METODA OCENY BEZPIECZE STWA EKSPLOATACJI SYSTEMÓW ELEKTRONICZNYCH U YTKOWANYCH W TRANSPORCIE

Transkrypt

1 PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSAWSKIEJ z. 77 Transpor 0 Jacek Pa, Tadeusz Dbrowski Wojskowa Akademia Techniczna, Wydzia Elekroniki, Insyu Sysemów Elekronicznych Janusz Dyduch Poliechnika Radomska, Wydzia Transporu i Elekroechniki, Insyu Sysemów Transporowych i Elekroechniki METODA OCENY EPIECESTWA EKSPLOATACJI SYSTEMÓW ELEKTRONICNYCH UYTKOWANYCH W TRANSPORCIE Rkopis dosarczono, wrzesie 00 Sreszczenie: Eksploaacja sysemów elekronicznych na rozlegym obszarze kolejowym naraona jes na oddziaywanie zakóce elekromagneycznych. aburzenia elekromagneyczne generowane s przez róda zakóce zamierzone lub niezamierzone, sacjonarne lub ruchome. Poziom generowanych zaburze elekromagneycznych wpywa na bezpieczeswo eksploaacji sysemów np. sysemów serowania ruchem kolejowym, sysemów elekronicznych. Generowane zakócenia mog by przyczyn wyspienia sanu alarmu w sysemie elekronicznym. Niniejszy aryku przedsawia ocen bezpieczeswa eksploaacji sysemów elekronicznych, na kóre oddziaywaj zakócenia elekromagneyczne. Sowa kluczowe: sysem ochrony, sysem elekroniczny, zakócenia. RODOWISKO ELEKTROMAGNETYCNE W wieku, w wyniku dziaalnoci czowieka wprowadzone zosay szuczne czynniki kszaujce elekroklima. Na skuek powsania niezliczonych róde promieniowania naspio powane zniekszacenie rodowiska elekromagneycznego. Szerokie zaineresowanie si niekorzysnym oddziaywaniem pól elekromagneycznych, z rónych zakresów czsoliwoci, na organizm ludzki i prac urzdze elekronicznych naspio z chwil wprowadzenia przez Uni Europejsk dyrekywy doyczcej kompaybilnoci elekromagneycznej [5. W celu oszacowania wielkoci zakóce elekromagneycznych wyspujcych na obszarze kolejowym naley okreli paramery naspujcych obwodów:

2 08 Jacek Pa, Tadeusz Dbrowski, Janusz Dyduch obwodów, w kórych pynie prd o duej waroci podsacje rakcyjne, sie rakcyjna, sie powrona, pojazdy rakcyjne, elekroenergeyczna sie zasilajca; obwodów, w kórych pynie prd o maych warociach SRK - sysemy serowania ruchem kolejowym, sysemy cznoci przewodowej, radiowej i rozgoszeniowej, sysemy elekroniczne [3,4,5,6. RODOWISKO ELEKTROMAGNETYCNE Pola zakócajce szuczne Pola zakócajce nauralne akócenia promieniowane akócenia przewodzone Wyadowania amosferyczne Wyadowania elekrosayczne zewewnrzna Kompaybilno wewnrzna G G G 3... G 4 Konsrukcja wsporcza... G n sysem bezpieczeswa G,...,G n urzdzenia sysemu bezpieczeswa Rys.. rodowisko elekromagneyczne na rozlegym obszarze kolejowym Na sysem elekroniczny zainsalowany na rozlegym obszarze kolejowym oddziaywuj zakócenia elekromagneyczne, kórych ródem s wymuszenia zewnrzne oraz wewnrzne. akócenia e zamierzone lub niezamierzone powoduj znaczne zniekszacenie nauralnego pola elekromagneycznego. Wyspowanie zaburze elekromagneycznych na obszarze kolejowym, gdzie s uykowane sysemy elekroniczne moe spowodowa zadziaanie sysemu elekronicznego [7,8. Sysem en moe si akywowa - przej w san alarmu. Efekem wyspienia akiego sanu pracy

