WSPOMAGANIE PROJEKTOWANIA STRUKTURY CZASOWEJ PROCESÓW RYNKU ENERGII ELEKTRYCZNEJ

Transkrypt

1 WSPOMAGANIE POJEKTOWANIA STUKTUY ZASOWEJ POESÓW YNKU ENEGII ELEKTYZNEJ Maruz Kaleta, Kaml Smolra, Eugenuz Toczyłow Słowa luczowe: harmonogramowane, womagane decyzj, rojetowane rynów Strezczene. W racy zotał rzedtawony roblem rojetowana trutur czaowych dla roceów decyzyjnych mających mejce na rynu energ eletrycznej. ozoczęto od wazana głównych rzyczynóre owodują, że roblem ten jet omlowanym, weloryteralnym częto nerecyzyjne zdefnowanym zagadnenem harmonogramowana. Natęne zaroonowano metodyę dzałań mających na celu womagane rojetanta roceów rynowych, oartą o różnorodne, welorotne owtarzane rocey wyorzytujące narzędza z dzedzny nformaty, otymalzacjeor decyzj oraz ymulacj roceów rynowych. Przedtawono równeż metody ozwalające na doładne wyodrębnene zdefnowane rozważanego odroblemu oraz za rezentację rozwązań. 1. WSTĘP Blanowane złożonych ytemów rynowych zazwyczaj ne odbywa e w jednej faze, rzy wyorzytanu ojedynczego, rotego mechanzmu blanowana. Secyfa rynu energ eletrycznej wymaga zatoowana welu rozłożonych w czae roceów wyorzytujących różnorodne metody blanowana [1]. Koneczność zaewnena bezeczeńtwa energetycznego raju, w ołączenu z nedetermntycznym zaotrzebowanem odborców, złożoną dynamą jednote wytwórczych, ogranczonym zaobam oraz omlowaną truturą ogranczeń techncznych rawają, że ryne mu być blanowany w welu roach, oczynając od zgrubnych rogramów racy znanych z dużym wyrzedzenem (rogramów rocznych, meęcznych), orzez mechanzmy blanowana w rótm horyzonce (ryne dna natęnego, ryne dna beżącego), a ończąc na drobnych oretach zwązanych z odchylenam od rzyjętych wcześnej rogramów (ryne czau rzeczywtego). W racy rozważamy roblem ja najlezego zalanowana trutury czaowej rynowych roceów blanowana. Trudnośc zwązane z rojetowanem roceów blanowana wynają zarówno z dużej lczby owązanych rzeływem danych roceów wytęujących na różnych egmentach rynu, ja z fatu tnena welu, częto nerecyzyjnych, ryterów oceny rozwązań. Powoduje to, że roblem ten jet trudny do bezośrednej analzy dla rojetanta. W racy rzedtawamy metody narzędza womagające rojetanta roceów rynowych. Metody te można ogruować w natęujących ategorach: 1) modelowane danych oujących truturę roceów ewnego rodzaju języ oujący warant roceów; 2) rerezentację grafczną roceów, uazującą w czytelny oób truturę roceów oywaną w welu wymarach; 3) modele otymalzacyjne dla ewnych odroblemów rojetowana trutury roceów; 4) ymulacja warantów roceów. Metody womagana ą uerunowane na tworzene roozycj harmonogramów roceów rzy ewnym bogatym zborze ryterów oceny rozwązań. Krytera te dotyczą możlwośc realzacj ndywdualnych otrzeb uczetnówach ja zaewnene odowednch oen czaowych na rocey rzygotowana ofert, analzy beżących wynów blanowana, możlwośc doblanowywana ja najblżej chwl dotawy energ. Z drugej trony rytera zaewnają też odowedną jaość roceów z untu wdzena ytemu, rzy zachowanu warunów bezeczeńtwa dążenu do mnmalzacj umarycznych oztów blanowana ytemu. Wyn racy ą odtawą do oracowana nformatycznego ytemu womagającego rocey rojetowana roceów rynowych n. rzez oeratora rajowego ytemu eletroenergetycznego. Autorzy lczą, że uzyane wyn będą warcem odcza rojetowana zman roceów rynowych w Polce ozwolą na właścwą ocenę różnych roozycj, w tym wrowadzena rynu dna beżącego rynu czau rzeczywtego, a w efece umożlwą wdrożene efetywnej trutury roceów, równeż doaowanej do otrzeb uczetnów rynu. 2. HAMONOGAMOWANIE POESÓW YNKOWYH Womagane rojetowana trutury czaowej roceów rynowych jet złożonym zagadnenem. Wyna to z jednej trony ze złożonej trutury rynów dużej lczby roceów na różnych egmentach o bardzo zróżncowanej czętotlwośc dzałana horyzonce lanowana, realzowanych rzez różne odmoty owązanych omlowanym zależnoścam. Utrudna to jednoznaczne zdefnowane roblemu oraz za rerezentację rozwązań, a taże

