ZAŁOŻENIA NEOKLASYCZNEJ TEORII WZROSTU EKOLOGICZNIE UWARUNKOWANEGO W MODELOWANIU ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU REGIONU. Henryk J. Wnorowski, Dorota Perło

Transkrypt

1 0-0-0 ZAŁOŻENIA NEOKLASYCZNEJ TEORII WZROSTU EKOLOGICZNIE UWARUNKOWANEGO W MODELOWANIU ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU REGIONU Henryk J. Wnorowski, Doroa Perło Plan wysąpienia Cel referau. Kluczowe założenia neoklasycznej eorii wzrosu ekologicznie uwarunkowanego. Specyfikacja modelu zrównoważonego rozwoju regionu (ZRR. Komponeny jakości środowiska. Wyniki modelu ZRR. Wnioski.

2 0-0-0 Cel referau Prezenacja modelu zrównoważonego rozwoju regionów w Polsce skonsruowanego w oparciu o założenia neoklasycznej eorii wzrosu ekologicznie uwarunkowanego. Kluczowe założenia Wzros ekologicznie zrównoważony, o aki wzros gospodarczy, przy kórym powiększanie produku społecznego, konsumpcji i kapiału nie powodują zmian jakości środowiska. Zgodnie z neoklasyczną eorią ekologicznie zrównoważonego wzrosu gospodarczego problemy ochrony i zanieczyszczeń środowiska sanowią barierę wzrosu gospodarczego. W eorii zrównoważonego wzrosu gospodarczego posęp echnologiczny sał się czynnikiem sraegicznym, ponieważ może przyczynić się do zmniejszenia emisji zanieczyszczeń, co skukuje ochroną środowiska.

3 0-0-0 Kluczowe założenia W sferze ochrony środowiska obserwuje się prawidłowości związane z prawem malejącej produkywności i z rosnącą proporcjonalnie do wzrosu dobrobyu skłonnością do przeznaczania zwiększonej części zasobów na poprawę jakości środowiska. Zgodnie z założeniami neoklasycznej eorii efeków zewnęrznych, w syuacji gdy koszy ograniczenia emisji są relaywnie wyższe niż zanieczyszczenie środowiska poprawie jakości środowiska owarzyszy nawe spadek dobrobyu społecznego. Jednak inwesycje ochronne mogą polegać również na zwiększaniu zdolności środowiska do asymilacji zanieczyszczeń i ą drogą prowadzić do wzrosu gospodarczego zrównoważonego ekologicznie. Schema modelu wewnęrznego ZRR RSPOL ZR RGOSP JSROD Oznaczenia symboli: ZR zrównoważony rozwój, RGOSP rozwój gospodarczy, RSPOL rozwój społeczny, JSROD jakość środowiska, DSROD degradacja środowiska, AOCHR akywne działania ochronne, OBCHR obszary i obieky ochronne. DSROD AOCHR OBCHR Źródło: Opracowanie własne.

4 0-0-0 Model wewnęrzny ZRR ZR = α RGOSP + α RSPOL + α JSROD + α + ε α α JSROD = β DSROD + β AOCHR + β OCHR + β + ε β α β α α β RGOSP = γ RSPOL + γ JSROD + γ + ε α α β ( ( ( W kórym: ZR, RGOSP, RSPOL, JSROD, OBCHR, DSROD, AOCHR zmienne ukrye, α i, β i, γ j, i =,,,, j =,, paramery srukuralne, S(α i, S(β i, S(γ j, i =,,,, j =,, błędy szacunku paramerów srukuralnych, ε j, j =,, składniki losowe, rok badany. Degradacja środowiska (DSROD JSROD = β DSROD + β β β AOCHR + β OCHR β + β β + ε Symbol Znaczenie wskaźnika szczegółowego S_0 Emisja zanieczyszczeń gazowych w /km S_0 Emisja zanieczyszczeń pyłowych w /km S_0 S_0 S_0 Źródło: Opracowanie własne. Wskaźnik presji mooryzacji na środowisko jako sosunek iloczynu długości dróg i średniego naężenia ruchu pojazdów do powierzchni wojewódzwa Zużycie wody na porzeby gospodarki narodowej i ludności jako procen zasobów eksploaacyjnych wód podziemnych Gruny zdewasowane i zdegradowane wymagające rekulywacji jako procen powierzchni ogółem