3 Meoda oceny bezpieczeswa eksploaacji sysemów elekronicznych 09 sysemu elekronicznego mog by due sray ekonomiczne np. zarzymanie ruchu pocigów, ogoszenie ewakuacji i wezwanie sub porzdkowych na eren dworca. Sysemy elekroniczne rozparywane w ym arykule s o sysemy, kórych celem jes wykrywanie zagroe wyspujcych w procesie ransporowym zarówno dla obieków sacjonarnych jak i ruchomych. Sysemy e s coraz czciej sosowane w procesie ransporowym, gdzie zapewniaj bezpieczeswo:. ludziom np. sysemy zainsalowane w obiekach saych lonisk, dworców kolejowych, porów, id.;. przewoonym owarom w obiekach saych np. bazy logisyczne, erminale przeadunkowe ldowe i morskie, ip.; 3. przewoonym owarom w obiekach ruchomych ranspor kolejowy, drogowy i morski a w poczeniu z sysemem GPS mog moniorowa san adunku i rasy przejazdu danego rodka lokomocji. Na rozlegych obszarach kolejowych najczciej wykorzysuje si naspujce sysemy elekroniczne: sysem sygnalizacji wamania i napadu SSWiN; sysem elewizji przemysowej CCTV; sysem konroli dospu SKD; sysem sygnalizacji poarowej SSP.. MODEL NIEAWODNOCIOWY SYSTEMU ELEKTRONICNEGO, NA KTÓRY ODDIAYWUJ AKÓCENIA Dokonujc analizy niezawodnociowej sysemów elekronicznych, kóre s eksploaowane na rozlegym obszarze kolejowym mona swierdzi, e ich srukura niezawodnociowa jes najczciej srukur mieszan ypu szeregowo-równolegego [0,. Rys. ilusruje relacje zachodzce w sysemie nadzoru w aspekcie bezpieczeswa. Uszkodzenie kórego z elemenów znajdujcych si w gazi szeregowej srukury powoduje przejcie sysemu ze sanu penej zdanoci R 0 do sanu zawodnoci bezpieczeswa Q. Uszkodzenie kórego z elemenów znajdujcych si w gazi równolegej srukury powoduje przejcie ze sanu penej zdanoci R 0 do sanu zagroenia bezpieczeswa Q [. Sosujc odpowiednie przekszacenia maemayczne orzymujemy zalenoci pozwalajce wyznaczy waroci prawdopodobiesw przebywania sysemu w wyrónionych sanach R 0, Q, Q.

4 0 Jacek Pa, Tadeusz Dbrowski, Janusz Dyduch R 0 Q Q + akócenia + Rys.. Relacje zachodzce w sysemie gdzie: R 0 san zdanoci sysemu, Q san zawodnoci bezpieczeswa sysemu, Q san zagroenia bezpieczeswa; inensywno przejcia sysemu ze sanu R 0 do sanu Q, ; inensywno przejcia sysemu ze sanu danego do sanu naspnego, inensywno przejcia sysemu ze sanu R 0 do sanu Q pod wpywem zakóce, inensywno przejcia sysemu ze sanu Q do sanu Q pod wpywem zakóce. R O funkcja prawdopodobieswa przebywania sysemu w sanie penej zdanoci e R 0 Q funkcja prawdopodobieswa przebywania sysemu w sanie zagroenia bezpieczeswa Q Q funkcja prawdopodobieswa przebywania sysemu w sanie zawodnoci bezpieczeswa Q 3

