Program Profilaktyki Gimnazjum Nr 5 im. Jana Pawła II w Raciborzu rok szkolny 2015/2016 1
UZASADNIENIE DOBORU ZADAŃ PROFILAKTYCZNYCH Opracowany program jest zgodny z załącznikiem nr 4 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 23 grudnia 2008r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół Dz. U z dnia 15 stycznia 2009r. nr 4, poz. 17. Program tworzy spójną całość ze szkolnym zestawem programów nauczania oraz Programem Wychowawczym, uwzględniając wszystkie obszary działania ujęte w podstawie programowej oraz zadania wynikające z rządowych i krajowych programów obowiązujących w edukacji: Bezpieczna i Przyjazna Szkoła, Program Zapobiegania Niedostosowaniu Społecznemu i Przestępczości Dzieci i Młodzieży, Krajowy program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, Program Ograniczenia Następstw Palenia Tytoniu w Polsce, Rządowy program Bezpieczna + oraz wynikające z regulacji prawnych. Do realizacji zadań wynikających z Programu Profilaktyki Szkolnej oraz do podejmowania wszelkich działań o charakterze profilaktycznym są zobligowani wszyscy nauczyciele na wszystkich zajęciach edukacyjnych: godzinach wychowawczych, poszczególnych przedmiotach, pozalekcyjnych spotkaniach, uroczystościach klasowych i szkolnych, wycieczkach. 1. CELE I ZADANIA PROGRAMU PROFILAKTYKI W bieżącym roku w Gimnazjum Nr 5 im. Jana Pawła II główny nacisk położyliśmy na zagrożenia związane z zażywaniem różnego rodzaju substancji psychoaktywnych w szczególności na dopalacze oraz bezpieczeństwo naszych uczniów. Ludzie przywiązują i uzależniają się nie tylko od substancji chemicznych ale także od czynności lub substancji, które pozornie nie wydają się być niebezpieczne, a wręcz bywają ważne i istotne dla funkcjonowania współczesnego człowieka a jednak mogą prowadzić i prowadzą do zgubnego uzależnienia. Do tego rodzaju negatywnych zachowań zaliczamy uzależnienia od gier komputerowych, agresywnych reakcji, nikotyny. Program profilaktyki to program obejmujący swoimi oddziaływaniami całe środowisko szkolne. Na program ten składają się wszelkie cząstkowe programy profilaktyczne jak również inne działania zmierzające do wyeliminowania, bądź ograniczenia niepożądanych zjawisk. Punktem wyjścia do planowanych działań wychowawczych i profilaktycznych są potrzeby rozwojowe młodzieży i wyniki diagnozy obszarów problemowych. Cele programu: 1) Wspomaganie zdrowego rozwoju psychicznego dzieci i młodzieży; 2) Aktywizacja środowiska szkolnego w zakresie oddziaływań profilaktycznych; 3) Wykształcenie umiejętności i zachowań umożliwiających zdrowy styl życia; 4) Wspieranie rodziców w procesie wychowania; 5) Zapewnienie młodzieży pomocy wychowawczej i terapeutycznej. 6) Poprawa kompetencji pracowników szkoły, uczniów i ich rodziców w zakresie bezpiecznego korzystania z cyberprzestrzeni oraz reagowania na zagrożenia 7) Kształtowanie otwartości i budowanie pozytywnego klimatu szkoły poprzez działania ułatwiające współdziałanie z podmiotami typu: organizacje pozarządowe w tym organizacje harcerskie, Strzelec, Związek Sybiraków, Światowy Związek Żołnierzy AK, a 2
także osoby prawne prowadzące statutową działalność w zakresie oświaty i wychowania 8) Upowszechnianie wśród wszystkich pracowników szkoły umiejętności rozpoznawania sytuacji zagrożenia 9) Wiedzy o zasadach postępowania w sytuacjach zagrożenia 10) Kreowanie zdrowego, bezpiecznego i p[przyjaznego środowiska szkoły i placówki 11) Zapobieganie problemom i zachowaniom problemowym dzieci i młodzieży 12) Profilaktyka agresji przemocy w tym cyberprzemocy 13) Przeciwdziałanie używaniu substancji psychoaktywnych w tym dopalaczy przez uczniów oraz profilaktyka uzależnienia od gier komputerowych, Internetu i hazardu 14) Promowanie zdrowego stylu życia Cele działań profilaktycznych są realizowane przez: 1. Programy informacyjno edukacyjne; 2. Programy profilaktyczne; 3. Zajęcia alternatywne; 4. Interwencje prowadzone w szkole i w poradniach profilaktycznych (wobec osób z grup ryzyka); 5. Współpracę między różnymi instytucjami (szkołami, poradniami, policją, samorządem itd.). 