Interpolacja. Marcin Orchel. Drugi przypadek szczególny to interpolacja trygonometryczna
|
|
- Julia Niewiadomska
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Interpolacja Marcin Orchel 1 Wstęp Mamy daną funkcję φ (x; a 0,..., a n ) zależną od n + 1 parametrów a 0,..., a n. Zadanie interpolacji funkcji φ polega na określeniu parametrów a i tak aby dla n + 1 danych par (x i, f i ) dla i = 0, 1,..., n liczb rzeczywistych lub zespolonych (x i x k dla i k) zachodziło φ(x i ; a 0,..., a n ) = f i dla i = 0,..., n. Pary (x i, f i ) nazywamy punktami węzłowymi, a x i nazywamy węzłem. Zadanie interpolacji liniowej, gdy φ zależy liniowo od parametrów a i φ (x; a 0,..., a n ) a 0 φ 0 (x) + a 1 φ 1 (x) a n φ n (x) (1) Przypadek szczególny interpolacja wielomianowa, gdy φ (x; a 0,..., a n ) a 0 + a 1 x + a 2 x a n x n (2) Drugi przypadek szczególny to interpolacja trygonometryczna φ (x; a 0,..., a n ) a 0 + a 1 e xi + a 2 e 2xi a n e nxi (3) Przykład interpolacji nieliniowej, interpolacja funkcjami wymiernymi φ (x; a 0,..., a n, b 0,..., b m ) a 0 + a 1 x a n x n b 0 + b 1 x b m x m (4) Inny przykład interpolacji nieliniowej to interpolacja wielomianami wykładniczymi φ (x; a 0,..., a n, λ 0,..., λ n ) a 0 e λ 0x + a 1 e λ 1x a n e λnx (5) Mamy dany zbiór punktów na płaszczyźnie, interpolacja polega na znalezieniu funkcji, która przechodzi przez zadane punkty. Zamiast zbioru punktów na płaszczyźnie może być dana skomplikowana funkcja. Wtedy interpolacja polega na wyborze określonej liczby punktów tej funkcji i znalezieniu prostszej funkcji interpolującej przechodzącej przez te punkty. 1
2 1.1 Interpolacja wielomianowa Znajdujemy wielomian stopnia maksymalnie n 1, gdzie n to liczba punktów, taki, który przechodzi przez punkty węzłowe. Stopień wielomianu jest maksymalnie równy n 1, a więc może być mniejszy w przypadku szczególnego ułożenia punktów, np. w przypadku 3 punktów stopień może być równy 1, jeśli wszystkie 3 punkty są współliniowe. Przykład interpolacja liniowa: Dane dwa punkty A i B, A (, y 0 ), B (x 1, y 1 ). Wielomian stopnia pierwszego przechodzący przez te punkty: W (x) = ax + b. Zadanie polega na znalezieniu wartości współczynników a i b. Jako, że wielomian powinien przechodzić przez punkty A i B otrzymujemy następujący układ równań: y 0 = a + b (6) Rozwiązanie to: A więc wielomian interpolujący to y 1 = ax 1 + b (7) a = y 1 y 0 (8) b = y 0x 1 y 1 (9) W (x) = y 1 y 0 x + y 0x 1 y 1 (10) Możemy to zapisać jako = y 1 y 0 x + y 0 ( ) y 1 + y 0 = y 0 + (x ) y 1 y 0 = (11) y 0 ( 1 x ) + y 1 ( x x0 ) = y 0 ( 1 x ) + y 1 ( 1 x 1 x Zauważmy, że jest to średnia ważona, wyrażenia w nawiasach sumują się do 1. Wagami są odległości odciętej x od odciętej w stosunku do odległości między odciętymi i x 1 odjęta od 1, oraz podobnie druga waga to odległość odciętej x od x 1 w stosunku do odległości między odciętymi i x 1 odjęta od 1. Zauważmy, że gdy x jest bliższe, to wtedy waga przy y 0 jest większa. Możemy także zapisać powyższe jako ( ) ( ) x1 x x x0 y 0 + y 1 (13) Możemy oznaczyć drugi ułamek jako t i otrzymujemy ) (12) y 0 (1 t) + y 1 t (14) Zauważmy, że x = ( ) t + (15) 2
3 Interpolacja liniowa polega na tym, że szukamy funkcji liniowej przechodzącej przez dwa punkty. Jesli mamy dwa punkty w większej liczbie wymiarów, możemy również znaleźć linię przechodzącą przez te punkty. Możemy ją znaleźć następująco. Linia prosta przechodząca przez punkt R 1 w kierunku a może być zapisana jako R = R 1 + t a (16) gdzie R jest punktem, który należy do tej linii. Jest to postać parametryczna. Jeśli mamy drugi punkt R 2 to możemy wyznaczyć a jako Równanie możemy zapisać wtedy w postaci a = R 2 R 1 (17) R = R 1 + t (R 2 R 1 ) (18) R = (1 t) R 1 + tr 2 (19) Jest to równanie w postaci parametrycznej linii przechodzącej przez punkty R 1 i R 2, a więc jest to wielomian interpolujący W (t) w postaci parametrycznej. Uogólniając na n punktów, możemy za pomocą układu równań liniowych wyznaczyć współczynniki wielomianu w postaci ogólnej W (x) = a n x n + a n 1 x n a 0. (20) Twierdzenie 1.1. Dla dowolnych n + 1 punktów węzłowych (x i, f i ) dla i = 0,..., n, x i x k dla i k istnieje dokładnie jeden wielomian P Π n taki, że W (x i ) = f i dla i = 0,..., n. Zbiór Π n oznacza zbiór wszystkich rzeczywistych lub zespolonych wielomianów P stopnia n Wzór interpolacyjny Newtona Dane dwa punkty A (, y 0 ) i B (x 1, y 1 ). Przykład wielomianu liniowego. Postać ogólna wielomianu liniowego: W (x) = a 1 x + a 0 (21) Wielomian Newtona Zauważmy, że możemy dobrać W (x) = a 1x + a 0 a 1 = a 0 + a 1 (x ) (22) a 0 = a 0 + a 1 (23) a 1 = a 1 (24) i otrzymamy postać ogólną. Jak znaleźć wielomian Newtona? Konieczne jest znalezienie współczynników a 0 oraz a 1. W ( ) = y 0 (25) 3
4 a 0 = y 0 (26) W (x 1 ) = y 1 (27) a 0 + a 1 ( ) = y 1 (28) a 1 = y 1 a 0 = y 1 y 0 (29) Jeśli chcemy uzyskać postać ogólną, to musimy skorzystać ze wzoru (23) i (24), aby obliczyć a 0 i a 1, lub z (22). Dla wielomianu n-tego stopnia. Dane n + 1 punktów: (, y 0 ), (x 1, y 1 )... (x n, y n ). Postać Newtona wygląda następująco: W (x) = a 0 + a 1 (x ) + a 2 (x ) (x x 1 ) a n (x ) (x x 1 )... (x x n 1 ) (30) lub n i 1 W (x) = a i x x j. (31) i=0 j=0 Wartość tego wielomianu dla x = ξ możemy wyznaczyć ze schematu Hornera W (ξ) = (... ( a n (ξ x n 1 ) + a n 1) (ξ xn 2 ) a 1) (ξ x0 ) + a 0 (32) Podstawiając do (30) dane punkty otrzymujemy następujący układ równań: y 0 = W ( ) = a 0 (33) y 1 = W (x 1 ) = a 0 + a 1 ( ) (34) y 2 = W (x 2 ) = a 0 + a 1 (x 2 ) + a 2 (x 2 ) (x 2 x 1 ) (35)... (36) Z powyższego układu łatwo wyznaczymy współczynniki wielomianu Newtona, a 0 = y 0 (37) a 1 = y 1 y 0 (38)... (39) Jak otrzymać współczynniki postaci ogólnej? Jeśli sprowadzimy wzór (30) do postaci ogólnej wyrażenia przy kolejnych potęgach zmiennej x będą szukanymi współczynnikami: a 0 = a 0 a 1 + a 2 x 1 a 3 x 1 x ± a n x 1 x 2... x n 1 (40) Możemy zdefiniować wielomian obcięty: a 1 =... (41) Q k (x) : a 0 + a 1 (x ) a k (x )... (x x k 1 ) (42) 4
