STYL KIEROWANIA PROC(6(0.6=7$à&(1,$ -$.2.217(.6726,*1, û32=1$:&=<&+ I MOTYWACYJNYCH UCZNIÓW

RYTA M. SUSKA-WRÓBEL 8QLZHUV\WHW*GDVNL STYL KIEROWANIA PROC(6(0.6=7$à&(1,$ -$.2.217(.6726,*1, û32=1$:&=<&+ I MOTYWACYJNYCH UCZNIÓW 8F]QLRZLH VSG]DM ] QDXF]\FLHODPL SR NLOND JRG]LQ ND*GHJR GQLD a ]QDXF]\FLHODPLXF]F\PLELRORJLLSU]HZD*QLHSR1-2 godziny tygodniowo. 2ERZL]XMF\W\SNRQWDNWyZMHVWF]\PFRVWRSQLRZROHF]V\VWHPatycznie NV]WDáWXMHSRVWDZXF]QLyZZREHFQDXF]\FLHOLDWDN*HZREHFQarzuconych WUHFLLSRGHMPRZDQ\FKG]LDáDGydaktyczno-wychowawczych. Zadaniem nauczyciela jest kihurzdqlhxf]hqlhpvlxf]qlyzlrujdqi- ]RZDQLH WHJR SURFHVX 1DXF]\FLHO L XF]QLRZLH]DZV]H SRGOHJDM RJUDQi- F]HQLRPZVZHMSUDF\]HVWURQ\RJyOQLHSU]\MW\FKZDUXQNyZZSá\ZDMcych na efekty pedagogiczne 1. 0yZLF R VWRVXQNX QDXF]\FLHOD GR XF]QLyZ PDP\ QD uwadze nie tylko forp\mhjrrgqrv]hqldvlgrxf]qlyzohf]vwdáhqdvwdzlhqlhoh*fh u podstaw wzajemnych stosunków 2 1D ]HZQWU] SU]HMDZLD VL WR w uczuciowym nastawieniu do uczniów, w dobieranych metodach i for- PDFKSUDF\ZVWRSQLXZ\VLáNyZMDNLHQaucz\FLHOZLDGF]\XF]QLRP %DGDQLD QDG VSRVREHP SRVWSRZDQLD QDXF]\FLHOD ZREHF XF]QLyZ na OHNFMLDZLFVW\OHPNLHURZDQLDVWRVRZDQ\PZWRNXOHNFMLSURZDG]o- QHE\á\EDUG]RV]HURNRZZLHFLH /LWHUDWXUD SRGDMH OLF]QH PR*OLZH NDWHJRULH RSLVX SRVWSRZDQLD Qauczyciela 3 -DQRZVNLRSLVXMHVW\ONLHURZDQLDZ\FKRZDZF]HJRSRVáXJXMF 1 2 3 Rutkowiak J., Wychowawcza rola nauczyciela i jej ograniczenia, Nauczyciel i Wychowanie 1980, nr 2. Fornal K., Style kieurzdqldshgdjrjlf]qhjrdvsrvre\xf]hqldvlxf]qlyzä)\flh 6]NRá\ QU Perrott E., Efektywne nauczanie, WSiP, Warszawa 1995; Konarzewski K., Nauczy- FLHOVNLH LGHRORJLH RZLatowe, Kwartalnik Pedagogiczny 1990, nr 3; Janowski A., PsychologiDVSRáHF]QDD]DJDGQLHQLDZ\FKRZDQLD2VVROLQHXP:URFáDZ