2 znaczne omluje modele otymalzacyjne. Kolejnym totnym roblemem jet duża lczba otencjalnych ryterów oceny rozwązań, częto nerecyzyjne zdefnowanych, ja n. bezeczeńtwo. Komluje to orównywane ocenę otencjalnych rozwązań zarówno rzez narzędza womagające decyzję ja rzez amego rojetanta. Dodatowo, wartość częśc z totnych ryterów oraz netóre cechy tworzonych rozwązań, mogą zotać oreślone doero w ute analzy dzałającego mechanzmu rynowego bądź jego ymulacj Sewencja dzałań W zwązu ze złożonoścą roblemu, oraz jego weloryteralnym nejednoznacznym charaterem zarojetowane właścwej trutury roceów rynowych wymaga wyonana welu złożonych zadań, tóre częto muzą być owtarzane welorotne. Z tych amych owodów oraz ze względów ratycznych w węzośc rzyadów rojetowane trutury czaowej ne dotyczy całego rynu, a jedyne jego fragmentu. Może też ono rzebegać na różnym ozome doładnośc n. w erwzym odejścu lanowane jet umejcowene w czae całych egmentów rynu, a w olejnych uzczegóławane ą harmonogramy roceów należących do olejnych egmentów bądź nnych fragmentów rynu. Proonowany cyl dzałań zwązanych z rojetowanem analzą trutury roceów rynowych zotał rzedtawony na y. 1. y. 1. Sewencja dzałań rowadząca do uzyana rojetu trutury roceów rynowych W celu tworzena weryfacj trutury roceów rynowych oerator ownen wyonać natęujące czynnośc: Wydzelene odroblemu oreślene jego owązań z reztą rynu Zdefnowane wymagań ryterów oceny Generacja olejnych roozycj rozwązań ch ocena rzez rojetanta z wyorzytanem metod wzualzacj harmonogramów Symulacja tworzonych rozwązań w celu oceny ch właścwośc Ewentualne rzedefnowane ryterów, wrowadzene nowych wymagań oraz retrycj ozuwane nowych rozwązań. Iteracyjne owtarzane roceów owroty mogą meć mejce w różnych fazach rojetowana. N. odcza ymulacj można eerymentalne zmenać netóre arametry tworzonej wcześnej trutury roceów, w celu uzyana lezych wynów. Zmany te mogą zotać natęne wrowadzone do modelu otymalzacj jao dodatowe wymagana. Jeżel ymulacja da zadowalające można zrezygnować z onownej otymalzacj uznać dotrojoną odcza ymulacj truturę, jao otateczny wyn roceu rojetowana. 3. OPIS POESÓW YNKOWYH Dobre zdefnowane onretnego roblemu rojetowana trutury czaowej roceów rynowych wymaga formalzowana ujednolcena oobu modelowana trutur roceów rynowych. W tym celu zotał tworzony oncecyjny model danych łużący do rerezentowana roceów rynowych oraz zależnośc zachodzących omędzy nm [3]. Model ma otać herarchcznej trutury la. Wzyte obety wyorzytywane odcza modelowana trutury roceów rynowych tanową generalzację abtracyjnej lay odtawowej Proce, tóra oada dwe abtracyjne lay ochodne: Proce elementarny Proce złożony. Procey elementarne odowadają ojedynczym roceom rynowym, do tórych należą: Ono ładana ofert, Blanowane, Publacja wynów blanowana, Przetwarzane danych o trone uczetna rynu, Udotęnane rognoz zaotrzebowana. Z ole Proce złożony to agregat Proceów elementarnych, z tórego dzedzczą obety lay yl Horyzont roceów rynowych rerezentujące ozczególne egmenty bądź nne wydzelone fragmenty rynu.

