PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNI ORGAN STOWARZYSZENIA ELEKTROTECHNIKÓW POLSKICH. WYCHODZI 1-go i 15-go KHŻDEGO MIESIĄCR. PRZEDPŁATA: kwatalnie zł. 6. Cena zeszytu 1 zł. Biuo Redakcji i Administacji: Waszawa, Czackiego Ki S m 24, I pięto ( mach Stowazyszenia Techników), telefon NB 90-23. Administacja otwata codziennie od g. 12 do g. 4 po pot. - Redakto pzyjmuje we wtoki od godziny 7-ej do 8-ej wieczoem. - Konto Ns 363 Pocztowej Kasy Oszczędności. CENNIK OGŁOSZEŃ: Ogłoszenia jednoaz. na li st *X 120 i "» s n '5 na l 4,. 40 na l 8.. 20 Stona tytułowa (I) 50 poc. dożej, okładki zewn. (II) 20% wewn. (II) i (III) 20% doż. Ogłoszenia stony tytułowej pzyjmowane Są tyiko całostonicowe. Podwyżka cennika ogłoszeń obowiązuje wszystkie już zlecone ogłoszenia od dnia zmiany cen bez upzedniego zawiadom Rok II. Waszawa, 1 gudnia 1925. Zeszyt 23. Kable wysokiego napięcia i ). Pof.. K. Dewnowski. Kabel, służący do pzesyłania enegji elektycznej, składa się z jednej lub kilku, izolowanych od siebie, żył pzewodzących, z wastwy izolacyjnej, izolującej i te żyły od siebie i od ziemi, i z płaszcza metalowego (ołowianego), pokytego nadto zwykle pancezem stalowym. Kabel jednożyłowy pzedstawia zatem kondensato walcowy, któego jedną okładziną jest żyła, dugą płaszcz, a dielektykiem wastwa izolacyjna. Kabel wielożyłowy uważać zaś można jako układ kondensatoowy, pzy któym występują pojemności żył między sobą i względem ziemi. Kable, stosowane do wysokiego napięcia, wymagają badzo staannego wykonania pzy wyobie ich i używaniu; na piewszy plan wysuwa się kwestja wytzymałości elektycznej układu oaz stat w izolacji kabla. 1. Napężenia elektyczne w kablach. a) Kable jednożyłowe. Nowoczesne kable wysokiego napięcia mają pawie wyłącznie izolację jednolitą z papieu, nasyconego substancją izolacyjną, Rys. ni 1, pzedstawia taki kabel na 60 k elektow Dessau-Bittefeld. W kablu jednożyłowym, któy uważamy jako kondensato walcowy (Rys. 2), napężenie izolacji w p. x pod wpływem pzyłożonego napięcia jest, jak wiadomo, X logn R gdzie R jest pomieniem wewnętznym okładziny zewnętznej w cm, a T -pomieniem żyły. Największe napężenie izolacji będzie tuż pzy żyłe kabla, gdyż tam x =Ą min. = ; będzie tam; F = R log n - To napężenie powinno być mniejsze od watości kytycznej F 0, dopuszczalnej dla danego matejax ) Ciąg dalszy sei atykułów o matejałach i układach izolacyjnych, (p. Pzegl. f. 1925. N. 9, 10, 16, 19, 20). cm, łu izolacyjnego. Napięcie obocze nie powinno zatem pzekoczyć watości kytycznej; 0 = F 0 flogn 1...... 1) Zwykle jest, ze względów na pewność uchu, kilkakotnie mniejsze od 0. Rys. 1. Jua Stosunek napężenia kytycznego F, właściwego dla matejału izolacyjnego danego układu, do napę- Rys. 2. żenią F, występującego na powiezchni żyły pzy napięciu oboczem, nazywa się stopniem b e z- F pieczeństwa k a b 1 a; S =-~, Oczywiście tak- ze 0 = 8. I
