Nadwyka operacyjna w jednostkach samorzdu terytorialnego w latach

Transkrypt

1 Nadwyka operacyjna w jednostkach samorzdu terytorialnego w latach Warszawa, maj 2006

2 Spis treci Wprowadzenie...3 Cz I Zbiorcze wykonanie budetów jednostek samorzdu terytorialnego Cz operacyjna Wynik operacyjny Cz inwestycyjno kapitałowa Cz finansowa Wynik budetów jednostek samorzdu terytorialnego...19 Wnioski...21 Cz II Zbiorcze wykonanie budetów gmin Cz operacyjna Wynik operacyjny Cz inwestycyjno kapitałowa Cz finansowa Wynik budetów gmin...36 Wnioski...38 Cz III Zbiorcze wykonanie budetów gmin miejskich Cz operacyjna Wynik operacyjny Cz inwestycyjno kapitałowa Cz finansowa Wynik budetów gmin miejskich...53 Wnioski...55 Cz IV Zbiorcze wykonanie budetów gmin wiejskich Cz operacyjna Wynik operacyjny Cz inwestycyjno kapitałowa Cz finansowa Wynik budetów gmin wiejskich...70 Wnioski...72 Cz V Zbiorcze wykonanie budetów gmin miejsko-wiejskich Cz operacyjna Wynik operacyjny Cz inwestycyjno kapitałowa Cz finansowa

3 4. Wynik budetów gmin miejsko-wiejskich...87 Wnioski...89 Cz VI Zbiorcze wykonanie budetów powiatów Cz operacyjna Wynik operacyjny Cz inwestycyjno kapitałowa Cz finansowa Wynik budetów powiatów Wnioski Cz VII Zbiorcze wykonanie budetów miast na prawach powiatu Cz operacyjna Wynik operacyjny Cz inwestycyjno kapitałowa Cz finansowa Wynik budetów miast na prawach powiatu Wnioski Cz VIII Zbiorcze wykonanie budetów województw Cz operacyjna Wynik operacyjny Cz inwestycyjno kapitałowa Cz finansowa Wynik budetów województw Wnioski Zestawienie jednostek samorzdu terytorialnego, które wykazały nadwyk operacyjn Zestawienie jednostek samorzdu terytorialnego, które nie wykazały nadwyki operacyjnej

4 Wprowadzenie Ocena sytuacji finansowej jednostek samorzdu terytorialnego dokonywana jest na ogół w oparciu o realizacj dochodów i wydatków ogółem. Do oceny zdolnoci kredytowej jednostki samorzdu terytorialnego, a tym samym oceny jej kondycji finansowej, czciej wykorzystywana przez sektor bankowy i instytucje ratingowe jest jednak tzw. nadwyka operacyjna. Opracowanie to zostało przygotowane na podstawie danych ze sprawozda rocznych z wykonania budetów jednostek samorzdu terytorialnego za lata Obliczenie nadwyki operacyjnej wymaga podziału budetu jednostki samorzdu terytorialnego na 3 czci (analogia do rachunku przepływów pieninych): A. cz obejmujc działalno operacyjn, B. cz obejmujc działalno inwestycyjno kapitałow, C. cz obejmujc działalno finansow. Cz inwestycyjno kapitałowa obejmuje: I. Wpływy 1. Dotacje i rodki na inwestycje uzyskiwane z budetu pastwa i z innych ródeł ( 609, 626, 628, 629, 630, 631, 632, 633, 641, 642, 643, 651, 652, 653, 661, 662, 663, 664, 665) 2. Dochody z majtku ( 073, 074, 076, 077, 081, 087 1, 238) 3. Prywatyzacja majtku pozycja D16 w sprawozdaniu NDS II. Wypływy 1. Wydatki majtkowe (wszystkie paragrafy wydatków majtkowych zgodnie z załcznikiem nr 4 Rozporzdzenia Ministra Finansów z dnia 20 wrzenia 1 W latach wpływy ze sprzeday składników majtkowych (par 087) ujmowane były w paragrafie 084 razem z wpływami ze sprzeday wyrobów. W zwizku z tym wpływy ze sprzeday składników majtkowych w latach zostały oszacowane na podstawie ich relatywnej wysokoci w stosunku do wpływów ze sprzeday wyrobów w 2005 r. 3

5 2004 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz rodków pochodzcych ze ródeł zagranicznych 2 ) Cz finansowa obejmuje: I. Wpływy 1. Emisja obligacji pozycja D15 w sprawozdaniu NDS 2. Zacignite kredyty i poyczki pozycja D11 w sprawozdaniu NDS 3. Nadwyka z lat ubiegłych pozycja D13 w sprawozdaniu NDS 4. Sprzeda papierów wartociowych pozycja D14 w sprawozdaniu NDS 5. Spłata udzielonych poyczek pozycja D12 w sprawozdaniu NDS 6. Odsetki z lokat i udzielonych poyczek ( 092) 7. Inne ródła pozycja D17 w sprawozdaniu NDS II. Wypływy 1. Wykup obligacji pozycja D25 w sprawozdaniu NDS 2. Spłata zacignitych kredytów i poyczek pozycja D21 w sprawozdaniu NDS 3. Obsługa zadłuenia ( 801, 802, 806, 807, 810, 811, 812, 813) 4. Wykup papierów wartociowych pozycja D24 w sprawozdaniu NDS 5. Lokaty w bankach pozycja D23 w sprawozdaniu NDS 6. Udzielone z budetu poyczki pozycja D22 w sprawozdaniu NDS 7. Inne cele pozycja D26 w sprawozdaniu NDS Cz operacyjna obejmuje wszystkie dochody i wydatki nie zaliczone do czci inwestycyjno kapitałowej i finansowej: I. Wpływy 2 Dz. U. z 2004 r. Nr 209 poz z pón. zm. 4

6 1. Dochody biece II. Wypływy 1. Wydatki biece Do dochodów biecych zaliczono głównie dochody z tytułów takich jak: - udziały w podatku dochodowym od osób fizycznych, - udziały w podatku dochodowym od osób prawnych, - podatki i opłaty lokalne, - dotacje celowe z budetu pastwa na realizacj zada biecych, - subwencja ogólna. Wydatki biece s to wydatki zwizane z biecym funkcjonowaniem jednostki samorzdu terytorialnego takie jak m. in.: - wydatki na wynagrodzenia i pochodne od wynagrodze, - zakup materiałów i usług, - wiadczenia społeczne. Rónica midzy dochodami a wydatkami biecymi okrelona jest jako wynik operacyjny, który w przypadku osigania wartoci dodatnich stanowi nadwyk operacyjn brutto (odpowiednio deficyt operacyjny brutto w przypadku ujemnego wyniku operacyjnego). Wynik budetu operacyjnego wskazuje czy jednostka samorzdu terytorialnego jest w stanie pokry biece wydatki z biecych wpływów. Na podstawie poziomu nadwyki operacyjnej ustalany jest wskanik pokrycia wydatków biecych dochodami biecymi. Dodatnie saldo operacyjne powinno słuy pokryciu ewentualnego ujemnego salda inwestycyjno kapitałowego oraz ujemnego salda finansowego. Obliczenie wyniku operacyjnego pozwala na ocen potencjalnej zdolnoci i moliwoci jednostki samorzdu terytorialnego do spłaty zobowiza oraz do finansowania wydatków o charakterze inwestycyjnym. Warto nadwyki operacyjnej brutto wiadczy o tym, jaka byłaby moliwo zacignicia nowych zobowiza bez koniecznoci spłacania tych ju zacignitych. Do oceny faktycznej zdolnoci kredytowej jednostki samorzdu terytorialnego niezbdne jest jednak pomniejszenie wyniku operacyjnego o realizowane wydatki na 5

