OCENIANIE KSZTAŁTUJĄCE W KSZTAŁCENIU KOMPETENCJI KLUCZOWYCH UCZNIÓW NA LEKCJI TECHNOLOGII INFORMACYJNEJ

Transkrypt

1 OCENIANIE KSZTAŁTUJĄCE W KSZTAŁCENIU KOMPETENCJI KLUCZOWYCH UCZNIÓW NA LEKCJI TECHNOLOGII INFORMACYJNEJ Marianna Szpakwska PCDZN Puławy OCENIANIE KSZTAŁTUJĄCE, OCENIANIE, KTÓRE POMAGA SIĘ UCZYĆ 1. OK ma przyszłśd, rbi światwą karierę. Dlaczeg? Ocenianie kształtujące, nazywane także "cenianiem pmagającym się uczyd", jest w wielu krajach uważane za jeden z najbardziej biecujących kierunków refrmwania światy. Raprt Organizacji Rzwju Gspdarczeg i Współpracy (OECD) z 2005 r. dwdzi skutecznści teg spsbu ceniania w pprawie wyników nauczania, przygtwaniu d uczenia się przez całe życie i wyrównywaniu szans edukacyjnych. W Pdstawie Prgramwej Kształcenia Ogólneg zapisan, jakie umiejętnści uczniów winny byd kształcne w szkle i jakie warunki d nabywania tych umiejętnści mają stwarzad ucznim nauczyciele. Kształcenie kmpetencji kluczwych jest jednym z głównych zada nauczyciela, któremu w dbie refrmy systemu światy przychdzi pełnid inne rle. W pełnieniu tych ról pmaga właśnie Ocenianie Kształtujące. 2. Jak efektywnie kształcid i wspierad uczniów w nabywaniu umiejętnści uczenia się, zmtywwad i utrzymad mtywację d nauki? Taką mżliwśd daje zastswanie OCENIANIA KSZTAŁTUJĄCEGO, albwiem: Mże przynieśd wyraźną pprawę wyników nauczania i zwiększyd szanse uczniów na dbre wyniki w testach i egzaminach zewnętrznych. W świecie, w którym efektywnśd i siągnięcia są wysk cenine, ten argument pdaje się jak pierwszy, b dla wielu jest n decydujący. Czyni uczniów aktywnymi, świadmymi rganizatrami prcesu uczenia się. Mgą ni bserwwad i planwad przebieg prcesu i dzięki temu przejmują częśd dpwiedzialnści a własną naukę. Nauczyciel daje ucznim infrmację zwrtną, c już wiedzą, a nad czym muszą jeszcze ppracwad (zadaniem nauczyciela jest stwarzanie ucznim warunków d efektywneg uczenia się). OK. przygtwuje uczniów d uczenia się przez całe życie. Rzwija kluczwą umiejętnśd - umiejętnśd uczenia się.

