P R O F I L A K T Y K I

Podobne dokumenty
P R O F I L A K T Y K I

P R O F I L A K T Y K I

PROGRAM PROFILAKTYKI

Szkolny Program Profilaktyki Zespołu Szkół im. Marii Grzegorzewskiej w Piekarach Śląskich

PROGRAM PROFILAKTYKI SZKOŁY PODSTAWOWEJ IM. JÓZEFA CHOŁMOŃSKIEGO W SUCHOSTRUDZE CEL GŁÓWNY: ŚRODOWISKO UCZNIA BEZ ZAGROŻEŃ.

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI PODSTAWOWA SZKOŁA MIĘDZYNARODOWA

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI. Szkoły Podstawowej im. Polskich Olimpijczyków w Korzeńsku

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI NA LATA SZKOŁA PODSTAWOWA W SIEKIERCZYNIE Z FILIĄ W FALKOWEJ

3. Kształtowanie ważnych psychologicznie i społecznie umiejętności.

PROGRAM PROFILAKTYKI DLA UCZNIÓW SZKOŁY PODSTAWOWEJ IM. POWSTAŃCÓW 1863 ROKU W ZABOROWIE

SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 260 IM. JANA MATEJKI W WARSZAWIE ROK SZKOLNY 2008/2009

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI SZKOŁY PODSTAWOWEJ W BIEŻYNIU

PROGRAM PROFILAKTYCZNY DLA SZKOŁY PODSTAWOWEJ Z ODDZIAŁAMI INTEGRACYJNYMI IM. JANA PAWŁA II W PANIÓWKACH NA LATA Rok szkolny 2016/2017

PROGRAM PROFILAKTYCZNY SZKOŁY PODSTAWOWEJ IM. KS. T. A. LESZCZYŃSKIEGO W MIKŁUSACH

PROGRAM PROFILAKTYKI ZESPOŁU SZKÓŁ PUBLICZNYCH NR 6 W ŻYRARDOWIE

ABSOLWENT. jest odpowiedzialny za zdrowie własne i innych ludzi. zna mechanizmy uzależnienia. czuje się bezpiecznie w szkole

Celem Szkolnego Program Profilaktyki naszej szkoły jest: Cele programu realizowane są poprzez:

OBSZARY PODEJMOWANYCH DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI

WDRAŻANIE DO ŻYCIA W SZKOLE I W KLASIE.

Szkolny Program Profilaktyki na lata 2012/2013, 2013/2014, 2014/2015

Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi nr 318 im. J.Ch. Andersena w Warszawie SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI PUBLICZNEJ SZKOŁY PODSTAWOWEJ W KÓRNICY PODSTAWA PRAWNA

ROCZNY PROGRAM PROFILAKTYKI ZESPOŁU SZKOLNO-PRZEDSZKOLNEGO W DĘBNIE NA ROK SZKOLNY 2013/2014 CELE PROGRAMU PROFILAKTYKI:

SZKOŁA PODSTAWOWA NR 1. im. gen. B. Prugara-Ketlinga w Sanoku PROFILAKTYKI. Sanok, r.

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYCZNY ZESPOŁU SZKÓŁ NR 14 W TORUNIU

PROGRAM PROFILAKTYKI ZESPOŁU SZKOLNO PRZEDSZKOLNEGO W MANIOWIE

PLAN DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH NA ROK SZKOLNY 2012/2013. Promowanie zdrowia oraz zasad bezpieczeństwa w szkole i poza nią

Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi nr 318 im. J.Ch. Andersena w Warszawie SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI

PROGRAM PROFILAKTYKI GIMNAZJUM IM. WŁADYSŁAWA CIASIA W ZESPOLE SZKÓŁ W REGNOWIE NA ROK SZKOLNY 2012/2013

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI na rok szkolny 2013/2014 SZKOŁA PODSTAWOWA W ŚWIĄTKACH