5 dla k = 0, 1,..., n. Zdefiniujmy również W 01...k (x) jako taki, że dla i = 0, 1..., k dla punktów węzłowych (x i, f i ). Zachodzą W 01...k (x) Π k (43) W 01...k (x i ) = f i (44) Q k (x) W 01...k (x) (45) Wynika, to z tego, że wielomian obcięty Q k (x) jest tak naprawdę wielomianem w postaci Newtona, oraz z tego, że wielomian w postaci Newtona ma tak dobrane współczynniki aby przechodził przez punkty węzłowe oraz z unikalności wielomianu danego stopnia. W 01...k+1 (x) W 01...k (x) + a k+1 (x )... (x x k ) (46) Dodanie nowego punktu węzłowego sprowadza się do obliczenia jednego dodatkowego współczynnika. 3. a k jest współczynnikiem przy xk w wielomianie W 01...k (x). Przykład 1. Przykład: znaleźć wielomian stopnia co najwyżej trzeciego, który w punktach -1, 1, 3, 5 przyjmuje odpowiednio wartości 3, -1, 19, 111. Odpowiedź: x 3 3x + 1. Wielomian interpolacyjny Newtona: 3 + ( 2) (x + 1) + 3 (x + 1) (x 1) + 1 (x + 1) (x 1) (x 3). (47) Uogólnijmy definicję W 01...k (x) na wielomian W i0 i 1...i k (x), który jest zdefiniowany jako wielomian, dla którego zachodzi W i0 i 1...i k ( x ij ) = f ij (48) dla j = 0, 1,..., k dla punktów węzłowych (x i, f i ). Inny sposób wyznaczania współczynników. Można zauważyć, że współczynniki a k zależą tylko od punktów i = 0 do i = k. Współczynniki a i wyznaczamy za pomocą ilorazów różnicowych zdefiniowanych jako f [x i ] := y i (49) f [x i, x i+1,..., x i+j ] := f [x i+1, x i+2,..., x i+j ] f [x i, x i+1,..., x i+j 1 ] x i+j x i (50) f [x i, x i+1,..., x i+j ] nazywamy j-tym ilorazem różnicowym. Przykładowo f [, x 1 ] = f [x 1] f [ ] (51) 5
6 Zauważmy przypadek szczególny f [x 1, x 2 ] = f [x 2] f [x 1 ] x 2 x 1 (52) f [, x 1, x 2 ] = f [x 1, x 2 ] f [, x 1 ] x 2 (53) f [, x 1,..., x k ] = f [x 1, x 2,..., x k ] f [, x 1,..., x k 1 ] x k (54) Twierdzenie 1.2. Iloraz różnicowy f[,..., x k ] jest funkcją symetryczną zmiennych x i. Jeśli x i0,..., x ik jest dowolną permutacją liczb,..., x k, to f [x i0,..., x ik ] = f [,..., x k ] (55) Twierdzenie 1.3. Jeśli f(x) jest wielomianem stopnia n i y i = f(x i ) dla i = 0, 1,..., n to f [,..., x k ] = 0 (56) dla k > n. Twierdzenie 1.4. Zachodzi równość W i,i+1,...,i+k (x) = f [x i ] + f [x i, x i+1 ] (x x i ) +... (57) + f [x i, x i+1,..., x i+k ] (x x i ) (x x i+1 )... (x x i+k 1 ) (58) A zatem widzimy, że współczynniki Newtona mogą być wyznaczone za pomocą ilorazów różnicowych. Możemy zweryfikować przykładowo a 0 = f [ ] = y 0 (59) a 1 = f [, x 1 ] = y 1 y 0 (60) Możemy utworzyć tablicę ilorazów. Pierwsza kolumna to wartości x i punktów, druga kolumna to wartości y i punktów, kolejne kolumny to wartości ilorazów różnicowych. Dla poprzedniego przykładu f [ ] f [, x 1 ] f [, x 1, x 2 ] f [, x 1, x 2, x 3 ] (61) x 1 f [x 1 ] f [x 1, x 2 ] f [x 1, x 2, x 3 ] (62) x 2 f [x 2 ] f [x 2, x 3 ] (63) x 3 f [x 3 ] (64) Zauważmy, że wartości w pierwszym wierszu będą szukanymi współczynnikami. 6
7 f [, x 1, x 2, x 3 ] = f [x 1, x 2, x 3 ] f [, x 1, x 2 ] x 3 (65) Przykład 2. Dla poprzedniego przykładu f [, x 1, x 2 ] = f [x 1, x 2 ] f [, x 1 ] x 2 (66) f [x 1, x 2, x 3 ] = f [x 2, x 3 ] f [x 1, x 2 ] x 3 x 1 (67) (68) Wzór interpolacyjny Lagrange a Chcemy wyrazić wielomian w postaci sumy iloczynów wartości y i w węzłach i funkcji niezależnej od wartości y i, a więc wielomian ma zależeć liniowo of wartości y i w węzłach. Możemy to zrobić następująco n W (x) = y i L i (x) (69) i=0 gdzie L i (x) - wielomiany Lagrange a. Każdy wielomian Lagrange a jest stopnia n. L i (x) = nk=0 i k nk=0 i k x x k x i x k = n k=0 i k x x k x i x k. (70) Możemy zauważyć, że zachodzi L i (x k ) = δ ik = { 1 dla i = k 0 dla i k. (71) Przykład: Dla dwóch punktów: A (, y 0 ), B (x 1, y 1 ) wielomian stopnia maksymalnie pierwszego: W (x) = y 0 L 0 (x) + y 1 L 1 (x) (72) W (x) = y 0 x x 1 x 1 + y 1 x. (73) Można sprawdzić, że rzeczywiście W ( ) = y 0 oraz W (x 1 ) = y 1. 7
8 Przykład 3. Dla przykładu z wielomianem Newtona znaleźć wielomian Lagrange a oraz na jego podstawie wartość wielomianu dla x = 1. (x 1) (x 3) (x 5) W 3 (x) = 3 ( 1 1) ( 1 3) ( 1 5) + ( 1) (x + 1) (x 3) (x 5) (1 + 1) (1 3) (1 5) (x + 1) (x 1) (x 5) + 1) (x 1) (x 3) (x (3 + 1) (3 1) (3 5) (5 + 1) (5 1) (5 3) (74) (75) Oszacowanie błędu dla punktów, które nie są punktami węzłowymi. Twierdzenie 1.5. Jeśli funkcja f jest (n + 1) krotnie różniczkowalna, to dla każdego x istnieje ξ z najmniejszego przedziału I [,..., x n, x], który zawiera wszystkie x i i x, taka, że f ( x) W 01...n ( x) = ω ( x) f (n+1) (ξ) (76) (n + 1)! przy czym ω (x) = (x ) (x x 1 )... (x x n ). Zauważmy, że jeśli x jest węzłem, to otrzymujemy ograniczenie równe 0, czyli dokładną wartość. Przykład 4. f (x) = sin x (77) x i = π 10 i (78) gdzie i = 0, 1, 2, 3, 4, 5, n = 5. sin x W (x) = (x ) (x x 1 )... (x x 5 ) sin ξ 720 (79) gdzie ξ = ξ(x), = sin x W (x) (x x ω (x) 0) (x x 1 )... (x x 5 ) = 720 (80) co wynika z ograniczenia wartości dla funkcji sin do 1. Zauważmy, że ω(x) wzrasta bardzo szybko poza przedziałem I[,..., x n ]. Możemy sprawdzić jak będzie dobrane ξ np. gdy x = π/20. Najmniejszy przedział zawierający wszystkie węzły i π/20 to jest [0, π/2], w tym przedziale funkcja sin maksymalną wartość przyjmuje dla x = π/2, gdzie wartość funkcji wynosi 1, a więc błąd względny będzie ograniczony przez ω (x) = = (81) 720 Zbieżność. Mamy funkcję f określoną na przedziale [a, b] i dowolnie wiele razy różniczkowalną. Dla każdego podziału przedziału = {a = < x 1 <... < x n = b} 8
9 istnieje wielomian interpolacyjny P Π n taki, że P (x i ) = f i dla x i. Ciąg m podziałów przedziału { m = a = x (m) 0 < x (m) } 1 <... < x (m) n m (82) implikuje ciąg wielomianów interpolacyjnych P m. Zbieżność maksymalnej odległości między węzłami nie wystarcza do tego aby wielomiany P m były zbieżne do funkcji f. Twierdzenie 1.6. Dla każdego ciągu podziałów m przedziału [a, b] można znaleźć funkcję f ciągłą na [a, b], taką, że wielomiany P m dla m nie są zbieżne jednostajnie do f(x). Dla przypomnienia zbieżność jednostajna ciągu funkcji {f n } do f jest zdefiniowana jako lim sup { f n (x) f (x) : x D} = 0 (83) n Zbieżność punktowa ciągu funkcji {f n } do f jest zdefiniowana jako lim f n (x) = f (x) (84) n dla każdego x D. Zachodzi, że każdy ciąg zbieżny jednostajnie jest zbieżny punktowo do tej samej funkcji. Dla niecałkowitych funkcji równoodległy podział przedziału x (m) i = a + i b a m dla i = 0,..., m nie gwarantuje punktowej zbieżności dla niecałkowitych funkcji. Przykład: (85) Przykład 5. na przedziale [a, b] = [ 5, 5], lub na przedziale [a, b] = [0, 1]. f (x) = x 2 (86) f (x) = x (87) Zjawisko Rungego Czasami zwiększenie liczbę węzłów prowadzi do pogorszenia wyników interpolacji. Dokonać interpolacji funkcji y = x (88) na przedziale 1, 1, dla n = 2, 4, 10 dla węzłów równoodległych, pierwszy punkt = 1. Odpowiedź: dla n = 2, krok h = 1 W 2 (x) = x 2 (89) 9
