Zeszyy Naukowe UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO w SIEDLCACH Seria: Adminisracja i Zarządzanie Nr 105 2015 dr Wojciech Kozioł 1 Uniwersye Ekonomiczny w Krakowie, Kaedra Rachunkowości Alernaywny model pomiaru kapiału ludzkiego An alernaive model of measuring human capial Sreszczenie: Celem arykułu jes przedsawienie alernaywnego modelu kapiału ludzkiego oraz możliwości zasosowania w ekonomii i zarządzaniu. Model en sanowi rozwinięcie ogólnego modelu kapiału wykorzysującego radycyjne zasady pomiaru obowiązujące w rachunkowości. Połączenie ych zasad rachunkowości z odkryciem sałej ekonomicznej poencjalnego wzrosu (sanowiącej w modelu czynnik dyskonujący) pozwala na dokładny pomiar kapiału oraz indywidualnego kapiału ludzkiego. Opis modelu kapiału ludzkiego zosał poszerzony o porównanie go z klasycznymi modelami kapiału ludzkiego, m.in. koncepcją kapiału ludzkiego Beckera i Shulza. Arykuł zawiera również prezenację zasad opłacenia kapiału ludzkiego. Zasady e wynikają z naury kapiału i kapiału ludzkiego. Przedsawiona meoda pomiaru oraz zasady właściwego opłacenia kapiału ludzkiego znajdują zasosowanie w ekonomii i zarządzaniu. W szczególności pozwalają na rozwiązanie szeregu ważnych kwesii płacowych akich, jak płaca minimalna, adekwane nierówności płacowe w gospodarce, płace w sekorze publicznym, jak również mogą sanowić podsawę sysemów wynagradzania przedsiębiorsw. Sanowią ym samym alernaywę dla dominującej w lieraurze ekonomicznej nadrzędnej roli rynku pracy w kszałowaniu wynagrodzeń. Słowa kluczowe: kapiał, kapiał ludzki, wynagrodzenie zasadnicze, pomiar kapiału ludzkiego Absrac: The aim of he aricle is o presen an alernaive model of human capial and is possible applicaions in economics and managemen. This model builds on he general model of capial using he radiional rules in force in he accouning measuremen. The combinaion of hese accouning rules wih he discovery of consan economic growh poenial (which is he discoun facor model) allows for he accurae measuremen of individual capial and human capial. A descripion of he human capial model has been exended o compare i wih classic models of human capial, including he concep of he human capial of Becker and Schulz. The aricle conains he presenaion of he principles of pay for human capial. These principles arise from he naure of capial and human capial. The presened mehod of measuremen and principles of proper pay for human capial are used in economics and managemen. In paricular, his allows solving a number of imporan issues of pay, such as he minimum wage, adequae wage inequaliies in he economy, wages in he public secor, and may also provide he basis for remuneraing companies. They provide an alernaive o he dominan economic lieraure paramoun role in shaping he labour marke wages. Keywords: capial, human capial, base salary, he measuremen of human capial Alernaywny model kapiału ludzkiego jako program badawczy Badania nad kapiałem ludzkim sanowią jeden z najczęściej podejmowanych problemów badawczych w ramach nauk ekonomicznych w osanich dziesięcioleciach. Dominującym nurem badawczym jes program badań zaini- 1 koziolw@uek.krakow.pl