5 0-0-0,0,0 S_0 Emisja zanieczyszczeń gazowych w /km w 0 r. oraz jej zmiana w 0 r. w porównaniu do 0 r. w wojewódzwach w Polsce 0=,0,00 0,0 ZP PK WM PM LB WP LU OP 0,0 0,0 0, /km Źródło: Obliczenia własne na podsawie danych Banku Danych Lokalnych GUS: Kaegoria: San i ochrona środowiska, Grupa: Emisja zanieczyszczeń powierza z zakładów szczególnie uciążliwych, Podgrupa: Emisja zanieczyszczeń gazowych, a akże Kaegoria: Podział eryorialny, Grupa: Powierzchnia geodezyjna kraju (dane GUGIK, Podgrupa: Powierzchnia, lipiec 0 r. Dosępność do infrasrukury gazowej Źródło: Koncepcja Przesrzennego Zagospodarowania Kraju 00 (ZK 00

6 0-0-0,00 0,0 S_0 Emisja zanieczyszczeń pyłowych w /km w 0 r. oraz jej zmiana w 0 r. w porównaniu do 0 r. w wojewódzwach w Polsce PM 0,0 0= 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 OP WM ZP WP PK LU LB 0,0 0, 0,0 0,0 0,0 0,0,00,0 /km Źródło: Obliczenia własne na podsawiedanych Banku Danych LokalnychGUS: Kaegoria: San iochrona środowiska, Grupa: Emisja zanieczyszczeń powierza zzakładów szczególnie uciążliwych, Podgrupa:Emisja zanieczyszczeń pyłowych, a akże Kaegoria:Podział eryorialny,grupa: Powierzchnia geodezyjna kraju (dane GUGIK,Podgrupa:Powierzchnia, 0 r.,0,0,0 S_0 Wskaźnik presji mooryzacji na środowisko jako sosunek iloczynu długości dróg i średniego naężenia ruchu pojazdów do powierzchni wojewódzwa ZP WM LB OP PM PK LU WP,00 0= 0,0 0,0 0,0 0,0,00,00,00,00,00,00,00,00 Źródło: Obliczenia własne na podsawiedanych Banku Danych LokalnychGUS: Kaegoria: Transpor i łączność, Grupa: Drogi publiczne, Podgrupa: Drogi publiczne ogółem orazkaegoria: Podział eryorialny, Grupa: Powierzchnia geodezyjna kraju (dane GUGIK, Podgrupa: Powierzchnia lipiec 0 r., a akże: Opoczyński K., Syneza wyników GRP 0, Transprojek- Warszawa Sp. z o.o., Warszawa,0, s. ; Opoczyński K., Generalny pomiar ruchu 0. Syneza wyników, Transprojek-Warszawa Sp. z o.o., Warszawa,marzec 00, s..

7 0-0-0,0 S_0 Zużycie wody na porzeby gospodarki narodowej i ludności jako procen zasobów eksploaacyjnych wód podziemnych,0,0 0=,00 0,0 LU WM OPLB PM ZP PK WP 0,0 0,0 0,0 0 0 Źródło: Obliczenia własne na podsawie danych Banku Danych Lokalnych GUS: Kaegoria: San i ochrona % środowiska, Grupa: Zużycie wody i oczyszczalnie ścieków, Podgrupa: Zużycie wody na porzeby gospodarki narodowej i ludności w ciągu roku, a akże Kaegoria: San i ochrona środowiska, Grupa: Zasoby eksploaacyjne wód podziemnych, Podgrupa: Zasoby eksploaacyjne wód podziemnych, lipiec 0 r.,0 S_0 Gruny zdewasowane i zdegradowane wymagające rekulywacji jako procen powierzchni ogółem,0 LU PM 0=,00 0,0 0,0 ZP LB PK WM WP OP 0,0 0,0 0, 0, 0, 0,0 0, 0,0 0, 0,0 % Źródło: ObliczeniawłasnenapodsawiedanychBankuDanych LokalnychGUS: Kaegoria: Saniochronaśrodowiska, Grupa: Ochronapowierzchni ziemi igleby, Podgrupa: Gruny zdewasowane i zdegradowane wymagające rekulywacji,a akże Kaegoria:Podział eryorialny, Grupa: Powierzchnia geodezyjna kraju (dane GUGIK,Podgrupa:Powierzchnia, 0 r.