2 Jest szczególnie krzystne dla uczniów mających trudnści w nauce. Ma pmóc uczniwi indywidualnie sądzid, c już wie, a czeg pwinien się jeszcze nauczyd, ma wesprzed ucznia w dalszej nauce, wskazując, c zrbił dbrze, c wymaga pprawy i jak dalej ma się uczyd. Sprawia, że szkła rzeczywiście wyrównuje szanse. Zmienia relacje między nauczycielem a uczniami. Czyni ich zawdnikami jednej drużyny, w której razem pracują nad tym, aby ucze mógł skuteczniej się uczyd. Wskazuje na związek ceniania z wychwaniem. Pdjęcie przez uczniów w pważnym zakresie dpwiedzialnści za własną naukę buduje w nich pstawę samdzielnści i dpwiedzialnści, niezbędne d pdejmwania aktywnści. Wzmacnia, zatem funkcję szkły, jak instytucji kształcenia bywatelskieg. Mże byd z pwdzeniem stswane w szkle każdeg typu i przez nauczyciela każdeg przedmitu. Spsby nauczania dwłują się d znanych metd, pwinny byd tylk stswane przez nauczyciela ze świadmścią i systematycznścią. Zmiany w nauczaniu, a jeszcze bardziej w spsbie uczenia się, są niewątpliwie najbardziej pżądaną zmianą w świacie. OK jest biecującym kierunkiem przemian w pracy nauczycieli i uczniów. ELEMENTY OCENIANIA KSZTAŁTUJĄCEGO: 1. Cele lekcji i cele w języku zrzumiałym dla ucznia 2. Kryteria ceniania nacbezu, czyli, na c będę zwracad uwagę (z ang. wilf what I am lking fr) 3. Infrmacja zwrtna 4. Pytania kluczwe 5. Techniki zadawania pyta 6. Ocena kleżeska 7. Samcena Nauczyciel, który stsuje OK.: kreśla cele lekcji i frmułuje je w języku zrzumiałym dla ucznia Nauczyciel przed przystąpieniem d planwania lekcji zastanawia się, jakie cele chce zrealizwad z uczniami pdczas lekcji. Określa też, c chce, aby uczniwie siągnęli. Częst cel, który stawia sbie nauczyciel, mże byd dla ucznia niejasny. Dlateg nauczyciel musi g tak sfrmułwad, aby stał się n zrzumiały dla każdeg ucznia. Pd kniec lekcji wraz z uczniami nauczyciel pwinien sprawdzid, czy cel zstał siągnięty. ustala wraz z uczniami kryteria ceniania, czyli t, c będzie brał pd uwagę przy cenie pracy ucznia (NaCBeZu) Kryteria także pmagają ucznim przygtwad się d sprawdzianu raz wyknad pracę tak, aby pstawiny przez nauczyciela cel zstał siągnięty. Nauczyciel knsekwentnie cenia tylk t, c zapwiedział wcześniej.

3 rzróżnia funkcje ceny sumującej i kształtującej Ocena sumująca ma znaczenie przy pdsumwaniu wiedzy nabytej przez ucznia i zwykle granicza się d stpnia. Ocena kształtująca natmiast służy uczniwi d teg, aby uświadmił sbie, c zrbił dbrze, c źle i jak mże pprawid swją pracę. W cenianiu kształtującym ucze trzymuje mniej cen (stpni), a częściej infrmację zwrtną d nauczyciela czy klegi. Grażyna Czetwertyska, analizując zalety i wady ceny tradycyjnej *sumującej+ raz zalety i wady Infrmacji Zwrtnej, wskazała na takie m. in. zależnści: OK: - pmaga uczyć się jednstce, - wspmaga: jesteś tu, pwinieneś zrbić jeszcze t; sprawdźmy razem, c już umiesz, czeg pwinieneś się nauczyć i jak t zrbić, - jest prcesem ciągłym, - pmaga rzpznad braki i je uzupełniad, - jest integralnym elementem prcesu dydaktyczneg, - infrmuje, gdzie w prcesie kształcenia jest ucze, - sprzyja pprawie jakści nauczania, - dnsi się d wszystkich sfer prcesu: rganizacji, dbru treści, atmsfery i mtywacji, - styl pracy nastawiny na t, jak ludzie się uczą, - nie narusza prgramów nauczania, - uwzględnia praw ucznia: Mam praw nie wiedzied. buduje atmsferę uczenia się, pracuje z uczniami i rdzicami Wart pświęcid czas na dyskusję tym, jak uczniwie się uczą i c pmaga im się uczyd. Atmsfera sprzyjająca uczeniu się przejawia się większym pczuciem własnej wartści uczniów, zaangażwaniem w prces uczenia się, samdzielnścią, umiejętnścią współpracy raz świadmym uczeniem się. frmułuje pytania kluczwe Pytania kluczwe t pytania, które skłaniają uczniów d myślenia. Takie pytania ukazują ucznim szerszy kntekst mawianeg zagadnienia, zachęcają d pszukiwania dpwiedzi i silniej angażują w naukę. zadaje pytania angażujące ucznia w lekcję Zadawanie pyta w cenianiu kształtującym plega na włączaniu wszystkich uczniów w myślenie nad rzwiązywaniem prblemu pstawineg przez nauczyciela. Ma temu służyd m.in.: wydłużenie czasu czekiwania na dpwiedź ucznia, kierwanie przez nauczyciela pytania d wszystkich uczniów, a nie tylk d zgłaszających się, pszukiwanie w parach dpwiedzi na pytania nauczyciela, niekaranie za błędne dpwiedzi. stsuje efektywną infrmację zwrtną