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI SZKOŁY PODSTAWOWEJ W PODGÓRZU

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI

Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi nr 318 im. J.Ch. Andersena w Warszawie SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI

Program Profilaktyczny Zespołu Szkół Nr 2 im. 9. Pułku Strzelców Konnych w Grajewie

PROGRAM PROFILAKTYCZNY GIMNAZJUM IM. STEFANA ŻECHOWSKIEGO W KSIĄŻU WIELKIM W LATACH 2014/ /19

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYCZNY GIMNAZJUM W GŁUCHOWIE

Program Profilaktyki Zespołu Szkół Publicznych Nr 6 w Żyrardowie

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI przy Zespole Szkół Technicznych w Skwierzynie

SZKOŁA PODSTAWOWA W ZARSZYNIE PROGRAM PROFILAKTYKI NA ROK SZKOLNY 2013/2014

PROGRAM PROFILAKTYKI SZKOŁY PODSTAWOWEJ IM. KARDYNAŁA STEFANA WYSZYŃSKIEGO W LESZCZYDOLE STARYM

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI. Publicznej Szkoły Podstawowej im. Jana Pawła II w Kietrzu

PROGRAM PROFILAKTYKI

Program Profilaktyki Szkoły Podstawowej w Biesnej

Szkolny Program Profilaktyki Dzieci i Młodzieży

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI

PROGRAM PROFILAKTYKI Szkoły Podstawowej nr 2 w Kielcach

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI GIMNAZJUM NR 3 W WODZISŁAWIU ŚLĄSKIM

PROGRAM PROFILAKTYKI

PROGRAM PROFILAKTYKI SZKOŁY PODSTAWOWEJ W DROŻKACH W ROKU SZKOLNYM 2016/2017

ZDROWA l BEZPIECZNA SZKOŁA

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI ZESPOŁU SZKÓŁ OGÓLNOKSZTAŁCĄCYCH W KLUCZBORKU 2014/2015 Liceum i gimnazjum

Program profilaktyki Szkoły Podstawowej nr 1 im. Tadeusza Kościuszki w Brwinowie

Program profilaktyczny. Szkoły Podstawowej nr 2 im. Ewy Krauze w Piasecznie. w roku szkolnym 2010/2011

Program Profilaktyki Szkoły Podstawowej nr 5. im. Króla Jana III Sobieskiego w Zabrzu

PROPOZYCJE DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH

Szkolny Program Profilaktyki. Zespołu Szkół Elektrycznych Nr 2 w Poznaniu

Plan działań wychowawczych w roku szkolnym 2016/2017

Program Promocji Zdrowia

PROGRAM PROFILAKTYCZNY SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 9 W LEGNICY NA ROK SZKOLNY 2015/2016

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI SZKOŁY PODSTAWOWEJ IM. POLSKICH NOBLISTÓW W CHALINIE

Załącznik do Statutu Szkoły PROGRAM PROFILAKTYCZNY SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 4 W KOSZALINIE

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI

PROGRAM PROFILAKTYCZNY na rok szkolny 2016/2017

Publiczna Szkoła Podstawowa w Pilźnie SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI

PROGRAM PROFILAKTYKI PUBLICZNEGO GIMNAZJUM W SUCHOŻEBRACH ROK SZKOLNY 2015/2016

Plan działań profilaktycznych Gimnazjum im. Biskupa Michała Kozala w Białośliwiu (rok szkolny 2015/2016)

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI Szkoła Podstawowa nr 31 im. Lotników Polskich w Lublinie

Aneks do Szkolnego Programu Profilaktyki Szkoły Podstawowej nr 2 im. Jana Kochanowskiego w Lublinie na rok szkolny 2012/2013

PROGRAM PROFILAKTYKI ZESPOŁU SZKÓŁ W ZRĘBICACH. w roku szkolnym 2014/2015

PROGRAM PROFILAKTYKI SZKOŁY PODSTAWOWEJ IM. WANDY CHOTOMSKIEJ W JÓZEFOWIE

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 9 IM. KRÓLOWEJ JADWIGI W BIAŁEJ PODLASKIEJ

Program Profilaktyki w Szkole Podstawowej nr 8 im. gen. Karola Rolow Miałowskiego w Oławie.