406 PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY JMa 23 Napężenie F zależy, jak wiemy, nietylko od gubości izolacji, d = R, ale i od stosunku pomie- R ni, Najkozystniejszy stosunek R, czyli najkozyst niejsza gubość izolacji, t, j, taka, pzy któej kabel wytzymuje jeszcze największe napięcie ( 0 ), otzymamy (według ozdziału, taktującego w podstawach wytzymałości elektycznej 2 ) dla -=e=2,718...,skąd najkozystniejszy pomień żyły pzy danym pomieniu R kabla = - = 0,368.. R e Jeżeli ten stosunek nie jest zachowany, to zawsze otzymamy izolację gozej wykozystaną, a pzy tej samej śednicy zewnętznej kabla mniej wytzymałą. Napięcie kytyczne dla tej samej gubości izolacji zatem ównież nie jest stałe, lecz zależy od stosunku pomieni kabla i żyły. Stosunki tu zachodzące pzedstawia Rys. 3, na któym pzedstawiono =f () k ilo ioo 8o 6o *0 20 0 f % - Rys. 3. f cm 3 4 f cm dla óżnych R = const. Z osnącą gubością żyły pzy stałym pomieniu kabla R, napięcie kytyczne ośnie, osiąga maximum i spada. Jest więc jakaś najdogodniejsza watość gubości żyły (dla R == c), pzy któej napięcie kytyczne wypada największe; będziemy mieli zatem jakiś pzekój, dja któego koszt izolacji jest najmniejszy. Niesłuszne jest pzeto mniemanie, że izolacja kabla jest zawsze tem pewniejsza, im jest gubsza. Zakładając pewien stopień bezpieczeństwa 3, można z łatwością obliczyć minimalną gubość izolacji d w zależności od pomienia żyły dla danego napięcia oboczego Ponieważ n. a R = + d, pzeto ównanie (1) można napisać w fomie: 8.=F0 log,' 1 a 2) skąd gubość izolacji 'ź^isł- F 0 %t 'A- d = (c - 1) 3) Wstawiwszy do (2) najkozystniejszą watość K stosunku = e, otzymamy:. = - - -. l t d jako najkozystniejszy pomień żyły dla danego napięcia oboczego, pzy założonym stopniu bezpieczeństwa i znanem napężeniu kylycznem F 0 - Pomień kabla (R) jest wtedy najmniejszy. Jeżeli mamy pzepisane napężenie izolacji F Fń to powyższe dwa wzoy pzekształcą się w F d=(e -l) F Na Rys. 4 *) pzedstawiony jest pzebieg d={ \d n ft JO SO J0 oo 90 30. 70 60 S0 40 JO 0 o o \ - \ \ \ > ", -Łii, 0 O J 10 JO JJ 4o łnm Rys. 4. dla napężenia F e = 2 kcm i óżnych napięć oboczych. Widać z niego, że gubość izolacji maleje szybko z osnącym pomieniem żyły, jak tego naneżało się spodziewać, ale tylko do pewnych ganic, poczem gubość żyły niema pawie wpływu na gubość izolacji. Pomień zaś kabla (R) (Rys. 5) wykazuje minimum dla pewnej gubości żyły. Chaakteystyczne jest, że te minima leżą na postej pzechodzącej pzez początek osi spółzędnych; odpowiadają one stosunkowi = względnie =, F F 0 stosownie do powyższych wywodów. Pomień kabla, t. j. zewnętzny pomień izolacji, pzepisany jest często względami na konstukcję i układanie kabla. Kable gubsze, niż 15 cm. śednicy, są nade tudne do układania i nawijania na bęben do pzewożenia tak, że gubszych kabli nie spotyka się. Mając daną śednicę zewnętzną izolacji, oblicza się jej gubość tak, aby dla danego napięcia oboczego i pzyjętego stopnia bezpieczeństwa wzgl. pzepisanego maksymalnego napężenia F, wypadła ona najkozystniejsza. Kontoluje się zatem, czy d odpowiada temu waunkowi. Jeżeli pzytem tzeba zmniejszyć, to spawdza się, czy pzekój żyły nie *) Rys. 4 i 5 wzięte są z at. P. Humanna w ETZ. 1910, ') p. Pzegl. El. 1925 N. 10 st. 147. N. 50. ()