7 obsług zadłuenia i spłaty rat kapitałowych. Skorygowana w ten sposób warto wyniku operacyjnego stanowi nadwyk operacyjn netto (odpowiednio deficyt operacyjny netto w przypadku osigania wartoci ujemnych). Osiganie deficytu operacyjnego netto moe oznacza, e obsługa zadłuenia odbywa si kosztem sprzeday majtku jednostki lub poprzez zaciganie nowych zobowiza. Moe to by spowodowane nadmiernym wzrostem zadłuenia wraz z kosztami jego obsługi przy relatywnie niszym wzrocie nadwyki operacyjnej netto. Im wysza jest warto nadwyki operacyjnej netto tym wiksza jest moliwo realizacji przez jednostk samorzdu terytorialnego nowych przedsiwzi o charakterze inwestycyjnym. Finansowanie nowych inwestycji ze ródeł zewntrznych pozwala natomiast na realizacj wydatków znacznie przekraczajcych warto nadwyki operacyjnej netto, która powinna by wysza od kwoty obsługi zadłuenia i spłat rat kapitałowych wynikajcych z zacignicia tych dodatkowych zobowiza. Spełnienie tego warunku pozwala na zrealizowanie zaplanowanej inwestycji bez utraty w przyszłoci płynnoci finansowej 3. W niniejszym opracowaniu wielkoci ujto w milionach lub w tysicach złotych, na skutek czego powstały niewielkie rozbienoci prezentowanych danych. 3 Przy załoeniu, e w zwizku z realizacj danej inwestycji nie wzrosn wydatki biece. 6

8 Cz I Zbiorcze wykonanie budetów jednostek samorzdu terytorialnego 1. Cz operacyjna W poniszym zestawieniu przedstawiono zbiorcze dane dotyczce wykonanych dochodów biecych jednostek samorzdu terytorialnego w latach (3:2) (4:3) (4:2) mln zł %% DOCHODY BIECE z tego: , , ,3 116,3 111,4 129,6 PIT 9 519, , ,7 158,4 117,8 186,6 CIT 785, , ,5 627,1 102,1 640,1 Podatek od nieruchomoci , , ,6 108,2 106,5 115,3 Pozostałe dochody biece , , ,9 116,3 120,6 140,2 Dotacje celowe na zadania biece , , ,8 100,3 124,2 124,5 Subwencja ogólna , , ,7 98,7 103,6 102,3 DOCHODY OGÓŁEM, w tym: , , ,9 115,6 112,5 130,0 Dochody własne , , ,0 136,6 116,6 159,3 ródło: Sprawozdania z wykonania budetów jednostek samorzdu terytorialnego za lata (Min. Fin.). Z danych przedstawionych przez jednostki samorzdu terytorialnego w rocznych sprawozdaniach z wykonania budetów za lata wynika, e w 2005 r. w stosunku do roku 2003, dochody biece wzrosły zbiorczo o 29,6%, natomiast w porównaniu do 2004 r. o 11,4%. W najwikszym stopniu wrosły w omawianych latach dochody uzyskiwane z tytułu udziału jednostek samorzdu terytorialnego w podatku dochodowym od osób 7

9 prawnych, w 2005 r. wykonanie dochodów z tego tytułu było ponad 6-krotnie wiksze ni w 2003 r., oraz od osób fizycznych, w 2005 r. wykonanie dochodów z tego tytułu wzrosło o 86,6% w porównaniu do 2003 r. Wzrost dochodów z tytułu udziałów w podatkach PIT i CIT wynika bezporednio z wprowadzenia ustawy o dochodach jednostek samorzdu terytorialnego z dnia 13 listopada 2003 r. (Dz. U. nr 203, poz. 1966). W wikszym stopniu ni dochody biece wzrosły w omawianym okresie dochody własne. W poniszym zestawieniu przedstawiono zbiorcze dane dotyczce struktury wykonanych dochodów biecych jednostek samorzdu terytorialnego w latach Tempo zmian (3-2) (4-3) (4-2) %% pkt proc. DOCHODY BIECE z tego: 100,0 100,0 100, PIT 13,0 17,7 18,7 4,7 1,0 5,7 CIT 1,1 5,8 5,3 4,7-0,5 4,2 Podatek od nieruchomoci 13,8 12,8 12,3-1,0-0,6-1,5 Pozostałe dochody biece 15,0 15,0 16,3 0,0 1,2 1,2 Dotacje celowe na zadania biece 13,9 12,0 13,3-1,9 1,4-0,5 Subwencja ogólna 43,3 36,7 34,2-6,5-2,6-9,1 DOCHODY OGÓŁEM, w tym: 100,0 100,0 100, Dochody własne 43,5 51,5 53,3 7,9 1,9 9,8 ródło: Sprawozdania z wykonania budetów jednostek samorzdu terytorialnego za lata (Min. Fin.). W efekcie wprowadzenia z dniem 1 stycznia 2004 r. regulacji wynikajcych z ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorzdu terytorialnego, zasadniczym ródłem dochodów biecych, jednostek samorzdu terytorialnego 8

10 stały si dochody własne, przy malejcym udziale dotacji celowych i subwencji ogólnej. W strukturze dochodów biecych jednostek samorzdu terytorialnego w 2005 r., subwencje stanowiły 34,2%, a dotacje celowe 13,3%. W poniszym zestawieniu przedstawiono zbiorcze dane dotyczce wykonanych wydatków biecych jednostek samorzdu terytorialnego w latach Wydatki biece (3:2) (4:3) (4:2) mln zł %% Wynagrodzenia i pochodne od ,5 wynagrodze , ,8 104,9 105,0 110,1 Zakup materiałów i usług , , ,8 111,9 109,9 123,0 wiadczenia społeczne 4 967, , ,6 146,7 134,7 197,5 Pozostałe wydatki biece , , ,8 115,3 119,8 138,2 RAZEM , , ,1 111,5 112,0 124,9 ródło: Sprawozdania z wykonania budetów jednostek samorzdu terytorialnego za lata (Min. Fin.). Z danych przedstawionych przez jednostki samorzdu terytorialnego w rocznych sprawozdaniach z wykonania budetów za lata wynika, e w 2005 r. w stosunku do roku 2003, wydatki biece wzrosły zbiorczo o 24,9%, natomiast w porównaniu do 2004 r. o 12,0%. Najbardziej wrosły w omawianych latach wydatki przeznaczone na wiadczenia społeczne, w 2005 r. wykonanie wydatków z tego tytułu było wysze o 97,5% ni w 2003 r. i o 34,7% w porównaniu do 2004 r. W strukturze wydatków biecych jednostek samorzdu terytorialnego przewaały w 2005 r. wydatki w nastpujcych grupach: Wynagrodzenia i pochodne od wynagrodze 46,4%, Zakup materiałów i usług 18,4%, wiadczenia społeczne 11,6%. Wydatki jednostek samorzdu terytorialnego w tych grupach stanowiły łcznie 76,4% wydatków biecych. W 2005 r. udział wynagrodze i pochodnych od 9

11 wynagrodze w wydatkach biecych ogółem zmniejszył si w porównaniu z 2003 r. o 6,2 punktu procentowego i o 3,1 punktu w stosunku do 2004 r. Nieznacznie zmniejszył si w omawianym okresie równie udział wydatków na zakup materiałów i usług, w 2005 r. był niszy o 0,3 punktu procentowego ni w 2003 r. Wzrósł natomiast w 2005 r. udział wydatków na wiadczenia społeczne z 7,4% w 2003 r. i 9,7% w 2004 r. do 11,6%. W poniszym zestawieniu przedstawiono zbiorcze dane dotyczce struktury wykonanych wydatków biecych jednostek samorzdu terytorialnego w latach Struktura wydatków biecych Tempo zmian (3-2) (4-3) (4-2) %% pkt proc. Wynagrodzenia i pochodne od wynagrodze 52,7 49,6 46,4-3,1-3,1-6,2 Zakup materiałów i usług 18,7 18,7 18,4 0,1-0,4-0,3 wiadczenia społeczne 7,4 9,7 11,6 2,3 2,0 4,3 Pozostałe wydatki biece 21,3 22,0 23,5 0,7 1,5 2,3 RAZEM 100,0 100,0 100, ródło: Sprawozdania z wykonania budetów jednostek samorzdu terytorialnego za lata (Min. Fin.). 10