98 Ryta M. Suska-Wróbel VLNDWHJRULDPLDXWRNUDW\F]Q\GHPRNUDW\F]Q\1DXF]\FLHOOLEeralny nie SRZLQLHQ XSUDZLDü WHJR]DZRGX-DQRZVNL Z\ND]Dá*H Z NV]WDáWRZDQLX SR*GDQ\FK SU]HNRQD G\UHNW\ZD NLHURZDQLD GHPRNratycznego jest nie- PDO*HRERZL]XMFDGODZV]\VWNLFKG]LDáDSoGHMPRZDQ\FKZZ\*V]\FK NODVDFK V]NRá\ SRGVWDZRZHM L Z V]NROH UHGQLHM 3U]\MWH VWDQRZLVNR XF]HPR*HWUDNWRZDüMDNRFRZVSyOQHJRDMHGQRF]HQLHZáasnego; jest RQR]DWHPEDUG]LHMWUZDáH&]áRQNRZLHJUXSNLHURZDQ\FKGHPRNUDW\Fznie Z\ND]XMZ\VRNDNW\ZQRüLVNáRQQRüGRZ\W*RQHMSUDF\WDN*HSRd- F]DVQLHREHFQRFLQaXF]\FLHOD.LHURZDQLHDXWRNUDW\F]QHVNáDQLDXF]QLyZ GRZ\W*RQHMSUDF\W\ONRZ REHFQRFLNLHURZQLNDQDXF]\FLHODJG\*VW\O tequr]zlmdzf]árqndfkjuxs\sof]xflh]doh*qrfl Flanders 4 Z\RGUEQLáGZDSU]HFLZVWDZQHVW\OHQDXF]DQLDG\UHNW\wny (bezsruhgql L QLHG\UHNW\ZQ\ SRUHGQL 6W\OH WH RGSRZLDGDM w ogólnym opisie proponowanym przez Janowskiego. W dydaktyce nauk przyrodnlf]\fkur]srzv]hfkqlávlprghorslvu- MF\ VW\O QDXF]DQLD MDNR ZLHORZ\PLDURZ SU]HVWU]H ]D SRPRF WU]HFK QDVWSXMF\FKG\FKRWRPLLQDMRVWU]HMUy*QLFXMF\FKF]\QQRFLQDXF]\FLHOD a) nauczanie teoretyczne nauczanie praktyczne, b) PHWRG\SRGDMFH metody poszukxmfh c) dominacja nauczyciela dominacja ucznia. 0RGHO WHQ REHMPXMH WDN F]\QQRFL GRW\F]FH SR]QDZDQLD WUHFL nauczania oraz ich stosowanie, jak i metody kierowania wychowawczego jako interakcji nauczyciel XF]H.RQVWUXNFMD WHJR PRGHOX RSLHUD VL QD pr]hvádqfh *H VW\O SUDF\ QDXF]yFLHOD VLOQLH NRUHOXMH ] RVLJQLFLDPL uczniów. =DVWRVRZDQLH SRZ\*V]HJR PRGHOX Z SURZDG]RQ\FK SU]H]H PQLH bagdqldfksr]zrolársháqlhmrslvdü]doh*qrflplg]\vw\ohpnlhurzdqld QDXF]DQLHP L Z\FKRZDQLHP D RVLJQLFLDPL XF]QLyZ tak w sferze poznawczej, jak emocjonalnej. 6W\ONLHURZDQLDSURFHVHPNV]WDáFHQLDZRFHQLHXF]QLyZLQDXF]ycieli 6W\ONLHURZDQLDSURFHVHPNV]WDáFHQLDZ\]QDF]RQ\]RVWDáQDSRGVWa- ZLHZVND(QLNyZZ\EUDQ\FKVSRUyG]DZDUW\FKZNZHVWLRQDULXV]XOpis botaniki jako przedmiotu szkolnego 5.D*GD]RGSRZLHG]L]JRGQLH]]Dáo- *HQLDPLWHFKQLNL/LNHUWDSXQNWRZDQDE\áDZ]DNUHVLHRGGR:VND(nik Z\PLDUX VW\OX SUDF\ QDXF]\FLHOD Z\]QDF]RQ\ ]RVWDá ] odpowiedzi 4 5 Flanders N.A., Analyzing teaching behaviour, Addison-Wesely, Reading, Mass. 1979..ZHVWLRQDULXV] ]DF]HUSQLW\ ]RVWDá ] SXEOLNDFML 1LHPLHUNR % Pomiar wyników NV]WDáFHQLD, WSiP, Warszawa 2001.