8 0-0-0 Akywne działania ochronne (AOCHR JSROD = β DSROD + β β β AOCHR + β OCHR β + β β + ε Symbol Znaczenie wskaźnika szczegółowego S_0 Ścieki przemysłowe i komunalne oczyszczane biologicznie, chemicznie i z podwyższonym usuwaniem biogenów w % ścieków wymagających oczyszczania S_ Wielkość oczyszczalni komunalnych w RLM na mieszkańca S_0 Udział energii odnawialnej w produkcji energii elekrycznej ogółem w % Źródło: Opracowanie własne.,00 S_ Ścieki przemysłowe i komunalne oczyszczane biologicznie, chemicznie i z podwyższonym usuwaniem biogenów w % ścieków wymagających oczyszczania,0,00,0 0=,00,0,00 0,0 ZP WP LB PK OP PM LU WM,00 % Źródło: Obliczenia własne na podsawie danych Banku Danych Lokalnych GUS: Kaegoria: San i ochrona środowiska, Grupa: Gospodarka wodno-ściekowa w przemyśle, Podgrupa: Ścieki przemysłoweodprowadzone wciąguroku, aakże : Kaegoria: San i ochrona środowiska, Grupa: Komunalneoczyszczalnieścieków, Podgrupa: Ściekioczyszczanew ciąguroku, lipiec 0 r.

9 0-0-0 S_0 Wielkość oczyszczalni komunalnych w RLM na mieszkańca,0,0,00 PK LB LU OP WP PM ZP WM 0,0 0= 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0,00,0,0,0,0 RLM/mieszk. Źródło: Obliczenia własne na podsawie danych Banku Danych Lokalnych GUS: Kaegoria: San i ochrona środowiska, Grupa: Zużycie wody i oczyszczalnie ścieków, Podgrupa: Wielkość oczyszczalni komunalnych w RLM, a akże Kaegoria: Ludność, Grupa: San ludności i ruch nauralny, Podgrupa: Ludność w wieku przedprodukcyjnym ( la i mniej, produkcyjnym i poprodukcyjnym wg płci, 0 r. S_ Udział energii odnawialnej w produkcji energii elekrycznej ogółem w %,00,00 0=,00,00 WP,00 LB OP WM ZP PM LU PK,00 % Źródło: Obliczenia własne na podsawie danych Banku Danych Lokalnych GUS: Kaegoria: Rynek maeriałowy i paliwowo-energeyczny, Grupa: Rynek maeriałowy, Podgrupa: Produkcja energii elekrycznej wg źródeł, a akże Kaegoria: Rynek maeriałowy i paliwowo-energeyczny, Grupa: Rynek maeriałowy, Podgrupa: Zużycie energii elekrycznej wg sekorów ekonomicznych, lipiec 0 r.

10 0-0-0 Podział wojewódzw na klasy wg samowysarczalności energeycznej (w % w 0 r. zachodnio I i więcej II <; III <; wielk kujawsko śląskie święokrzyskie Procenowa relacja krajowej produkcji energii elekrycznej do zużycia ee przez wszyskie sekory ekonomiczne ogółem IV poniżej Źródło: Obliczenia własne na podsawie danych Banku Danych Lokalnych GUS: Kaegoria: Rynek maeriałowy i paliwowo-energeyczny, Grupa: Rynek maeriałowy, Podgrupa: Produkcja energii elekrycznej wg źródeł, a akże Kaegoria: Rynek maeriałowy i paliwowo-energeyczny, Grupa: Rynek maeriałowy, Podgrupa: Zużycie energii elekrycznej wg sekorów ekonomicznych, lipiec 0 r. Obszary i obieky ochronne (OCHR JSROD = β DSROD + β β β AOCHR + β OCHR β + β β + ε Symbol Znaczenie wskaźnika szczegółowego S_ Udział obszarów prawnie chronionych w powierzchni ogółem w % S_ Udział parków narodowych w powierzchni obszarów prawnie chronionych w % S_ Ważniejsze zwierzęa chronione w sz./0 km Źródło: Opracowanie własne.

11 0-0-0 S_ Udział obszarów prawnie chronionych w powierzchni ogółem w %,0,0,00 ZP LB OP WP PM LU WM PK 0,0 0= 0,0 0,0 0,0,00 % Źródło: Obliczenia własne na podsawie danych Banku Danych Lokalnych GUS: Kaegoria: San i ochrona środowiska, Grupa: Ochrona przyrody i różnorodności biologicznej, Podgrupa: Obszary prawnie chronione, a akże Kaegoria:Podział eryorialny, Grupa: Powierzchnia geodezyjna kraju (dane GUGIK,Podgrupa:Powierzchnia, 0 r. S_ Udział parków narodowych w powierzchni obszarów prawnie chronionych w % 0 r. zachodnio kujawsko wielk I, i więcej II <,;, III (0,0;, śląskie święokrzyskie IV równy 0,0 Źródło: Obliczenia własne na podsawie danych Banku Danych Lokalnych GUS: Kaegoria: San i ochrona środowiska, Grupa: Ochrona przyrody i różnorodności biologicznej, Podgrupa: Obszary prawnie chronione lipiec 0 r.

