, e w myl wzgldnej eorii PPP empo wzrosu kursu waluy kraju X w kraju jes wpros proporcjonalne do empa wzrosu poziomu cen w kraju a odwronie proporcjonalne do empa wzrosu poziomu cen w kraju X. Na podsawie (18) przedsawi moemy przyblion zaleno pomidzy sopami wzrosu kursu walua a sopami inflacji w kraju i kraju X. Zaleno a przedsawia si naspujco: k X π π. (19) Na podsawie (19) powiemy, e w myl eorii paryeu siły nabywczej sopa wzrosu kursu waluy kraju X w kraju zaley od rónicy pomidzy sop wzrosu cen w kraju a sop wzrosu cen w kraju X. Rozwamy naspujcy przykład. Załómy, e w kraju (Polska) w roku ceny wzrosły o 10% [zn. π = 0,1 a ym samym (1+π )=1,1] Uznajmy jednoczenie, e w kraju X (USA) w ym samym roku roczna inflacja wyniosła 6

7 2,5% [zn. π X = 0,025 a ym samym (1+π X )=1,025]. W ych warunkach zgodnie z (19) roczny indeks kursu dolara wzgldem złoówki wyniesie: (1+k ) = (1+π )/ (1+π X )=1,1/1,025 = 1,0732. W ej syuacji powiemy, e zgodnie z eori paryeu siły nabywczej kurs dolara wzgldem złoówki winien wzrosn o 7,32%. Według przyblionej miary sformułowanej w (19) wzros en oszacujemy na naspujcym poziomie: k = π - π X = 10% - 2,5% = 7,5%. Porównujc wykonane obliczenia swierdzamy, e rónice pomidzy wyliczeniami dokładnymi a wyliczeniami przyblionymi uzna mona za mało znaczce. W lieraurze ekonomicznej eoria kursu walu opara na paryecie siły nabywczej pienidza podlega rónorodnej kryyce 5. Auorzy s jednak zgodni co ego, i nie sprawdza si ona głównie w krókich okresach. W długich okresach daje si zauway do cisły zwizek pomidzy dynamik kursu walu a inflacj 6. Dla przeesowania słusznoci eorii PPP proponuje si rozwaenie modelu ekonomerycznego o posaci 7 : ln KMX = b 0 + b 1 lnp + b 2 ln + u (20) 3. Nominalny i realny kurs dolara amerykaskiego - poziom i dynamika W laach na polskim rynku waluowym obserwowalimy powane zmiany kursu dolara amerykaskiego (USD) wzgldem złoówki. Były o jednoczenie laa w kórych obowizywał mechanizm ograniczajcy swobod w kszałowaniu si kursu walu na ym rynku. W kwienia 2000 roku rzd polski w uzgodnieniu z Rad Poliyki Pieninej dokonał upłynnienia 5 por.: Mishkin F.S.: Ekonomika pienidza, bankowoci i rynków finansowych, Warszawa, Wydawnicwo Naukowe PWN 2002, Isard P.: Exchange rae economics, Cambridge, Cambridge Universiy Press 1999, Barro R.J.: Makroekonomia, Warszawa: PWE 1997, Burda M., Wyplosz Ch.: Makroekonomia. Podrcznik europejski, PWE, Warszawa R.J. Barro przedsawia przykłady doyczce cisłego zwizku pomidzy rocznymi sopami inflacji i sopami nominalnego kursu dolara w wybranych krajach o wysokiej inflacji. Przykłady e doycz okresów wielolenich (obejmuj laa ). Por.:.: Barro R.J.: Makroekonomia, Warszawa: PWE 1997, s Por: Isard P.: Exchange rae economics, Cambridge, Cambridge Universiy Press 1999, s.65. 7