4 Nauczyciel zamiast stawiad cenę sumującą przekazuje uczniwi kmentarz d jeg pracy. Dbra infrmacja zwrtna jest sztuką, ale zawsze pwinna zawierad cztery elementy: wyszczególnienie i dcenienie dbrych elementów pracy ucznia, dntwanie teg, c wymaga pprawienia lub ddatkwej pracy ze strny ucznia, wskazówki, w jaki spsób ucze pwinien pprawid tę knkretną pracę, wskazówki, w jakim kierunku ucze pwinien pracwad dalej. Infrmacja zwrtna musi byd ściśle związana z kryteriami ceniania kreślnymi przed wyknaniem zadania (czyli z NaCBeZu). wprwadza samcenę i cenę kleżeską Uczniwie na pdstawie pdanych kryteriów ceniania wzajemnie recenzują swje prace, dają sbie wskazówki, jak je pprawid. Ma t dwjaki sens: z jednej strny dbrze rzumieją klegę, któreg pracę sprawdzają, gdyż przed chwilą wyknywali t sam zadanie, a z drugiej uczą się d swjeg klegi: ustalania kryteriów ceniania (c ceniam?) i umiejętnści dawania infrmacji zwrtnej (jak t kmunikuję?) Jeśli ucze sam ptrafi cenid, ile się nauczył i c jeszcze musi zrbid, aby siągnąd wyznaczny cel, t pmaga mu t w prcesie uczenia się i czyni z nieg aktywneg uczestnika teg prcesu. DZIESIEĆ ZASAD OCENIANIA KSZTAŁTUJĄCEGO (tak, jak są prpagwane w Plsce): jest ściśle pwiązane ze skutecznym planwaniem, uwzględnia t, w jaki spsób uczniwie się uczą, jest isttne pdczas realizacji całeg prcesu dydaktyczneg - d planwania p kcwą cenę siągnięd, jest zgdne z najlepszymi zasadami dydaktyki, buduje indywidualne relacje nauczyciel - ucze, wpływa na mtywację ucznia, wymaga - już na etapie planwania - precyzyjneg kreślenia kryteriów sukcesu (nacbezu), daje ucznim knstruktywne wskazówki, jak mgą pprawid swją pracę i w jaki spsób mgą się rzwijad, uczy ceny kleżeskiej i samceny, jest właściwe na każdym etapie kształcenia i w stsunku d każdeg ucznia - niezależnie d jeg pzimu siągnięd. Reasumując: OK.: - Jest integralną częścią prcesu kształcenia, wykrzystywanym w celu wprwadzenia zmian w nauczaniu i uczeniu się, c sprawia, że jest silnie kreślane przez kntekst interpersnalny i ptrzebę dialgu między nauczycielem a uczniem. - Sprzyja stymulwaniu aktywnści pznawczej ucznia. - Infrmacja zwrtna, kmentarz dydaktyczny, są frmą ceny i ukierunkwują pracę ucznia. Uczą: jak się uczyd. Dynamizują prces uczenia się. - Kształci kmpetencje kluczwe - Mtywuje d nauki i pmaga utrzymad mtywację na wyskim pzimie. - Uczy przejmwania dpwiedzialnści za wynik swej pracy. - Rzwija umiejętnśd samceny. - Inspiruje d działania.