12 1.1 Wynik operacyjny Rónica midzy dochodami a wydatkami biecymi okrelona jest jako wynik operacyjny, który w przypadku osigania wartoci dodatnich stanowi nadwyk operacyjn brutto (odpowiednio deficyt operacyjny brutto w przypadku ujemnego wyniku operacyjnego). Do oceny faktycznej zdolnoci kredytowej jednostki samorzdu terytorialnego niezbdne jest jednak pomniejszenie wyniku operacyjnego o realizowane wydatki na obsług zadłuenia i spłaty rat kapitałowych. Skorygowana w ten sposób warto wyniku operacyjnego stanowi nadwyk operacyjn netto (odpowiednio deficyt operacyjny netto w przypadku osigania wartoci ujemnych). W poniszym zestawieniu przedstawiono zbiorcze dane dotyczce wyniku operacyjnego jednostek samorzdu terytorialnego w latach (3:2) (4:3) (4:2) mln zł %% 1. Dochody biece , , ,3 116,3 111,4 129,6 2. Wydatki biece , , ,1 111,5 112,0 124,9 A. Wynik operacyjny brutto (1 2) 5 839, , ,2 171,3 106,9 183,0 3. Wykup obligacji 153,3 169,1 474,5 110,3 280,6 309,4 4. Spłata zacignitych kredytów i poyczek 2 808, , ,5 119,9 128,7 154,3 5. Obsługa zadłuenia 872,0 904,7 996,8 103,7 110,2 114,3 6. Wykup papierów wartociowych 26,9 20,6-76,7 - - B. Wynik operacyjny netto 1 979, , ,4 279,9 88,1 246,7 (A ) ródło: Sprawozdania z wykonania budetów jednostek samorzdu terytorialnego za lata (Min. Fin.). Z danych przedstawionych przez jednostki samorzdu terytorialnego w rocznych sprawozdaniach z wykonania budetów za lata wynika, e w 2005 r. w stosunku do roku 2003, nadwyka operacyjna brutto wzrosła zbiorczo o 83,0%, 11

13 natomiast w porównaniu do 2004 r. o 6,9%. Wzrost nadwyki operacyjnej brutto wskazuje na rosncy potencjał inwestycyjny jednostek samorzdu terytorialnego. Tempo wzrostu wydatków biecych w omawianych latach nie przekraczało tempa wzrostu dochodów biecych. Zbiorczo dochody biece i wydatki biece w jednostkach samorzdu terytorialnego wzrosły w 2005 r. w stosunku do 2003 r. o odpowiednio 29,6% i 24,9% oraz o 11,4% i 12,0% w porównaniu z 2004 r. Nadwyka operacyjna netto wzrosła w 2005 r. w stosunku do 2003 r. ponad 2-krotnie oraz zmalała w porównaniu do 2004 r. o 11,9%. Naley przy tym zauway, e zmniejszenie si nadwyki operacyjnej netto w 2005 r. w porównaniu do 2004 r. nastpiło przy jednoczesnym wzrocie wydatków zwizanych z obsług zadłuenia (o 10,2%), spłat zacignitych kredytów i poyczek (o 28,7), wykupem obligacji (o 180,6%). W poniszym zestawieniu przedstawiono zbiorcze dane dotyczce liczby jednostek samorzdu terytorialnego wg osignitego wyniku operacyjnego w latach Dodatni wynik operacyjny brutto (nadwyka operacyjna brutto) Liczba jednostek samorzdu terytorialnego Ujemny wynik operacyjny brutto Dodatni wynik operacyjny netto (nadwyka operacyjna netto) Ujemny wynik operacyjny netto ródło: Sprawozdania z wykonania budetów jednostek samorzdu terytorialnego za lata (Min. Fin.). Liczba jednostek wykazujcych dodatni wynik operacyjny brutto wzrosła w 2005 r. w porównaniu do 2003 r. o 119 i zmniejszyła si w stosunku do 2004 r. o 24. Zmniejszyła si w omawianym okresie liczba jednostek osigajcych nadwyk operacyjn netto, w 2005 r. w stosunku do 2004 r. spadek o 316, a w porównaniu do roku 2003 r. spadek o 27 jednostek. 12

14 2. Cz inwestycyjno kapitałowa W poniszym zestawieniu przedstawiono zbiorcze dane dotyczce wykonanych dochodów w czci inwestycyjno kapitałowej jednostek samorzdu terytorialnego w latach Dochody inwestycyjno kapitałowe (3:2) (4:3) (4:2) mln zł %% Dotacje i rodki na inwestycje z innych ródeł 3 711, , ,2 97,3 132,6 129,1 Dochody z majtku 1 842, , ,1 122,6 115,6 141,8 Prywatyzacja majtku 106,3 77,2 83,8 72,7 108,6 78,9 RAZEM 5 660, , ,1 105,1 125,9 132,3 ródło: Sprawozdania z wykonania budetów jednostek samorzdu terytorialnego za lata (Min. Fin.). W 2005 r. w stosunku do roku 2003, dochody w czci inwestycyjno kapitałowej wzrosły zbiorczo o 32,3%, natomiast w porównaniu do 2004 r. o 25,9%. W najwikszym stopniu wzrost ten dotyczył dochodów z majtku wzrost w 2005 r. o 41,8% w stosunku do 2003 r. oraz dotacji na cele inwestycyjne wzrost o 29,1%. W dochodach w czci inwestycyjno kapitałowej najwikszy udział stanowi dotacje na cele inwestycyjne uzyskiwane z budetu pastwa (64,0%). Natomiast dochody z majtku, na które składaj si m. in. dochody uzyskiwane z wpłat z zysku spółek nalecych do jednostek samorzdu terytorialnego, dywidend i kwot otrzymanych ze zbycia praw majtkowych oraz czci zysku gospodarstw pomocniczych, stanowi 34,9% wpływów. Poniej przedstawiono zbiorcze dane dotyczce wykonanych wydatków inwestycyjnych jednostek samorzdu terytorialnego w latach Wydatki inwestycyjne (mln zł) , , ,2 13

15 W 2005 r. w stosunku do 2003 r. wydatki inwestycyjne wzrosły zbiorczo o 46,8%, a w porównaniu do 2004 r. o 21,5%. Jak wynika z powyszych zestawie wydatki inwestycyjne jednostek samorzdu terytorialnego w latach były znacznie wysze ni dochody uzyskiwane w czci inwestycyjno kapitałowej. Inwestycje realizowane na poziomie wyszym ni dochody kapitałowe finansowane s zarówno ze rodków własnych (nadwyka operacyjna netto) jak i ze rodków zewntrznych takich jak kredyty czy poyczki. W dalszej czci opracowania przedstawiono budet finansowy jednostek samorzdu terytorialnego w latach