104 W. Kozioł cjowany przez T. Shulza i G.S. Beckera, prowadzony pod hasłem inwesowania w ludzi. Program en sanowił rozwój ekonomicznego myślenia, jak rynki i insyucje publiczne oddziałują na decyzje jednosek zmierzających do poprawy własnej syuacji ekonomicznej i społecznej. Pozwoliło o na wyodrębnienie wydaków na bieżące, konsumpcyjne oraz inwesycyjne, nakierowane na przyszłe korzyści. Osaecznie program badawczy pozwolił na zbadanie licznych problemów ekonomicznych, akich jak ekonomika edukacji, ekonomika rodziny (gospodarswa domowego) oraz bardziej szczegółowe kwesie, jak szkolenia w rakcie pracy czy eż migracje ludności 2. Należy jednak podkreślić, że w odróżnieniu od prezenowanego w ym arykule alernaywnego podejścia badawczego, w radycyjnym nurcie badawczym niewiele miejsca poświęcono na wyjaśnienie pojęcia kapiału. W dominującym nurcie badawczym, kapiał ujmowany był nieco enigmaycznie, jako coś niewąpliwie dobrego i warościowego 3. Uproszczenie o przesądziło o dużej płodności radycyjnego programu badawczego, jednak sanęło u podsaw dalszych ograniczeń radycyjnego modelu kapiału ludzkiego, zwłaszcza w obliczu narasającej jego kryyki. Odzyskanie posępowego charakeru, w znaczeniu modelu naukoznawczego I. Lakaosa, wymaga precyzyjnego naukowego zdefiniowania pojęcia kapiału i kapiału ludzkiego. Naprzeciw wspomnianym ograniczeniom wychodzi alernaywny program badań nad kapiałem ludzkim zapocząkowany w laach 90. Cechuje się oryginalnością i indywidualizmem meodologicznym nawiązującym do klasycznego nuru ekonomicznego 4. Punkem wyjścia do sformułowania właściwej eorii kapiału jes swierdzenie, że kapiał jes absrakcyjny, zagregowany i homogeniczny (jednorodny) w odróżnieniu od konkrenych i heerogenicznych akywów 5. Podział en znajduje swój wyraz w znanej od pięciu wieków rachunkowej zasadzie dualizmu, czyli podwójnym ujęciu zasobów (akywów) i kapiału. Kapiał definiowany jako zdolność do wykonywania pracy, ucieleśnia się w zasobach. Naomias poziom koncenracji kapiału w obiekcie decyduje o jego warości. Kapiał jes kaegorią dynamiczną, kórej zrozumienie wymaga przedsawienia sił oddziałujących na zmiany jego warości, przede wszyskim włączenia do analiz czynnika czasu. Dynamiczny model zmian kapiału przedsawia formuła 6 : gdzie: oznaczenia jak poniżej. C = C 0 e r = C 0 e (p-s+m) Kapiał podlega rzem kluczowym oddziaływaniom środowiska: nauralny rozpływ kapiału na skuek sponanicznej dyfuzji (s), oddziaływanie osłabiające oddziaływanie sił desrukcyjnych w efekcie pracy i zarządzania (m) oraz 8-procenowa sała ekonomiczna oznaczająca nauralny poencjał do wzrosu (p). Oddziaływania 2 C.R. McConnel, S.L. Brue, Conemporary Labour Economics, s. 103. 3 M. Blaug, Meodologia ekonomii, PWN, Warszawa 1995, s. 303. 4 M. Dobija, How o Place Human Resources ino Balance Shee?, Journal of Human Resource Cosing and Accouning, vol. 3, no 1. 5 Y. Ijiri, Segmen Saemens and Informaiveness Measures: Managing Capial vs. Managing Resources, Accouning Horizons, Vol. 9 No 3; C, 1995. 6 Kapiał ludzki w perspekywie ekonomicznej, Wyd. Uniwersyeu Ekonomicznego w Krakowie, 2011. Seria: Adminisracja i Zarządzanie (32) 2015 ZN nr 105