5 3. Jak z pwdzeniem rzwijad kmpetencje kluczwe uczniów na TI z wykrzystaniem elementów OK? Lekcja technlgii infrmacyjnej, prwadzna przez kl. Jlantę Grzyb, nauczycielkę TI w ZS Nr 3 w Puławach pkazuje, jak wiedzę teretyczną przełżyd na praktykę z wykrzystaniem dstępnych śrdków dydaktycznych. 1. Opracwany scenariusz lekcji w petyce OK. zawiera: - Cele lekcji, a także cele sfrmulwane w języku zrzumiałym dla ucznia - Kryteria ceniania NaCBeZu (czyli, na c będę zwracad uwagę, z ang. wilf what I am lking fr), jasn sfrmułwane wymagania infrmujące uczniów, czeg d nich czekuje nauczyciel i jak przygtwad się, by je spełnid. - Infrmację zwrtną dtyczącej wyknanej przez uczniów pracy dmwej, a także pracy na lekcji. - Pytania kluczwe będace głównymi prblemami lekcji. - Spsby zadawania pyta, czekiwanie na dpwiedź zgdnie z Techniką zadawania pytań. - Wskazówki, jak przeprwadzid Ocenę kleżeńską 2. Przeprwadzna lekcja pkazje: - Jak na technlgii infrmacyjnej rzwijad kmpetencje kluczwe uczniów z wykrzystaniem elementów OK. - Łaczyd terię z praktyką. - Wskazywad praktyczne zastswanie zdbywanej na lekcji wiedzy. - Cele lekcji uczynid celami uczenia się uczniów. - Pbudzad aktywnśd uczniów i angażwad ich w prces kształcenia zwracając uwagę na celwśd działa i twrzenie klimatu d pracy. - Wykrzystad na bieżąc IZ i przekazad ją ucznim, by sprawdzid efektywnśd lekcji. - Jasn frmułwad wymagania i czynid uczniów świdmymi uczestnikami prcesu kształcenia. - Właściwie kmunikwad się z uczniami. - Mtywwad uczniów d nauki i uczyd brania dpwiedzialnści za jej wynik. - Jak ptymalnie wykrzystad 45 minut lekcji. - Wykrzystad Platfrmę Edukacyjną w pracy nauczyciela. - Pełnid rle Nauczyciela XXI wieku. - Nieustannie dsknalid się i dzielid wiedzą i dświadczeniem.

6 4. Scenariusz lekcji pniżej. Plecam 5. Literatura: D. Sterna: Ocenianie kształtujące w praktyce D. Sterna: W cieniu OK. P. Black: "Jak ceniad, aby uczyd" H. Merrill: Duch klasy. Jak mtywwad uczniów d nauki? M. Kalandyk: "Ocenianie Kształtujące - nwe spjrzenie na nauczanie G. Czetwertyska: "OK, czyli cenianiu skutecznym" G. Czetwertyńska: Infrmacja zwrtna, czyli dialg ucznia z nauczycielem // Języki Obce w Szkle , nr 6 specjalny, s G. Czetwertyńska: Knstruktywizm a cenianie kształtujące : jak t się dzieje, że wiemy t, c wiemy i c ma wspólneg z pglądami na cenianie? /Języki Obce w Szkle , nr 6 specjalny, s Zeszyty CEO Ocenianiu Kształtującym www. ce.rg.pl

7 SCENARIUSZ LEKCJI technlgii infrmacyjnej przygtwany przez Jlantę Grzyb nauczycielkę technlgii infrmacyjnej w Zesple Szkół nr 3 w Puławach. Dział: Twrzenie i przetwarzanie infrmacji tekstwych Temat: Twrzenie i frmatwanie dkumentów służbwych. Prwadzący: Klasa: 1 liceum Czas: 1 gdzina lekcyjna Pwiązanie z wcześniejszą wiedzą: Uczeń: zna cechy pdstawwych dkumentów służbwych; ptrafi psługiwać się pdstawwymi narzędziami prgramu MSWrd; ptrafi frmatwać czcinki; stsuje wcięcia i dstępy d pzycjnwania tekstu na strnie. Lekcja: nr: Data: dn.: Cele lekcji: Uczeń: utrwali gólne wiadmści życirysie i życirysie zawdwym (CV), liście aplikacyjnym, ultce, brszurze, papierze firmwym; będzie ptrafił pprawnie dstswać wygląd dkumentu d treści; właściwie pdzieli tekst na akapity; będzie ptrafił pprawnie napisać pdanie. Cele sfrmułwane w języku ucznia: utrwalisz gólne wiadmści życirysie i życirysie zawdwym (CV), liście aplikacyjnym, ultce, brszurze, papierze firmwym; pprawnie napiszesz swje pdanie; NaCBeZu (Na c będę zwracać uwagę przy cenianiu zadań (c uczniwie będą ptrafili p lekcji)): Dpuszczający i dstateczny: dbrze zastsujesz pla z danymi w pdaniu; pdzielisz tekst na akapity według wzru; dstsujesz wielkści i kształt czcinki d treści (np.: adresat t największa czcinka i pgrubina ); prawidłw ustawisz pszczególne akapity w tekście przy pmcy wcięć z prawe i lewej; rzłżysz tekst na jednej strnie. Dbry i bardz dbry: zastsujesz dstępy przed akapitem i p akapicie; zastsujesz tabulatr i jeg pzycję w tekście; zastsujesz wymuszny kniec wiersza w danych adresata; zastsujesz autmatyczne numerwanie w załącznikach. Kluczwe pytanie dla uczniów (pytanie ukazujące ucznim szerszy kntekst tematu, zachęcające ich d pszukiwania dpwiedzi): Dlaczeg pdanie, życirys CV i inne pisma urzędwe muszą być pisane zgdnie z bwiązującymi nrmami? Przebieg lekcji: 1. Czynnści rganizacyjne. 2. Przekazanie ucznim infrmacji zwrtnej dtyczącej wyknania pracy dmwej. 3. Przypmnienie najważniejszych wiadmści dkumentach służbwych i firmwych materiałach reklamwych z wykrzystaniem przygtwanej przez nauczyciela prezentacji. 4. Zadanie pytania kluczweg: 5. Ustalenie nacbezu na pszczególne stpnie. 6. Wyknanie zadania z demnstracją na ekranie przy pmcy rzutnika. 7. Zapisanie zadania w flderze sieciwym z pracami d sprawdzenia. 8. Zadanie pracy dmwej. 9. Pdsumwanie.