3 B Każdy roce rynowy jet oywany rzez rzedzał czau, w jam ma on mejce, zwany horyzontem trwana, ore czau, jaego dotyczą rzetwarzane rzez nego dane, zwany horyzontem lanowana oraz dane wejścowe wyjścowe tego roceu. Przy założenu cągłych horyzontów wytarczy odać ocząte onec wymenonych wyżej rzedzałów. Tae odejśce może znaczne uroścć rojetowane trutury roceów. Można wtedy tratować elementarne rocey rynowe jao czarne rzyn owtarzalne umejcowone w czae moduły rzetwarzające dane, bez onecznośc analzowana omlowanych mechanzmów decyzyjnych zachodzących w ch wnętrzu. W celu modelowana danych wytęujących na wyjścach wejścach roceów roonujemy wyorzytane Oen Mult-commodty Maret Data Model M 3 [6]óry jet unweralnym elatycznym narzędzem ozwalającym na rerezentowane wymanę danych dotyczących zeroego zareu złożonych ytemów rynowych. 4. EPEZENTAJA STUKTUY PO- ESÓW Aby umożlwć efetywne wyorzytane narzędz womagana decyzj rzez rojetanta nezbędne jet tworzene wygodnego oraz czytelnego oobu rerezentacj roonowanych rozwązań. Harmonogram roceów rynowych można wygodne rzedtawać na tzw. łazczyźne czaowej, na tórej oś ozoma odowada czaow trwana roceów, natomat oś onowa nformuje o horyzonce lanowana, jaego te rocey dotyczą. Proce rynowy rerezentowany jet jao rotoąt na taej łazczyźneóry nformuje zarówno o jego horyzonce trwana ja horyzonce lanowana, co znaczne ułatwa analzę weryfację harmonogramu. Ta oób rezentacj ozwala zybo ocenćóre rocey rzez ja cza ą atywne oraz wazaćóre z nch ę orywają. Znaczne ułatwona jet równeż analza harmonogramów z untu wdzena etaów lanowana. Można łatwo twerdzć fat orywana ę horyzontów oblczeń różnych roceów oraz zbadać rzez horyzonty lanowana jach roceów rynowych rzechodz dany eta w jaej olejnośc ma to mejce. Pozwala to m.n. na oreślene, w jam tonu olejność ta jet zachowana dla różnych etaów, a tym amym n. na zbadane ymetr harmonogramu. Przyładowa rerezentacja grafczna trutury roceów rynowych zotała rzedtawona na y DB tb zb hb h t ob y. 2. Przyładowa rerezentacja trutury roceów rynowych W rzyadu omlowanego harmonogramu z dużą lczbą roceów, chemat roceów może tać ę neczytelny. Dzeje ę ta główne za rawą roceów o zblżonym horyzonce lanowana odbywających ę równolegle. Obecność tach roceów owoduje naładane ę na ebe obetów na harmonograme tym amym zmnejzene jego czytelnośc. zęto utecznym rozwązanem tego roblemu jet rezentacja harmonogramu z eretywy oreślonego odmotu, n. oeratora rynu bądź oreślonej ategor uczetnów. Pozwala to na omnęce częśc roceówóre ne ą totne z untu wdzena danego odmotu. Procey równoległe o zblżonych horyzontach czaowych ojawają ę zazwyczaj na ute wyonywana odobnych czynnośc rzez różnych uczetnów rynu, zatem ojrzene z untu wdzena tylo jednego z nch ozwala częto na elmnację orywających ę obetów. 5. OPTYMALIZAJA POESÓW YN- KOWYH 5.1. Modelowane Formalzacja roblemu rojetowana trutury czaowej roceów ozwala na tworzene narzędz womagających racę rojetanta orzez generację DB