Alernaywny model pomiaru kapiału ludzkiego 105 e sprawiają, że począkowa warość kapiału (C 0 ) może wzrasać lub podlegać rozpływowi. Kolejną ważną implikacją wynikającą z opisanego modelu kapiału jes fak, że kapiał nie powsaje z niczego, ma swoje źródło reprezenowane przez kapiał począkowy (C 0 ). Isnienie akywów jes warunkiem koniecznym dla posiadania zdolności do wykonywania pracy. Kapiał ucieleśnia się w obiekach posiadających poencjał do wykonywania pracy. Poencjał en nie powsaje z niczego, rodzi się w rakcie procesów produkcyjnych i echnologicznych, na skuek upływu czasu, poencjał en sopniowo spada. Zachowanie warości (zdolności do wykonywania pracy) wymaga podjęcia działań zmierzających do przezwyciężenia sił desrukcyjnych, oznaczonych jako (s) w powyższym wzorze. Uwaga a odnosi się zarówno do akywów maerialnych, niemaerialnych, jak i do zasobów ludzkich. Kapiał ucieleśniony w zasobach ludzkich, choć ma ę samą naurę jak kapiał ucieleśniony w pozosałych zasobach, sanowi kapiał ludzki. Kapiał ludzki podlega zaem nauralnemu rozproszeniu. Fak en sanowi podsawę scharakeryzowanej w dalszej części opracowania eorii godziwego wynagradzania. Badania pokazały, że godziwa płaca sała musi równoważyć rozpraszanie kapiału ludzkiego, czyli kszałować się na poziomie 8% warości kapiału ludzkiego. Fak en pomimo licznych badań nie swarza podsaw do odrzucenia ej hipoezy 7. Teoria płacy godziwej jes jednym z punków, w kórym alernaywny program badania kapiału ludzkiego różni się od programu zainicjowanego przez T. Shulza i G. Beckera. Źródłem kapiału ludzkiego są skapializowane nakłady niezbędne do wyworzenia ekonomicznego poencjału do wykonywania pracy jakim jes jednoska ludzka. Będą o przede wszyskim koszy profesjonalnej edukacji zawodowej, kóre są powiększone o koszy urzymania. Poniesienie koszów urzymania jes nieodzowne do przygoowania fizycznego nośnika kapiału ludzkiego, jakim jes ciało człowieka. Nakłady ponoszone są w czasie () niezbędnym do przygoowania człowieka do wykonywania danego zawodu, czyli od urodzin do momenu podjęcia pracy zawodowej. Skoro organizm ludzki zosał właściwie wykszałcony a młody człowiek ukończył erminowo zaplanowaną ścieżkę edukacyjną, oznacza, że dyfuzja kapiału (s) zosała skompensowana m.in. dzięki saraniom rodziców (paramer m). Osaecznie prowadzi o do formuły kapiału należącego do pracownika (H ). Kapiał en będzie zależał od nakładów począkowych (H 0 ), sałej ekonomicznej (p) i czasu kapializacji (): H = H 0 e p Rozwinięcie modelu kapiału ludzkiego pozwala na przedsawienie ej koncepcji jako sumy kwo reprezenujących skapializowane wydaki na urzymanie (K) i wykszałcenie (E). Nakłady e są źródłem zdolności do wykonywania określonej pracy, kóre doskonalą się wraz ze sażem pracy. Ów przyros zdolności i efekywności w miejscu pracy reprezenowany jes przez czynnik doświadczenia Q(T). Należy pamięać, że koszy ponoszone są w sposób ciągły, dlaego wyraz (C 0 ), reprezenujący ich warość ma charaker srumienia koszów, a nie jednorazowego nakładu, jak częso bywa w przypadku inwesycji rzeczowych i finansowych. Prawidłowość ę odzwierciedlają uzupełniające wzory, kóre 7 Tamże. ZN nr 105 Seria: Adminisracja i Zarządzanie (32) 2015