12 0-0-0 S_0 Ważniejsze zwierzęa chronione w sz./0 km,00,00,00 OP 0=,00 LB,00 ZP PK,00 PM WP WM LU,00 sz./0 km Źródło: Obliczenia własne na podsawie danych Banku Danych Lokalnych GUS: Kaegoria: San i ochrona środowiska, Grupa: Ochrona przyrody i różnorodności biologicznej, Podgrupa: Ważniejsze zwierzęa chronione, a akże Kaegoria:Podział eryorialny, Grupa: Powierzchnia geodezyjna kraju (dane GUGIK,Podgrupa: Powierzchnia, 0 r. Jakość środowiska JSROD = β DSROD + β AOCHR + β OCHR + β + ε β β Symbol Znaczenie regionalnego wskaźnika jakości środowiska S_0 Emisja zanieczyszczeń gazowych w /km S_0 Emisja zanieczyszczeń pyłowych w /km S_0 Wskaźnik presji mooryzacji na środowisko S_0 Ścieki przemysłowe i komunalne oczyszczane biologicznie, chemicznie i z podwyższonym usuwaniem biogenów w % ścieków wymagających oczyszczania S_ Wielkość oczyszczalni komunalnych w RLM na mieszkańca S_0 Zużycie wody na porzeby gospodarki narodowej i ludności jako procen zasobów eksploaacyjnych wód podziemnych S_0 Powierzchnia zabudowana i zurbanizowana jako procen powierzchni ogółem S_0 Gruny zdewasowane i zdegradowane wymagające rekulywacji jako procen powierzchni ogółem S_0 Udział energii odnawialnej w produkcji energii elekrycznej ogółem w % S_ Udział obszarów prawnie chronionych w powierzchni ogółem w % S_ Udział parków narodowych w powierzchni obszarów prawnie chronionych w % S_ Ważniejsze zwierzęa chronione w sz./0 km S_ Nakłady na środki rwałe służące gospodarce wodnej w zł na mieszkańca S_ Pomniki przyrody w sz. na 0 km β β

13 0-0-0 Produk krajowy bruo w zł na mieszkańca a jakość środowiska w polskich regionach w 0 r. 0,0 II WM I 0,0 PK PM LU ŚREDNIA KRAJOWA -0,0 LB ZP OP WP -0,0 III IV -, Źródło: Opracowanie własne na podsawie wyników analizy aksonomicznej i danych B, sierpień 0. Rozwój gospodarczy (RGOSP Symbol Znaczenie wskaźnika szczegółowego G_0 Produk krajowy bruo w zł na mieszkańca (ceny bieżące G_0 Wzros produku krajowego bruo (przyros realny w porównaniu do roku poprzedniego, w % G_0 Warość dodana bruo w zł na pracującego (ceny bieżące G_0 Warość dodana bruo w przemyśle i budownicwie (ceny bieżące w zł na pracującego G_ Warość dodana bruo w usługach rynkowych (ceny bieżące w zł na pracującego G_0 Warość dodana bruo w działalności finansowej, ubezpieczeniowej i obsługi rynku nieruchomości (ceny bieżące w zł na pracującego G_0 Nadwyżka operacyjna bruo w zł na mieszkańca (ceny bieżące G_0 Zużycie energii elekrycznej w GWh na mln zł PKB (ceny bieżące G_0 Zmiana zużycia finalnego energii przez ranspor w przeliczeniu na mln zł produk krajowy bruo (ceny sałe z 00 r., % G_ Zużycie wody na porzeby gospodarki narodowej i ludności do warości PKB (ceny bieżące, dam /mln zł G_ Nakłady na działalność badawczo-rozwojową w relacji do PKB (w % (ceny bieżące Źródło: Opracowanie własne.