8 złoego. Do ego okresu na polskim rynku waluowym obowizywały ograniczenia polegajce na 8 : cenralnie usalanym miesicznym empie dewaluacji kroczcej złoego wzgldem najwaniejszych walu europejskich i dolara amerykaskiego, cenralnie okrelonym przez rzd przedziale waha kursów walu wokół kursu cenralnego złoówki. W lieraurze przedmiou podkrela si, i w laach obowizujcego mechanizmu korygujcego kurs złoówki wzgldem walu wymienialnych, bank cenralny zachowywał si biernie. Fakycznie zajł pozycj pilnego obserwaora. Na rynku waluowy inerweniował zaledwie jeden raz. Miało o miejsce w sierpniu 1998, czyli w okresie zw. kryzysu rosyjskiego. Inerwencja a polegała na zasileniu rynku czci rezerw waluowych. Mimo i cz zasilajca nie przekroczyła 5% waroci rezerw, kurs walu wzgldem złoówki usabilizował si w króki okresie. Waro zauway, e ograniczenia na polskim rynku waluowym wynikały miedzy innymi, ze sosunkowo wysokiego poziomu inflacji, jaka miała miejsce w Polsce w pierwszych laach analizowanego okresu. Na ym le rodzi si pyanie doyczce zmiany realnego kursu walu obcych wzgldem złoówki. W rozwaaniach naszych skoncenrujemy si na kursie dolara amerykaskiego. W wiele uwag poczynionych w czci eoreycznej arykułu powiemy, e o realnym kursie dolara amerykaskiego na rynku polskim decyduje: nominalny kurs wymienny złoówek na dolary poziom inflacji w Polsce, poziom inflacji w USA. Rozwamy informacje zaware w abeli 1 ujmujcej nominalny i realny kurs dolara amerykaskiego wyraony w złoówkach oraz indeksy cen dóbr konsumpcyjnych w Polsce i w USA w ujciu kwaralnym w okresie od 1993 roku do 2001 roku. Zauwamy, e w analizowanych laach nominalny kurs dolara wzrósł z poziomu 1,63 PLN/USD w kwarale pierwszym 1993 roku do najwyszego poziomu wynoszcego 4,5 PLN/USD w kwarale IV 2000 roku. W roku 2001 kurs en uległ spadkowi. Graficznie syuacje przedsawiono na rysunku 1. 8 Por.: Ossowski J.Cz.: Ekonomeryczna analiza kursu dolara w Polsce w laach , w: Gospodarka Polski w okresie ransformacji, red. naukowa Dominiak P., Gdask, Wydawnicwo Wydziału Zarzdzania i Ekonomii, Poliechnika Gdaska, s

9 Tabele 1. Nominalny i realny kurs dolara amerykaskiego (USD) w złoówkach oraz indeksy cen dóbr konsumpcyjnych w Polsce i USA OKRES KUSD ICK ICKUS ICK01 ICKUS01 RKUSD RKUSD1 1993Q1 1,6283 1,0000 1,0000 0,2794 0,8061 4,6975 5, Q2 1,6903 1,0598 1,0070 0,2961 0,8117 4,6334 5, Q3 1,8716 1,1149 1,0120 0,3115 0,8158 4,9012 6, Q4 2,0627 1,2124 1,0201 0,3388 0,8223 5,0070 6, Q1 2,1836 1,3081 1,0256 0,3655 0,8267 4,9391 5, Q2 2,2498 1,3957 1,0310 0,3900 0,8310 4,7944 5, Q3 2,2846 1,4850 1,0409 0,4149 0,8390 4,6198 5, Q4 2,3707 1,6113 1,0469 0,4502 0,8439 4,4436 5, Q1 2,4231 1,7401 1,0547 0,4862 0,8502 4,2371 4, Q2 2,3771 1,8393 1,0629 0,5139 0,8567 3,9628 4, Q3 