5 Meoda oceny bezpieczeswa eksploaacji sysemów elekronicznych 3. WYNACANIE WSKANIKA ODDIAYWANIA AKÓCE NA SYSTEM ELEKTRONICNY W przypadku oddziaywania zakóce na sysemy elekroniczne mona wyróni naspujce przejcia pomidzy sanami sysemu:. sysem elekroniczny nie reaguje na zakócenie zewnrzne i wewnrzne;. urzdzenia wchodzce w skad sysemu elekronicznego samoczynnie likwiduj zakócenia poprzez zasosowane np. filry pasywne lub akywne; 3. wyspienie zakócenia powoduje przejcie sysemu elekronicznego ze sanu zdanoci do sanu niezdanoci czciowej sysemu np. uszkodzenie jednej z wielu magisralcenral, moduów, id. ransmisyjnych sygnaów alarmowych sysem realizuje zadanie z mniejsz efekywnoci cz obszaru kolejowego pozbawiona jes ochrony elekronicznej; 4. wyspienie zakócenia w sysemie elekronicznym powoduje uszkodzenie sysemu sysem jes cakowicie niezdany. Sysem elekroniczny zainsalowany na erenie kolejowym pracuje w zrónicowanym rodowisku elekromagneycznym. W zakresie maych czsoliwoci, na ym erenie, wyspuje dosy powane zniekszacenie rodowiska elekromagneycznego. akóceniem, kóre wyspuje pamie czsoliwoci 0-00 khz o kaasroficznych czso skukach jes wyadowanie amosferyczne. Waroci indukcji pola magneycznego i naenia E pola elekrycznego wyspujce przy wyadowaniu amosferycznym osigaj bardzo due waroci, kóre prowadz do uszkodzenia sysemu rys. 3. Skadowa H[A/m Skadowa E[V/m rzdu m kilku ka/m Kilku kilkunasu m kilkuse kv/m rzdu kilkudziesiciu kilkudziesiciu kv/m rzdu kilkudziesiciu kilkuse kilkuse A/m rzdu kilkuse rzdu kilkunasu km kilka kv/m 00 V/m Odlego r[m od gównego kanau wyadowania Odlego r[m od gównego kanau wyadowania Rys. 3. Waroci skadowych pola elekromagneycznego H[A/m, E[V/m indukowanych podczas wyadowania amosferycznego w funkcji odlegoci od gównego kanau wyadowania

6 Jacek Pa, Tadeusz Dbrowski, Janusz Dyduch Przebiegi prdów wyadowa amosferycznych bywaj zrónicowane i zmieniaj si w funkcji wysokoci. Podczas wielolenich bada do opisu prdu pioruna byy sosowane róne formuy maemayczne. Wiele zalenoci opisujcych przebiegi prdu wyadowa amosferycznych worzonych jes na podsawie ogólnego wzoru Heidlera [,. W normach IEC oraz KTA sosuje si naspujce wzory, dla N=0 [3. N Im / Im / i exp / exp / N N 4 / / N N N Widmo prdu wyadowania mona przedsawi za pomoc równania kiim I ki Im 5 j j j j gdzie: N 0, I m waro maksymalna prdu, - wspóczynnik korekcyjny, - wspóczynnik czasu rwania czoa, wspóczynnik czas opadania;, - wspóczynniki okrelajce czas rwania czoa i czas do pószczyu. Dokonujc analizy widmowej przebiegu wyadowania amosferycznego mona swierdzi, e w pamie do 00 khz zgromadzona jes znaczca wikszo energii wyadowania okoo 99,6% cakowiej energii. Wskanik oddziaywania zakóce na sysem elekroniczny osiga waroci z zakresu od zera do jeden. Przy uwzgldnieniu oddziaywa wyadowania amosferycznego oraz zakóce sacjonarnych i ruchomych generowanych w sposób zamierzony lub niezamierzony na obszarze kolejowym waro graniczna wspóczynnika zosaa okrelona jako: = < 0, > 6 gdzie: = 0 na sysem nie oddziaywuj zakócenia sysem ekranowany klaka Faradaya; = sysem naraony na wyadowanie amosferyczne peron dworca kolejowego. 4. WYNACENIE FUNKCJI EPIECESTWA PRACY SYSTEMU ELEKTRONICNEGO Sysemy elekroniczne nale do klasy sysemów zoonych. Prakycznie niemoliwe jes sworzenie sysemu elekronicznego o zw. uniwersalnym zasosowaniu. Dlaego w prakyce ransporowe sysemy elekroniczne budowane s dla efekywnej pracy w okrelonych warunkach najbardziej ypowych dla sysemów danej klasy klasy sysemu elekronicznego I-IV. Warunki e mona nazwa warunkami normalnymi, a proces