PROGRAM PROFILAKTYKI SZKOŁY

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI SZKOŁY PODSTAWOWEJ W ŁĘTOWNI NA ROK SZKOLNY 2014/2015

Szkolny Program Profilaktyki. Publicznego Gimnazjum w Zespole Szkół w Stojadłach

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 6 W ZAWIERCIU

PROGRAM PROFILAKTYKI ZESPOŁU SZKOLNO PRZEDSZKOLNEGO NR 2 W RĘDZINACH SZKOŁY PODSTAWOWEJ IM. KAZIMIERZA PUŁASKIEGO ROK SZKOLNY 2016/17

Program profilaktyczny dla uczniów klas IV- VI Publicznej Szkoły Podstawowej nr 5 w Radomsku. Ludzie wokół mnie

PROGRAM PROFILAKTYCZNY

Program Profilaktyki

Program profilaktyki w zakresie wychowania dzieci i młodzieży w Szkole Podstawowej im. ks. Krakowskiego w Handzlówce w roku szkolnym 2014/2015

PROGRAM PROFILAKTYKI SZKOŁY PODSTAWOWEJ IM. WANDY CHOTOMSKIEJ W JÓZEFOWIE NA ROK SZKOLNY 2016/2017

PROGRAM PROFILAKTYCZNY ZESPOŁU SZKÓŁ PLASTYCZNYCH W KOLE

Plan realizacji programu profilaktyki w Publicznym Gimnazjum w Sobolewie im H. Sienkiewicza

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI

Szkolny Program Profilaktyki Gimnazjum im. Papieża Jana Pawła II w Czyżewie rok szkolny 2015/2016

RAMOWY PLAN PRACY WYCHOWAWCZEJ w Technicznych Zakładach Naukowych opracowany przez Zespół Wychowawczy KLASA I. Kształtowanie poczucia więzi klasowej

Program Profilaktyczny Zespołu Szkół Ogólnokształcących w Żorach

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI PUBLICZNEJ SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 1 im. TADEUSZA KOŚCIUSZKI W NOWEJ SOLI

PLAN DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE W ZESPOLE SZKÓŁ W BIELICACH ROK SZKOLNY 2016/ 2017

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI. Gimnazjum Nr 1 w Strawczynie

PLAN DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH NA ROK SZKOLNY 2016/2017

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI

PROGRAM PROFILAKTYKI SZKOŁY PODSTAWOWEJ W ROŻENTALU

V. PLAN DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH

PROGRAM PROFILAKTYKI GIMNAZJUM W KRUPSKIM MŁYNIE

Transkrypt:

P R O G R A M P R O F I L A K T Y K I Z E S P O Ł U S Z K Ó Ł P U B L I C Z N Y C H P U B L I C Z N E G O G I M N A Z J U M W J A S T R Z Ę B I U N A R O K S Z K O L N Y 2 0 1 2 / 2 0 1 3