8 Praca dmwa: Napisz pdanie d Dyrekcji naszej szkły z prśbą wymianę legitymacji szklnej, która..., wymyśl przyczynę i uzasadnienie wymiany. Mżesz także napisać pdanie zabawnej treści. Materiały i pmce dydaktyczne: Przygtwana wcześniej lekcja w pliku PwerPint lub na Szklnej Platfrmie Edukacyjnej Librus. Stacja kliencka z dstępem d Internetu i pakietem MS Office dla każdeg ucznia. Zestaw kmputerwy z rzutnikiem i dstępem d sieci Internet dla nauczyciela. Szczegółwy przebieg lekcji: 1. Czynnści rganizacyjne. a. Sprawdzenie becnści, zapisanie tematu. b. Omówienie wyknania pracy dmwej z pprzedniej lekcji ze wskazaniem kierunków dalszej pracy uczniów: c. Pdanie celów lekcji: d. Zapisanie tematu lekcji i głównych zagadnień d zeszytu.

9 2. Przypmnienie najważniejszych wiadmści dkumentach służbwych i firmwych materiałach reklamwych z wykrzystaniem przygtwanej przez nauczyciela prezentacji. a. Omówienie cech pszczególnych dkumentów: pdanie: życirys tradycyjny:

10 życirys zawdwy: list mtywacyjny:

11 Materiały reklamwe ultka: brszura:

12 wizytówka: papier firmwy:

13 3. Zadanie pytania kluczweg: a. Szukanie dpwiedzi w parach. Najczęściej pdawana dpwiedź: Aby zapewnić jednznaczne dczytanie dkumentu. 4. Ustalenie nacbezu na pszczególne stpnie.

14 5. Wyknanie zadania z demnstracją na ekranie przy pmcy rzutnika. a. Przepisanie przez uczniów treści pdania; b. Krygwanie pracy uczniów p klejnych etapach frmatwania dkumentu. 6. Zapisanie zadania w flderze sieciwym z pracami d sprawdzenia. 7. Zadanie pracy dmwej.

15 8. Pdsumwanie a. Krótka dyskusja na temat trudnści w wyknaniu zadania i mżliwści wykrzystania umiejętnści w różnych sytuacjach życiwych; b. Pwtórzenie głównych cech dkumentów mawianych na lekcji; c. Stwierdzenie czy wszyscy uczniwie w grupie dbrze wyknali zadanie; d. Określenie realizacji celów lekcji; e. Ocena aktywnści uczniów na lekcji. Jeśli uczniwie sprawnie wyknają zadanie mżna przeprwadzić cenę kleżeńską według ustalneg nacbezu.