7 Meoda oceny bezpieczeswa eksploaacji sysemów elekronicznych 3 funkcjonowania sysemu w warunkach normalnych procesem niezakóconym funkcjonowania sysemu nadzoru. Funkcja poziomu bezpieczeswa pracy sysemu elekronicznego o charakerysyka liczbowa, kóra okrela sopie przysosowania sysemu do wykonywania posawionych zada w danym rodowisku elekromagneycznym isniejcym na rozlegym obszarze kolejowym rys. 4. Waro funkcji poziomu bezpieczeswa pracy sysemu elekronicznego powinna by jak najwiksza ze wzgldu na oddziaywujce zakócenia elekromagneyczne sysem posiada wiksz odporno na zakócenia. Sposób okrelenia funkcji bezpieczeswa zosa przedsawiony na rys. 4 im wskanik posiada wiksz waro ym sysem elekroniczny jes bardziej odporny na oddziaywanie zakóce. Funkcja poziomu bezpieczeswa pracy sysemu elekronicznego zaley od wielu paramerów, wród kórych podsawow rol odgrywaj paramery,,..., n sysemu np. impedancja/rezysancja/ wejciowa/wyjciowa, wzmocnienia napiciowe, prdowe, mocy,..., paramery elemenów elekronicznych biernych i akywnych id. elemenów skadowych /urzdze/ sysemu elekronicznego oraz paramery charakeryzujce wpyw ooczenia,,..., m np. emperaury, wilgonoci lub zakóce elekromagneycznych. aem funkcj bezpieczeswa sysemu elekronicznego mona zapisa w posaci: =,,..., n ;,,..., m 7 Wpyw zakóce na waroci wspóczynników * i paramerów i mona przedsawi w posaci: * i = 0 i i 8 gdzie: 0 i oznaczaj waroci paramerów sysemu w normalnych warunkach; a i zmiany paramerów pod wpywem zakóce. akócenia powoduj zmian waroci * paramerów,,..., m. akócone waroci j paramerów j mona przedsawi w posaci: * i = 0 i i 9 0 gdzie: i oznaczaj waroci paramerów charakeryzujcych wpyw ooczenia w normalnych warunkach, a i zmiany paramerów wywoane zakóceniami. Waro 0 norm funkcji bezpieczeswa dla normalnych warunków funkcjonowania sysemu elekronicznego mona okreli jako: 0 norm = 0, 0,..., 0 n; 0, 0,..., 0 m 0 Waro * zakóce funkcji bezpieczeswa pod warunkiem dziaania na sysem zakóce zewnrznych i wewnrznych z okrelonymi charakerysykami jako: * zakóce = *, *,..., * n; *, *,..., * m

8 4 Jacek Pa, Tadeusz Dbrowski, Janusz Dyduch Rys. 4. Okrelenie poziomu bezpieczeswa E i E dziaania ransporowego sysemu elekronicznego w przypadku oddziaywania zakóce elekromagneycznych dla zakresu czsoliwoci ELF i VLF naenie E pola elekrycznego Objanienia do rys. 4: a{d} wyznaczony poziom E i E bezpieczeswa w przypadku oddziaywania naenie E pola elekrycznego dla zakresu czsoliwoci ELF {VLF} dla kabli elekroenergeycznych bez ekranów, b{e} wyznaczony poziom E i, E bezpieczeswa w przypadku oddziaywania naenie E pola elekrycznego dla zakresu czsoliwoci ELF {VLF} dla kabli elekroenergeycznych z ekranami, c{f} wyznaczony poziom Eu i Eu bezpieczeswa w przypadku oddziaywania naenie E pola elekrycznego dla zakresu czsoliwoci ELF {VLF} dla wybranych elekrycznych urzdze sanowicych ródo zakóce dla sysemu nadzoru. Waro rónicy 0 zakóce = 0 norm - * zakóce moe by przyja jako waro funkcji okrelajca sopnie odpornoci sysemu na zakócenia rys. 5. Inensywno uszkodze sysemu elekronicznego mona zapisa jako: F F C E m k C C k E E k M M k F F F F gdzie: F funkcja zawodnoci sysemu elekronicznego, zapas wyrzymaoci elemenów z kórych zbudowany jes ransporowy sysem nadzoru; - wyrzymao: zakóceniowa ; mechaniczna M ; elekryczna E ; cieplna C. 3