6W\ONLHURZDQLDSURFHVHPNV]WDáFHQLDMDNRNRQWHNVWRVLJQLüSR]QDZF]\FK 99 uczniów danego nauczyciela (styl obserwowany) lub samego nauczyciela (styl deklarowany MN1 : EDGDQLDFK XF]HVWQLF]\áR XF]QLyZ L nauczycieli biologii 6 =JRGQLH]SRGDQ\P]DáR*HQLHPVW\OSUDF\ZND*- G\P]WU]HFKZ\PLDUyZPRGHOXPyJáRVLJQüZDUWRüRGGRSU]\ F]\PZDUWRüR]QDF]DQDXF]DQLHVNUDMQLH teoretyczne, stosowanie metod SRGDMF\FKRUD]DNW\ZQRüQDXF]\FLHOD:DUWRüRNUHODVW\OSUDF\Qauczyciela oparty na skrajnie praktycznym nauczaniu, stosowaniu metod SRV]XNXMF\FKRUD]DNW\ZQoFLXF]QLyZ 1DXF]\FLHOHGRGDWNRZRUR]ZL]\ZDOLNZHVWLRQDUiusz Nauczanie botaniki. Na tej podstawie wyznaczono styl deklarowany (MN2). Uzyskane oceny stylu pracy nauczycieli przedstawia tab. 1. Kod nauczyciela Tab. 1. 6W\ONLHURZDQLDSURFHVHPNV]WDáFHQLDZRSLQLLXF]QLyZ (styl obserwowany) i nauczycieli (styl deklarowany) Nauczanie teoretyczne praktyczne Styl obserwowany 0HWRG\SRGDMFH poszunxmfh Aktywny nauczyciel XF]H Nauczanie teoretyczne praktyczne 0HWRG\SRGDMFH poszunxmce MN1 Aktywny nauczyciel XF]H Styl deklarowany Nauczanie teoretyczne praktyczne MN2 0HWRG\SRGDMFH *poszunxmfh Aktywny nauczyciel XF]H A 2,9 3,3 2,6 3 3,4 3,2 2,2 2,9 0,50 0,52 0,58 0,53 B 2,3 2,3 1,6 2,1 - - - - - D 2,5 2,8 2,3 2,6 - - - - - E 3,2 3,2 2,6 3 2,8 3,4 2 2,7 0,41 0,44 0,58 0,48 F 2,9 3,1 2,5 2,8 4 4 4,2 4,1 0,68 0,60 0,83 0,71 G 2,7 2,9 2,3 2,7 2,4 3,6 1,8 2,6 0,41 0,44 0,50 0,45 H 3,3 3,3 2,5 3 3,2 2,6 1,6 2,5 0,55 0,44 0,42 0,47 I 2,2 2,6 2,0 2,3 - - - - - - - - K 2,9 2,8 2,3 2,7 3,8 4,2 3,2 3,7 - - - - L 2,4 2,7 2,1 2,4 3,6 3,6 2,2 3,1 0,73 0,68 0,67 0,69 M 3,4 3,5 2,8 3,3 3,4 4,4 3,6 3,8 - - - - N 2,8 2,8 2,3 2,6 3,4 2,8 3,2 3,1 0,59 0,45 0,58 0,52 UHGQLH dla prób 2,8 2,9 2,3 2,7 3,3 3,5 2,7 3,2 0,55 0,50 0,60 0,55 MN1 na podstawie Opis botaniki jako przedmiotu szkolnego MN2 na podstawie Nauczanie botaniki. 6 %DGDQLDSURZDG]RQHE\á\ZUDPDFKSU]HGPLRWXELRORJLDZNODVDFK,OLFHXPRJyOQ o- NV]WDáFFHJRSU]HGUHIRUPV\VWHPXRZLDW\Z3ROVFH