4 roozycj harmonogramów ełnających zdefnowane rzez nego wymagana oraz otymalnych, w ene Pareto [4], względem zdefnowanych ryterów oceny. W tym celu zdefnowano nową laę roblemów harmonogramowana w otac weloryteralnych dyretno-cągłych model rogramowana mezanego. Zmenne decyzyjne odowadają czaom rozoczęca (t, ) zaończena (t, ) horyzontów trwana oraz lanowana wzytch roceówóre mogą meć mejce na rynu. Dodatowo dla ażdego roceu wrowadzono zmenną bnarną v oreślającą, czy jet on wyorzytywany w fnalnym harmonograme. Ogranczena (1)-(8) rzedtawają luczowe warun uwzględnane w modelach. Szczegółowy o model znajduje ę w racy [3]. x, y ( 2 v v j ) M + Lj x y j (1) (, j) r ( x, y) ( x, y) {( t L ( t t, ),( ),( t v v, ),( U ),( xy j + M (2 v ),( ),( = v j, j) K v j, j) W + v ) I, ),( v j ) ),(, )} ), ( (2) ( (3) ( = h (4) S + M 1 v ) S, ( (5) M 1 v ) S, v t ( (6) = h 1 (7) 5.2. Defnowane wymagań t, S,, U v (8) Duża różnorodność ytemów rynowych wymuza, aby model generujący roozycje umożlwał łatwe wrowadzane warunów ecyfcznych dla danego rynu. Węzość wymagań można zaać rzy omocy tzw. relacj orzedzana (1), oznaczanej dalej, jao r(,)óra oreśla mnmalny maymalny odtę omędzy oczątem bądź ońcem horyzontu trwana lub lanowana dla wybranych roceów. elacja ta jet dość unweralna można ją toować zarówno dla oreślena wymagań dotyczących różnych horyzontów jednego roceu, n. czau trwana roceu r(t,t ) bądź wyrzedzena horyzontu lanowana w tounu do horyzontu trwana r(t, ); ja do oreślana zależnośc omędzy różnym roceam I I I uwzględnając zarówno olejność rzeływu danych ja wymagane odtęy czaowe omędzy ch rzetwarzanem. Dodatowo rojetant może oreślćóre z roceów ą omlementarne mogą wytąć tylo razem (2) oraz wytąene tórych roceów warunowane jet rzez wytąene nnych roceów (3). Projetant oreśla równeż założony ore lanowana dla ozczególnych egmentów, natomat model zaewna, że umaryczny horyzont lanowana wzytch roceów w danym egmence jet wytarczająco dług (4) oraz cągły (5)-(7). Można równeż oreślć mnmalne maymalne czay rozoczęca zaończena dla horyzontów trwana lanowana ozczególnych roceów (8) Krytera oceny Problem rojetowana trutury czaowej roceów rynowych, jet zagadnenem weloryteralnym, w tórym ne można oreślć jednej unweralnej mary jaośc uzyanego rozwązana [2], a ozczególne rytera częto ą rzeczne ze obą. Dodatowym roblemem jet fat, że wele ryterów oceny, ja n. ozty blanowana bądź bezeczeńtwo można oreślć jedyne badając dzałające mechanzmy blanowana bądź rzerowadzając ymulacje. W taej ytuacj można zatoować zatęcze rytera, tórych wartość można wyznaczyć na odtawe zmennych modelu oraz tóre, zgodne z wedzą rojetanta, mogą być orelowane z wartoścą orygnalnych ryterów. Tyowo rytera zatęcze mogą dotyczyć czętotlwośc roceów, długośc ch horyzontów lanowana, czau rzeznaczonego na dzałane uczetnów rynu. W rozważanym modelu może zotać wyorzytana duża lczba różnorodnych ryterów, w zależnośc od ecyf rojetowanego rynu. W racy [1] oazano, że można łatwo do nego wrowadzć m.n. natęujące rytera: za trwana roceów Symetra roceów Odtę od czau rzeczywtego Odtę omędzy roceam ąednm Lczba roceów w neożądanych oreach Uzyane w ten oób zadane jet rozwązywane rzy omocy metodolog untu odneena [2], w tórej decydent oreśla ożądane wartośc wzytch ryterów unt aracj, a ytem womagana decyzj roonuje rozwązane Pareto-otymalne najbardzej do nch zblżone. Analzując uzywane wyn oraz możlwe do uzyana wartośc ryterów decydent zazwyczaj zmena unt aracj, dążąc w