9 Meoda oceny bezpieczeswa eksploaacji sysemów elekronicznych 5 Rys. 5. Wyznaczenie wskaników E, E i okrelenie poziomu bezpieczeswa E, E dla sysemu elekronicznego przy oddziaywaniu naenia E pola elekrycznego dla zakresów czsoliwoci ELF i VLF

10 6 Jacek Pa, Tadeusz Dbrowski, Janusz Dyduch 5. ODDIAYWANIE AKÓCE NA SYSTEM ELEKTRONICNY O STRUKTURE NIEAWODNOCIOWEJ SEREGOWO-RÓWNOLEGEJ Symulacj zachowania si sysemu elekronicznego przeprowadzono dla zakóce, kóre s wywarzane na rozlegym obszarze kolejowym od waroci pola elekromagneycznego, kóre isnieje w pomieszczeniu uykowym przez waroci pola generowane na erenie peronu kolejowego do wyadowania amosferycznego zakres zmian waroci - rys. 4. Dla w/w waroci wyznaczono wskaniki R 0, Q oraz Q bezpieczeswa eksploaacji sysemu nadzoru rys. 6, 7. Analizujc rys. 6, 7 mona swierdzi e dla maych waroci wskaników zakóce sysem prakycznie urzymuje sa waro parameru R 0 b sysem elekroniczny jes niewraliwy na zakócenia o maych ampliudach do = Jeeli sysem elekroniczny zainsalowany jes na erenie budynków dworca kolejowego o naley uwzgldni ekranujcy wpyw insalacji odgromowej o rónych wymiarach oka insalacji odgromowej. Wymiary oka insalacji odgromowej wpywaj na przebieg funkcji sanu penej zdanoci R 0 b rys. 7. mniejszanie wymiarów oka insalacji odgromowej 0x0 m na 5x5 m powoduje, e sysem elekroniczny jes mniej wraliwy na zakócenia - funkcja poziomu bezpieczeswa równa jes = R 0 b Q Q R 0 b 5x5 Q 5x5 Q 5x5 R 0 b Q Q R 0 b 5x5 Q 5x5 Q 5x Rys.6. Przebieg prawdopodobieswa przebywania sysemu o srukurze szeregowo-równolegej w rónych sanach w funkcji wskanika zakóce