106 W. Kozioł przedsawiają proces konsyuowania się kapiału ludzkiego z koszów urzymania (K) oraz z wykszałcenia (E). Formuły po lewej sronie przedsawiają powsawanie kapiału ludzkiego z koszów urzymania i wykszałcenia przy założeniu kapializacji rocznej, naomias e po prawej sronie wykorzysują kapializację ciągłą. Uwzględniając powyższe uwagi, kapiał ludzki, definiowany jako źródło finansowania zasobów ludzkich można przedsawić jako sumę rzech składowych 8 : H (T,p) = (K + E ) (1 + Q(T)) Przy rocznej kapializacji nakładów, poszczególne składniki kapiału ludzkiego można przedsawić za pomocą poniższych wzorów: K k (1 p) p 1 12 lub K k e 12 p p 1 E e (1 p) p 1 12 lub e e 12 gdzie: H (T,p) warość kapiału ludzkiego, K skapializowane koszy urzymania, E skapializowane koszy edukacji, Q(T) czynnik określający wzros kapiału ludzkiego w wyniku pracy zawodowej wykonywanej przez okres (T), T liczba la pracy zawodowej, k miesięczne niezbędne koszy urzymania, e miesięczne niezbędne koszy profesjonalnej edukacji, liczba la kapializacji niezbędnych koszów urzymania lub niezbędnych koszów profesjonalnej edukacji. Dodakowego wyjaśnienia wymaga kwesia wysokości i zasad kwalifikowania koszów urzymania (k) i profesjonalnej edukacji (e) oraz okres, w kórym kapializowane są ponoszone nakłady (). Niezbędna wielkość koszów urzymania i edukacji jes możliwa do obiekywnego określenia i zależy od akualnych warunków ekonomicznych i społecznych. Naomias rzeczywisa wielkość zależy od umiejęności gospodarującego. Kosz można zdefiniować jako nakład mieszczący się w granicach niezbędnego zużycia, kóry doprowadził do osiągnięcia zamierzonego celu 9. W przypadku kapiału ludzkiego, pojęcie niezbędnego zużycia należy rozumieć jako zużycie społecznie uzasadnione. Pod ym pojęciem kryje się zużycie niezbędne w zasanych echniczno-organizacyjnych warunkach. Przykładowo, jeśli dwie osoby zosały przygoowane do pracy w idenycznym zakresie, przy czym na przygoowanie jednej z nich ponoszono dwukronie wyższe koszy urzymania, o owa nadwyżka nie będzie premiowana na efekywnym rynku. Nieco inaczej przedsawia się syuacja osoby, kóra skorzysała z bezpłanej profesjonalnej edukacji i znalazła się w środowisku, w kórym funkcjonuje pełna odpłaność za sudia. Przykładem ego jes zarobkowy wyjazd polskiego lekarza do Wielkiej Bryanii. Człowiek en zdobył w Polsce wykszałcenie zawodowe w rakcie bezpłanych sudiów, naomias w Wielkiej Bryanii jego konkurenci E p p 1 8 M. Dobija, dz. cy. 9 Burzym E., Koszy i sray a przepływy warości w gospodarce i ich ujęcie w rachunkowości, [w:] Polska szkoła rachunkowości, red. M. Gmyrasiewicz, A. Karmańska, SGH, Warszawa 2004, s. 381, 389. Seria: Adminisracja i Zarządzanie (32) 2015 ZN nr 105
Alernaywny model pomiaru kapiału ludzkiego 107 musieli ponieść koszy sudiów. W efekcie rynek przyzna akiej osobie dodakową warość kapiału ludzkiego, równą skapializowanym koszom edukacji, kóre ponieśli bryyjscy lekarze. Osani składnik modelu kapiału ludzkiego (Q(T)), odzwierciedla proces nabywania doświadczenia w procesie pracy. Przyjmuje się, że pracownik wykonujący ę samą pracę, w nasępnym roku wykona ją o (w) procen ławiej i aniej. Tak rozumiane doświadczenie zawodowe powoduje wzros zdolności do wykonywania pracy, zaem konieczne jes oszacowanie warości doświadczenia zawodowego, a nasępnie włączenie do