W Programie Profilaktyki zawarte zostały cele, sposoby realizacji zadań oraz zamierzone osiągnięcia uczniów w zakresie wiedzy merytorycznej, umiejętności i właściwego zachowania się w różnych GŁÓWNY CEL PROGRAMU PROFILAKTYKI: Profilaktykę w naszej szkole rozumiemy jako proces wspierający zdrowie fizyczne i psychiczne ucznia poprzez pomoc i towarzyszenie uczniowi w zdobywaniu wiedzy o zagrożeniach dla zdrowia oraz w nabywaniu umiejętności przeciwdziałania tym zagrożeniom. Głównym celu niniejszego programu profilaktyki jest przygotowanie uczniów do radzenia sobie z trudnymi sytuacjami życiowymi, ułatwiającymi kontakt z innymi ludźmi i radzenie sobie z samym sobą. CELE SZCZEGÓŁOWE PRGRAMU PROFILAKTYKI: bezpieczeństwo w drodze do i ze szkoły, bezpieczeństwo w czasie ferii i wakacji, kształtowanie wśród uczniów zdrowy i aktywny tryb życia, rozbudzenie zainteresowania własnym rozwojem i zdrowiem, efektywne gospodarowanie czasem wolnym, propagowanie bezpiecznych zachowań wśród uczniów, elementy zdrowego stylu życia jak radzić sobie ze stresem i agresją, poznanie przez uczniów szkodliwości środków odurzających, podejmowanie świadomych decyzji w prawie używek i uczenie się jak mówić nie, promowanie życia bez nikotyny, alkoholu, narkotyków i środków psychotropowych, umiejętne korzystanie ze współczesnych środków audiowizualnych, przeciwdziałanie zachorowaniom na grypę, współpraca z Poradnią Pedagogiczno-Psychologiczną. KIERUNKI DZIAŁAŃ: pomaganie w nabywaniu nowych umiejętności zgodnych z zasadami zdrowego stylu życia, organizacja w szkole spotkań tematycznych (pielęgniarka, pedagog, policjant), realizacja elementów programu profilaktycznego, pedagogizacja rodziców, doskonalenie umiejętności nauczycieli. 2

Zadania Zakładane cele Osiągnięcia uczniów Forma realizacji Klasa Osoba odpowiedzialna Zapoznanie ze znakami drogowymi. Zapoznanie uczniów z obowiązkami motorowerzysty. Zapewnienie uczniom możliwości spędzania wolnego czasu organizacja zajęć w czasie ferii. Zapewnienie bezpieczeństwa uczniom na przerwach. Zapoznanie z zasadami higieny wolnego czasu. Promowanie szkolnych kół zainteresowań. Zachęcanie uczniów do uprawiania sportu. Wdrażanie do przestrzegania znaków drogowych. Kształtowanie postaw bezpiecznego wypoczynku podczas ferii zimowych i wakacji. Zorganizowanie obozu sportowego. Uczenie planowania dnia oraz zachowania właściwych proporcji między czynnym i biernym wypoczynkiem. Bezpieczna droga do i ze szkoły. Uczeń zna znaczenie poznanych znaków drogowych. Bezpieczne przerwy, ferie i wakacje. Uczeń wie jak zachować się, by ferie i wakacje były bezpieczne i zdrowe. Uczeń wie jak zachować bezpieczeństwo na przerwach. Uczeń zna przestrogi na ferie i wakacje i rozumie konieczność ich przestrzegania. Higiena wolnego czasu. Uczeń umie zaplanować dzień uwzględniając czas na naukę, wypoczynek czynny i bierny. Potrafi organizować gry i zabawy ruchowe. Zna sposoby odpoczywania, często spędza czas z rodziną. Pogadanka, ćwiczenia praktyczne, egzamin na kartę motorowerową. Pogadanka, zajęcia sportowe, obóz sportowy. Lekcje wychowawcze, pogadanki. Klasy I-III Klasy I-III oraz klasy sportowe. Klasy I Mariusz Głowacki Nauczyciele, wychowawcy, nauczyciele wychowania fizycznego. Dorota Stępień Mariusz Głowacki Katarzyna Przytuła-Bińkowska 3