11 Meoda oceny bezpieczeswa eksploaacji sysemów elekronicznych 7 Objanienia do rysunku 6: Sysem w sanach: R 0, Q, Q - zainsalowany na erenie peronów kolejowych; R 0 b 5x5, Q 5x5, Q 5x5 sysem zainsalowany w budynku dworca kolejowego wyposaonego w insalacj odgromow o wymiarach oka 5x5 m; R O b funkcja prawdopodobieswa przebywania sysemu w sanie penej zdanoci; Q b funkcja prawdopodobieswa przebywania sysemu w sanie zagroenia bezpieczeswa; Q b funkcja prawdopodobieswa przebywania sysemu w sanie zawodnoci bezpieczeswa. Na waro funkcji poziomu bezpieczeswa sysemu elekronicznego maj wpyw ekranujce waciwoci budynków, kóre s wyposaone w insalacj odgromow. Take przegrody budowlane ciany, sropy, pokrycia mealowe dachów powoduj zmniejszenie skadowych E, H pola elekromagneycznego szczególnie z zakresu wyszych czsoliwoci np. zakres czsoliwoci wykorzysywany w elefonii komórkowej. Skadowa E pola elekromagneycznego z zakresu maych czsoliwoci do 00 khz jes wydanie umiona przez przegrody budowlane, naomias skadowa H nie podlega osabieniu [8. Wpyw wymiarów oka insalacji odgromowej na przebieg prawdopodobieswa przebywania sysemu elekronicznego o srukurze szeregoworównolegej w sanie penej zdanoci R 0 b w funkcji wskanika zakóce zosa przedsawiony na rys. 7. mniejszanie wymiarów oka insalacji odgromowej wzros umienia sygnau zakócajcego powoduje zwikszenie waroci funkcji poziomu bezpieczeswa. R 0 b 0,8 R 0 b 0x0 R 0 b 0x0 0,7 R 0 b 5x5 R 0 b R 0 b 0x0 R 0 b 0x R 0 b 5x5 0,6 0,5 0,4 0,3 0, 0, 0 S S0x0 S0x0 S5x Rys. 7. Przebieg prawdopodobieswa przebywania sysemu o srukurze szeregowo-równolegej w sanie penej zdanoci R 0 b w funkcji wskanika zakóce Objanienia do rysunku 7: R 0 b san penej zdanoci, sysem zainsalowany na erenie peronu; R 0 b 00, R 0 b 00, R 0 b 55 sysem zainsalowany w pomieszczeniach budynku dworca kolejowego wyposaonego w insalacj odgromow o rónych wymiarach oka np. 0x0 0 m x 0m

12 8 Jacek Pa, Tadeusz Dbrowski, Janusz Dyduch 5. AKOCENIE W arykule przedsawiono meod oceny bezpieczeswa eksploaacji sysemów elekronicznych uykowanych w ransporcie. Sysemy elekroniczne coraz czciej wykorzysywane s w procesie ransporowym, gdzie zapewniaj bezpieczeswo - ludziom s o sysemy insalowane w obiekach saych loniska, dworce, id. oraz przewoonym owarom w obiekach saych np. bazy logisyczne lub ruchomych np. ranspor kolejowy, morski, id.. Sysemy elekroniczne uykowane s w zrónicowanych warunkach klimaycznych oraz rodowisku elekromagneycznym. Wprowadzenie szucznych róde promieniowania elekromagneycznego zamierzonego sacje radiowe, elewizyjne, id. i niezamierzonego np. elekroenergeyczne linie zasilajce spowodowao zniekszacenie elekroklimau wyworzenie smogu elekromagneycznego. Wybrane róda zakóce isniejce na obszarze kolejowym, kóre zniekszacaj nauralne pole elekryczne isniejce na ym obszarze przedsawiono na rys. 5. Wyspowanie zakóce elekromagneycznych moe by przyczyn akywowania sysemu wyspienie sanu alarmowania w sysemie elekronicznym co jes zwizane z powsaniem wymiernych sra ekonomicznych np. zarzymanie ruchu pocigów. Prawidowe funkcjonowanie sysemów elekronicznych uykowanych w ransporcie uzalenione jes od: niezawodnoci poszczególnych czci skadowych worzcych sysem; wewnrznej srukury niezawodnociowej sysemu elekronicznego; przyjych do realizacji sraegii eksploaacji sysemu elekronicznego; zakóce elekromagneycznych oddziaywujcych na proces eksploaacji sysemu elekronicznego uykowanego na rozlegym obszarze. Analizujc prac sysemów elekronicznych o srukurze szeregowo-równolegej mona swierdzi, e funkcja bezpieczeswa pracy sysemu elekronicznego zaley od miejsca zainsalowania eren owary np. peron kolejowy czy eren zamkniy np. budynki, magazyny znajdujce si na rozlegym obszarze kolejowym rys. 7. W przypadku gdy sysemy elekroniczne s uykowane w budynkach lub magazynach wyposaonych w insalacj odgromow waro funkcji poziomu bezpieczeswa pracy zaley od wymiarów oka insalacji odgromowej. Poprzez wymiary oka insalacji mona kszaowa przebieg prawdopodobieswa przebywania sysemu o srukurze szeregowo-równolegej w sanie penej zdanoci R 0 b rys. 7. Waroci poszczególnych prawdopodobiesw przebywania sysemu elekronicznego w wyrónionych sanach zale od waciwoci zakócajcego pola elekromagneycznego czy dominuje wekor pola magneycznego czy elekrycznego. mniejszanie wymiarów oka insalacji odgromowej 0x0 m na 5x5 m powoduje, e sysem elekroniczny jes mniej wraliwy na zakócenia. Funkcja poziomu bezpieczeswa jes odpowiednio wiksza co zosao przedsawione na rys. 6 wzros funkcji poziomu bezpieczeswa do waroci = dla insalacji odgromowej o wymiarach 5x5 m. Najwikszy wpyw na prawdopodobieswa przebywania sysemu elekronicznego w wyrónionych sanach ma indukcja pola magneycznego z zakresu czsoliwoci ELF