1 JMł 23 PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY 407 wypadnie za mały. Może jednak wypaść, że tzeba będzie powiększyć. Wtedy, żeby cena kabla nie była zbyt wygóowana, nie można bać zbyt gubej żyły miedzianej; tzeba zatem zastosować sztuczne zwiększenie pzekoju żyły, co może być uskutecznione óżnymi sposobami. Pzedewszystkiem można dać dzeń z juty lub z konopi, a na to pochwę z właściwych dutów pzewodzących (miedzianych); sposób 1 \ Z 7 o s fi is nt es JO JS 40 m Rys. 5. ten jednak jest niepaktyczny, bo dzeń ściska się pzy wyobie, a pochwa zniekształca. Można pokyć miedzianą żyłę pochwą z dutów nie miedzianych, np. żelaznych lub aluminjowych; z powodu nieównego wydłużania się dutów wywoływa ona jednak w kablu nieównomiene napężenia. Najlepiej cel się osiąga, otaczając pzewodzącą żyłę pochwą ołowianą gładką, ówną i mocno ściskającą całość. Zamiast żyły miedzianej można też bać żyłę aluminjową (o mniejszej pzewodności), pzez co też zwiększa się pzekój żyły. W każdym pzypadku kontoluje się, czy napężenie izolacji nie pzekacza dopuszczalnych ganic. Żeby izolacja w miejscach badziej napężanych była badziej wytzymałą, można ją podzielić na wastwy o óżnych stałych dielektycznych, malejących z odległością od osi żyły; bliżej dzenia mielibyśmy większą stałą i pzez to mniejsze napężenie, a dalej od dzenia, mniejsza stała dielektyczna, powodowałaby względnie większe napężenie izolacji. Również można zastosować uwastwienie z matejałow o óżnych wytzymałościach i óżnych stałych dielektycznych. Bliżej dzenia umieszcza się wastwę o małej stałej i dużej wytzymałości; napężenie będzie tam wpawdzie większe, ale wastwa może jeszcze je wytzymać. Dla pzykładu pzytoczę kabel jednożyłowy, któy był demonstowany na wystawie w Medjolanie w 1906. Miał on izolację, składającą się z czteech wastw; z nich piewsze tzy miały gumę z domieszką talku, siaki i tlenku cynku, w ozmaitych popocjach, ostatnia zaś wastwa była z pzetłuszczanego papieu. Stałe dielektyczne poszczególnych wastw, licząc od żyły, miały watości następujące: 6,1; 4,7; 4,2; 4,0. Żyła miedziana była pokyta pochwą ołowianą dla otzymania gładszej powiezchni; śednica żyły wynosiła 16,5 mm, azem z ołowiem 18 mm; gubość izolacji tylko 14,5 mm. Kabel ten był pzeznaczony do napięcia 100 k. Sposoby te są teoetycznie dobe, ale tudne do wykonania i zatem niepaktyczne. Kable takie nie znalazły zastosowania, gdyż zbyt skomplikowana konstukcja znacznie podnosi koszta wyobu, a nadto pzy takiej konstukcji nie można liczyć na zachowanie z biegiem czasu własności elektycznych pzez poszczególne wastwy izolacji, co wywołałoby znaczne pogoszenie własności elektycznych kabla. Były też óżne inne pomysły w tym względzie, uważać je jednak tzeba na azie jako póby. Obecnie jedynie kable z jednolitą izolacją papieową są zupełnie pewne w użyciu. Kable jednożyłowe wyabia się obecnie jako nomalne do 60 k i więcej. Tytułem póby pacują zaś kable na 132 k (np- fabyki Pielli w Medjolanie 1 ). b) Kable wielożyłowe. Kable wielożyłowe mogą być koncentyczne lub skęcone. Kable koncentyczne, dwu lub tój żyłowe, składają się napzemian z wastwy izolacji, wastwy miedzi, znów izolacji i t. d.; mają one pole niejednostajne; stosuje się je pzy napięciu do kilku tysięcy woltów. Kable skęcone mają żyły izolowane oddzielnie i skęcone między sobą. Mają one pole badziej jednostajne, niż tamte, pzez co otzymuje się pawie jednakowe napężenia w kablu. Wyabia się je już nomalnie do 45 k, a zaczyna się je stosować Rys. 6. do 66 k. Kable skęcone mogą być o żyłach okągłych lub pofilowanych; te ostatnie mają pole mniej jednostajne, tak, że nie używa się ich powyżej 9 000 woltów. Pzestzeń między poszczególnemi żyłami, izolowanemi papieem, zapełnia się jutą, wszystko otacza się znowu izolacją papieową, a na to nakłada się płaszcz ołowiany, oaz ewentualnie pancez żelazny lub stalowy ze wstęg lub dutów skęconych. Kable tój żyłowe są napężane pomiędzy żyłami napięciem międzyfazowem, a pomiędzy kablem a ziemią, napięciem fazowem. W azie zwacia z ziemią ') Konfeencja wielkich sieci elekt. w Payżu, 1925, p. Pzegl. Elekt. 1925 N. 19.