100 Ryta M. Suska-Wróbel :LNV]RüQDXF]\FLHOLREMW\FKEDGDQLDPLSUH]HQWXMHVW\OQDXF]ania ERWDQLNL EOL*V]\ QDXF]DQLX WHRUHW\F]QHPX ZVND(QLN VW\OX QL*V]\ RG -HG\QLHWU]HFKX]\VNDáRRFHQXF]QLyZZVND]XMFQDVWRVRZDQLHQDXF]a- QLDSUDNW\F]QHJR3RGREQH]Uy*QLFRZDQLHVW\OXSUDF\UHMHVWUXMHVLZ]a- NUHVLHZ\PLDUXPHWRG\SRGDMFH pov]xnxmfh Najsmutniej prezhqwxmhvl REUD] DNW\ZQRFL Z SURFHVLH QDXF]DQLH XF]HQLH VL JG]LH GOD ZV]\VWNLFK EDGDQ\FKZ\]QDF]RQ\VW\OR]QDF]DáSU]HZD*DMFDNW\ZQRüQauczycieli. *HQHUDOQLHU]HF]XMPXMFSU]HFLWQ\QDXF]\FLHOELRORJLLVNáRQQ\MHVW VWRVRZDüQDOHNFMDFKQDXF]DQLHWUDG\F\MQHRSDUWHZGX*HMPLHU]HQDPo- GHODFKSRGDMF\FKLWHRUHW\F]Q\FKLSURZDG]L]DMFLD]PDáLORFLSUDktycznego i SRV]XNXMFHJRQDXF]DQLD:F]DVLH]DMüMHVWRQZ\UD(QLHVWUo- QGRPLQXMF3RGREQ\REUD]X]\VNDQRWDN*HZEDGDQLDFKQauczycieli przedmiotów przyrodniczych w latach 1984 1990 7.,QDF]HMSU]HGVWDZLDVLVW\ONLHURZDQLDSURFHVHPNV]WDáFHQLDX]\VNany z wypowiedzi nauczycieli zawartych w kwestionariuszu Opis botaniki jako przedmiotu szkolnego. 6W\O SUDF\ PR*QD X]QDü MDNR GHNODURZDQ\ JG\* QDXF]\FLHOH MDNR JáyZQLRUJDQL]DWRU]\SURFHVXNV]WDáFHQLDPRJPLHüWUXGQRFL]RGG]LHOeniem planowych zafkrzdrgu]hf]\zlflhz\vwsxmf\fkqdohnfmdfk 8RJyOQLDMFEDGDQLQDXF]\FLHOHVNáRQQLVZ\*HMRFHQLDüZáDVQ\VW\O SUDF\ QL* LFK XF]QLRZLH 'otyczy to szczególnie wymiarów: nauczanie teoretyczne SUDNW\F]QH RUD] PHWRG\ SRGDMFH SRV]XNXMFH %Drdzo Uy*QRURGQLHZLG]EDGDQLQDXF]\FLHOHZáDVQDNW\ZQRüZF]DVLHOHNFML RG EDUG]R Z\VRNLHM GOD QDXF]\FLHOD + GR Z\UD(QLH QLVNLHM GOD naucz\flhod ) 3U]HFLWQ\ QDXF]\FLHO WR RVRED ZH ZáDVQHM RFHQLH SUHIHUXMFHQDXF]DQLHSUDNW\F]QHLSRV]XNXMFDDOHSU]\QLVNLHMDNW\ZQo- FLXF]QLyZ Porównanie wymiarów nauczania uzyskanych na podstawie wypowiedzi nauczycieli i uczniów z zastosowaniem korelacji rangowej pozwo- OLáR XMDZQLü GRGDtNRZH Uy*QLFH Z VWDQRZLVNDFK QDXF]\FLHOL L XF]QLyZ Bardzo wysokie i podobne warwrfl ZVSyáF]\QQLNyZ NRUHODFML PLG]\ SRV]F]HJyOQ\PL Z\PLDUDPL VW\OX NV]WDáFHQLD Z\]QDF]RQH QD SRGVWDZLH wypowiedzi uczniów, potwierdzdm WHQGHQFM GR JOREDOQHJR RFHQLDQLD QDXF]\FLHOL8F]QLRZLHZ\ND]XMVáDEXPLHMWQRüRGUy*QLania nauczania SUDNW\F]QHJRRGSRV]XNXMFHJRU s = 0,94). 7 &]XSLDá.8ZDUXQNRZDQLD RVLJQLü SU]\URGQLF]\FK XF]QLyZ Z 3ROVFH Z SRUywnaniu z 24 innymi krajami, CDN, Warszawa 1990; Ochenduszko J., Stan dydaktyki ELRORJLLLXPLHMWQRFLG\GDNW\Fznych nauczycieli, IKN ODN, Bydgoszcz 1987.