16 3. Cz finansowa W poniszym zestawieniu przedstawiono zbiorcze dane dotyczce wykonanych wpływów w czci finansowej jednostek samorzdu terytorialnego w latach Wpływy (3:2) (4:3) (4:2) tys. zł %% Emisja obligacji ,0 145,6 112,2 Zacignite kredyty i poyczki ,9 119,7 153,1 Nadwyka z lat ubiegłych ,8 240,9 334,4 Sprzeda papierów wartociowych ,0 3,6 14,5 Spłata udzielonych poyczek ,6 203,0 17,4 Odsetki z lokat i udzielonych poyczek ,9 137,7 199,5 Inne ródła ,7 163,5 169,6 RAZEM ,3 142,1 165,3 ródło: Sprawozdania z wykonania budetów jednostek samorzdu terytorialnego za lata (Min. Fin.). W 2005 r. w stosunku do roku 2003, wpływy ogółem czci finansowej budetu wzrosły zbiorczo o 65,3%, natomiast w porównaniu do 2004 r. o 42,1%. W najwikszym stopniu wzrost ten dotyczył wpływów uzyskanych z tytułu nadwyki z ubiegłych lat wzrost w 2005 r. o 234,4% w stosunku do 2003 r. oraz odsetek z lokat i udzielonych poyczek (99,5%) i zacignitych kredytów i poyczek (53,1%). W strukturze wpływów w czci finansowej budetów jednostek samorzdu terytorialnego przewaały w 2005 r. zacignite kredyty i poyczki 50,5% i nadwyka z lat ubiegłych 17,3%. Wpływy jednostek samorzdu terytorialnego z tych tytułów stanowiły łcznie 67,8% wpływów ogółem. W 2005 r. udział kredytów i poyczek we wpływach ogółem zmniejszył si w porównaniu z 2003 r. o 4,1 punktu 15

17 procentowego i o 9,5 punktu w stosunku do 2004 r. Zmniejszył si równie w omawianym okresie udział wpływów uzyskiwanych z tytułu spłat udzielonych poyczek oraz emisji obligacji. Udział wpływów ze sprzeday papierów wartociowych pozostawał w omawianym okresie na zblionym poziomie. W poniszym zestawieniu przedstawiono zbiorcze dane dotyczce struktury wykonanych wpływów w czci finansowej jednostek samorzdu terytorialnego w latach Struktura wpływów Tempo zmian (3-2) (4-3) (4-2) %% pkt proc. Emisja obligacji 7,2 4,8 4,9-2,4 0,1-2,3 Zacignite kredyty i poyczki 54,6 60,0 50,5 5,4-9,5-4,1 Nadwyka z lat ubiegłych 8,6 10,2 17,3 1,6 7,1 8,7 Sprzeda papierów wartociowych 0,2 0,8 0,0 0,6-0,8-0,2 Spłata udzielonych poyczek 3,8 0,3 0,4-3,5 0,1-3,4 Odsetki z lokat i udzielonych poyczek 3,0 3,7 3,6 0,7-0,1 0,6 Inne ródła 22,6 20,2 23,2-2,4 3 0,6 RAZEM 100,0 100,0 100, ródło: Sprawozdania z wykonania budetów jednostek samorzdu terytorialnego za lata (Min. Fin.). W 2005 r. w stosunku do roku 2003, wypływy ogółem wzrosły zbiorczo o 58,9%, natomiast w porównaniu do 2004 r. o 36,1%. W najwikszym stopniu wzrost wypływów w omawianym okresie dotyczył wykupu obligacji o 209,4% w stosunku do 2003 r. i o 180,6% w porównaniu z 2004 r. Wypływy z tytułu spłat zacignitych kredytów i poyczek wraz z odsetkami, lokat w bankach oraz udzielanych z budetów jednostek samorzdu terytorialnego poyczek były w 2005 r. wysze o ponad 60% w porównaniu do 2003 r. 16

18 W poniszym zestawieniu przedstawiono zbiorcze dane dotyczce wykonanych wypływów w czci finansowej budetów jednostek samorzdu terytorialnego w latach Wypływy (3:2) (4:3) (4:2) tys. zł %% Wykup obligacji ,3 280,6 309,4 Spłata zacignitych kredytów i poyczek ,9 128,7 154,3 Obsługa zadłuenia ,7 110,2 114,3 Wykup papierów wartociowych ,7 - - Lokaty w bankach ,6 182,7 229,6 Udzielone z budetu poyczki ,4 181,5 220,3 Inne cele ,6 72,4 121,4 RAZEM ,7 136,1 158,9 ródło: Sprawozdania z wykonania budetów jednostek samorzdu terytorialnego za lata (Min. Fin.). W poniszym zestawieniu przedstawiono zbiorcze dane dotyczce struktury wykonanych wypływów w czci finansowej budetów jednostek samorzdu terytorialnego w latach Struktura wypływów Tempo zmian (3-2) (4-3) (4-2) %% pkt proc. Wykup obligacji 3,5 3,3 6,9-0,2 3,6 3,4 Spłata zacignitych kredytów i poyczek 64,5 66,3 62,6 1,8-3,7-1,9 Obsługa zadłuenia 20,0 17,8 14,4-2,2-3,4-5,6 Wykup papierów wartociowych 0,6 0,4 0,0-0,2-0,4-0,6 17

19 Struktura wypływów Tempo zmian (3-2) (4-3) (4-2) %% pkt proc. Lokaty w bankach 9,2 9,9 13,3 0,7 3,4 4,1 Udzielone z budetu poyczki 1,9 2,0 2,6 0,1 0,6 0,7 Inne cele 0,2 0,3 0,2 0,1-0,1 0 RAZEM 100,0 100,0 100, ródło: Sprawozdania z wykonania budetów jednostek samorzdu terytorialnego za lata (Min. Fin.). W strukturze wypływów w czci finansowej budetów jednostek samorzdu terytorialnego przewaały w 2005 r. spłaty zacignitych kredytów i poyczek wraz z odsetkami. Wypływy z tego tytułu stanowiły w 2005 r. łcznie 77,0% wypływów ogółem i w porównaniu do 2003 r. ich udział zmalał o 7,5 punktu procentowego. Zwikszył si natomiast w omawianym okresie udział wypływów z tytułu wykupu obligacji, lokat w bankach oraz udzielanych z budetu jednostek samorzdu terytorialnego poyczek. 18

20 4. Wynik budetów jednostek samorzdu terytorialnego W poniszym zestawieniu przedstawiono dochody, wydatki oraz wynik jednostek samorzdu terytorialnego w latach (3:2) (4:3) (4:2) mln zł %% 1. Dochody ogółem , , ,9 115,6 112,5 130,0 2. Wydatki ogółem , , ,1 112,9 113,6 128,2 3. Wynik (1 2) ,9 117,2-895, ródło: Sprawozdania z wykonania budetów jednostek samorzdu terytorialnego za lata (Min. Fin.) Ze wzgldu jednak na to, e w niniejszym opracowaniu sytuacja finansowa jednostek samorzdu terytorialnego podlega ocenie z punktu widzenia wypracowanej w latach nadwyki operacyjnej, a jej obliczenie wymaga podziału budetu jednostki samorzdu terytorialnego na 3 czci (operacyjn, inwestycyjno kapitałow oraz finansow). Wynik obliczony został jako suma wyników poszczególnych czci obejmujcych działalno jednostek samorzdu terytorialnego. W poniszym zestawieniu przedstawiono zbiorcze dane dotyczce zrealizowanych dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów jednostek samorzdu terytorialnego w latach w podziale na poszczególne czci budetu (3:2) (4:3) (4:2) mln zł %% A. Cz operacyjna 1. Dochody biece , , ,3 116,3 111,4 129,6 2. Wydatki biece , , ,1 111,5 112,0 124,9 3. Saldo operacyjne (Nadwyka operacyjna brutto) (1 2) B. Cz inwestycyjno-kapitałowa 5 839, , ,2 171,3 106,9 183,0 4. Wpływy 5 660, , ,1 105,1 125,9 132,3 19