10 Dla n = 4, krok h = 1/2 W 4 (x) = 4 3 x x2 (90) Dla n = 10, krok h = 1/5 W 10 (x) = x x x x x2 (91) Sprawdzić wartość wielomianu dla 0.9, prawidłowa wartość 0.9, W 2 (x) = 0.81, błąd bezwzględny 0.09, W 4 (x) = , błąd bezwględny , W 10 (x) = Można poprawić wyniki interpolacji wybierając optymalnie węzły do interpolacji. Można np. wybrać węzły Czebyszewa, które dla przedziału [ 1, 1] są zdefiniowane następująco. Mamy wielomiany Czebyszewa T 0 (x) = 1 (92) T 1 (x) = x (93) T n (x) = 2xT n 1 (x) T n 2 (x) (94) dla n 2. Przykładowo Pierwiastki: 1/ 2, 1/ 2. Pierwiastki: 0, 3/2, 3/2. T 2 (x) = 2x 2 1 (95) T 3 (x) = 4x 3 3x (96) T 4 (x) = 8x 4 8x (97) T 5 (x) = 16x 5 20x 3 + 5x (98) T 6 (x) = 32x 6 48x x 2 1 (99) Wybieramy węzły, które są zerami wielomianu Czebyszewa T n+1. Węzły mogą być obliczone ze wzoru (2i + 1) π x i = cos (100) 2n + 2 dla i = 0,..., n, i przedziału [ 1, 1]. Dla węzłów Czebyszewa otrzymamy dla poprzedniego przykładu W 2 (x) = 2x2 3 (101) Obliczenie interpolacji na wolframalpha, interpolating+polynomial+{0%2c0}%2c{-sqrt%283%29%2f2%2csqrt%283%29%2f2}%2c{sqrt% 283%29%2F2%2Csqrt%283%29%2F2}. Wartość dla 0.9 wynosi 0.94, błąd bezwzględny
11 1.2 Interpolacja przedziałowa (interpolacja za pomocą funkcji sklejających) Interpoluje się części funkcji, najczęściej wielomianem stopnia trzeciego. Jeśli kawałki interpolujemy funkcjami liniowymi, to funkcja interpolująca ma "kanty".przykład: interpolacja kawałków wielomianami drugiego stopnia. Wariant pierwszy. Funkcję dzielimy na kawałki w ten sposób, że do każdego kawałka należą dokładnie 3 punkty, w tym 2 punkty na końcach. Wtenczas funkcja sklejająca w każdym kawałku może być wyznaczona z układu równań: W i (x 1 ) = y 1 (102) W i (x 2 ) = y 2 (103) W i (x 3 ) = y 3 (104) Wadą tego wariantu jest to, że na łączeniach funkcji sklejających pojawiają się "kanty". Wariant drugi. Funkcję dzielimy na kawałki w ten sposób, że do kawałka należą dokładnie 2 punkty leżące na końcach przedziału. Zakładamy, że mamy dany kawałek po lewej stronie określony następująco: Mamy znaleźć kawałek: W 0 (x) = a 0 x 2 + b 0 x + c 0 (105) W 1 (x) = a 1 x 2 + b 1 x + c 1 (106) A zatem a 0, b 0, c 0 są znane, szukane a 1, b 1, c 1. Dwa pierwsze warunki wynikają z warunku interpolacji. W 1 (x 1 ) = y 1 (107) W 1 (x 2 ) = y 2 (108) Konieczny jest jeszcze jeden warunek, ponieważ liczba zmiennych wynosi 3. Zapewnienie gładkiego przejścia pomiędzy przedziałami => pochodna lewa i prawa w każdym punkcie powinny być równe W 0 (x 1 ) = W 1 (x 1 ) (109) A zatem mamy 3 równania oraz 3 niewiadome. Rozwiązując układ równań wyznaczymy niewiadome. Warunki na przedziałach krańcowych: Na przedziale ostatnim mamy 3 warunki wynikające z powyższego algorytmu, więc nie ma konieczności osobnego rozpatrywania tego przedziału, natomiast na przedziale pierwszym nie możemy zastosować warunku (109), bo nie ma lewego przedziału, dlatego stosujemy np. warunek: S ( ) = 0, oznaczający łagodne rozpoczęcie funkcji interpolującej w tym punkcie lub możemy obliczyć pierwszą funkcję dla pierwszych 3 punktów. Dla sześciennych funkcji sklejających możemy rozważać wariant, w którym w każdym przedziale znajdują się 3 punkty, w tym 2 punkty na końcach przedziału. Wtedy wyznaczanie funkcji sklejających przebiega podobnie jak w wariancie drugim dla kwadratowych funkcji sklejających. 11
12 Dokonać interpolacji funkcjami kwadratowymi z gładkimi przejściami dla wcześniejszego przykładu. Odpowiedź: 1.3 Interpolacja dla liczb zespolonych W 0 (x) = x 2 2x + 2, (110) W 1 (x) = 7x 2 18x (111) Interpolacja w liczbach zespolonych. Mamy węzły rzeczywiste, x 1. Definiujemy wartości zespolone np. wg funkcji v(x) = 5x + x 2 i. Wyświetlić część rzeczywistą i urojoną na wykresie. Jak wykonać interpolację? Możemy wziąść pod uwagę dwie osobne interpolacje, dla każdego węzła obliczamy część rzeczywistą wartości zespolonej, następnie wykonujemy interpolację dla punktów (, Rv( )), (x 1, Rv(x 1 )). Następnie dla każdego węzła obliczamy część urojoną wartości zespolonej i wykonujemy interpolację dla punktów (, Iv( )), (x 1, Iv(x 1 )). 1.4 Ekstrapolacja Przewidywanie wartości poza wyznaczonym przedziałem I[, x 1,..., x n ]. Jak zamienić problem ekstrapolacji na problem interpolacji w wyznaczonym przedziale? Gdy mamy dany problem ekstrapolacji gdy węzły są liczbami zespolonymi, to to zamiast wykonywać interpolację dla węzła zespolonego z, wykonujemy interpolację dla węzła 1/z. Gdy z = a + bi (112) to 1 z = a a 2 + b 2 ib a 2 + b 2 (113) Operacja ta wymienia część poza okręgiem jednostkowym z częścią wewnątrz okręgu jednostkowego. Zauważmy, że gdy a 2 +b 2 = 1, to transformacja ta nic nie zmienia. Przykład. Wykonać ekstrapolację dla dwóch podanych punktów ( 1 2i, 4), (2 + 3i, 1), dla wartości 3+4i. Wartość 3+4i wykracza poza prostokąt wyznaczony przez dwa dane punkty, więc mamy do czynienia z ekstrapolacją. Konstruujemy punkty 1/z, ( 1/5 + 2/5i), (2/13 3/13i). Dla poszukiwanego punktu mamy 3/25 4/25i. Uzyskaliśmy problem interpolacji, po interpolacji dla części rzeczywistej i urojonej należy obliczyć z powrotem 1/z. Zauważmy, że punkty początkowe są tak dobrane, że w jednym z nich mamy wartości ujemne, gdyby nie były ujemne mógłby być problem z uzyskaniem interpolacji. 2 Dodatki 2.1 Interpolacja wielomianowa Wyprowadzenie wzoru na interpolację liniową dla dwóch punktów Układ równań y 0 = a + b (114) 12