5 lu teracjach do uzyana atyfacjonującego rozwązana. 6. SYMULAJA POESÓW YNKO- WYH Ja zotało wcześnej zaznaczone, część ryterów wyorzytywanych w tracje otymalzacj jet jedyne ewnym rzyblżenem rzeczywśce ntereujących rojetanta właścwoścórych wartość może zotać oreślona jedyne na odtawe badań dzałającego ytemu bądź ymulacj. Ze względów ratycznych, bezeczeńtwa, oztów oraz czau, dużo orzytnejze jet rzerowadzene ymulacj omuterowej. Jedna tworzene w ełn funcjonalnego ymulatora roceów rynowych ne jet łatwym zadanem. Trzeba uwzględnć dzałane dużej lczby rozłożonych w czae roceów wływających na ebe na wzajem orzez rzeyłane omędzy nm dane. Zazwyczaj ymulacja mu być rzerowadzona w dużo zerzym onteśce nż wydzelony do rojetowana odroblem ta, aby można było właścwe oreślć zachowane tworzonego rozwązana zanurzonego w ozotałych mechanzmach danego rynu. Należy, węc umeć zaymulować dzałane węzośc mechanzmów rynowychóre ą zazwyczaj bardzo złożonym roceam [5] oraz zynchronzować te ymulacje omędzy obą. Netrywalnym zadanem jet równeż właścwe zarojetowane rzebegu badań, oreślene ofert ładanych rzez uczetnów, zman rognozy zaotrzebowana, otencjalnych awar nnych zdarzeń. Aby ymulator mógł być wyorzytany do oceny różnych trutur roceów rynowych mu on umożlwać łatwe zmany uładu owązań omędzy roceam, lczby wytąeń ozczególnych roceów oraz ch odtawowych arametrów tach ja n. długość horyzontu lanowana. Potrzebna jet równeż możlwość zmany trutury ytemu rynowego n. toolog ec rzeyłowej oraz odłączonych do nej odmotów, a taże mechanzmów dzałana ozczególnych elementów rynu, n. model matematycznych wyorzytywanych odcza blanowana ozczególnych egmentów. Pozwol to na rzetetowane właścwośc badanej trutury roceów rynowych dla zróżncowanych ytemów rynowych. Ze względu na złożoną truturę owązań omędzy roceam rynowymóra może ulegać czętym znaczącym zmanom, oraz możlwość toowana zamenne różnych warantów ozczególnych mechanzmów blanowana nezwyle totny taje ę roblem ynchronzacj omędzy ozczególnym modułam ymulatora oraz zdefnowana odowednch nterfejów języa omunacj. W tym celu może zotać wyorzytany model danych rynu M 3 [6]óry ozwala na bardzo elatyczne modelowane oraz wymanę zeroego zareu danych rynowych, w zczególnośc na rynu energ eletrycznej. Przy jego omocy w otac lów XML można m.n. zaać dane dotyczące: ec rzeyłowej, odmotów obecnych na rynu, ładanych ofert, rognoz zaotrzebowana, wynów roceów blanowana, tanu rynu, a taże trutury czaowej. Na y. 3 zotała rzedtawona trutura modułów oraz obeg doumentów dla tworzonego ytemu ymulującego dzałane rynów dana beżącego (DB) oraz rynów czau rzeczywtego () energ eletrycznej. y. 3. Schemat modułów ytemu obeg doumentów ymulatora rynu energ

6 Środowo łada ę z narzędz womagających zarojetowane eerymentu oraz narzędz realzujących roce oblczenowy. Narzędza womagające zotały zobrazowane w lewej częśc ryunu jao generatory zborów danych wejścowych. Główne blo realzujące roce oblczenowy dotyczą budowy model matematycznych blanowana ch rozwązana. Perwzy blo o nazwe "Budowa modelu mat." tworzy model blanowana DB na odtawe dotarczonych w doumentach nformacj. Natęne utworzony model jet rozwązywany w olejnym blou "DB" z wyorzytanem aetu otymalzacyjnego. W wynu owtają m.n. rogramy będące wynem rzyjętych ofert rzyrotoworeducyjnych. Poneważ roce DB może być uruchamany welorotne, wygenerowane rogramy mogą być erowane na wejśce olejnego