21 (3:2) (4:3) (4:2) mln zł %% 5. Wypływy , , ,2 120,9 121,5 146,8 6. Saldo inwestycyjnokapitałowe (4-5) C. Cz finansowa , , , Wpływy 8 039, , ,4 116,3 142,1 165,3 8. Wypływy w tym: 8a. zw. z obsług i spłat zadłuenia* 4 353, , ,8 116,7 136,1 158, , , ,8 115,6 130,1 150,4 9. Saldo finansowe (7-8) 3 685, , ,6 115,8 149,1 172,7 D. Wynik (3+6+9) 2 612, , ,6 192,3 121,0 232,6 E. Saldo operacyjne netto (Nadwyka operacyjna netto) 1 979, , ,4 279,9 88,1 246,7 (3-8a) ródło: Sprawozdania z wykonania budetów jednostek samorzdu terytorialnego za lata (Min. Fin.) * - w tym równie wykup obligacji i papierów wartociowych Ujemne saldo inwestycyjno-kapitałowe wystpujce zbiorczo w jednostkach samorzdu terytorialnego w omawianym okresie wiadczy o tym, e wydatki o charakterze inwestycyjnym i majtkowym realizowane były na poziomie wyszym ni dochody w tej czci budetu. Inwestycje realizowane na poziomie wyszym ni dochody kapitałowe mog by finansowane zarówno ze rodków własnych (nadwyka operacyjna netto) jak i ze rodków zewntrznych takich jak kredyty czy poyczki. Jak wynika z powyszego zestawienia zbiorczo jednostki samorzdu terytorialnego mogły w omawianym okresie finansowa ujemne saldo inwestycyjnokapitałowe ze rodków własnych. wiadczy o tym dodatnie saldo operacyjne netto, czyli nadwyka rodków własnych pozostajca po uregulowaniu wydatków zwizanych z obsług i spłat zadłuenia. 20

22 Wnioski 1) Cz operacyjna Z danych przedstawionych przez jednostki samorzdu terytorialnego w rocznych sprawozdaniach z wykonania budetów za lata wynika, e w 2005 r. w stosunku do roku 2003, nadwyka operacyjna brutto wzrosła zbiorczo o 83,0%, natomiast w porównaniu do 2004 r. o 6,9%. Wzrost nadwyki operacyjnej brutto wskazuje na rosncy potencjał inwestycyjny jednostek samorzdu terytorialnego, który mógłby by wykorzystany przy braku obcie finansowych zwizanych z obsług istniejcego zadłuenia. Tempo wzrostu wydatków biecych w omawianych latach nie przekraczało tempa wzrostu dochodów biecych. Zbiorczo dochody biece i wydatki biece w jednostkach samorzdu terytorialnego wzrosły w 2005 r. w stosunku do 2003 r. o odpowiednio 29,6% i 24,9% oraz o 11,4% i 12,0% w porównaniu z 2004 r. Nadwyka operacyjna netto wzrosła w 2005 r. w stosunku do 2003 r. o 146,7%, jednak w porównaniu do 2004 r. zmniejszyła si o 11,9%. Liczba jednostek wykazujcych dodatni wynik operacyjny brutto wzrosła w 2005 r. w porównaniu do 2003 r. o 119 i zmniejszyła si w stosunku do 2004 r. o 24. 2) Cz inwestycyjno kapitałowa Wydatki inwestycyjne jednostek samorzdu terytorialnego w latach były znacznie wysze ni dochody uzyskiwane w czci inwestycyjno kapitałowej. Inwestycje realizowane na poziomie wyszym ni dochody kapitałowe mog by finansowane zarówno ze rodków własnych (nadwyka operacyjna netto) jak i ze rodków zewntrznych takich jak kredyty czy poyczki. W 2005 r. w stosunku do 2003 r. wydatki inwestycyjne wzrosły zbiorczo o 46,8%, a w porównaniu do 2004 r. o 21,5%. 21

23 W latach ujemne saldo inwestycyjno-kapitałowe mogło by finansowane po czci ze rodków własnych. wiadczy o tym dodatnie saldo operacyjne netto, czyli nadwyka rodków własnych pozostajca po uregulowaniu wydatków zwizanych z obsług i spłat zadłuenia. 3) Cz finansowa Z danych przedstawionych przez jednostki samorzdu terytorialnego w rocznych sprawozdaniach z wykonania budetów za lata wynika, e w 2005 r. w stosunku do roku 2003, wpływy ogółem czci finansowej budetu wzrosły zbiorczo o 65,3%, natomiast w porównaniu do 2004 r. o 42,1%. W najwikszym stopniu wzrost ten dotyczył wpływów uzyskanych z tytułu nadwyki z ubiegłych lat wzrost w 2005 r. o 234,4% w stosunku do 2003 r. oraz odsetek z lokat i udzielonych poyczek (99,5%) i zacignitych kredytów i poyczek (53,1%). Wypływy ogółem w 2005 r. w stosunku do roku 2003, wzrosły zbiorczo o 58,9%, natomiast w porównaniu do 2004 r. o 36,1%. W najwikszym stopniu wzrost wypływów w omawianym okresie dotyczył wykupu obligacji o 209,4% w stosunku do 2003 r. i o 180,6% w porównaniu z 2004 r. Wypływy z tytułu spłat zacignitych kredytów i poyczek wraz z odsetkami, lokat w bankach oraz udzielanych z budetów jednostek samorzdu terytorialnego poyczek były w 2005 r. wysze o ponad 50% w porównaniu do 2003 r. 22

24 Cz II Zbiorcze wykonanie budetów gmin 1. Cz operacyjna W poniszym zestawieniu przedstawiono zbiorcze dane dotyczce wykonanych dochodów biecych gmin w latach (3:2) (4:3) (4:2) mln zł %% DOCHODY BIECE z tego: , , ,6 112,9 111,7 126,1 PIT 4 010, , ,9 136,3 114,7 156,3 CIT 224,6 398,9 442,8 177,6 111,0 197,2 Podatek od nieruchomoci 6 028, , ,9 107,8 107,6 116,0 Pozostałe dochody biece 4 980, , ,0 108,7 108,4 117,9 Dotacje celowe na zadania biece 3 084, , ,6 138,3 155,7 215,2 Subwencja ogólna , , ,3 104,0 101,6 105,7 DOCHODY OGÓŁEM, w tym: , , ,2 111,8 113,7 127,1 Dochody własne , , ,5 114,0 114,7 130,8 ródło: Sprawozdania z wykonania budetów gmin za lata (Min. Fin.). Z danych przedstawionych przez gminy w rocznych sprawozdaniach z wykonania budetów za lata wynika, e w 2005 r. w stosunku do roku 2003, dochody biece wzrosły zbiorczo o 26,1%, natomiast w porównaniu do 2004 r. o 11,7%. Dochody własne wzrosły w 2005 r. w stosunku do 2003 r. zbiorczo o 30,8%. W najwikszym stopniu wrosły w omawianych latach dochody uzyskiwane z tytułu udziału gmin w podatku dochodowym od osób prawnych, w 2005 r. wykonanie dochodów z tego tytułu było niemal 2 razy wiksze ni w 2003 r., oraz dotacje celowe 23