408 PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY JNt 23 jednej fazy, dwie inne znajdą się względem ziemi pod napięciem skojazonem,. pzeto izolacja kabla winna być obliczona na to napięcie. Wobec tego, że izolacja jutowa i papieowa mają óżne stałe dielektyczne, co może wywołać nieównomiene napężenia, należy w tych badziej napężonych miejscach kabli tój żyłowych, t. zn. pzy zetknięciu izolacji żyły z izolacją kabla, stosować taką samą izolację dla uniknięcia niejednakowego napężenia. Jeżeli pzy wysokich napięciach tudności dobej izolacji kabla wypadną zbyt duże, można, zamiast jednego kabla tójżyłowego, stosować tzy jednożyłowe, koszt ich jednak będzie wtedy znacznie większy. W ostatnich latach stosują owinięcie izolacji poszczególnych żył kabla tójfazowego płaszczem metalowym (staniol). W ten sposób otzymuje się czysto pomieniowe napężenia izolacji tych żył. Pzez zastosowanie takiej osłony elektostatycznej otzymuje się pod względem ozkładu pola niejako 3 oddzielne kable jednożyłowe. Rys. 7 pzedstawia nych, o dużej oponości właściwej- Dlatego stosowano jako izolację pzeważnie papie nasycony żywicą. Okazało się to wkótce niepaktyczne, zwłaszcza pzy coaz wyższych napięciach. Skutkiem takiej impegnacji papie stawał się sztywny i łamał się pzy fabykacji lub układaniu kabli, co powodowało zmniejszenie wytzymałości elektycznej. Pzejście do papieów giętkich, nasyconych olejem, podniosło wytzymałość elektyczną, choć oponość izolacji zmalała. Ta ostatnia, jakkolwiek maleje znacznie z osnącą tempeatuą kabla, jest jednak jeszcze tak duża, że staty skutkiem upływu pądu pzez izolację są za małe, aby zaważyć na doboci kabla. Pomia pzeto samej oponości, bez zbadania wytzymałości elektycznej jest jednak nie wystaczający do okeślenia doboci kabla, oba winny iść w paze. Ale jeszcze z innego powodu nie można polegać na podaniu watości oponości izolacji, pomiezonej pądem stałym. Pzy pądzie zmiennym zachodzą bowiem szczególne zjawiska, zmieniające wynik pomiau i powodujące staty dielektyczne, zależne, w pzeciwieństwie do tamtych, od częstotliwości. Staty te, jakkolwiek już dawniej znane, zostały bliżej zbadane dopieo w ostatnich latach, kiedy poznano ich duże znaczenie pzy okeślaniu doboci matejałów izolacyjnych. Staty dielektyczne tego odzaju, jak poznaliśmy popzednio, nie występują w dielektyku jednoodnym. Ponieważ takich dielektyków w paktyce niema, bo każdy jest więcej lub mniej niejednolity, mamy pzeto z niemi zawsze do czynienia. Stata mocy w dielektyku kabla wyaża się, jak wiadomo: P= h=icos cp= sins, gdzie jest napięciem pzyłożonem do kabla, pądem wpływowym ( u =s-j-h)«pądem zeczywistym, o zaś kątem statności, (Rys. 8). L JP,9 i, 86.S SWOŁ} 0&s Rys 7. taki kabel na 60 k, wyobu fabyki Jeumont, demonstowany na wystawie fizycznej w Payżu 1923. Uwzględniając, że = c, a I c = "> C, otzycos 8 2. Staty w kablach. Okeślenie doboci kabla