13 Meoda oceny bezpieczeswa eksploaacji sysemów elekronicznych 9 j. czsoliwoci zawarych w pamie od 0 Hz do khz. umienie indukcji pola magneycznego przez insalacj odgromow dla ego zakresu czsoliwoci jes najmniejsze. Najmniejszy wpyw na prawdopodobieswa przebywania sysemu w wyrónionych sanach ma naenie E pola elekrycznego z zakresu czsoliwoci VLF, j. czsoliwoci zawarych w pamie od khz do 00 khz. Wybrane róda zakóce elekromagneycznych w pamie czsoliwoci od 0 do 00 khz dla skadowej elekrycznej pola zosay przedsawione na rys. 5. Podsumowujc, funkcja bezpieczeswa dziaania sysemu elekronicznego zaley od: - waciwoci pola elekromagneycznego skadowe pól E, H; - czci skadowych sysemu elekronicznego, kóre maj waciwoci ekranujce zakócenia elekromagneyczne np. kable koncenryczne z oploem ekranujcym; zamknie w mealowej obudowie cenrale alarmowe, kamery, moduy rozszerze lub mocy, czujki sysemu posiadajce mealow podsaw obudowy; - miejsca zainsalowania elemenów sysemu nadzoru eren owary lub zamkniy obieku kolejowego umienie zakóce przez przegrody budowlane j. ciany, sropy, mealowe dachy, id.; - sposobu uoenia - budowy wewnrznej kabli magisral ransmisyjnych np. kable koncenryczne z oploem ekranujcym, - sposobu prowadzenia insalacji /magisral/ sysemu elekronicznego np. z wykorzysaniem ekranujcych waciwoci mealowych ekranów /mealowe podwieszane koryka/; - sosowanie oddzielnych kanaów budowlanych dla prowadzenia magisral ransmisyjnych sysemów elekronicznych w przypadku wyspowania linii energeycznych w kórych przepywaj prdy o znacznych warociach zasilanie rakcji kolejowej; - zachowanie minimalnej odlegoci magisrala ransmisyjna kabel energeyczny dla zachowania wymaga braku wzajemnego oddziaywania elekromagneycznego pojcie kompaybilnoci elekromagneycznej. Do zwikszenia funkcji bezpieczeswa sysemu elekronicznego wymagane jes: - zasosowanie elemenów opoelekronicznych, np. kabli wiaowodowych jako magisral ransmisyjnych; - zasosowanie bezprzewodowego poczenia elemenów sysemu elekronicznego, kóry wykorzysuje wysokie czsoliwoci rzdu GHz i modulacj cyfrow odporn na zakócenia isniejce na obszarze kolejowym; - w miejscach o wysokim poziomie zaburze elekromagneycznych sosowanie urzdze wykonawczych np. sygnalizaorów lub czujek o duym poziomie sygnau uyecznego poziom napi zakócajcych zby may nieprzekroczony dopuszczalny poziom zakóce wasnych sysemu; - sosowanie elemenów elekronicznych wykonawczych odpornych na zakócenia np. wczanie/wyczanie alarmu elemeny ypu przekanik; - zwikszenie poziomu sygnaów uyecznych w elekronicznych sysemach alarmowych;