2,4222 1,8669 1,0686 0,5216 0,8614 3,9998 4, Q4 2,4748 1,9658 1,0749 0,5493 0,8664 3,9037 4, Q1 2,5437 2,0986 1,0841 0,5864 0,8738 3,7907 4, Q2 2,6692 2,2022 1,0929 0,6153 0,8809 3,8215 4, Q3 2,7406 2,2436 1,0996 0,6269 0,8863 3,8749 4, Q4 2,8309 2,3413 1,1091 0,6542 0,8940 3,8687 4, Q1 3,0115 2,4596 1,1162 0,6872 0,8997 3,9427 4, Q2 3,1770 2,5347 1,1183 0,7082 0,9014 4,0436 4, Q3 3,4449 2,5644 1,1238 0,7165 0,9059 4,3552 4, Q4 3,4837 2,6504 1,1300 0,7405 0,9109 4,2850 4, Q1 3,5098 2,8015 1,1330 0,7828 0,9133 4,0949 4, Q2 3,4390 2,8667 1,1360 0,8010 0,9157 3,9314 4, Q3 3,5503 2,8516 1,1415 0,7968 0,9201 4,1000 4, Q4 3,4770 2,8942 1,1470 0,8087 0,9246 3,9754 4, Q1 3,7587 2,9752 1,1518 0,8313 0,9285 4,1980 4, Q2 3,9605 3,0502 1,1595 0,8523 0,9346 4,3433 4, Q3 3,9712 3,0570 1,1681 0,8542 0,9415 4,3774 4, Q4 4,1772 3,1605 1,1773 0,8831 0,9490 4,4890 4, Q1 4,1119 3,2816 1,1896 0,9169 0,9589 4,3000 4, Q2 4,3776 3,3552 1,1979 0,9375 0,9656 4,5088 4, Q3 4,3907 3,3872 1,2088 0,9464 0,9744 4,5205 4, Q4 4,5034 3,4513 1,2174 0,9643 0,9813 4,5825 4, Q1 4,0876 3,5015 1,2301 0,9784 0,9915 4,1426 4, Q2 3,9895 3,5766 1,2389 0,9993 0,9986 3,9866 3, Q3 4,2168 3,5532 1,2414 0,9928 1,0006 4,2502 4, Q4 4,0806 3,5790 1,2406 1,0000 1,0000 4,0805 4,0806 ródło: Opracowanie własne na podsawie danych z roczników saysycznych GUS i danych z DaaSream Gdzie: KUSD - nominalny kurs dolara amerykaskiego w złoych w NBP, ICK - Indeks cen dóbr konsumpcyjnych w Polsce w laach (poziom cen w I kwarale 1993r równa si 1,00), ICKUS - Indeks cen dóbr konsumpcyjnych w USA w laach (poziom cen w I kwarale 1993r równa si 1,00), ICK01 - Indeks cen dóbr konsumpcyjnych w Polsce w laach (poziom cen w IV kwarale 2001r równa si 1,00), ICKUS01- Indeks cen dóbr konsumpcyjnych w USA w laach (poziom cen w I kwarale 2001r równa si 1,00), RUSKD- Urealniony kurs dolara amerykaskiego w oparciu o ceny w Polsce i USA, RUSKD01 Urealniony kurs dolara amerykaskiego w oparciu o ceny w Polsce W rezulacie powyszych uwag oraz uwzgldniajc wzór (4) realny kurs dolara zdefiniujemy zgodnie z uzgodnionymi zasadami naspujco: 9

10 Zauwamy, e realny kurs dolara, uwzgldniajc poziom cen w Polsce i Sanach Zjednoczonych Ameryki oraz nominalny kurs dolara, zgodnie z (4), obliczamy w naspujcy sposób: gdzie: ICKUS RKUSD = KUSD, (21) ICK - numer okresu, KUSD - nominalny kurs dolara w złoówkach w okresie, ICKUS - Indeks cen dóbr konsumpcyjnych w USA w okresie, ICK - Indeks cen dóbr konsumpcyjnych w Polsce w okr.. Rysunek 1 Nominalny kurs USD wyraony w PLN w okresie od I kwarału 1993 r. do IV kwarału 2001 r. 4,6000 4,1000 3,6000 3,1000 2,6000 2,1000 1, Q1 1993Q3 1994Q1 KUSD 1994Q3 1995Q1 1995Q3 1996Q1 1996Q3 1997Q1 1997Q3 1998Q1 1998Q3 1999Q1 1999Q3 2000Q1 2000Q3 2001Q1 2001Q3 ródło: opracowanie