srukury kapiału ludzkiego. Czynnik doświadczenia (Q(T)) wyraża się funkcją la: Q(T) = 1 - T ln(1 w) gdzie: w = współczynnik uczenia, T = laa pracy zawodowej, T>1. Schema wzrosu kapiału ludzkiego dla osoby, kóra posiada wyższe wykszałcenie, zamieszczono na rysunku 1. Zgodnie z isniejącym w Polsce sysemem edukacyjnym, sudia rozpoczynane są w wieku 19 la i rwają przez 5 kolejnych la 10. W związku z ym okres kapializacji koszów urzymania wyniesie 24 laa, czyli okres od momenu urodzin do chwili ukończenia sudiów. Naomias okres kapializacji koszów edukacji będzie odzwierciedlać 5-leni eap sudiów. Ukończenie sudiów zobowiązuje do podjęcia pracy zawodowej. W efekcie wykonywania pracy pojawiają się dodakowe zdolności mające źródło w kapiale z doświadczenia Q(T). ln2 Rys. 1. Graficzny schema powsawania kapiału ludzkiego Źródło: opracowanie własne. Przedsawiony modelu pomiaru kapiału ludzkiego pozwala na wyprowadzenie kilku kaegorii pochodnych, jak kapiał inelekualny I(T) i kapiał z doświadczenia zawodowego D(T). Miarę kapiału doświadczenia zawodowego D(T) można przedsawić jako różnicę pomiędzy warością łącznego kapiału ludzkiego H(T) a sumą skapializowanych koszów urzymania (K) i profesjonalnej edukacji (E): gdzie: H = H(0) = K + E D(T) = H (T) H = H Q(T) = (K + E) Q(T) 10 Zgodnie z zasadami bolońskimi. ZN nr 105 Seria: Adminisracja i Zarządzanie (32) 2015
108 W. Kozioł Drugą z wymienionych kaegorii, kapiał inelekualny I(T) sanowi różnicę między warością kapiału ludzkiego H(T) a skapializowanymi koszami urzymania (K): I(T) = H(T) K =... =E [1 +Q(T)] + KQ (T) = E + H Q(T) = E + D(T) Alernaywnym rozwiązaniem dla zaprezenowanej klasyfikacji składników kapiału ludzkiego jes podział elemenów kapiału ludzkiego z punku widzenia okresu jego wzrosu. Począkowo, wzros kapiału ludzkiego wiąże się z konsyuowaniem się organizmu ludzkiego, kóremu owarzyszy nabywanie podsawowego zakresu wykszałcenia. W krajach rozwinięych, wykszałcenie o jes dobrem ogólnodosępnym oraz bezpłanym, zaem na ym eapie, wzros kapiału ludzkiego odbywa się na skuek kapializacji ponoszonych koszów urzymania. Powsały w en sposób kapiał z koszów urzymania (K) sanowi powszechny i masowo dosępny składnik kapiału ludzkiego. Jego warość jes równa skapializowanym koszom urzymania poniesionym w ciągu 17-18 la. Nasępnie właściciel kapiału ludzkiego (K) podejmuje decyzje o rozpoczęciu pracy zarobkowej lub podjęciu dalszej, profesjonalnej edukacji. W drugim z wymienionych przypadków wzros kapiału ludzkiego odbywa się na skuek kapializacji koszów edukacji i koszów urzymania kapializowanych w czasie nauki. W ym przypadku koszy urzymania posiadają inny sens ekonomiczny niż miało o miejsce w począkowym eapie wzrosu kapiału ludzkiego. Ponado w czasie edukacji warość kapiału ludzkiego wzrasa o godziwy procen (p) od kapiału powsałego w począkowym okresie (K). Jes o ekwiwalen warości czasu poświęconego nauce zamias pracy zarobkowej. Innymi słowy, jes o kosz rezygnacji z podjęcia pracy zarobkowej (kosz alernaywny), kóry powiększa warość kapiału ludzkiego. W efekcie powsaje kapiał z edukacji (E) liczony jako różnica między warością kapiału ludzkiego (H(T 0 )) a koszami urzymania (K). Trzecim, osanim eapem wzrosu warości