pzez pomia jego wytzymałości na pzebicie, nie uważa się obecnie jako wystaczające. Jak w każdym dielektyku, tak samo i w izolacji kabla występują staty, któe mogą być do pewnego stopnia chaakteystyczne dla danego kabla. Staty te są pzy pądzie stałym inne, niż pzy zmiennym. Powstają one nietylko skutkiem pzepływania pądu pzez dielektyk, pzyczem ciepło wywiązujące się jest niezależne od odzaju pądu, a popocjonalne do kwadatu napięcia pzyłożonego, lecz ównież skutkiem histeezy dielektycznej, występującej pzy pądzie zmiennym; wtedy zaś zależne są od jednolitości stuktuy dielektyku. Dawniej kwalifikowano kabel jedynie według jego oponości izolacji, miezonej pzy pądzie stałym o niskiem napięciu. Dążenie do dobej izolacji wyażało się w stosowaniu matejałów niehygoskopij- mamy: Rys. 8. p= \,. S i n S e tg3= co C 2 tg 5; cos o A ponieważ zaś =tg&, czyli A = w C tg o, pzeto co C P = A i = coc ' 1 tg 8..... 4) staty w izolacji kabla są więc popocjonalne do kwadatu napięcia. Ponieważ staty są popocjonalne do kwadatu p napięcia pzyłożonego, pzeto A = = w C tgo = const. i może służyć jako miaa kąta statności 8, jeżeli C jest to samo. Z dugiej stony, skoo C iu>
JN 23 PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY 409 są stałe, musi ównież tg 3 pozostawać stałym; jest on zędu 0,02. Na wielkość stat mają wpływ tzy czynniki: napięcie, czas twania napężenia i tempeatua- Poznamy, jak się zachowywa upływność w zależności od nich. Wpływ napięcia. Pzy małych napięciach zachodzi zupełna popocjonalność stat do kwadatu napięcia [Rys. 9), *) t. zn. A jest wtedy stałe, od nie zależne, a zatem pzy tem samem C i f tg = const. Powyżej pewnej watości kytycznej i, staty zaczynają jednak pędzej osnąć (kzywa b odbiega od paaboli a), chaakteystyka zaś A = i () doznaje załamania. Zjawisko to tłumaczymy sobie powstawaniem jonizacji w poach izolacji, gdzie zawate powietze poddane jest napężeniu, zwiększonemu skutkiem dużej óżnicy stałych dielektycznych: je- Wpływ tempeatuy. Badania wykazują, że staty początkowo maleją powoli z tempeatuą, osiągają minimum i potem szybciej osną (Rys. 11). Im P HM Rys. 10. wyższe jest napięcie pzyłożone, tem wyaźniejszy jest ten pzebieg; wszystkie zaś minima wypadają pzy tempeatuze ok. 40" C. Zwiększanie się stat z tempeatuą, począwszy od pewnej ganicy, jest objawem niepożądanym, mogącym spowadzić nadmiene ogzanie się kabla, bez możności odpowadzę- P 4 a b. Rys. 9. go oaz izolacji kabla.. Po pzekoczeniu kytycznej watości napięcia (, ) zjawisko jonizacji występuje więc i powoduje zwiększenie pzewodności izolacji, a zatem i upływności. Wysokość tego napięcia, chaakteystyczna dla izolacji kabla, nazywa się napięciem jonizacji kabla. Zależnie od odzaju stuktuy izolacji, bywa ona óżne. Im bańki powietzne są dobniejsze, czyli im izolacja badziej zwata, tem napięcie jonizacji wyższe, to zn. jonizacja występuje pzy wyższem napięciu-. Pzy dalszem zwiększaniu napięcia następuje, znowu od pewnej ganicy, powtóne załamanie chaakteystyki, lecz w pzeciwnym kieunku (kzywa c); chaakteystyka pzyjmuje pawie piewotny pzebieg. Świadczy to o pewnym stanie nasycenia, skoo już wszystkie cząstki zostały zjonizowane. Wpływ czasu twania napężenia. Jeżeli dielektyk kabla znajduje się pod napięciem, pzewyższającem napięcie jonizacji, to staty