2. POTRZEBY ROZWOJOWE UCZNIÓW Spośród wszystkich faz rozwojowych okres dojrzewania stanowi szczególną fazę w życiu człowieka. Z perspektywy psychospołecznej właśnie wtedy dokonują się najważniejsze zmiany w zakresie obrazu siebie i społecznej percepcji jednostki, formowane są nowe wzorce relacji interpersonalnych, gwałtownie wzrasta liczba nowych doświadczeń osobistych i społecznych, rozwijane są umiejętności pozwalające na kształtowanie się poczucia własnej kompetencji. Tempo oraz sposoby osiągania celów rozwojowych zależą zarówno od samego nastolatka jak i od osób, z którymi się kontaktuje. Okres dojrzewania nie jest więc biernym oczekiwaniem na dorosłość i dojrzałość. Wręcz przeciwnie - w tej fazie życia młodzi ludzie są bardzo aktywni, eksperymentują z nowymi zachowaniami, poszukują nowych ról, nabywają nowych doświadczeń, a tym samym stają się innymi ludźmi, o nowych prawach i obowiązkach, mającymi nowe potrzeby i oczekiwania, wypełniającymi nowe zadania. W procesie tym niezwykle ważną rolę odgrywają znaczące osoby dorosłe, a zwłaszcza rodzice i nauczyciele. Działania skierowane do uczniów Szkoła wspierając wszechstronny rozwój ucznia, musi zachować właściwe proporcje między wiedzą a umiejętnościami i wychowaniem. To trudne zadanie, bo też szczególny jest wiek rozwojowy gimnazjalistów. Konieczne jest odpowiednia profilowanie celów w zakresie wiedzy, wartości oraz specyfiki podejmowanych oddziaływań. W zakresie wiedzy dąży się do tego, aby młody człowiek: otrzymał informacje dotyczące sposobów skutecznego radzenia sobie z przeżywanymi lękami, wynikającymi zarówno z interakcji rówieśniczych, jak i z problemów osobistych, zdobył wiedzę o specyfice i chemicznej naturze poszczególnych środków odurzających i ich interakcjach, rozumiał istotę wpływów środków odurzających na fizjologię układów: krążenia, oddechowego, nerwowego i rozrodczego, 3
rozumiał, w jaki sposób środki odurzające wpływają na sprawność koordynacji psychoruchowej, co jest szczególnie ważne przy prowadzeniu pojazdów mechanicznych oraz uprawianiu sportu, poznał społeczną problematykę uzależnień, a w szczególności koszty społeczne uzależnień, dostrzegł związki miedzy odurzaniem się a AIDS, znał przepisy prawne i zarządzenia lokalne dotyczące środków odurzających i ich używania, rozumiał istotę działania i wpływu środków społecznego przekazu na zachowanie człowieka (zwłaszcza dzieci i młodzieży), miał pełne rozeznanie odnośnie do lokalnych problemów uzależnień oraz placówek niosących pomoc w zwalczaniu tego rodzaju problemów. W zakresie wartości młodzież winna zrozumieć, że stopniowo zwiększa się jej stopień swobody, ale równocześnie zwiększa się poziom odpowiedzialności za własne działania i za innych. Młodzież powinna: - być świadoma swojej odpowiedzialności za tworzenie i zachowywanie środowiska wolnego od środków odurzających i to nie tylko w domu rodzinnym, ale również w szkole, na podwórku, w dzielnicy itd., - akceptować pogląd, że społeczeństwo samo troszczy się o siebie i liczy przede wszystkim na siebie, a więc między innymi nie toleruje używania środków odurzających, - mieć przekonanie, że uczestniczenie w działaniach organizowanych przez szkołę i sponsorowanych przez nią (np. zawody sportowe, spotkania towarzyskie, imprezy rekreacyjno rozrywkowe) sprzyja zachowaniu wolności od środków odurzających, - rozwijać poczucie własnej wartości i akceptować pozytywne aspekty własnego dojrzewania i rozwoju, - być świadoma własnego uspołecznienia i podejmować działania na rzecz rozwijania i wzbogacania lokalnej społeczności. DIAGNOZA PROBLEMÓW ZAGROŻENIA DLA DZIECI I MŁODZIEŻY Prowadzenie działań profilaktycznych w szkole musi być poprzedzone diagnozą rozpoznaniem obecnego stanu zagrożenia niepożądanymi zjawiskami w rozwoju uczniów szkoły. Diagnozę opracowano w oparciu o analizę: ankiet dotyczących sytuacji rodzinnej i materialnej uczniów przeprowadzanej wśród rodziców na początku każdego roku szkolnego, ankiet dotyczących uzależnień, ewaluacji Szkolnego Programu Profilaktyki opracowanego na rok szkolny 2014/2015 dokumentacji szkolnej, dzienników lekcyjnych, klasowych zeszytów uwag; informacji nauczycieli o bieżących problemach wychowawczych; rozmów z rodzicami; informacji z instytucji współpracujących ze szkołą; opinii uczniów wyrażanych m.in. przez członków Samorządu Uczniowskiego. Na podstawie analizy i obserwacji środowiska szkolnego wyodrębniono następujące obszary zachowań problemowych wymagających działań profilaktycznych: - narastająca wśród dzieci i młodzieży agresja, - nieumiejętność polubownego rozwiązywania konfliktów, 4