kapiału ludzkiego jes okres akywności zawodowej, charakeryzujący się przyrosem kapiału z doświadczenia (D(T)). Godziwy rozmiar płac w świele alernaywnego modelu kapiału ludzkiego Na obiek będący nośnikiem kapiału, w ym również kapiału ludzkiego oddziałuje saysyczny proces rozpraszania kapiału oznaczony w ogólnym modelu wyrazem e -s. Warunkiem zachowania kapiału ludzkiego jes odpowiedni srumień dochodu, kompensujący rozpływ kapiału ludzkiego. W przypadku człowieka sraność wynika z isoy życia, przede wszyskim z codziennej uray sił wialnych, a akże sarzenia się. Zachowanie warości kapiału ludzkiego (rozumianego jako poencjalna zdolność do wykonywania pracy) wymaga poniesienia nakładów kompensacyjnych, czyli nakładów na odbudowę sił oraz przygoowanie przyszłego pokolenia do wykonywania pracy o ej samej warości. Aby możliwe było poniesienie wspomnianych nakładów kompensacyjnych niezbędny jes odpowiedni dopływ warości do pracownika (posiadacza kapiału ludzkiego) w posaci orzymywanego wynagrodzenia. Innymi słowy wynagrodzenie godziwe powinno zachowywać zdolność do pełnego odworzenia kapiału ludzkiego w krókim i długim okresie, czyli zdolności do wykonywania pracy. W świele badań, rozmiar sopy sraności określonej zmienną losową s, wynosi średnio Seria: Adminisracja i Zarządzanie (32) 2015 ZN nr 105
Alernaywny model pomiaru kapiału ludzkiego 109 p = E(s) = 0,08/rok 11 Zdolność kapiału do generowania warości można przedsawić za pomocą równania wewnęrznej sopy zwrou (IRR). Wykorzysanie ego równania dla kapiału ludzkiego w okresie roku można przedsawić w nasępujący sposób 12 : H(T) (1+r) = W + H(T+1) gdzie: r wewnęrzna sopa zwrou, W wynagrodzenie. Lewa srona równania wskazuje normaywnie, że kapiał ludzki pracownika (H(T)) w ciągu roku powinien wzrosnąć o czynnik (1 + r). Prawa srona wskazuje realne warości; w rozważanym roku pracownik orzyma wynagrodzenie (W) a ponado jego kapiał ludzki wzrośnie do rozmiaru H(T+1). Można zaem wyprowadzić formułę dla wynagrodzenia (W): czyli W = H(T) r ΔD(T) W = H(T) r H(0) [Q(T+1) Q(T)] Równanie o pokazuje, że wynagrodzenie rzeczywiście sanowi procen od kapiału (r H(T)), ale pojawia się eż czynnik pomniejszający, ponieważ pracownik dzięki wykonywanej pracy zyskuje doświadczenie zawodowe. Zgodnie z modelem, doświadczenie zawodowe posiada ściśle określoną warość, kórej wzros pozwoli zarudnionemu na przyszły awans płacowy. Jak wierdzi S. Sunder, kapiał z doświadczenia używa się w pracy ale się go nie zużywa, mało ego, kapiał en zdobywany jes jako produk uboczny wykonywanej pracy 13. Badania wynagrodzeń pokazują, że wzros doświadczenia zawodowego ma duży wpływ na poziom wynagrodzeń osób rozpoczynających karierę zawodową, jednak z upływem czasu szybko raci na znaczeniu. Wobec ego w dalszej analizie kszałowania się kapiału ludzkiego pracownika, kluczowe znaczenie dla zachowania jego warości przedsawia wynagrodzenie, kóre jes manifesacją modelu płac oparego na koncepcji kapiału ludzkiego. Jego posać przedsawia poniższy wzór: W = H(T) r Dalej można wykazać, że płacę zasadniczą (sałą), określa wskaźnik opłacenia (r) równy sałej ekonomicznej (p). W ym celu oblicza się eraźniejszą warość srumienia wynagrodzeń: PV W d r H( T) d gdzie: d odpowiednia sopa dyskonowa 11 Kozioł W., Sała poencjalnego wzrosu w rachunku kapiału ludzkiego, [w:] Nierówności społeczne a wzros gospodarczy, nr 19, red. M.G. Woźniak, Wyd. Uniwersye Rzeszowski, Rzeszów 2011. 