13 Rozwiązanie tego układu równań: 3 Zadania 3.1 Zadania na 3.0 y 1 = ax 1 + b (115) a = y 0 b (116) y 1 = x 1 (y 0 b) + b (117) y 1 = y 0x 1 bx 1 + b (118) ( b 1 x ) 1 = y 1 y 0x 1 (119) a = b = y 1 y 0x 1 1 x (120) 1 b = y 1 y 0 x 1 x 1 (121) b = y 1 y 0 x 1 x 1 (122) a = y 0 y 1 y 0 x 1 x 1 (123) y 0 y 0 x 1 y 1 +y 0 x 1 x 1 (124) a = y 0 y 1 ( x 1 ) (125) a = y 0 y 1 x 1 (126) Wyznaczyć wielomian interpolacyjny Newtona i Lagrange a oraz w postaci ogólnej dla punktów: dla grup 1,2, Wskazówki dla grup 3 i 4, ( 2, 1), (0, 1), (1, 0), (3, 2), (5, 0) (127) (1, 2), (2, 1), (3, 1), (5, 0), (6, 1). (128) Naszkicować wykres wielomianu wraz z punktami. Do naszkicowania wykresu można wykorzystać wolframalpha.com. 13
14 3.2 Zadania na 4.0 Pokazać istnienie efektu Rungego w interpolacji wielomianowej, to znaczy znaleźć wartość wielomianu interpolacyjnego dla odpowiednio dobranego punktu dla wielomianów stopnia 2, 3, 4 dla funkcji: dla grup 1 i 2 na przedziale ( 1, 1). Dla grupy 3 na przedziale ( 1, 1). Dla grupy 4 y = x 2 (129) y = x (130) y = 1 x (131) na przedziale ( 1, 1). Naszkicować wykres z powyższą funkcją, wielomianami interpolacyjnymi oraz wybranym punktem. Zastosować węzły Czebyszewa do pokazania, że zapobiegają one efektowi Rungego dla wielomianów stopnia 2, 3, 4 dla wybranego wcześniej punktu. Znaleźć wielomian interpolacyjny Newtona za pomocą tablicy ilorazów różnicowych dla punktów z zadania na Zadania na 5.0 Dokonać interpolacji przedziałowej z 3 przedziałami, dla pierwszego przedziału wybierane są 3 punkty, wielomianami stopnia 2 tak aby funkcja interpolująca była różniczkowalna dla funkcji: dla grup 1 i 2 na przedziale ( 1, 1). Dla grupy 3 na przedziale ( 1, 1). Dla grupy 4 y = x 2 (132) y = x (133) y = 1 x (134) na przedziale ( 1, 1). Naszkicować wykres z powyższą funkcją, wielomianami interpolacyjnymi oraz wybranym punktem. 14
Analiza numeryczna Kurs INP002009W. Wykład 8 Interpolacja wielomianowa. Karol Tarnowski A-1 p.223
Analiza numeryczna Kurs INP002009W Wykład 8 Interpolacja wielomianowa Karol Tarnowski karol.tarnowski@pwr.wroc.pl A-1 p.223 Plan wykładu Wielomian interpolujący Wzór interpolacyjny Newtona Wzór interpolacyjny
Bardziej szczegółowoRozwiązywanie równań nieliniowych
Rozwiązywanie równań nieliniowych Marcin Orchel 1 Wstęp Przykłady wyznaczania miejsc zerowych funkcji f : f(ξ) = 0. Wyszukiwanie miejsc zerowych wielomianu n-tego stopnia. Wymiar tej przestrzeni wektorowej
Bardziej szczegółowoMetody numeryczne. Sformułowanie zagadnienia interpolacji
Ćwiczenia nr 4. Sformułowanie zagadnienia interpolacji Niech będą dane punkty x 0,..., x n i wartości y 0,..., y n, takie że i=0,...,n y i = f (x i )). Szukamy funkcji F (funkcji interpolującej), takiej
Bardziej szczegółowoINTERPOLACJA I APROKSYMACJA FUNKCJI
Transport, studia niestacjonarne I stopnia, semestr I Instytut L-5, Wydział Inżynierii Lądowej, Politechnika Krakowska Ewa Pabisek Adam Wosatko Wprowadzenie Na czym polega interpolacja? Interpolacja polega
Bardziej szczegółowoMETODY NUMERYCZNE. Wykład 3. Plan. Aproksymacja Interpolacja wielomianowa Przykłady. dr hab.inż. Katarzyna Zakrzewska, prof.agh. Met.Numer.
METODY NUMERYCZNE Wykład 3. dr hab.inż. Katarzyna Zakrzewska, prof.agh Met.Numer. wykład 3 1 Plan Aproksymacja Interpolacja wielomianowa Przykłady Met.Numer. wykład 3 2 1 Aproksymacja Metody numeryczne
Bardziej szczegółowoFunkcja kwadratowa. f(x) = ax 2 + bx + c,
Funkcja kwadratowa. Funkcją kwadratową nazywamy funkcję f : R R określoną wzorem gdzie a, b, c R, a 0. f(x) = ax 2 + bx + c, Szczególnym przypadkiem funkcji kwadratowej jest funkcja f(x) = ax 2, a R \
Bardziej szczegółowoLiczby zespolone. x + 2 = 0.
Liczby zespolone 1 Wiadomości wstępne Rozważmy równanie wielomianowe postaci x + 2 = 0. Współczynniki wielomianu stojącego po lewej stronie są liczbami całkowitymi i jedyny pierwiastek x = 2 jest liczbą
Bardziej szczegółowoInterpolacja funkcji
Interpolacja funkcji Interpolacja funkcji Interpolacja funkcji Wielomianowa Splajny Lagrange a Trygonometryczna Interpolacja Newtona (wzór I ) Czebyszewa Newtona (wzór II ) ( Wielomiany Czebyszewa ) Załóżmy,
Bardziej szczegółowoMatematyka stosowana i metody numeryczne
Ewa Pabisek Adam Wosatko Piotr Pluciński Matematyka stosowana i metody numeryczne Konspekt z wykładu 8 Interpolacja Interpolacja polega na budowaniu tzw. funkcji interpolujących ϕ(x) na podstawie zadanych
Bardziej szczegółowoAnaliza numeryczna kolokwium2a-15grudnia2005
kolokwium2a-15grudnia2005 1.Niechf(x)=a n x n +a n 1 x n 1 +...+a 0.Jakąwartośćprzyjmujeilorazróżnicowy f[x 0,...,x n ]dladowolnychn+1paramiróżnychwęzłówx j?odpowiedźuzasadnić. 2. Pokazać, że zamiana zmiennych
Bardziej szczegółowoELEMENTY ANALIZY NUMERYCZNEJ ELEMENTY ANALIZY NUMERYCZNEJ. Egzamin pisemny zestaw 1 26 czerwca 2017 roku
Egzamin pisemny zestaw czerwca 0 roku Imię i nazwisko:.... ( pkt.) Udowodnić, że jeśli funkcja g interpoluje funkcję f w węzłach x 0, x, K, x n, a funk- cja h interpoluje funkcję f w węzłach x, x, K, x
Bardziej szczegółowoObliczenia naukowe Wykład nr 6
Obliczenia naukowe Wykład nr 6 Paweł Zieliński Katedra Informatyki, Wydział Podstawowych Problemów Techniki, Politechnika Wrocławska Literatura Literatura podstawowa [1] D. Kincaid, W. Cheney, Analiza
Bardziej szczegółowoFunkcja kwadratowa. f(x) = ax 2 + bx + c = a
Funkcja kwadratowa. Funkcją kwadratową nazywamy funkcję f : R R określoną wzorem gdzie a, b, c R, a 0. f(x) = ax + bx + c, Szczególnym przypadkiem funkcji kwadratowej jest funkcja f(x) = ax, a R \ {0}.
Bardziej szczegółowo3. Interpolacja. Interpolacja w sensie Lagrange'a (3.1) Dana jest funkcja y= f x określona i ciągła w przedziale [a ;b], która
3. Interpolacja Interpolacja w sensie Lagrange'a (3.1) Dana jest funkcja y= f x określona i ciągła w przedziale [a ;b], która przyjmuje wartości y 1, y 2,, y n, dla skończonego zbioru argumentów x 1, x
Bardziej szczegółowoELEMENTY ANALIZY NUMERYCZNEJ ELEMENTY ANALIZY NUMERYCZNEJ. Egzamin pisemny zestaw 1 24 czerwca 2019 roku
Egzamin pisemny zestaw. ( pkt.) Udowodnić, że jeśli funkcja g interpoluje funkcję f w węzłach x 0, x, K, x n, a funk- cja h interpoluje funkcję f w węzłach x, x, K, x n, to funkcja x0 x gx ( ) + [ gx (
Bardziej szczegółowo1 Równania nieliniowe
1 Równania nieliniowe 1.1 Postać ogólna równania nieliniowego Często występującym, ważnym problemem obliczeniowym jest numeryczne poszukiwanie rozwiązań równań nieliniowych, np. algebraicznych (wielomiany),
Bardziej szczegółowoROZKŁAD MATERIAŁU DO II KLASY LICEUM (ZAKRES ROZSZERZONY) A WYMAGANIA PODSTAWY PROGRAMOWEJ.