25 na zadania biece, w 2005 r. wykonanie dochodów z tego tytułu wzrosło o 115,2% w porównaniu do 2003 r. W poniszym zestawieniu przedstawiono zbiorcze dane dotyczce struktury wykonanych dochodów biecych gmin w latach Tempo zmian (3-2) (4-3) (4-2) %% pkt proc. DOCHODY BIECE z tego: 100,0 100,0 100, PIT 12,0 14,4 14,8 2,5 0,4 2,9 CIT 0,7 1,1 1,0 0,4 0,0 0,4 Podatek od nieruchomoci 18,0 17,2 16,5-0,8-0,6-1,4 Pozostałe dochody biece 14,8 14,3 13,9-0,5-0,4-1,0 Dotacje celowe na zadania biece 9,2 11,3 15,7 2,1 4,4 6,5 Subwencja ogólna 45,4 41,8 38,0-3,6-3,8-7,3 DOCHODY OGÓŁEM, w tym: 100,0 100,0 100, Dochody własne 47,3 48,2 48,7 0,9 0,4 1,4 ródło: Sprawozdania z wykonania budetów gmin za lata (Min. Fin.). W efekcie wprowadzenia z dniem 1 stycznia 2004 r. regulacji wynikajcych z ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorzdu terytorialnego, zasadniczym ródłem dochodów biecych gmin stały si dochody własne, przy malejcym udziale dotacji celowych i subwencji ogólnej. W strukturze dochodów biecych gmin, w 2005 r., subwencje stanowiły 38,0%, a dotacje celowe 15,7%. Z danych przedstawionych przez gminy w rocznych sprawozdaniach z wykonania budetów za lata wynika, e w 2005 r. w stosunku do roku 2003, wydatki biece wzrosły zbiorczo o 23,8%, natomiast w porównaniu do 2004 r. o 12,1%. 24

26 W poniszym zestawieniu przedstawiono zbiorcze dane dotyczce wykonanych wydatków biecych gmin w latach Wydatki biece (3:2) (4:3) (4:2) mln zł %% Wynagrodzenia i pochodne od ,6 wynagrodze , ,5 104,6 104,4 109,2 Zakup materiałów i usług 5 295, , ,8 111,0 101,9 113,1 wiadczenia społeczne 2 883, , ,1 153,6 144,4 221,8 Pozostałe wydatki biece 5 452, , ,6 104,6 120,5 126,0 RAZEM , , ,1 110,4 112,1 123,8 ródło: Sprawozdania z wykonania budetów gmin za lata (Min. Fin.). Najbardziej wrosły w omawianych latach wydatki przeznaczone na wiadczenia społeczne, w 2005 r. wykonanie wydatków z tego tytułu było wysze o 121,8% ni w 2003 r. i o 44,4% w porównaniu do 2004 r. W poniszym zestawieniu przedstawiono zbiorcze dane dotyczce struktury wykonanych wydatków biecych gmin w latach Struktura wydatków biecych Tempo zmian (3-2) (4-3) (4-2) %% pkt proc. Wynagrodzenia i pochodne od wynagrodze 54,6 51,7 48,1-2,9-3,5-6,4 Zakup materiałów i usług 17,6 17,7 16,1 0,1-1,6-1,5 wiadczenia społeczne 9,6 13,4 17,2 3,8 3,9 7,6 Pozostałe wydatki biece 18,2 17,2 18,5-1,0 1,3 0,3 RAZEM 100,0 100,0 100, ródło: Sprawozdania z wykonania budetów gmin za lata (Min. Fin.). W strukturze wydatków biecych gmin przewaały w 2005 r. wydatki w nastpujcych grupach: Wynagrodzenia i pochodne od wynagrodze 48,1%, Zakup materiałów i usług 16,1%, wiadczenia społeczne 17,2%. Wydatki gmin 25

27 w tych grupach stanowiły łcznie 81,4% wydatków biecych. W 2005 r. udział wynagrodze i pochodnych od wynagrodze w wydatkach biecych ogółem zmniejszył si w porównaniu z 2003 r. o 6,4 punktu procentowego i o 3,5 punktu w stosunku do 2004 r. Nieznacznie zmniejszył si w omawianym okresie równie udział wydatków na zakup materiałów i usług, w 2005 r. był niszy o 1,5 punktu procentowego ni w 2003 r. Wzrósł natomiast w 2005 r. udział wydatków na wiadczenia społeczne z 9,6% w 2003 r. i 13,4% w 2004 r. do 17,2%. 26

28 1.1 Wynik operacyjny W poniszym zestawieniu przedstawiono zbiorcze dane dotyczce wyniku operacyjnego gmin w latach (3:2) (4:3) (4:2) mln zł %% 1. Dochody biece , , ,6 112,9 111,7 126,1 2. Wydatki biece , , ,1 110,4 112,1 123,8 A. Wynik operacyjny brutto (1 2) 3 538, , ,5 133,6 109,2 145,8 3. Wykup obligacji 61,0 74,4 114,8 121,9 154,3 188,1 4. Spłata zacignitych kredytów i poyczek 1 477, , ,8 113,6 137,0 155,6 5. Obsługa zadłuenia 336,7 325,3 345,5 96,6 106,2 102,6 6. Wykup papierów wartociowych 9,6 5,1-52,8 - - B. Wynik operacyjny netto 1 653, , ,3 159,9 90,8 145,2 (A ) ródło: Sprawozdania z wykonania budetów gmin za lata (Min. Fin.). Z danych przedstawionych przez gminy w rocznych sprawozdaniach z wykonania budetów za lata wynika, e w 2005 r. w stosunku do roku 2003, nadwyka operacyjna brutto wzrosła zbiorczo o 45,8%, natomiast w porównaniu do 2004 r. o 9,2%. Wzrost nadwyki operacyjnej brutto wskazuje na rosncy potencjał inwestycyjny gmin, który mógłby by wykorzystany przy braku obcie finansowych zwizanych z obsług istniejcego zadłuenia. Tempo wzrostu wydatków biecych w omawianych latach nie przekraczało tempa wzrostu dochodów biecych. Zbiorczo dochody biece i wydatki biece w gminach wzrosły w 2005 r. w stosunku do 2003 r. o odpowiednio 26,1% i 23,8% oraz o 11,7% i 12,1% w porównaniu do 2004 r. Nadwyka operacyjna netto wzrosła w 2005 r. w stosunku do 2003 r. o 45,2%. Naley przy tym zauway, e zmniejszenie si nadwyki operacyjnej netto w 2005 r. w porównaniu do 2004 r. nastpiło przy jednoczesnym wzrocie wydatków 27

29 zwizanych z obsług zadłuenia (o 6,2%), spłat zacignitych kredytów i poyczek (o 37,0), wykupem obligacji (o 54,3%). W poniszym zestawieniu przedstawiono zbiorcze dane dotyczce wyniku operacyjnego gmin w przeliczeniu na mieszkaca w latach Zmiana nominalna (3-2) (4-3) (4-2) zł Wynik operacyjny brutto na mieszkaca* 139,62 186,51 203,63 46,89 17,13 64,01 Wynik operacyjny netto na mieszkaca 65,23 104,31 94,71 39,09-9,60 29,49 ródło: Sprawozdania z wykonania budetów gmin za lata (Min. Fin.). * - wg stanu ludnoci GUS z dnia r. Z danych przedstawionych przez gminy w rocznych sprawozdaniach z wykonania budetów za lata wynika, e nadwyka operacyjna brutto w przeliczeniu na mieszkaca zbiorczo w gminach wyniosła 139,62 zł w 2003 r., 186,51 zł w 2004 r. oraz 203,63 zł w 2005 r. Nadwyka operacyjna netto w przeliczeniu na mieszkaca zbiorczo w gminach wyniosła 65,23 zł w 2003 r., 104,31 zł w 2004 r. oraz 94,71 zł w 2005 r. W poniszym zestawieniu przedstawiono zbiorcze dane dotyczce liczby gmin wg osignitego wyniku operacyjnego w latach Dodatni wynik operacyjny brutto (nadwyka operacyjna brutto) Liczba jednostek samorzdu terytorialnego Ujemny wynik operacyjny brutto Dodatni wynik operacyjny netto (nadwyka operacyjna netto) Ujemny wynik operacyjny netto ródło: Sprawozdania z wykonania budetów gmin za lata (Min. Fin.). Liczba gmin wykazujcych dodatni wynik operacyjny brutto wzrosła w 2005 r. w porównaniu do 2003 r. o 37, jednak w stosunku do 2004 r. zmniejszyła si o