roceu DB. Programy te, o zmane wantu czau, ą równeż danym wejścowym dla drugego blou budowy modelu matematycznego. W blou tym jet budowany model matematyczny. Zbudowany model otymalzacyjny jet rozwązywany w olejnym blou "". Ponowne, ze względu na welorotną realzację roceu rogramy wyjścowe roceu tają ę danym wejścowym dla natęnego roceu. Wływ ozotałych egmentów rynu uwzględnany jet w ymulacj orzez rogramy oczątoweóre nformują o tane zblanowana ytemu wynającego z dzałana wcześnejzych egmentów rynu, tach ja ryn dna natęnego, gełda energ, egment ontratów dwutronnych. Są one uzywane w wynu rozwązana zadana blanowana rynu zblżonego do wyorzytywanego na DB z ocjonalnym zaburzenem rognozy zaotrzebowana (n. nedozacowanem). W celu generacj rogramów oczątowych można wyorzytać odowedno arametryzowany moduł blanowana DB. Wyorzytując tworzony ymulator można badać tae cechy mechanzmów rynowych ja n. średne ozty blanowana rynu dla różnych cenaruzy rognoz zaotrzebowana oraz nnych zman zachodzących w yteme eletroenergetycznym. Możlwe jet równeż badane ozomu bezeczeńtwa zaewnanego rzez ozczególne mechanzmy. W tym celu analzuje ę welość rezerw gorących mocy, tóre ozotały na rynu w czae rzeczywtym 1. Jaość mechanzmu blanowana można równeż ocenać analzując lość rezerw nezbędną do aloowana rzez oeratora na ozczególnych egmentach rynu. Dobrze zarojetowane mechanzmy mogą 1 ezerwy te rozumemy, jao różncę omędzy rzeczywtym zaotrzebowanem, a maymalnym mnmalnym możlwoścam generacj uruchomonych jednote. ozwolć na zmnejzene onecznej do zaewnena bezeczeńtwa lośc rezerw, a tym amym na zmnejzene oztów zwęzene elatycznośc ytemu. 7. PZYKŁAD ZASTOSOWANIA Jao rzyład zatoowana zaroonowanej metody można rozważyć zagadnene rojetowana trutury czaowej rynów dna beżącego dna natęnego energ eletrycznej. W wynu zatoowana modelu otymalzacj z ryteram wymenonym w unce 5 otrzymano truturę roceów rzedtawoną na y. 4. Zacenone rotoąty rerezentują rocey blanowana rynu rzez oeratora, zaś ute rzetwarzane danych rzez uczetnów Horyzont lanowana Dzeń n-1 11 noc 11 Horyzont trwana Dzeń n y. 4. Harmonogram roceów uzyany w rocee otymalzacj Jedna ymulacja oazała, że tae rozwązane ma wele wad. Generuje ono wyoe ozty blanowana uśrednone w dłużzym oree czau oraz ne zaewna wymaganego ozomu bezeczeńtwa, a zagwarantowane wyonalnośc rogramów racy wymaga aloowana rzez oeratora dużej lośc rezerw. Wyonując welorotne ymulacje rzy zmennych arametrach roceów rynowych twerdzono, że dużo leze wyn daje rozwązane rzedtawone na y. 5. Wymagane jet dodane tzw. załad horyzontów lanowana roceów DBóra zaewna, że uwzględnają one odcza lanowana odowedno dług ore czau, w zwązu z czym zmnejza ę ryzyo zbytnego doaowana do loalnego zaburzena w rognoze zaotrzebowana. Odowedno wcześne mogą zotać równeż odjęte ewentualne otem orygowane decyzje dotyczące rozruchów odtaweń jednote. Otrzymana w ten oób trutura może zotać oddana onownej otymalzacj, z 9 11