14 0 Jacek Pa, Tadeusz Dbrowski, Janusz Dyduch - sosowanie odpowiednich filrów akywnych lub pasywnych w celu umienia zakóce elekromagneycznych; - wykorzysanie ekranowania róde zakóce i elemenów sysemu elekronicznego. ibliografia. Aniserowicz K.: Analiza zagadnie kompaybilnoci elekromagneycznej w rozlegych obiekach naraonych na wyadowania amosferyczne. Poliechnika iaosocka dkowski L., Dbrowski T.: Podsawy eksploaacji, cz. Wydawnicwo WAT, Warszawa Dyduch J., Moczarski J.: Podsawy eksploaacji sysemów serowania ruchem kolejowym. Wydawnicwo Poliechniki Radomskiej, Radom Dyduch J., Pa J.: Opymalizacja procesu eksploaacji w ransporowych sysemach nadzoru, II Midzynarodowa Konferencja Naukowa TransComp 008 akopane. 5. Dyduch J., Pa J.: Eksploaacja ransporowych sysemów nadzoru na rozlegym obszarze kolejowym VII Krajowa Konferencja Diagnosyka Techniczna Urzdze i Sysemów Diag 009 Usro. 6. Dyduch J., Pa J.: rodowisko elekromagneyczne na kolei i jego wpyw na sysemy bezpieczeswa. Transpor i Komunikacja nr / Mikulik J. praca pod red. E. Niezabiowskiej: udynek ineligenny. T., Podsawowe sysemy bezpieczeswa w budynkach ineligennych. Wydawnicwo Poliechniki lskiej, Gliwice Pa J., Dyduch J.: Oddziaywanie zakóce elekromagneycznych na ransporowe sysemy bezpieczeswa. Pomiary Auomayka Roboyka nr 0/ Pa J., Dyduch J.: rodowisko elekromagneyczne na rozlegym obszarze kolejowym III Midzynarodowa Konferencja Naukowo-Techniczna Ochrona ludnoci przed skukami nadzwyczajnych zagroe Ekomiliaris 009, akopane. 0. Pa J.: Wpyw rozrzuu waciwoci elemenów linii dozorowej na niezawodno funkcjonaln sysemów bezpieczeswa. Warszawa, iuleyn WAT nr 650 /008. Pa J., Dbrowski T.: Mehodology of eaching of diagnosing echnical securiy sysem wih examples of sysem of signalizaion of burglary and fire 4TH Inernaional Congress on Technical Diagnosic Olszyn r. sr Wójcik A. red.: Mechaniczne i elekroniczne sysemy zabezpiecze. Verlag Dashofer, Warszawa Normy: PN-IEC 63 seria norm: Ochrona przed piorunowym impulsem elekromagneycznym. 4. KTA 06 Auslegung von Kernkrafwerken gegen lizeinwirkungen norma niemiecka. 5. Inernaional Sandard IEC 50 6: Inernaional Elecroechnical Vocabulary, Chaper 6: Elecromagneic Compaibiliy; Firs ediion Geneva 990. METHOD OF SECURITY OF UTILIATION OF SECURITY ELECTRONIC SYSTEMS USED ON A RAILWAY AREA Absrac: Uilizaion of elecronic sysems on a vas railway area is exposed o he impac of elecronic disurbances. Elecromagneic disurbances are generaed by deliberae or in deliberae sources, saionary or mobile. The level of generaed elecromagneic disurbances has impac on he process of securiy of uilizaion of sysems e.g. sysems of railway ravel conrol, securiy elecronic ranspor sysems. Generaed disurbances can be he cense of alarm in securiy elecronic sysems. This paper presens he evaluaion of securiy of uilizaion of securiy elecronic sysems, on which elecromagneic disurbances have impac. Keywords: echnical securiy sysem, elecronic sysems, disurbances Recenzen: Wojciech Wawrzyski