w nim osną z czasem i osiągają pewną ustaloną watość. (Rys. 10 kzywa a). Po ustaniu napężenia maleją znów do piewotnej watości (kzywa b), następuje więc egeneacja kabla. Poces ten twa zwykle dosyć długo (kilka dni). Tłumaczymy to znowu wpływem jonizacji, któa twa tak długo, aż wszystkie pęchezyki powietza zostaną zjonizowane; po ustaniu pzyczyny jonizującej powoli waca stan piewotny. ] Rys. 9, 10, 11 i 12 wykonane są na podstawie efeatu v. Staveena na Konfeencji wielkich sieci elekt. w Payżu, 1923. Rys. 11. nia ciepła. Stąd wskazówka, aby nie dopuścić do ogzewania się kabli ponad 50" C. zwłaszcza, jeżeli napięcie pzekacza watość kytyczną dla jonizacji. Tempeatua ma jednak także wpływ i na napięcie jonizacji, a mianowicie ośnie ono waz z tempeatuą. Pochodzi to pawdopodobnie stąd, że z tempeatuą ośnie ciśnienie powietza, zawatego w poach, a napięcie jonizacji powietza ośnie, jak wiadomo, z ciśnieniem, a maleje z ozmiaem baniek powietznych. O ile zaś zamknięte bańki powietzne mogą się zwiększać tylko nieznacznie, pozostaje pzeważający wpływ pężności na napięcie jonizacji, któe zatem się zwiększa. Pzy oziębianiu jednak kabla, poddanego popzednio ogzewaniu, napięcie jonizacji w funkcji tempeatuy nie osiąga takich samych watości, jak podczas pzebiegu ogzewania (Rys. 12, kzywa a), lecz Rys. 12. js ja f jest mniejsze i to tem mniejsze, im do wyższej tempea tuy był kabel ogzany (kzywe b i c). Tłumaczymy to
410 PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY.Nó 23 zjawiskiem, że skutkiem ogzewania, zwłaszcza pzy wyższych tempeatuach, bańki powietzne pzecież nieco się zwiększają (choć wpływ zwiększania pężności pzeważa, aby wywołać zwiększenie napięcia jonizacji). Mateja izolacji nie jest jednak tak elastyczna, aby ze spadkiem tempeatuy, kiedy ciśnienie spada, zmniejszyć z powotem wielkość baniek. Pzeważa więc wpływ zwiększenia objętości i, pzy zmniejszeniu ciśnienia, napięcie jonizacji wypada mniejsze pzy oziębianiu kabla, niż pzy ogzewaniu, pzy tych samych tempeatuach. Ogzewanie kabla, któe powoduje zwiększenie stat dielektycznych, ma jednak i pzeciwny wpływ na te staty. Kabel ogzany wykazuje po oziębieniu staty mniejsze- Pochodzi to pawdopodobnie stąd, że skutkiem ogzania mateja izolacyjna staje się badziej plastyczna i badziej jednolita; a takie matejały mają mniejszą statność dielektyczną. Pzy nadmienem nagzaniu się kabla powietze, w nim zawate, ozszeza się tak silnie, że wypiea mateję impegnacyjną, zwłaszcza w miejscach słabych pod względem elektycznym (pęknięcia papie u) i papie tam wysycha, kuszy się i zwęgla powoli. Wytzymałość kabla w tych miejscach maleje. Staty w dielektyku pochodzą, jak wiadomo, skutkiem pzewodności izolacji, histeezy dielektycznej i jonizacji powietza w matejale izolacyjnym. Ponieważ staty hysteezowe są popocjonalne do częstotliwości, pzeto można ozdzielić staty w dielektyku, mieząc sumę stat pzy óżnych częstotliwościach. (Rys. 13, kzywa c). Staty skutkiem p A *-=^- a A Z popzedniego widoczne jest, jak ujemnie na wytzymałość kabli wpływa nadmiena tempeatua i zjawiska jonizacji, pochodzące od nadmienych napężeń elektycznych. Należy zatem unikać tego podczas nomalnej pacy kabla. Pzejściowe takie pzeciążenia kabla nie szkodzą mu, o ile nie są zbyt duże. Kabel egeneuje się potem pawie