- mała świadomość zagrożenia uzależnieniami, - wagary, - palenie papierosów przez uczniów, - brak dyscypliny i niska kultura języka, - brak motywacji do nauki, niskie potrzeby edukacyjne uczniów Przeprowadzona analiza diagnozy warunków materialnych i społecznych rodziny pozwoliła na wyłonienie grupy uczniów o najwyższym ryzyku dysfunkcjonalności. Są to uczniowie znajdujący się w: w trudnej sytuacji materialnej, wychowujących się w rodzinie niepełnej, wychowujących się w rodzinie rozbitej, powtarzających klasę w swojej karierze szkolnej; PLAN REALIZACJI DZIAŁAŃ Działania skierowane do młodzieży Zadania do realizacji na każdym poziomie edukacji gimnazjalnej: Zadania Formy realizacji Termin realizacji Odpowiedzialni Zapoznanie uczniów z obowiązującymi regulaminami i procedurami. - Zapoznanie uczniów na godzinach wychowawczych ze Statutem, Programem Wychowawczym, Programem Profilaktyki. - Zapoznanie z procedurami postępowania w konkretnych sytuacjach zagrożenia. Tworzenie bezpiecznego, wolnego od uzależnień środowiska wychowawczego szkoły. - Zapoznanie uczniów z punktami statutu dotyczącymi zakazu używania środków uzależniających i opuszczania szkoły podczas zajęć lekcyjnych. - Systematyczna kontrola boiska, toalet i pomieszczeń szkoły w ramach dyżurów nauczycieli. - Przestrzeganie zakazu zażywania środków uzależniających podczas wszystkich imprez szkolnych. - Udział w kampaniach promujących życie wolne od nałogów. - Udział uczniów w konkursach o tematyce profilaktycznej. - Udzielanie porad uczniom mającym trudności rodzinne, w kontaktach rówieśniczych, środowiskowych itp. Wrzesień Cały rok Wychowawcy Wychowawcy, pedagog szkolny 5
- Prowadzenie akcji Szkoła bez przemocy. - Dbanie o bezpieczne otoczenie w szkole i warunki dla uczniów. - Przeciwdziałanie agresji i przemocy i reagowanie na wszelkie przejawy negatywnych zachowań. - Udzielanie pomocy uczniom w niwelowaniu napięć psychicznych powstałych na tle niepowodzeń szkolnych. - Zajęcia socjoterapeutyczne dla uczniów - Kampania Słowa Ranią, - Karty PNZ, - Przeciwdziałanie kryzysom zdrowia psychicznego, - Przeciwdziałanie przemocy rówieśniczej - Promowanie bezpieczeństwa w sieci i profilaktyka cyberprzemocy -Promowanie zdrowego żywienia i utrzymania prawidłowej masy ciała walka z zaburzeniami żywieniowymi -anoreksją, bulimią, bulimoreksją. Propagowanie zdrowego stylu życia. - Zachęcanie młodzieży do udziału w akcjach profilaktycznych oraz prowadzenie zajęć w ramach programów i akcji :Dzień Bez Papierosa, Światowy Dzień Walki z AIDS Trzymaj Formę, Znajdź właściwe rozwiązanie, Bezpieczna+, Narkotyki? Na co mi to,, Dopalacze kradną życie, WF z klasą itp. - Gazetki tematyczne, - Konkursy, - Spotkania ze specjalistami z zakresu profilaktyki uzależnień - Dbanie o higienę uczniów, - Zachęcanie do aktywności sportowej (dodatkowe zajęcia sportowe, taneczne), - Udział w ogólnopolskim programie edukacyjnym WINIARY Żyj smacznie i zdrowo zachęcanie do prawidłowego i racjonalnego odżywiania się Szerzenie wśród młodzieży znajomości prawa i wyrabianie nawyku poszanowania go. - Spotkania z Policją nt. odpowiedzialności karnej nieletnich, - Godziny wychowawcze dotyczące przestrzegania obowiązków ucznia i odpowiedzialności za ich lekceważenie. - Poznanie praw i obowiązków pracownika młodocianego Cały rok Cały rok Wychowawcy, pedagog szkolny Wychowawcy, pedagog szkolny, doradca zawodowy Przeciwdziałanie wagarom. Cały rok Wychowawcy, 6
- Systematyczna kontrola frekwencji, prowadzenie kart monitoringu, analiza frekwencji w klasach, prowadzenie dziennika elektronicznego, Procedury zwalniania z zajęć lekcyjnych, organizacja zajęć opiekuńczych w klubie, - Objęcie szczególnym nadzorem uczniów wagarujących, mających zaburzone środowiska rodzinne, - Spotkania z Policją nt. sankcji prawnych dotyczących nie realizowania obowiązku szkolnego - Współpraca z rodzicami w celu podjęcia właściwych działań wobec uczniów wagarujących, - Rozmowy i konsultacje oraz spotkania Zespołu Wychowawczego pedagog szkolny 7