30 Jednoczenie zmniejszyła si w omawianym okresie liczba gmin osigajcych nadwyk operacyjn netto, w 2005 r. w stosunku do 2004 r. spadek o 278, a w porównaniu do roku 2003 r. spadek o

31 2. Cz inwestycyjno kapitałowa W poniszym zestawieniu przedstawiono zbiorcze dane dotyczce wykonanych dochodów w czci inwestycyjno kapitałowej gmin w latach Dochody inwestycyjno kapitałowe (3:2) (4:3) (4:2) mln zł %% Dotacje i rodki na inwestycje z innych ródeł 1 498, , ,9 86,0 180,8 155,5 Dochody z majtku 882, , ,7 114,3 100,4 114,7 Prywatyzacja majtku 10,9 5,8 6,1 53,2 104,7 55,7 RAZEM 2 391, , ,7 96,3 145,4 140,0 ródło: Sprawozdania z wykonania budetów gmin za lata (Min. Fin.). W 2005 r. w stosunku do roku 2003, dochody w czci inwestycyjno kapitałowej wzrosły zbiorczo o 40,0%, natomiast w porównaniu do 2004 r. o 45,4%. W najwikszym stopniu wzrost ten dotyczył dotacji na cele inwestycyjne wzrost w 2005 r. o 55,5% w stosunku do 2003 r. W dochodach w czci inwestycyjno kapitałowej najwikszy udział stanowi dotacje na cele inwestycyjne uzyskiwane z budetu pastwa. Natomiast dochody z majtku, na które składaj si m. in. dochody uzyskiwane z wpłat z zysku spółek nalecych do jednostek samorzdu terytorialnego, dywidend i kwot otrzymanych ze zbycia praw majtkowych oraz czci zysku gospodarstw pomocniczych, stanowiły w 2005 r. ok. 20% wpływów. Poniej przedstawiono zbiorcze dane dotyczce wykonanych wydatków inwestycyjnych gmin w latach Wydatki inwestycyjne (mln zł) 6 251, , ,9 30

32 W 2005 r. w stosunku do 2003 r. wydatki inwestycyjne wzrosły zbiorczo o 33,7%, a w porównaniu do 2004 r. o 11,8%. Jak wynika z powyszych zestawie wydatki inwestycyjne gmin w latach były znacznie wysze ni dochody uzyskiwane w czci inwestycyjno kapitałowej. Inwestycje realizowane na poziomie wyszym ni dochody kapitałowe finansowane s zarówno ze rodków własnych (nadwyka operacyjna netto) jak i ze rodków zewntrznych takich jak kredyty czy poyczki. W dalszej czci opracowania przedstawiono budet finansowy gmin w latach

33 3. Cz finansowa W poniszym zestawieniu przedstawiono zbiorcze dane dotyczce wykonanych wpływów w czci finansowej gmin w latach Wpływy (3:2) (4:3) (4:2) tys. zł %% Emisja obligacji ,3 184,7 307,2 Zacignite kredyty i poyczki ,1 103,7 134,9 Nadwyka z lat ubiegłych ,0 132,4 210,5 Sprzeda papierów wartociowych ,3 21,8 17,9 Spłata udzielonych poyczek ,8 76,2 2,1 Odsetki z lokat i udzielonych poyczek ,2 120,1 144,4 Inne ródła ,3 131,8 152,0 RAZEM ,9 116,3 141,7 ródło: Sprawozdania z wykonania budetów jednostek samorzdu terytorialnego za lata (Min. Fin.). W 2005 r. w stosunku do roku 2003, wpływy ogółem czci finansowej budetu wzrosły zbiorczo o 41,7%, natomiast w porównaniu do 2004 r. o 16,3%. W najwikszym stopniu wzrost ten dotyczył wpływów uzyskanych z emisji obligacji oraz z tytułu nadwyki z lat ubiegłych wzrost odpowiednio w 2005 r. o 207,2% i 110,5% w stosunku do 2003 r. Wpływy z tytułu zacignitych kredytów i poyczek wzrosły w 2005 r. o 34,9% i 3,7% w stosunku do 2003 r. 32

34 W poniszym zestawieniu przedstawiono zbiorcze dane dotyczce struktury wykonanych wpływów w czci finansowej gmin w latach Struktura wpływów Tempo zmian (3-2) (4-3) (4-2) %% pkt proc. Emisja obligacji 2,0 2,7 4,4 0,7 1,6 2,3 Zacignite kredyty i poyczki 54,3 58,0 51,7 3,7-6,3-2,6 Nadwyka z lat ubiegłych 12,9 16,9 19,2 3,9 2,3 6,3 Sprzeda papierów wartociowych 0,4 0,3 0,0-0,1-0,2-0,3 Spłata udzielonych poyczek 7,3 0,2 0,1-7,1-0,1-7,2 Odsetki z lokat i udzielonych poyczek 3,0 2,9 3,0 0,0 0,1 0,1 Inne ródła 20,1 19,0 21,5-1,1 2,5 1,4 RAZEM 100,0 100,0 100, ródło: Sprawozdania z wykonania budetów gmin za lata (Min. Fin.). W strukturze wpływów w czci finansowej budetów gmin przewaały w 2005 r. zacignite kredyty i poyczki 51,7% i nadwyka z lat ubiegłych 19,2%. Wpływy gmin z tego tytułu stanowiły łcznie 70,9% wpływów ogółem. W 2005 r. udział kredytów i poyczek we wpływach ogółem zmniejszył si w porównaniu z 2003 r. o 2,6 punktu procentowego i o 6,3 punktu w stosunku do 2004 r. Zwikszył si w omawianym okresie udział wpływów uzyskiwanych z tytułu emisji obligacji, nadwyki z lat ubiegłych oraz z innych ródeł. Udział wpływów ze sprzeday papierów wartociowych pozostawał w omawianym okresie na zblionym poziomie. W 2005 r. w stosunku do roku 2003, wypływy ogółem wzrosły zbiorczo o 49,5%, natomiast w porównaniu do 2004 r. o 33,6%. W najwikszym stopniu wzrost wypływów w 2005 r. dotyczył wykupu obligacji o 88,1% w stosunku do 2003 r., spłat zacignitych kredytów i poyczek o 55,6% oraz lokat w bankach o 70,6% w porównaniu z 2004 r. 33

35 W poniszym zestawieniu przedstawiono zbiorcze dane dotyczce wykonanych wypływów w czci finansowej budetów gmin w latach Wypływy (3:2) (4:3) (4:2) tys. zł %% Wykup obligacji ,9 154,3 188,1 Spłata zacignitych kredytów i poyczek ,6 137,0 155,6 Obsługa zadłuenia ,6 106,2 102,6 Wykup papierów wartociowych ,8 0,0 0,0 Lokaty w bankach ,5 140,4 170,6 Udzielone z budetu poyczki ,8 100,3 78,0 Inne cele ,6 114,7 145,3 RAZEM ,9 133,6 149,5 ródło: Sprawozdania z wykonania budetów gmin za lata (Min. Fin.). Spadek wypływów w omawianym okresie nastpił w przypadku wykupu papierów wartociowych oraz udzielanych z budetu poyczek. W poniszym zestawieniu przedstawiono zbiorcze dane dotyczce struktury wykonanych wypływów w czci finansowej budetów gmin w latach Struktura wypływów Tempo zmian (3-2) (4-3) (4-2) %% pkt proc. Wykup obligacji 2,7 2,9 3,4 0,2 0,5 0,7 Spłata zacignitych kredytów i poyczek 64,8 65,7 67,4 0,9 1,7 2,6 Obsługa zadłuenia 14,8 12,7 10,1-2,0-2,6-4,6 Wykup papierów wartociowych 0,4 0,2 0,0-0,2-0,2-0,4 34