własne na podsawie danych z roczników saysycznych GUS i danych z DaaSream Gdzie: KUSD nominalny kurs dolara amerykaskiego w złoych Analizujc dane zaware w abeli 1 zauwaamy, e poziom cen dóbr konsumpcyjnych w Polsce (ICK) wzrósł z wysokoci 1,0 w kwarale I 1993 roku do wysokoci 3,579 w kwarale IV 2001 roku. Oznacza o, e siła nabywcza złoówki z kwarału I 1993 roku była równa sile nabywczej 3.58 złoego w kwarale IV 2001 roku. Tym samym jedna złoówka z kwarału IV 2001 roku miała sił nabywcza 28 groszy z kwarału I 1993 roku (kolumna: ICK01 w abeli 1). Z drugiej srony swierdzamy, i na skuek zmian poziomu cen siła nabywcza 1 dolara amerykaskiego z kwarału I 1993 roku była równa 1,24 dolara w kwarale IV 2001 roku. Oznacza o, e 1 dolar z kwarału IV 2001 roku miał moc nabywcz około 81 cenów w kwarale I 1993 roku (kolumna: ICKUS01 w abeli 1). Dzielc nominalny kurs dolara przez poziom 10

11 cen okrelony przez ICK01 wyznaczamy kurs dolara wyraony w cenach krajowych z kwarału IV 2001 roku (kolumna: RKUSD1 w abeli 1). Zauwamy, e w ak usalonych cenach kurs dolara w kwarale I 1993 roku wyniósł 5,83 złoych. Analizujc rysunek 2 zauwaamy, e urealniony w en sposób kurs wykazywał gwałowny spadek w laach oraz sosunkowo du sabilizacj w laach W 2001 roku ak obliczony kurs ponownie wykazał znaczny spadek. Celem wyznaczenia realnego kursu dolara wielkoci RKUSD1 zosały skorygowane o zmian poziomu cen w USA. W rezulacie, zgodnie z wzorem 21, wyznaczono realny kurs dolara skorygowany zmian siły nabywczej złoówki w Polsce i zmian siły nabywczej dolara w USA. Wielkoci e zamieszczono w kolumnie RKUSD w abeli 1. Zrozumiałym wydaje si, i uwzgldnienie inflacji amerykaskiej zmniejszyło dynamik zmian realnego kursu dolara. Analizujc dane doyczce dynamiki rocznej kursu dolara oraz poziomu cen w Polsce i USA swierdzamy, e na dynamik kursu dolara główny wpływ miała dynamika zmian cen w Polsce. Dynamika zmian cen w USA wpłynła jedynie na obnienie si dynamiki zmian realnego kursu, co dodakowo odczya moemy z rysunku 2. Rysunek 2 Urealnine kursy USD wyraone w PLN w cenach z IV kwarału 2001 roku 6,2000 5,7000 5,2000 4,7000 4,2000 3, Q1 1993Q3 1994Q1 1994Q3 RKUSD RKUSD1 1995Q1 1995Q3 1996Q1 1996Q3 1997Q1 1997Q3 1998Q1 1998Q3 1999Q1 1999Q3 2000Q1 2000Q3 2001Q1 2001Q3 ródło: Opracowanie własne na podsawie danych z roczników GUS oraz DaaSream Gdzie: RKUSD1 kurs dolara urealniony poziomem cen w Polsce, RKUSD - kurs dolara urealniony poziomem cen w Polsce i USA. Zmiany dynamiki realnego kursu dolara miały charaker nierównomierny. Przekona si o ym moemy analizujc roczne dynamiki nominalnego i realnego kursu dolara, zmiany cen dóbr konsumpcyjnych w Polsce i w USA, kóre zaware zosały w abelach 2, 3, 4 i 5. Z abeli 5 wynika, e roczna dynamika realnego kursu dolara w 1994 roku była równa 2.3%. Zauwamy, e w roku 1994 w porównaniu z rokiem 1993 kurs nominalny 11