12 Dobija D., Pomiar i sprawozdawczość kapiału inelekualnego przedsiębiorswa, Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania im. L. Koźmińskiego, Warszawa 2003, s. 163. 13 Sunder S., Theory of Accouning and Conrol, Souh Wesern College Publishing, Cincinnai 1997, s. 37. ZN nr 105 Seria: Adminisracja i Zarządzanie (32) 2015
110 W. Kozioł Pojawia się pyanie, jaką sopę dyskonową należy zasosować aby obliczyć warość eraźniejszą PV? Jak wiadomo z rozważań na ema kapiału, nauralny poziom sraności kapiału ludzkiego określa sopa (s) wysępująca w ogólnym modelu kapiału, zaem: PV r H( T) d r H( T) s Ze względu na relację p = E(s), warość eraźniejsza (PV) może być obliczona: PV r H( T) p Z powyższego wzoru wynika, że PV = H(T) jeśli sopa opłacenia kapiału ludzkiego (r) jes równa sałej ekonomicznej (p). Zaem płaca zasadnicza L = p H(T) zapewnia, że eraźniejsza warość srumienia wynagrodzeń jes równa począkowej warości kapiału ludzkiego pracownika. Oznacza o, że kapiał ludzki przy ym wynagrodzeniu nie uległ deprecjacji (zosał zachowany). Sopa procenowa określona na poziomie sałej ekonomicznej (p) gwaranuje zachowanie warości kapiału ludzkiego zarudnionego. W przeciwnym wypadku warość kapiału ludzkiego zarudnionych zmniejsza się. Jes o zauważalne przez pracownika, powoduje odczucie krzywdy i braku sprawiedliwości, kóre przybierając na sile wywołuje napięcia i niezadowolenie społeczne. W en sposób syuacja dojrzewa do proesów i srajków. Opłacanie pracy poniżej sałej ekonomicznej (p) sprzyja rozmaiym paologiom społecznym wywołanym indywidualnym dążeniem pracowników do pozyskania należnej części wynagrodzenia. Jako przykład może posłużyć niesaranne wykonywanie pracy, kradzieże czy marnorawswo czasu pracy. Powyższe analizy pozwalają na zdefiniowanie pojęcia godziwego wymiaru płac, jako kwoy równoważącej koszy ryzyka, a ym samym zapewniającej zachowanie warości kapiału ludzkiego. Przyjęy punk widzenia może odbiegać od definicji prezenowanych w lieraurze z dziedziny zarządzania zasobami ludzkimi, choćby przez brak nawiązania do płacy rynkowej. Płaca zasadnicza jako pochodna warości kapiału ludzkiego, oznacza sumę wszyskich sałych składników pakieu wynagrodzenia. Na kszał pakieu płacowego mogą oddziaływać krajowe regulacje prawne, m.in. doyczące podaków i ubezpieczeń społecznych. W ślad za ym, określając warość wynagrodzenia należy uwzględnić nie ylko bezpośrednie kwoy przekazywane pracownikowi, ale również zapłacone w imieniu pracownika kwoy ubezpieczenia społecznego, podaki i inne emu podobne świadczenia. Oczywiście prezenowane podejście nie koliduje z prakyką wieloskładnikowych płac sałych, jednak wymaga aby suma sałych składników wynagrodzenia gwaranowała urzymanie warości indywidualnego kapiału ludzkiego zarudnionych. Seria: Adminisracja i Zarządzanie (32) 2015 ZN nr 105