36 Struktura wypływów Tempo zmian (3-2) (4-3) (4-2) %% pkt proc. Lokaty w bankach 16,0 17,4 18,3 1,4 0,9 2,3 Udzielone z budetu poyczki 1,1 0,8 0,6-0,3-0,2-0,5 Inne cele 0,2 0,2 0,2 0,0 0,0 0,0 RAZEM 100,0 100,0 100, ródło: Sprawozdania z wykonania budetów gmin za lata (Min. Fin.). W strukturze wypływów w czci finansowej budetów gmin przewaały w 2005 r. spłaty zacignitych kredytów i poyczek wraz z odsetkami. Wypływy z tego tytułu stanowiły w 2005 r. łcznie 77,5% wypływów ogółem, jednak w porównaniu do 2003 r. ich udział zmniejszył si o 0,9 punktu procentowego. W omawianym okresie systematycznie zmniejszał si udział wydatków z tytułu obsługi zadłuenia w wypływach ogółem. W 2003 r. udział wydatków z tego tytułu kształtował si na poziomie 14,8%, a w 2005 r. - 10,1%. 35

37 4. Wynik budetów gmin W poniszym zestawieniu przedstawiono dochody, wydatki oraz wynik gmin w latach (3:2) (4:3) (4:2) mln zł %% 1. Dochody ogółem , , ,2 111,8 113,7 127,1 2. Wydatki ogółem , , ,5 111,9 112,0 125,3 3. Wynik (1 2) - 549,0-633,2-24, ródło: Sprawozdania z wykonania budetów gmin za lata (Min. Fin.) W niniejszym opracowaniu ocena sytuacji finansowej gmin dokonana została natomiast poprzez porównanie poszczególnych czci obejmujcych działalno tych jednostek (operacyjn, inwestycyjno kapitałow oraz finansow). Wynik obliczony został jako suma wyników poszczególnych czci obejmujcych działalno gmin. W poniszym zestawieniu przedstawiono zbiorcze dane dotyczce zrealizowanych dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów gmin w latach w podziale na poszczególne czci budetu (3:2) (4:3) (4:2) mln zł %% A. Cz operacyjna 1. Dochody biece , , ,6 112,9 111,7 126,1 2. Wydatki biece , , ,1 110,4 112,1 123,8 3. Saldo operacyjne (Nadwyka operacyjna brutto) (1 2) B. Cz inwestycyjno-kapitałowa 3 538, , ,5 133,6 109,2 145,8 4. Wpływy 2 391, , ,7 96,3 145,4 140,0 5. Wypływy 6 251, , ,9 119,6 111,8 133,7 36

38 (3:2) (4:3) (4:2) mln zł %% 6. Saldo inwestycyjnokapitałowe (4-5) , , , C. Cz finansowa 7. Wpływy 4 024, , ,8 121,9 116,3 141,7 8. Wypływy w tym: 8a. zw. z obsług i spłat zadłuenia* 2 281, , ,0 111,9 133,6 149, , , ,2 110,5 132,5 146,4 9. Saldo finansowe (7-8) 1 743, , ,9 134,9 97,6 131,6 D. Wynik (3+6+9) 1 422, , ,2 133,9 128,5 172,1 E. Saldo operacyjne netto (Nadwyka operacyjna netto) 1 653, , ,3 159,9 90,8 145,2 (3-8a) ródło: Sprawozdania z wykonania budetów gmin za lata (Min. Fin.) * - w tym równie wykup obligacji i papierów wartociowych Ujemne saldo inwestycyjno-kapitałowe wystpujce zbiorczo w gminach w omawianym okresie wiadczy o tym, e wydatki o charakterze inwestycyjnym i majtkowym realizowane były na poziomie wyszym ni dochody w tej czci budetu. Inwestycje realizowane na poziomie wyszym ni dochody kapitałowe mog by finansowane zarówno ze rodków własnych (nadwyka operacyjna netto) jak i ze rodków zewntrznych takich jak kredyty czy poyczki. Jak wynika z powyszego zestawienia zbiorczo gminy mogły w omawianym okresie finansowa ujemne saldo inwestycyjno-kapitałowe po czci ze rodków własnych. wiadczy o tym dodatnie saldo operacyjne netto, czyli nadwyka rodków własnych pozostajca po uregulowaniu wydatków zwizanych z obsług i spłat zadłuenia. 37

39 Wnioski 1) Cz operacyjna Z danych przedstawionych przez gminy w rocznych sprawozdaniach z wykonania budetów za lata wynika, e w 2005 r. w stosunku do roku 2003, nadwyka operacyjna brutto wzrosła zbiorczo o 45,8%, natomiast w porównaniu do 2004 r. o 9,2%. Wzrost nadwyki operacyjnej brutto wskazuje na rosncy potencjał inwestycyjny gmin, który mógłby by wykorzystany przy braku obcie finansowych zwizanych z obsług istniejcego zadłuenia. Tempo wzrostu wydatków biecych w omawianych latach nie przekraczało tempa wzrostu dochodów biecych. Zbiorczo dochody biece i wydatki biece w gminach wzrosły w 2005 r. w stosunku do 2003 r. o odpowiednio 26,1% i 23,8% oraz o 11,7% i 12,1% w porównaniu do 2004 r. Nadwyka operacyjna netto wzrosła w 2005 r. w stosunku do 2003 r. o 45,2%. Liczba jednostek wykazujcych dodatni wynik operacyjny brutto wzrosła w 2005 r. w porównaniu do 2003 r. o 37, jednak w stosunku do 2004 r. zmniejszyła si o 20. Wzrost wartoci nadwyki operacyjnej brutto w skali kraju wskazuje na rosncy potencjał inwestycyjny gmin ogółem, natomiast wzrost liczby gmin osigajcych nadwyk operacyjn brutto wiadczy o polepszajcej si sytuacji finansowej na poziomie poszczególnych jednostek. 2) Cz inwestycyjno kapitałowa Wydatki inwestycyjne gmin w latach były znacznie wysze ni dochody uzyskiwane w czci inwestycyjno kapitałowej. Inwestycje realizowane na poziomie wyszym ni dochody kapitałowe mog by finansowane zarówno ze rodków własnych (nadwyka operacyjna netto) jak i ze rodków zewntrznych takich jak kredyty czy poyczki. 38

40 W 2005 r. w stosunku do 2003 r. wydatki inwestycyjne wzrosły zbiorczo o 33,7%, a w porównaniu do 2004 r. o 11,8%. W latach ujemne saldo inwestycyjno-kapitałowe mogło by finansowane po czci ze rodków własnych. wiadczy o tym dodatnie saldo operacyjne netto, czyli nadwyka rodków własnych pozostajca po uregulowaniu wydatków zwizanych z obsług i spłat zadłuenia. 3) Cz finansowa W 2005 r. w stosunku do roku 2003, wpływy ogółem czci finansowej budetów gmin wzrosły zbiorczo o 41,7%, natomiast w porównaniu do 2004 r. o 16,3%. W najwikszym stopniu wzrost ten dotyczył wpływów uzyskanych z emisji obligacji oraz z tytułu nadwyki z lat ubiegłych wzrost odpowiednio w 2005 r. o 110,5% i 32,4% w stosunku do 2003 r. Wpływy z tytułu zacignitych kredytów i poyczek wzrosły w 2005 r. o 34,9% i 3,7% w stosunku do 2003 r. Wypływy ogółem w 2005 r. w stosunku do roku 2003, wzrosły zbiorczo o 49,5%, natomiast w porównaniu do 2004 r. o 33,6%. W najwikszym stopniu wzrost wypływów w 2005 r. dotyczył wykupu obligacji o 88,1% w stosunku do 2003 r., spłat zacignitych kredytów i poyczek o 55,6% oraz lokat w bankach o 70,6% w porównaniu z 2004 r. 39