12 rednio wzrósł o 25,79%. Zmianie ej owarzyszył 32,15% wzros poziomu cen w Polsce oraz 2,6% wzros poziomu cen w USA. W rezulacie realny kurs zmalał (parz abela 5). Najwikszy spadek realnego kursu dolara obserwowalimy w 1995 roku. Wówczas o realny kurs zmalał o 14,3%. Naspiła, wic szczególnie wysoka aprecjacja złoówki wzgldem dolara amerykaskiego. Na aprecjacj złoył si sosunkowo niski (6,7%) wzros nominalnego kursu dolara przy wysokim poziomie inflacji w Polsce (28%) i małej inflacji w USA (2,8%). Aprecjacj złoówki wzgldem dolara zaobserwowalimy równie w 1996 roku. Wówczas o realny kurs dolara zmalał o około 4,5%. W roku 1997 naspiła 8,2% deprecjacja złoówki wzgldem dolara. Kurs nominalny wówczas wzrósł a o 21,5%, naomias inflacja w Polsce wyniosła 14,9% oraz 2,3% w USA. W laach naspnym najwiksza deprecjacja złoówki miała miejsce w 2001 roku. Realny kurs dolara zmalał wówczas o około 8,1%. Na fak en złoyły si ponad 5% spadek kursu nominalnego oraz zaledwie 5,5% wzros poziomu cen w Polsce przy 2,9% wzrocie poziomu cen w USA. Powierdza o wnioski, kóre formułowalimy w oparciu o rysunek 2 doyczcy urealnionego kursu dolara amerykaskiego w złoówkach w cenach z kwarału IV 2001 roku. Tabela 2 Roczna dynamika wzrosu nominalnego kurs dolara w laach Okres Kwarał I 1,3410 1,1097 1,0498 1,1839 1,1655 1,0709 1,0940 0,9941 Kwarał II 1,3310 1,0566 1,1229 1,1902 1,0825 1,1516 1,1053 0,9113 Kwarał III 1,2207 1,0602 1,1315 1,2570 1,0306 1,1186 1,1056 0,9604 Kwarał IV 1,1493 1,0439 1,1439 1,2306 0,9981 1,2014 1,0781 0,9061 rednia 1,2579 1,0673 1,1114 1,2151 1,0673 1,1346 1,0957 0,9423 ródło: Opracowanie własne na podsawie danych zawarych w Tabeli 1 Tabela 3 Roczna dynamika wzrosu cen dóbr konsumpcyjnych w Polsce laach Okres Kwarał I 1,3081 1,3302 1,2060 1,1720 1,1390 1,0620 1,1030 1,0670 Kwarał II 1,3169 1,3178 1,1973 1,1510 1,1310 1,0640 1,1000 1,0660 Kwarał III 1,3320 1,2572 1,2018 1,1430 1,1120 1,0720 1,1080 1,0490 Kwarał IV 1,3290 1,2200 1,1910 1,1320 1,0920 1,0920 1,0920 1,0370 rednia 1,3215 1,2805 1,1990 1,1494 1,1184 1,0724 1,1007 1,0547 ródło: Opracowanie własne na podsawie danych zawarych w Tabeli 1 12

13 Tabela 4 Roczna dynamika wzrosu cen dóbr konsumpcyjnych w USA w laach Okres Kwarał I 1,0256 1,0284 1,0278 1,0296 1,0150 1,0166 1,0327 1,0341 Kwarał II 1,0238 1,0309 1,0283 1,0232 1,0158 1,0207 1,0331 1,0342 Kwarał III 1,0285 1,0266 1,0290 1,0220 1,0158 1,0233 1,0349 1,0270 Kwarał IV 1,0263 1,0267 1,0318 1,0189 1,0150 1,0264 1,0340 1,0191 rednia 1,0260 1,0281 1,0292 1,0234 1,0154 1,0217 1,0337 1,0286 ródło: Opracowanie własne na podsawie danych zawarych w Tabeli 1 Tabela 5 Roczna dynamika wzrosu realnego kursu dolara w Polsce