ROZKŁAD MATERIAŁU DO II KLASY LICEUM (ZAKRES ROZSZERZONY) A WYMAGANIA PODSTAWY PROGRAMOWEJ. LICZBA TEMAT GODZIN LEKCYJNYCH Potęgi, pierwiastki i logarytmy (8 h) Potęgi 3 Pierwiastki 3 Potęgi o wykładnikach
Bardziej szczegółowo1. Równania i nierówności liniowe
Równania i nierówności liniowe Wykonać działanie: Rozwiązać równanie: ( +x + ) x a) 5x 5x+ 5 = 50 x 0 b) 6(x + x + ) = (x + ) (x ) c) x 0x (0 x) 56 = 6x 5 5 ( x) Rozwiązać równanie: a) x + x = 4 b) x x
Bardziej szczegółowoZAGADNIENIA PROGRAMOWE I WYMAGANIA EDUKACYJNE DO TESTU PRZYROSTU KOMPETENCJI Z MATEMATYKI DLA UCZNIA KLASY II
ZAGADNIENIA PROGRAMOWE I WYMAGANIA EDUKACYJNE DO TESTU PRZYROSTU KOMPETENCJI Z MATEMATYKI DLA UCZNIA KLASY II POZIOM ROZSZERZONY Równania i nierówności z wartością bezwzględną. rozwiązuje równania i nierówności
Bardziej szczegółowoWprowadzenie Metoda bisekcji Metoda regula falsi Metoda siecznych Metoda stycznych RÓWNANIA NIELINIOWE
Transport, studia niestacjonarne I stopnia, semestr I Instytut L-5, Wydział Inżynierii Lądowej, Politechnika Krakowska Ewa Pabisek Adam Wosatko Postać ogólna równania nieliniowego Zazwyczaj nie można znaleźć
Bardziej szczegółowoMetody numeryczne. Sformułowanie zagadnienia interpolacji
Wykład nr 2 Sformułowanie zagadnienia interpolacji Niech będą dane punkty x 0,..., x n (nazywane węzłami interpolacji) i wartości w węzłach y 0,..., y n. Od węzłów żądamy spełnienia warunku x i x j dla
Bardziej szczegółowoFunkcje wymierne. Jerzy Rutkowski. Działania dodawania i mnożenia funkcji wymiernych określa się wzorami: g h + k l g h k.
Funkcje wymierne Jerzy Rutkowski Teoria Przypomnijmy, że przez R[x] oznaczamy zbiór wszystkich wielomianów zmiennej x i o współczynnikach rzeczywistych Definicja Funkcją wymierną jednej zmiennej nazywamy
Bardziej szczegółowoPróbny egzamin z matematyki dla uczniów klas II LO i III Technikum. w roku szkolnym 2012/2013
Próbny egzamin z matematyki dla uczniów klas II LO i III Technikum w roku szkolnym 2012/2013 I. Zakres materiału do próbnego egzaminu maturalnego z matematyki: 1) liczby rzeczywiste 2) wyrażenia algebraiczne
Bardziej szczegółowoMetody numeryczne Wykład 6
Metody numeryczne Wykład 6 Dr inż. Michał Łanczont Instytut Elektrotechniki i Elektrotechnologii E419, tel. 4293, m.lanczont@pollub.pl, http://m.lanczont.pollub.pl Zakres wykładu Interpolacja o Interpolacja
Bardziej szczegółowoWstęp do analizy matematycznej
Wstęp do analizy matematycznej Andrzej Marciniak Zajęcia finansowane z projektu "Rozwój i doskonalenie kształcenia na Politechnice Poznańskiej w zakresie technologii informatycznych i ich zastosowań w
Bardziej szczegółowoVII. Elementy teorii stabilności. Funkcja Lapunowa. 1. Stabilność w sensie Lapunowa.
VII. Elementy teorii stabilności. Funkcja Lapunowa. 1. Stabilność w sensie Lapunowa. W rozdziale tym zajmiemy się dokładniej badaniem stabilności rozwiązań równania różniczkowego. Pojęcie stabilności w
Bardziej szczegółowoPLAN WYNIKOWY DLA KLASY DRUGIEJ POZIOM PODSTAWOWY I ROZSZERZONY. I. Proste na płaszczyźnie (15 godz.)
PLAN WYNIKOWY DLA KLASY DRUGIEJ POZIOM PODSTAWOWY I ROZSZERZONY I. Proste na płaszczyźnie (15 godz.) Równanie prostej w postaci ogólnej Wzajemne połoŝenie dwóch prostych Nierówność liniowa z dwiema niewiadomymi
Bardziej szczegółowo( ) Arkusz I Zadanie 1. Wartość bezwzględna Rozwiąż równanie. Naszkicujmy wykresy funkcji f ( x) = x + 3 oraz g ( x) 2x
Arkusz I Zadanie. Wartość bezwzględna Rozwiąż równanie x + 3 x 4 x 7. Naszkicujmy wykresy funkcji f ( x) x + 3 oraz g ( x) x 4 uwzględniając tylko ich miejsca zerowe i monotoniczność w ten sposób znajdziemy
Bardziej szczegółowoPolitechnika Gdańska Wydział Elektrotechniki i Automatyki Katedra Inżynierii Systemów Sterowania. Technologie informatyczne
Politechnika Gdańska Wydział Elektrotechniki i Automatyki Katedra Inżynierii Systemów Sterowania Technologie informatyczne Interpolacja metoda funkcji sklejanych Materiały pomocnicze do ćwiczeń laboratoryjnych
Bardziej szczegółowo2) R stosuje w obliczeniach wzór na logarytm potęgi oraz wzór na zamianę podstawy logarytmu.
ZAKRES ROZSZERZONY 1. Liczby rzeczywiste. Uczeń: 1) przedstawia liczby rzeczywiste w różnych postaciach (np. ułamka zwykłego, ułamka dziesiętnego okresowego, z użyciem symboli pierwiastków, potęg); 2)
Bardziej szczegółowoMetody numeryczne I Równania nieliniowe
Metody numeryczne I Równania nieliniowe Janusz Szwabiński szwabin@ift.uni.wroc.pl Metody numeryczne I (C) 2004 Janusz Szwabiński p.1/66 Równania nieliniowe 1. Równania nieliniowe z pojedynczym pierwiastkiem
Bardziej szczegółowoWielomiany. dr Tadeusz Werbiński. Teoria
Wielomiany dr Tadeusz Werbiński Teoria Na początku przypomnimy kilka szkolnych definicji i twierdzeń dotyczących wielomianów. Autorzy podręczników szkolnych podają różne definicje wielomianu - dla jednych
Bardziej szczegółowoLiczby zespolone. Magdalena Nowak. 23 marca Uniwersytet Śląski
Uniwersytet Śląski 23 marca 2012 Ciało liczb zespolonych Rozważmy zbiór C = R R, czyli C = {(x, y) : x, y R}. W zbiorze C definiujemy następujące działania: dodawanie: mnożenie: (a, b) + (c, d) = (a +
Bardziej szczegółowoCałkowanie numeryczne przy użyciu kwadratur
Całkowanie numeryczne przy użyciu kwadratur Plan wykładu: 1. Kwadratury Newtona-Cotesa a) wzory: trapezów, parabol etc. b) kwadratury złożone 2. Ekstrapolacja a) ekstrapolacja Richardsona b) metoda Romberga
Bardziej szczegółowoKLUCZ PUNKTOWANIA ODPOWIEDZI
Egzamin maturalny maj 009 MATEMATYKA POZIOM ROZSZERZONY KLUCZ PUNKTOWANIA ODPOWIEDZI Zadanie. a) Wiadomości i rozumienie Matematyka poziom rozszerzony Wykorzystanie pojęcia wartości argumentu i wartości
Bardziej szczegółowoBardzo łatwa lista powtórkowa
Analiza numeryczna, II rok inf., WPPT- 12 stycznia 2008 Terminy egzaminów Przypominam, że egzaminy odbędą się w następujących terminach: egzamin podstawowy: 30 stycznia, godz. 13 15, C-13/1.31 egzamin
Bardziej szczegółowoPORÓWNANIE TREŚCI ZAWARTYCH W OBOWIĄZUJĄCYCH STANDARDACH EGZAMINACYJNYCH Z TREŚCIAMI NOWEJ PODSTAWY PROGRAMOWEJ
PORÓWNANIE TREŚCI ZAWARTYCH W OBOWIĄZUJĄCYCH STANDARDACH EGZAMINACYJNYCH Z TREŚCIAMI NOWEJ PODSTAWY PROGRAMOWEJ L.p. 1. Liczby rzeczywiste 2. Wyrażenia algebraiczne bada, czy wynik obliczeń jest liczbą
Bardziej szczegółowoKLASA II LO Poziom rozszerzony (wrzesień styczeń)
KLASA II LO Poziom rozszerzony (wrzesień styczeń) Treści nauczania wymagania szczegółowe: ZAKRES PODSTAWOWY: 1) na podstawie wykresu funkcji y = f(x) szkicuje wykresy funkcji y = f(x), y = c f(x), y =
Bardziej szczegółowoMetody numeryczne. Ilorazy różnicowe. dr Artur Woike. Wzory interpolacyjne Newtona i metoda Aitkena.