Każdy człowiek zasługuje na szacunek. Jaka jest kultura mojego zachowania. Kochaj bliźniego jak siebie samego. uczniom, iż każdy człowiek zasługuje na szacunek. Kształtowanie postaw życzliwości i dobroci wobec każdego człowieka. Poznanie umiejętności potrzebnych w kontaktach z innymi ludźmi. Szanuję każdego człowieka. Uczeń odnosi się Pogadanka. Klasy I-III ks. Kamil Kowalski z szacunkiem do każdego Tomasz Różycki człowieka. Uczeń umie życzliwie traktować innych ludzi. Uczeń zna umiejętności potrzebne w kontaktach z innymi ludźmi. Promowanie zdrowego żywienia. roli poszczególnych produktów w rozwoju organizmu. Prezentacja piramidy zdrowia. Ukazanie skutków złego odżywiania. Anoreksja i bulimia. Ukazanie uczniom wartości życia i zdrowia. Zapoznanie uczniów ze zdrowym stylem życia. uczniom że warto inwestować w swoje zdrowie. Umacnianie poczucia własnej wartości. Życie i zdrowie to największe wartości człowieka. Uczeń wie, iż życie i zdrowie to największe wartości. Uczeń wie jak zdrowo żyć, jak unikać zagrożeń dla zdrowia i życia. Uczeń wie, że ma być przyjacielem dla siebie, samoakceptacja własnej osoby. Pogadanka, gazetka. Klasy II Anna Gałązka Ewa Dziuba Wanda Lisowiec 4

Analiza wybranych fragmentów o prawach dziecka z Deklaracji Praw Dziecka. Kto mi może pomóc w przypadku łamania praw dziecka? Jak mam postąpić, gdy ktoś wyrządza mi krzywdę? Zapoznanie Uczeń rozumie swoje Pogadanka. Klasy II Wanda Lisowiec z prawami dziecka prawa i wie, gdzie można i człowieka. się zgłosić po pomoc. Kształtowanie Uczeń wie jak się umiejętności radzenia zachować w sytuacjach sobie w trudnych trudnych (bójki, kłótnie, sytuacjach (bójka, kradzieże). kłótnia, kradzież). Zmiana sposobu myślenia, stawianie sobie celów. uczniom pozytywnego i negatywnego znaczenia stresu. Kształtowanie umiejętności radzenia sobie w sytuacjach stresowych. uczniom negatywnych skutków agresji. Ukazanie uczniom schematu narastania agresji. Uczenie radzenia sobie ze stresem oraz z przykrymi emocjami prowadzącymi do zachowań agresywnych. Dlaczego agresja, stres? Uczeń wie, jakie są Pogadanka pozytywne i negatywne z pedagogiem. skutki stresu. Uczeń wie, jak zachować się w sytuacjach stresowych. Uczeń zna negatywne skutki agresji. Uczeń rozumie, że agresja ma charakter narastający. Uczeń potrafi radzić sobie z własnymi uczuciami i emocjami. Klasy II Zbigniew Tomczyk Leszek Mąkola Ewa Dziuba 5

Zachowanie ostrożności w kontaktach z nieznajomymi rówieśnikami i dorosłymi. Unikanie niebezpiecznych sytuacji i zagrożeń. Czy umiem powiedzieć nie w określonych Kształtowanie umiejętności zachowania ostrożności w kontaktach z nieznajomymi rówieśnikami i dorosłymi. Nauka mówienia nie w określonych Uwrażliwienie na niebezpieczeństwa tkwiące w życiu społecznym. Kształtowanie umiejętności zachowania się w niebezpiecznych Ostrożnie w kontaktach z nieznajomymi. Uczeń zachowuje ostrożność w kontaktach z nieznajomymi, rówieśnikami i dorosłymi. Uczeń potrafi powiedzieć nie w określonych Uczeń wie jak zachować się w różnych niebezpiecznych Uczeń potrafi być asertywnym, kiedy ktoś namawia go do złego. Pogadanka. Klasy I Dorota Stępień Mariusz Głowacki Katarzyna Przytuła-Bińkowska 6