14 0-0-0 Rozwój społeczny(rspol Symbol Znaczenie wskaźnika szczegółowego L_0 Wskaźnik zagrożenia ubóswem relaywnym L_0 Przecięny miesięczny dochód rozporządzalny na osobę w gospodarswie domowym (zł L_0 Sopa bezrobocia długorwałego w % L_0 Kszałcenie usawiczne dorosłych, czyli osoby dorosłe w wieku - laa uczesniczące w kszałceniu i szkoleniu (% Źródło: Opracowanie własne. Schema modelu ZRR L_0 L_0 L_0 L_0 G_0 G_0 G_0 RSPOL G_0 G_0 G_0 G_ G_0 L_0 G_ L_0 ZR RGOSP G_0 L_0 G_0 L_0 G_0 S_ G_ S_ JSROD ZRS S_ OBCHR DSROD AOCHR S_ S_ S_0 S_0 S_0 S_0 S_ S_ S_0 S_0 S_0

15 0-0-0 Wyniki esymacji modelu wewnęrznego ZRR 0 r. ZRˆ R JSRˆ OD = 0,0RGOSP + RSPOL + JSROD +, (0,0 (0, ( (0, = 0, R RGÔSP R = 0,DSROD + 0,0AOCHR (00 (00 (00 (00 = 0, = 0,RSPOL 0,JSROD ( (0,0 (0, = 0, + 0,OBCHR +, + Wyniki esymacji modelu wewnęrznego ZRR 0 r. ZRˆ R JSRˆ OD = 0,RGOSP + 0,0RSPOL + 0,0JSROD +,0 ( (0,0 (0,0 (0, = 0, R RGÔSP R = 0,DSROD + 0,AOCHR (00 (00 (00 (00 = 0, = 0,RSPOL 0,0JSROD ( ( (0,0 = 0, + 0,OBCHR +, + 0,0

16 0-0-0 Podział wojewódzw w Polsce na klasy według zmiennych ukryych RGOSP, RSPOL, JSROD w 0 r. RGOSP_ RSPOL_ zachodnio kujawsko zachodnio kujawsko wielk wielk święo- krzyskie śląskie I,0 i więcej II <0;,0 III <-,0; 0 IV poniżej -,0 święo- krzyskie śląskie I,0 i więcej II <0;,0 III <-,0; 0 IV poniżej -,0 JSROD_ zachodnio kujawsko wielk święo- krzyskie śląskie I,0 i więcej II <0;,0 III <-,0; 0 IV poniżej -,0 Źródło: Opracowanie własne na podsawie wyników modelu miękkiego zrównoważonego rozwoju. Podział wojewódzw w Polsce na klasy według zmiennych ukryych RGOSP, RSPOL, JSROD w 0 r. RGOSP_ RSPOL_ zachodnio kujawsko zachodnio kujawsko wielk wielk święo- krzyskie śląskie I,0 i więcej II <0;,0 III <-,0; 0 IV poniżej -,0 święo- krzyskie śląskie I,0 i więcej II <0;,0 III <-,0; 0 IV poniżej -,0 JSROD_ zachodnio kujawsko wielk święo- krzyskie śląskie I,0 i więcej II <0;,0 III <-,0; 0 IV poniżej -,0 Źródło: Opracowanie własne na podsawie wyników modelu miękkiego zrównoważonego rozwoju.

17 0-0-0 Podział wojewódzw w Polsce na klasy według zmiennej ukryej ZR w 0 r. i 0 r. 0 r. 0 r. zachodnio kujawsko zachodnio kujawsko wielk wielk I,0 i więcej II <0;,0 święokrzyskie śląskie I,0 i więcej II <0;,0 święokrzyskie śląskie III <-,0; 0 III <-,0; 0 IV poniżej -,0 IV poniżej -,0 Źródło: Opracowanie własne na podsawie wyników modelu miękkiego zrównoważonego rozwoju. Wnioski Skonsruowane modele zrównoważonego rozwoju (ZRR prezenują wpływ sfery gospodarczej, społecznej i środowiskowej na rozwój wojewódzw w Polsce. Wszyskie zmienne nieobserwowalne i obserwowalne zosały zweryfikowane pozyywnie, zarówno pod względem meryorycznym, jak i saysycznym, co umożliwiło analizę uzyskanych wyników. Najsilniejszą deerminaną rozwoju zrównoważonego regionów w Polsce jes rozwój społeczny, a w dalszej kolejności rozwój gospodarczy. Najsłabszą jakość środowiska. Wyniki e przenoszą się bezpośrednio na ranking wojewódzw pod względem zrównoważonego rozwoju. Pierwsze miejsca w rankingu uzyskały regiony o najwyższym poencjale społecznym, średnim ekonomicznym i o przecięnym sanie akywności na rzecz środowiska. Naomias osanie pozycje zajmują regiony o niskim poencjale społecznym i ekonomicznym, ale posiadające wysoką jakość środowiska.