Ćwiczenia nr 3. Ilorazy różnicowe Niech będą dane punkty x 0,..., x n i wartości f (x 0 ),..., f (x n ). Definiujemy rekurencyjnie ilorazy różnicowe: f (x i, x i+1 ) = f (x i+1) f (x i ) x i+1 x i, i =
Bardziej szczegółowoZagadnienia do małej matury z matematyki klasa II Poziom podstawowy i rozszerzony
Zagadnienia do małej matury z matematyki klasa II Poziom podstawowy i rozszerzony Uczeń realizujący zakres rozszerzony powinien również spełniać wszystkie wymagania w zakresie poziomu podstawowego. Zakres
Bardziej szczegółowoZajęcia nr 1 (1h) Dwumian Newtona. Indukcja. Zajęcia nr 2 i 3 (4h) Trygonometria
Technologia Chemiczna 008/09 Zajęcia wyrównawcze. Pokazać, że: ( )( ) n k k l = ( n l )( n l k l Zajęcia nr (h) Dwumian Newtona. Indukcja. ). Rozwiązać ( ) ( równanie: ) n n a) = 0 b) 3 ( ) n 3. Znaleźć
Bardziej szczegółowoIndukcja matematyczna
Indukcja matematyczna Zadanie. Zapisać, używając symboli i, następujące wyrażenia (a) n!; (b) sin() + sin() sin() +... + sin() sin()... sin(n); (c) ( + )( + /)( + / + /)... ( + / + / +... + /R). Zadanie.
Bardziej szczegółowoEgzamin z Metod Numerycznych ZSI, Egzamin, Gr. A
Egzamin z Metod Numerycznych ZSI, 06.2007. Egzamin, Gr. A Imię i nazwisko: Nr indeksu: Section 1. Test wyboru, max 33 pkt Zaznacz prawidziwe odpowiedzi literą T, a fałszywe N. Każda prawidłowa odpowiedź
Bardziej szczegółowo1. Liczby zespolone. Jacek Jędrzejewski 2011/2012
1. Liczby zespolone Jacek Jędrzejewski 2011/2012 Spis treści 1 Liczby zespolone 2 1.1 Definicja liczby zespolonej.................... 2 1.2 Postać kanoniczna liczby zespolonej............... 1. Postać
Bardziej szczegółowo1.1. Rachunek zdań: alternatywa, koniunkcja, implikacja i równoważność zdań oraz ich zaprzeczenia.
1. Elementy logiki i algebry zbiorów 1.1. Rachunek zdań: alternatywa, koniunkcja, implikacja i równoważność zdań oraz ich zaprzeczenia. Funkcje zdaniowe. Zdania z kwantyfikatorami oraz ich zaprzeczenia.
Bardziej szczegółowoRównania różniczkowe cząstkowe drugiego rzędu
Równania różniczkowe cząstkowe drugiego rzędu Marcin Orchel Spis treści 1 Wstęp 1 1.1 Metoda faktoryzacji (rozdzielania zmiennych)................ 5 1.2 Metoda funkcji Greena.............................
Bardziej szczegółowoMetody Numeryczne Wykład 4 Wykład 5. Interpolacja wielomianowa
Sformułowanie zadania interpolacji Metody Numeryczne Wykład 4 Wykład 5 Interpolacja wielomianowa Niech D R i niech F bȩdzie pewnym zbiorem funkcji f : D R. Niech x 0, x 1,..., x n bȩdzie ustalonym zbiorem
Bardziej szczegółowoWstęp do metod numerycznych Uwarunkowanie Eliminacja Gaussa. P. F. Góra
Wstęp do metod numerycznych Uwarunkowanie Eliminacja Gaussa P. F. Góra http://th-www.if.uj.edu.pl/zfs/gora/ 2012 Uwarunkowanie zadania numerycznego Niech ϕ : R n R m będzie pewna funkcja odpowiednio wiele
Bardziej szczegółowoKurs wyrównawczy - teoria funkcji holomorficznych
Kurs wyrównawczy - teoria funkcji holomorficznych wykład 1 Gniewomir Sarbicki 15 lutego 2011 Struktura ciała Zbiór par liczb rzeczywistych wyposażamy w działania: { + : (a, b) + (c, d) = (a + c, b + d)
Bardziej szczegółowoFunkcje dwóch zmiennych
Funkcje dwóch zmiennych Andrzej Musielak Str Funkcje dwóch zmiennych Wstęp Funkcja rzeczywista dwóch zmiennych to funkcja, której argumentem jest para liczb rzeczywistych, a wartością liczba rzeczywista.
Bardziej szczegółowoFUNKCJE LICZBOWE. Na zbiorze X określona jest funkcja f : X Y gdy dowolnemu punktowi x X przyporządkowany jest punkt f(x) Y.
FUNKCJE LICZBOWE Na zbiorze X określona jest funkcja f : X Y gdy dowolnemu punktowi x X przyporządkowany jest punkt f(x) Y. Innymi słowy f X Y = {(x, y) : x X oraz y Y }, o ile (x, y) f oraz (x, z) f pociąga
Bardziej szczegółowo1 Metody rozwiązywania równań nieliniowych. Postawienie problemu
1 Metody rozwiązywania równań nieliniowych. Postawienie problemu Dla danej funkcji ciągłej f znaleźć wartości x, dla których f(x) = 0. (1) 2 Przedział izolacji pierwiastka Będziemy zakładać, że równanie
Bardziej szczegółowoRozwiązywanie układów równań liniowych
Rozwiązywanie układów równań liniowych Marcin Orchel 1 Wstęp Jeśli znamy macierz odwrotną A 1, to możęmy znaleźć rozwiązanie układu Ax = b w wyniku mnożenia x = A 1 b (1) 1.1 Metoda eliminacji Gaussa Pierwszy
Bardziej szczegółowo1. Wielomiany Podstawowe definicje i twierdzenia
1. Wielomiany Podstawowe definicje i twierdzenia Definicja wielomianu. Wielomianem stopnia n zmiennej rzeczywistej x nazywamy funkcję w określoną wzorem w(x) = a n x n + a n 1 x n 1 + + a 1 x + a 0, przy
Bardziej szczegółowoZaawansowane metody numeryczne
Wykład 11 Ogólna postać metody iteracyjnej Definicja 11.1. (metoda iteracyjna rozwiązywania układów równań) Metodą iteracyjną rozwiązywania { układów równań liniowych nazywamy ciąg wektorów zdefiniowany
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z matematyki w klasie III A LP
Wymagania edukacyjne z matematyki w klasie III A LP Zakres rozszerzony Kryteria Znajomość pojęć, definicji, własności oraz wzorów objętych programem nauczania. Umiejętność zastosowania wiedzy teoretycznej
Bardziej szczegółowoK P K P R K P R D K P R D W
KLASA II TECHNIKUM POZIOM PODSTAWOWY I ROZSZERZONY PROPOZYCJA POZIOMÓW WYMAGAŃ Wyróżnione zostały następujące wymagania programowe: konieczne (K), podstawowe (P), rozszerzające (R), dopełniające (D) i
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA WSTĘPNE Z MATEMATYKI
WYMAGANIA WSTĘPNE Z MATEMATYKI Wydział Informatyki, Elektroniki i Telekomunikacji Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie I. ZBIORY I.1. Działania na zbiorach I.2. Relacje między
Bardziej szczegółowo1 + x 1 x 1 + x + 1 x. dla x 0.. Korzystając z otrzymanego wykresu wyznaczyć funkcję g(m) wyrażającą liczbę pierwiastków równania.