w laach Okres Kwarał I 1,0514 0,8579 0,8947 1,0401 1,0386 1,0252 1,0243 0,9634 Kwarał II 1,0347 0,8266 0,9643 1,0581 0,9722 1,1048 1,0381 0,8842 Kwarał III 0,9426 0,8658 0,9688 1,1240 0,9414 1,0677 1,0327 0,9402 Kwarał IV 0,8875 0,8785 0,9910 1,1076 0,9278 1,1292 1,0208 0,8905 rednia 0,9767 0,8570 0,9540 1,0819 0,9691 1,0810 1,0290 0,9190 ródło: Opracowanie własne na podsawie danych zawarych w Tabeli 1 Z danych zawarych w Tabeli 1 wynika, e na przesrzeni analizowanych la nominalny kurs dolara wzrósł z poziomu 1,6283 PLN do poziomu 4,0806 PLN, co oznaczało wzros o 150,6%. W ych samych laach poziom cen w Polsce wzrósł o 257,9% a wzros poziomu cen w Sanach Zjednoczonych wyniósł 24,06%. Wykorzysujc wzór (19) swierdzamy, e zgodnie z eori paryeu siły nabywczej pienidza kurs dolara powinien wzrosn w przyblieniu o: 257,9% - 24,06% = 233,84%. Z powyszego wynika, e w laach naspiła aprecjacja złoówki wzgldem dolara amerykaskiego o około: 233,84% - 150,6% = 83,24% Oznacza o, e wymieniajc na dolary w roku 2001 waloryzowane o poziom inflacji w Polsce złoówki z 1993 roku, w roku 2001 mona było naby na rynku amerykaskim o 83,24% wicej owarów, anieli przy wymianie ych złoówek w 1993 roku. 4. Wnioski kocowe Z przeprowadzonej w arykule analizy zmiany kursu dolara amerykaskiego na waluowym rynku polskim okresie od I kwarału 1993 roku 13

14 do IV kwarału 2001 roku wynika, e hipoeza paryeu siły nabywczej nie powierdziła si w przypadku kursu wymiennego dolara na złoówki. Oznacza o, i empo wzrosu nominalnego kursu dolara było przecinie wolniejsze od empa wzrosu poziomu cen w Polsce skorygowanego o empo wzrosu cen w Sanach Zjednoczonych Ameryki Północnej. Naley wic uzna, e o kursie dolara w Polsce, obok akich czynników jak poziom cen, musiały decydowa inne czynniki. BIBLIOGRAFIA [1] Barro R.J.: Makroekonomia, Warszawa: PWE [2] Begg D., Fisher S., Dornbusch R.: Ekonomia.2, PWE, Warszawa 1992 [3] Burda M., Wyplosz Ch.: Makroekonomia. Podrcznik europejski, PWE, Warszawa [4] Dornbusch R., Fischer S., Sparks G.R.: Macroeconomics, Third Canadian Ediion, McGraw-Hill Ryerson Limied, Torono [5] Isard P.: Exchange rae economics, Cambridge, Cambridge Universiy Press [6] Hall R. E., Taylor J.B.: Makroekonomia - eoria, funkcjonowanie i poliyka, PWN, Warszawa 1995 [7] Mishkin F.S.: Ekonomika pienidza, bankowoci i rynków finansowych, Warszawa, Wydawnicwo Naukowe PWN [8] Ossowski J.Cz.: Ekonomeryczna analiza kursu dolara w Polsce w laach , w: Gospodarka Polski w okresie ransformacji, red. naukowa Dominiak P., Wydawnicwo Wydziału Zarzdzania i Ekonomii, Poliechnika Gdaska, Gdask [9] Pierzak B., Polaski Z.: Sysem finansowy w Polsce, laa dziewidziesie, Warszawa, Wydawnicwo Naukowe PWN [10] Roh P.: Rynki waluowe i pienine, Warszawa, Dom Wydawniczy ABC