Perspekywy rozwoju Alernaywny model pomiaru kapiału ludzkiego 111 Podsawowy kierunek zasosowania alernaywnego modelu kapiału ludzkiego jes nasępswem zdefiniowania godziwej płacy zasadniczej. Jes o płaca, kórej wysokość sanowi właściwy poziom opłacenia pracy. W licznych opracowaniach 14 wykazano, że model płacy godziwej znajduje zasosowanie w rozwiązywaniu problemów makroekonomicznych. Zrównoważony wzros wymaga opłacania na poziomie warości wykonywanej pracy. Takie nieprawidłowości, jak zawyżone opłacanie pracy na wybranych sanowiskach czy zby niskie wynagrodzenia na innych są źródłem nadmiernych nierówności płacowych. Wspomniane wady krajowego sysemu wynagradzania mogą prowadzić do niespójności ekonomicznej oraz długorwale negaywnych efeków społecznych. Jednym z rozwiązań wspierających rozwój sysemu płac godziwych w gospodarce jes sysem płac minimalnych obejmujący nie ylko najsłabsze grupy zawodowe ale również precyzujący zasady wynagradzania na pozosałych sanowiskach w ym wynagrodzenia w sekorze publicznym czy eż może sanowić posawę koordynacji sosunków zarudnienia ( Collecive Bargaining ). Wnioski Zaprezenowana nowa koncepcja kapiału ludzkiego pozwala na jego pomiar z zasosowaniem klasycznej meodologii pomiaru znanej w rachunkowości od kilku wieków. Meodologia a pozwala na dokładne i wiarygodne usalenie warości indywidualnego kapiału ludzkiego, a akże pozwala na analizę jego srukury oraz dynamiki. Idenyfikacja naury kapiału oraz kapiału ludzkiego w połączeniu z wiarygodną i funkcjonalną meodą jego pomiaru może mieć szerokie zasosowanie, pozwalając na rozwiązanie wielu kluczowych kwesii ekonomicznych. Rozwiązania przedsawione w pracy mogą budzić konrowersje, zrywają bowiem z radycyjnym, klasycznym paradygmaem niewidzialnej ręki rynku. Liczne badania wskazują jednak, że założenie, iż rynek pracy funkcjonuje idenycznie jak rynek owarów jes nadmiernym uproszczeniem. Zrównoważony wzros gospodarczy wymaga odpowiednich insyucji rynku pracy umożliwiających zachowanie warości kapiału ludzkiego zarudnionych, czyli urzymanie posiadanego poencjału do wykonywania pracy. Bibliografia McConnel C.L., Brue S.L., Conemporary Labour Economics, Wyd. McGraw-Hill Companies, 1986. Blaug M., Meodologia ekonomii, PWN, Warszawa 1995. Dobija M., How o Place Human Resources ino Balance Shee?, Journal of Human Resource Cosing and Accouning, vol. 3, no 1. Ijiri Y., Segmen Saemens and Informaiveness Measures: Managing Capial vs. Managing Resources, Accouning Horizons, Vol. 9 No 3; C, 1995. 14 Zob. Kapiał ludzki, dz. cy.. ZN nr 105 Seria: Adminisracja i Zarządzanie (32) 2015
112 W. Kozioł Kapiał ludzki w perspekywie ekonomicznej, red. M. Dobija, Wyd. Uniwersyeu Ekonomicznego w Krakowie, 2011. Burzym E., Koszy i sray a przepływy warości w gospodarce i ich ujęcie w rachunkowości, [w:] Polska szkoła rachunkowości, red. M. Gmyrasiewicz, A. Karmańska, SGH, Warszawa 2004. Kozioł W., Sała poencjalnego wzrosu w rachunku kapiału ludzkiego, Nierówności społeczne a wzros gospodarczy nr 19, red. M.G. Woźniak, Wyd. Uniwersye Rzeszowski, Rzeszów 2011. Dobija D., Pomiar i sprawozdawczość kapiału inelekualnego przedsiębiorswa, Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania im. L. Koźmińskiego, Warszawa 2003. Sunder S., Theory of Accouning and Conrol, Souh Wesern College Publishing, Cincinnai 1997. Seria: Adminisracja i Zarządzanie (32) 2015 ZN nr 105