10 1 Wykazać, że liczba 008 008 10 + + jest większa od Nie używając kalkulatora, porównać liczby a = log 5 log 0 + log oraz b = 6 5 Rozwiązać równanie x + 4y + x y + 1 = 4xy 4 W prostokątnym układzie współrzędnych
Bardziej szczegółowoROZWIĄZYWANIE RÓWNAŃ NIELINIOWYCH
Transport, studia I stopnia Instytut L-5, Wydział Inżynierii Lądowej, Politechnika Krakowska Ewa Pabisek Adam Wosatko Postać ogólna równania nieliniowego Często występującym, ważnym problemem obliczeniowym
Bardziej szczegółowoCałki nieoznaczone. 1 Własności. 2 Wzory podstawowe. Adam Gregosiewicz 27 maja a) Jeżeli F (x) = f(x), to f(x)dx = F (x) + C,
Całki nieoznaczone Adam Gregosiewicz 7 maja 00 Własności a) Jeżeli F () = f(), to f()d = F () + C, dla dowolnej stałej C R. b) Jeżeli a R, to af()d = a f()d. c) Jeżeli f i g są funkcjami całkowalnymi,
Bardziej szczegółowoFunkcje analityczne. Wykład 12
Funkcje analityczne. Wykład 2 Szeregi Laurenta. Osobliwości funkcji zespolonych. Twierdzenie o residuach Paweł Mleczko Funkcje analityczne (rok akademicki 206/207) Plan wykładu W czasie wykładu omawiać
Bardziej szczegółowoIX. Rachunek różniczkowy funkcji wielu zmiennych. 1. Funkcja dwóch i trzech zmiennych - pojęcia podstawowe. - funkcja dwóch zmiennych,
IX. Rachunek różniczkowy funkcji wielu zmiennych. 1. Funkcja dwóch i trzech zmiennych - pojęcia podstawowe. Definicja 1.1. Niech D będzie podzbiorem przestrzeni R n, n 2. Odwzorowanie f : D R nazywamy
Bardziej szczegółowoPLAN WYNIKOWY Z MATEMATYKI DLA KLASY IV TECHNIKUM 5 - LETNIEGO
PLAN WYNIKOWY Z MATEMATYKI DLA KLASY IV TECHNIKUM 5 - LETNIEGO Lp. Temat lekcji Umiejętności Podstawowe Ponadpodstawowe I Granica i pochodna funkcji. Uczeń: Uczeń: 1 Powtórzenie wiadomości o granicy ciągu,
Bardziej szczegółowoCałka nieoznaczona, podstawowe wiadomości
Całka nieoznaczona, podstawowe wiadomości Funkcją pierwotną funkcji w przedziale nazywamy funkcję taką, że dla każdego punktu z tego przedziału zachodzi Różnica dwóch funkcji pierwotnych w przedziale danej
Bardziej szczegółowoDefinicja i własności wartości bezwzględnej.
Równania i nierówności z wartością bezwzględną. Rozwiązywanie układów dwóch (trzech) równań z dwiema (trzema) niewiadomymi. Układy równań liniowych z parametrem, analiza rozwiązań. Definicja i własności
Bardziej szczegółowoFunkcje wymierne. Funkcja homograficzna. Równania i nierówności wymierne.
Funkcje wymierne. Funkcja homograficzna. Równania i nierówności wymierne. Funkcja homograficzna. Definicja. Funkcja homograficzna jest to funkcja określona wzorem f() = a + b c + d, () gdzie współczynniki
Bardziej szczegółowoV. WYMAGANIA EGZAMINACYJNE
V. WYMAGANIA EGZAMINACYJNE Standardy wymagań egzaminacyjnych Zdający posiada umiejętności w zakresie: POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY 1. wykorzystania i tworzenia informacji: interpretuje tekst matematyczny
Bardziej szczegółowoKryteria oceniania z matematyki dla klasy M+ (zakres rozszerzony) Klasa II
Funkcja liniowa Kryteria oceniania z matematyki dla klasy M+ (zakres rozszerzony) Klasa II Zakres Dopuszczający Dostateczny Dobry Bardzo dobry - rozpoznaje funkcję liniową na podstawie wzoru - zna postać
Bardziej szczegółowoKLUCZ PUNKTOWANIA ODPOWIEDZI
Egzamin maturalny maj 009 MATEMATYKA POZIOM PODSTAWOWY KLUCZ PUNKTOWANIA ODPOWIEDZI Zadanie. a) Matematyka poziom podstawowy Wyznaczanie wartości funkcji dla danych argumentów i jej miejsca zerowego.
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z matematyki klasa II technikum
Wymagania edukacyjne z matematyki klasa II technikum Poziom rozszerzony Obowiązują wymagania z zakresu podstawowego oraz dodatkowo: 1. JĘZYK MATEMATYKI I FUNKCJE LICZBOWE Uczeń otrzymuje ocenę dopuszczającą
Bardziej szczegółowoAproksymacja. funkcji: ,a 2. ,...,a m. - są funkcjami bazowymi m+1 wymiarowej podprzestrzeni liniowej X m+1
Założenie: f(x) funkcja którą aproksymujemy X jest przestrzenią liniową Aproksymacja liniowa funkcji f(x) polega na wyznaczeniu współczynników a 0,a 1,a 2,...,a m funkcji: Gdzie: - są funkcjami bazowymi
Bardziej szczegółowoELEKTROTECHNIKA Semestr 1 Rok akad / ZADANIA Z MATEMATYKI Zestaw Przedstaw w postaci algebraicznej liczby zespolone: (3 + 2j)(5 2j),
ELEKTROTECHNIKA Semestr Rok akad. / 5 ZADANIA Z MATEMATYKI Zestaw. Przedstaw w postaci algebraicznej liczby zespolone: (3 + j)(5 j) 3 j +j (5 + j) (3 + j) 3. Narysuj zbiory punktów na płaszczyźnie: +j
Bardziej szczegółowoInterpolacja, aproksymacja całkowanie. Interpolacja Krzywa przechodzi przez punkty kontrolne
Interpolacja, aproksymacja całkowanie Interpolacja Krzywa przechodzi przez punkty kontrolne Aproksymacja Punkty kontrolne jedynie sterują kształtem krzywej INTERPOLACJA Zagadnienie interpolacji można sformułować
Bardziej szczegółowopostaci kanonicznej i iloczynowej trójmiany: y = 0,5x 2. Podaj określenie ciągu arytmetycznego. Dany jest ciąg a n
Propozycje pytań na maturę ustną ( profil podstawowy ) Elżbieta Kujawińska ZESTAW Podaj wzory na postać kanoniczną i iloczynową funkcji kwadratowej Sprowadź do postaci kanonicznej i iloczynowej trójmiany:
Bardziej szczegółowo1 Funkcje dwóch zmiennych podstawowe pojęcia
1 Funkcje dwóch zmiennych podstawowe pojęcia Definicja 1 Funkcją dwóch zmiennych określoną na zbiorze A R 2 o wartościach w zbiorze R nazywamy przyporządkowanie każdemu punktowi ze zbioru A dokładnie jednej
Bardziej szczegółowoOtrzymaliśmy w ten sposób ograniczenie na wartości parametru m.
Dla jakich wartości parametru m dziedziną funkcji f ( x) = x + mx + m 1 jest zbiór liczb rzeczywistych? We wzorze funkcji f(x) pojawia się funkcja kwadratowa, jednak znajduje się ona pod pierwiastkiem.
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI WSTĘP... 8 1. LICZBY RZECZYWISTE 2. WYRAŻENIA ALGEBRAICZNE 3. RÓWNANIA I NIERÓWNOŚCI
SPIS TREŚCI WSTĘP.................................................................. 8 1. LICZBY RZECZYWISTE Teoria............................................................ 11 Rozgrzewka 1.....................................................