7 wymuzoną odowedno dużą załadą roceów DB, bądź zotać uznana za rozwązana ońcowe, jeśl ełna ona wzyte oczewana rojetanta. Dzeń n+1 Dzeń n ODN DN ODB DB ODB y. 5. Harmonogram zmenony w rocee ymulacj 8. PODSUMOWANIE Właścwa trutura czaowa roceów rynowych ma obo mechanzmów blanowana bardzo totny DB ODB DB ODB DB wływ na jaość roceów rynowych. Projetowane trutur roceów rynowych jet zadanem złożonym ze względu na różnorodność mnogość zależnośc omędzy roceam oraz nerecyzyjne nejednoznaczne rytera oceny. Nejednoznaczność ta, w ołączenu z roblemam z recyzyjnym zdefnowanem zaem roblemu, utrudna równeż znaczne nformatyczne womagane tego roceu. Powoduje to, że rojetowane ne może ę odbywać w ramach jednej teracj, a nawet w ramach ojedynczego roceu. Koneczne jet welorotne owtarzane różnorodnych roceów decyzyjnych oraz badań ymulacj ołączone z lcznym owrotam oraz zmanam dotrajanem ryterów, wymagań oraz arametrów roblemu. Dodatowym roblemem może być zależność ewnych arametrów jaoścowych roceów rynowych od mechanzmów blanowana, rozmarów rynurutury ec rzeyłowej, charateryty uczetnów t. W racy zotała rzedtawona ogólna metodya rojetowana trutur roceów rynowych oarta o różnorodne rocey owtarzane welorotne rzez rojetanta. Obejmują one dzałana zwązane z modelowanem roblemu, otymalzacją, odrywanem referencjrojenem arametrów, ymulacją, analzą oceną rozwązań. Zaroonowano równeż rozwązana ozwalające na jednoznaczny za roblemu rojetowana trutury czaowej rynów oraz wygodną rerezentację harmonogramów roceów rynowych. Stworzona metodya dobrze auje do złożonych, rozrozonych ytemów rynowych, tach ja ryne energ eletrycznej. LITEATUA [1] Kaleta M., Smolra K., Toczyłow E.: Otymalzacja trutury roceów rynowych dla rynów czau rzeczywtego (w: Sterowane automatyzacja: atualne roblemy ch rozwązana; wyd.: Aademca Ofcyna Wydawncza EXIT) [2] Ogrycza W.: Weloryteralna otymalzacja lnowa dyretna: modele referencj zatoowana do womagana decyzj, Wyd. Unwerytetu Warzawego, Warzawa, [3] Smolra K.: Analza mechanzmów blanowana na rynach czau rzeczywtego, ozrawa Dotora, Poltechna Warzawa, Warzawa [4] Steuer. E.: Multle rtera Otmzaton: Theory, omutaton, and Alcaton, John Wley and Son, New Yor [5] Toczyłow E.: Otymalzacja roceów rynowych rzy ogranczenach, Aademca Ofcyna Wydawncza EXIT, Warzawa [6] htt:// trona domowa tandardu M 3. SUPPOTING THE DESIGN OF TIME STUTUE OF POESSES ON ENEGY MAKETS Key word: chedulng, decon uort, maret develoment

8 Summary. The roblem of degnng tme tructure of the decon rocee on energy maret analyed. Frt, we how the man reaon whch caue that degn of the bet chedule of the decon rocee a comlcated, mult-crtera chedulng roblem. Next, a methodology rooed to uort the maret degner. The bet chedule calculated a a attern of varou, reeated rocee, baed on otmzaton method, decon uort theory, maret rocee mulaton and comuter cence. Some method whch facltate earatng and defnng ub-roblem a well a rereentng oble oluton n a convenent way are reented. Maruz Kaleta, adunt w Intytuce Automaty Informaty Stoowanej PW, ecjalność: badana oeracyjne, nformatyczne ytemy zarządzana, rojetowane mechanzmów rynowych, mechanzmy aloacj oztów dytrybucj dóbr, e-mal: maleta@a.w.edu.l Kaml Smolra, dr nż, IAIS PW, ecjalność: badana oeracyjne, ytemy czau rzeczywtego, mechanzmy rynowe, e-mal: K.Smolra@a.w.edu.l Eugenuz Toczyłow, rofeor, Kerown Załadu Badań Oeracyjnych Sytemów Zarządzana w IAIS PW, ecjalność: badana oeracyjne ytemowe, metody truturalne otymalzacj, nformatyczne ytemy zarządzana, rojetowane onurencyjnych efetywnych mechanzmów rynowych, e-mal: E.Toczylow@a.w.edu.l