Życie bez nikotyny, alkoholu, narkotyków, lekarstw i środków psychotropowych. Zapoznanie uczniów Zna zgubny wpływ Pogadanka na Klasy I-III. Wpływ alkoholu na organizm człowieka. Negatywne skutki alkoholizmu, nikotynizmu, lekomanii i narkomanii. z rodzajami uzależnień (alkoholizm, nikotynizm, narkomania, lekomania). Zapoznanie z czynnikami, które mają wpływ na popadanie w nałóg. Uwrażliwienie na niebezpieczny wpływ nikotyny na organizm człowieka (palacza czynnego i biernego). zagrożenia związanego ze spożywaniem alkoholu i środków psychoaktywnych. Przedstawienie negatywnych skutków oddziaływania uzależnień na organizm ludzki (z punktu widzenia medycyny i przepisów prawa). nikotyny na organizm człowieka (palacza czynnego i biernego). Jest świadomy zagrożeń związanych ze spożywaniem alkoholu i środków psychoaktywnych. godzinach wychowawczych w klasie I. Beata Leśniewska 7

Zapoznanie z zasadami właściwej pracy przy komputerze. Telewizja i film w moim życiu. Odpowiednie dobieranie audycji telewizyjnych i radiowych. Korzystanie ze współczesnych środków audiowizualnych. Ukazanie świadomego Świadomie dobiera Lekcje i umiejętnego audycje telewizyjne informatyczne, korzystania ze i radiowe. zajęcia biblioteczne, współczesnych Umie właściwie pogadanki. środków korzystać z komputera audiowizualnych. i Internetu. Ma poczucie dystansu do świata reklam i fikcji. Zna zagrożenia wynikające z długotrwałego oglądania telewizji. Klasy I III Celina Zugaj Zapoznanie z objawami występującymi u zwierząt zarażonych wścieklizną. Wskazanie uczniom cech zwierząt agresywnych. Ukazanie jakie zachowania są prowokujące dla zwierząt. jak należy zachować się w kontakcie z niebezpiecznym zwierzęciem. Zapoznanie z zasadami postępowania w razie pogryzienia. Zapoznanie z zasadami zachowania się w kontaktach z niebezpiecznymi zwierzętami. Zapoznanie z objawami występującymi u zwierząt zagrożonych wścieklizną. Niwelowanie zagrożeń środowiska. Uczeń zna zasady zachowania się w kontaktach z niebezpiecznymi zwierzętami. Uczeń zna objawy występujące u zwierząt zagrożonych wścieklizną. Pogadanka. Klasy I. Anna Gałązka Ewa Dziuba 8

Kierowanie uczniów (głównie klas I) mających problemy z nauką. Współpraca z Poradnią Pedagogiczno-Psychologiczną w Szydłowcu. Pomoc uczniom w Uczeń potrafi sprostać Wnioski do Poradni Klasy I. procesie nauczania. obowiązkom szkolnym. Pedagogiczno- Psychologicznej. Wychowawcy klas I, pedagog. Zorganizowanie festynu szkolnego oraz dyskotek szkolnych. Integracja uczniów, rodziców i społeczności lokalnej. Zaproszenie rodziców Uczeń potrafi Festyn, dyskoteki. Klasy I-III. Nauczyciele. na imprezy szkolne. organizować imprezy szkolne. Wprowadzenie zajęć wyrównawczych i kół zainteresowań Zapobieganie szkolnym niepowodzeniom i wagarom. Uczeń wie, gdzie ma Zajęcia uczniom, że warto szukać pomocy w wyrównawcze, koła inwestować w swoją przypadku niepowodzeń zainteresowań. wiedzę. szkolnych. Klasy I-III. Nauczyciele prowadzące zajęcia wyrównawcze i koła zainteresowań. Przyjęty do realizacji w roku szkolnym 2012/2013 na posiedzeniu Rady Pedagogicznej z dnia 13.09.2012 r. pozytywnie zaopiniowany przez RR Opracowanie: Halina Sobolewska 9