Bardziej szczegółowoDział I FUNKCJE I ICH WŁASNOŚCI
MATEMATYKA ZAKRES PODSTAWOWY Rok szkolny 01/013 Klasa: II Nauczyciel: Mirosław Kołomyjski Dział I FUNKCJE I ICH WŁASNOŚCI Lp. Zagadnienie Osiągnięcia ucznia. 1. Podstawowe własności funkcji.. Podaje określenie
Bardziej szczegółowoRozdział 2. Liczby zespolone
Rozdział Liczby zespolone Zbiór C = R z działaniami + oraz określonymi poniżej: x 1, y 1 ) + x, y ) := x 1 + x, y 1 + y ), 1) x 1, y 1 ) x, y ) := x 1 x y 1 y, x 1 y + x y 1 ) ) jest ciałem zob rozdział
Bardziej szczegółowoLista. Algebra z Geometrią Analityczną. Zadanie 1 Przypomnij definicję grupy, które z podanych struktur są grupami:
Lista Algebra z Geometrią Analityczną Zadanie 1 Przypomnij definicję grupy, które z podanych struktur są grupami: (N, ), (Z, +) (Z, ), (R, ), (Q \ {}, ) czym jest element neutralny i przeciwny w grupie?,
Bardziej szczegółowoMatematyka A kolokwium 26 kwietnia 2017 r., godz. 18:05 20:00. i = = i. +i sin ) = 1024(cos 5π+i sin 5π) =
Matematyka A kolokwium 6 kwietnia 7 r., godz. 8:5 : Starałem się nie popełniać błędów, ale jeśli są, będę wdzięczny za wieści o nich Mam też nadzieję, że niektórzy studenci zechcą zrozumieć poniższy tekst,
Bardziej szczegółowoWielomiany. XX LO (wrzesień 2016) Matematyka elementarna Temat #2 1 / 1
XX LO (wrzesień 2016) Matematyka elementarna Temat #2 1 / 1 Definicja Definicja Wielomianem stopnia n zmiennej rzeczywistej x nazywamy funkcję W (x) = a n x n + a n 1 x n 1 + + a 2 x 2 + a 1 x + a 0 gdzie
Bardziej szczegółowoRównania różnicowe. Dodatkowo umawiamy się, że powyższy iloczyn po pustym zbiorze indeksów, czyli na przykład 0
Równania różnicowe 1 Wiadomości wstępne Umówmy się, że na czas tego wykładu zrezygnujemy z oznaczania n-tego wyrazu ciągu symbolem typu x n, y n itp Zamiast tego pisać będziemy x (n), y (n) itp Ponadto
Bardziej szczegółowo2. LICZBY RZECZYWISTE Własności liczb całkowitych Liczby rzeczywiste Procenty... 24
SPIS TREŚCI WYRAŻENIA ALGEBRAICZNE RÓWNANIA I NIERÓWNOŚCI ALGEBRAICZNE 7 Wyrażenia algebraiczne 0 Równania i nierówności algebraiczne LICZBY RZECZYWISTE 4 Własności liczb całkowitych 8 Liczby rzeczywiste
Bardziej szczegółowoWykład z równań różnicowych
Wykład z równań różnicowych 1 Wiadomości wstępne Umówmy się, że na czas tego wykładu zrezygnujemy z oznaczania n-tego wyrazu ciągu symbolem typu x n, y n itp. Zamiast tego pisać będziemy x (n), y (n) itp.
Bardziej szczegółowoProgram zajęć pozalekcyjnych z matematyki poziom rozszerzony- realizowanych w ramach projektu Przez naukę i praktykę na Politechnikę
Program zajęć pozalekcyjnych z matematyki poziom rozszerzony- realizowanych w ramach projektu Przez naukę i praktykę na Politechnikę 1. Omówienie programu. Zaznajomienie uczniów ze źródłami finansowania
Bardziej szczegółowoZadania egzaminacyjne
Rozdział 13 Zadania egzaminacyjne Egzamin z algebry liniowej AiR termin I 03022011 Zadanie 1 Wyznacz sumę rozwiązań równania: (8z + 1 i 2 2 7 iz 4 = 0 Zadanie 2 Niech u 0 = (1, 2, 1 Rozważmy odwzorowanie
Bardziej szczegółowoSIMR 2016/2017, Analiza 2, wykład 1, Przestrzeń wektorowa
SIMR 06/07, Analiza, wykład, 07-0- Przestrzeń wektorowa Przestrzeń wektorowa (liniowa) - przestrzeń (zbiór) w której określone są działania (funkcje) dodawania elementów i mnożenia elementów przez liczbę
Bardziej szczegółowoFunkcje charakterystyczne zmiennych losowych, linie regresji 1-go i 2-go rodzaju
Funkcje charakterystyczne zmiennych losowych, linie regresji -go i 2-go rodzaju Dr Joanna Banaś Zakład Badań Systemowych Instytut Sztucznej Inteligencji i Metod Matematycznych Wydział Informatyki Politechniki
Bardziej szczegółowoMatematyka i Statystyka w Finansach. Rachunek Różniczkowy
Rachunek Różniczkowy Ciąg liczbowy Link Ciągiem liczbowym nieskończonym nazywamy każdą funkcję a która odwzorowuje zbiór liczb naturalnych N w zbiór liczb rzeczywistych R a : N R. Tradycyjnie wartość a(n)
Bardziej szczegółowoFUNKCJA KWADRATOWA. 1. Definicje i przydatne wzory. lub trójmianem kwadratowym nazywamy funkcję postaci: f(x) = ax 2 + bx + c
FUNKCJA KWADRATOWA 1. Definicje i przydatne wzory DEFINICJA 1. Funkcja kwadratowa lub trójmianem kwadratowym nazywamy funkcję postaci: f(x) = ax + bx + c taką, że a, b, c R oraz a 0. Powyższe wyrażenie
Bardziej szczegółowoDOPASOWYWANIE KRZYWYCH
DOPASOWYWANIE KRZYWYCH Maciej Patan Uniwersytet Zielonogórski Motywacje Przykład 1. Dane o przyroście światowej populacji są aktualizowane co każde 10 lat, celem szacowania średniego przyrostu rocznego.
Bardziej szczegółowoWykład 14. Elementy algebry macierzy
Wykład 14 Elementy algebry macierzy dr Mariusz Grządziel 26 stycznia 2009 Układ równań z dwoma niewiadomymi Rozważmy układ równań z dwoma niewiadomymi: a 11 x + a 12 y = h 1 a 21 x + a 22 y = h 2 a 11,
Bardziej szczegółowoWybrane metody przybliżonego. wyznaczania rozwiązań (pierwiastków) równań nieliniowych
Wykład trzeci 1 Wybrane metody przybliżonego wyznaczania rozwiązań pierwiastków równań nieliniowych 2 Metody rozwiązywania równań nieliniowych = 0 jest unkcją rzeczywistą zmiennej rzeczywistej Rozwiązanie
Bardziej szczegółowoLista nr 1 - Liczby zespolone
Lista nr - Liczby zespolone Zadanie. Obliczyć: a) ( 3 i) 3 ( 6 i ) 8 c) (+ 3i) 8 (i ) 6 + 3 i + e) f*) g) ( 3 i ) 77 ( ( 3 i + ) 3i 3i h) ( + 3i) 5 ( i) 0 i) i ( 3 i ) 4 ) +... + ( 3 i ) 0 Zadanie. Przedstawić
Bardziej szczegółowoRównania różniczkowe liniowe wyższych rzędów o stałych współcz
Równania różniczkowe liniowe wyższych rzędów o stałych współczynnikach Katedra Matematyki i Ekonomii Matematycznej SGH 12 maja 2016 Równanie liniowe n-tego rzędu Definicja Równaniem różniczkowym liniowym
Bardziej szczegółowoBiotechnologia, Chemia, Chemia Budowlana - Wydział Chemiczny - 1
Biotechnologia, Chemia, Chemia Budowlana - Wydział Chemiczny - 1 Równania różniczkowe pierwszego rzędu Równaniem różniczkowym zwyczajnym pierwszego rzędu nazywamy równanie postaci (R) y = f(x, y). Najogólniejszą
Bardziej szczegółowoMaciej Grzesiak Instytut Matematyki Politechniki Poznańskiej. Całki nieoznaczone
Maciej Grzesiak Instytut Matematyki Politechniki Poznańskiej Całki nieoznaczone 1. Definicja całki nieoznaczonej Definicja 1. Funkcja F jest funkcją pierwotną funkcji f na przedziale I, jeżeli F (x) =
Bardziej szczegółowo? 14. Dana jest funkcja. Naszkicuj jej wykres. Dla jakich argumentów funkcja przyjmuje wartości dodatnie? 15. Dana jest funkcja f x 2 a x
FUNKCE FUNKCJA LINIOWA Sporządź tabelkę i narysuj wykres funkcji ( ) Dla jakich argumentów wartości funkcji są większe od 5 Podaj warunek równoległości prostych Wyznacz równanie prostej równoległej do
Bardziej szczegółowo