zupełnie, jednak dopieo po upływie pewnego czasu (kilka dni), zależnie od stopnia pzeciążenia i doboci izolacji. Zjawiska jonizacji wystąpią tem później, im stała dielektyczna matejału izolacyjnego jest mniejsza. Wskazuje to na kozyść stosowania właśnie matejałów o małej stałej dielektycznej pzy wyobie kabli. Z tych względów, pzy ocenianiu doboci kabla należy bać pod uwagę nietylko statność dielektyczną (względnie kąt statności), wytzymałość na pzebicia oaz giętkość kabla, jak to dotąd jest w powszechnem pawie użyciu, ale ównież wysokość napięcia jonizacji; któe zawsze powinno być niższe, niż napięcie obocze. Na podstawie óżnych badań można pzyjąć 4 kmm, jako ganicę góną dopuszczalnego napężenia izolacji pzy żyle kabla, powyżej któej zjawia się jonizacja- Rozumie się, że powinno się pozostawać z napięciem oboczem znacznie poniżej tej watości. Pzepisy holendeskie np. dla kabli 10 k wymagają wyznaczenia punktu jonizacji, któy powinien być wyższy od 14 k, podczas badania kabla pzy napięciu wzastającem stopniowo od 5 do 25 k i nomalnej tempeatuze otoczenia. Następnie to samo okeśla się pzy tempeatuze 40" C. Wtedy, pzy napięciu poniżej 14 k, watość upływności nie powinna być większa, niż dwa azy od znalezionej pzy tempeatuze nomalnej. Pozatem watość ta nie powinna pzekaczać 0,001 Wk' na 1 met. Następnie to samo miezy się po ostudzeniu kabla do tempeatuy 10 15 C. Napięcie jonizacji powinno leżeć wtedy powyżej 12,5 k. Okeślenie punktu jonizacji odbywa się pzez pomia upływności, punkt załamania postej A = f () jest właśnie punktem jonizacji. Staty w płaszczu. Inne źódło stat w kablu stanowią staty w płaszczu ołowianym, względnie w pancezu kabli jednożyłowych. Płaszcz ten można bowiem uważać jako zwate uzwojenie wtóne tansfomatoa; któego uzwojeniem piewotnem jest żyła. Siła elektomotoyczna wzbudzona w płaszczu powoduje powstawanie pądu w kieunku długości kabla. Staty te są badzo małe; w pzybliżeniu można ich wielkość uwzględnić jako dodatkową statę skutkiem pzewodności. Pzy kablach jednofazowych stosowanie panceza żelaznego powoduje staty skutkiem pądów wiowych i hysteezy większe, niż pzy tójfazowych. Rys. 13. pzewodności (p s ) są stałe, niezależnie od częstotliwości (posta a). Pzy częstotliwości 0 staty hysteezowe (pi,) nie występują; pzedstawia je posta b. Różnica zędnych c i b okeśli staty na jonizację (pj ). Staty skutkiem pzewodności są zwykle pzeważające; w dobych kablach wynoszą ok. 80% wszystkich ątat w dielektyku. Koszt linji dalekonośnych o Wysokiem napięciu. (Steszczenie efeatu, wygłoszonego pzez E.. Pannella na Międzynaodowej Konfeencji ivielkich sieci w Payżu w czewcu 1925 ). Stosowanie napięć coaz wyższych (55, 110, 165, 220 k) wypływa z potzeb gospodaczych. Wysokie napięcia zmniejszają bezpośi ednio lub pośednio koszta zakładowe i eksploatacyjne na jednostkę mocy. Dotyczy to pzedewszystkiem wielkich sieci, czyli uządzeń do pzesyłania enegji z dużych elektowni na znaczne odległości. Na wybó napięcia odległość ma mniejszy wpływ, niż moc: pzy odległości 100 do 200 km wszelkie napięcie między 55 i 220 k może być uznane za najbadziej ekonomiczne, zależnie od mocy i innych waunków. W Stanach Zjednoczonych utwozono pzez połączenie uządzeń sąsiednich olbzymie sieci, któych ozciągłość dochodzi do 2 000 km. Jedna taka sieć