6W\ONLHURZDQLDSURFHVHPNV]WDáFHQLDMDNRNRQWHNVWRVLJQLüSR]QDZF]\FK 101 1DXF]\FLHOH Z\UD(QLHM UR]Uy*QLDM SRV]F]HJyOQH Z\PLDU\ VW\OX QDXF]DQLD1DMEDUG]LHMQLH]DOH*QLHRFHQLDMZ\PLDU\QDXF]DQLHWHRUHW\Fzne praktyczne oraz PHWRG\SRGDMFH SRV]XNXMFHU s = 0,47). 7DN ]QDF]Q Uy*QLF Z NRUHODFMDFK X]\VNDQ\FK ] Z\SRZLHG]L REX badanych prób VNáRQQDMHVWHPSU]\SLVDüRGPLHQQHPXUR]XPLHQLXQDXF]ania poszukujcego, a szczególnlh UR]ZL]\ZDQLD SUREOHPyZ L WZyUF]HM atmosfery. 3UREOHPWRV\WXDFMDZNWyUHMSRGPLRW]PLHU]DGRMDNLHJRFHOXGUo- JD MHGQDN SURZDG]FD GR MHJR RVLJQLFLD MHVW]DEORNRZDQD SU]H] MDN- NROZLHN SU]HV]NRGQDtury obiektywnej lub subiektywnej 8 -H*HOL XF]H RGF]XZDMDNV\WXDFMMDNRSUREOHPPR*HVLWRZL]Dü]VXELHktywnym MHM RGF]XFLHP FR ZLFHM SUREOHPHP PR*H E\ü WDN*H WDND V\WXDFMD w NWyUHMXF]HG\VSRQXMHRGSRZLHGQLPLLQIRUPDFMDPLQLH]EGQ\PLGRMHM rozzl]dqldohf]]plhqlá\vlzduxqnl8f]qlrzlhvnárqqlvxzd*dü]d SUREOHPDW\F]QH ]DGDQLD SU]HQRV]FH ZLHG] V]NROQ QD SUoblemy *\FLRZH SUDNW\F]QH %DGDQL QDXF]\FLHOH SUDZGRSRGREQLH VNáRQQL V trakwrzdü MDNR SUREOHP\]DGDQLDGRUR]ZL]DQLDNWyU\FKXF]QLRZLHQLH G\VSRQXMSRWU]HEQ\PLLQIRUPDFMDPL=DWHPSRV]XNLZDQLHE\áRE\EOLVNoznaczne z teoretyzowaniem (teoretycznym odpowiadaniem na postawione pytanie). Korelacja wyznaczona na podstawie kwestionariusza Nauczanie botaniki GOD Z\PLDUyZ PHWRG\ SRGDMFH SRV]XNXMFH RUD] DNW\ZQ\ nauczyciel XF]HX]yVNDáDZDUWRüU s FRZLDGF]\RVWRVRZDQLX PHWRGSRV]XNXMF\FKSU]\MHGQoF]HQLHQLVNLHMDNW\ZQRFLXF]QLyZ :\UD(QHJR ]Uy*QLFRZDQLD ZDUWRFL ZVSyáF]\QQLND NRUHODFML UDQJo- ZHM GOD Z\PLDUyZ PHWRG\ SRGDMFH SRV]XNXMFH RUD] DNW\ZQ\ nauczyciel XF]H X]\VNDQHJR QD SRGVWDZLH GZyFK Uy*Q\FK QDU]G]L PR*QDWDN*HXSDWU\ZDüZNRQVWUXkFMLLGRERU]HS\WDZNZHVWLRQDULXV]X Nauczanie botaniki :VND(QLNL DNW\ZQRFL XF]QLyZ RNUHODQH V QD SRGVWDZLH LFK XG]LDáX Z eksperymentach szkolnych. Z drugiej strony wiagrpr*hphwrg\edgdzf]hvwrvrzdqhvzv]nrohedug]ru]dgnr]d QDXF]DQLHSRV]XNXMFHWRV]HURNLUHSHUWXDUWHFKQLNRSDUW\FKQDG\skusji, XPR*OLZLDMFHM RWZDUW L V]F]HU Z\PLDQP\OL : SU]HGPLRWDFK SU]\URGQLF]\FKLVSRáHF]Q\FKQDXF]DQLHSRV]XNXMFHVNXSLDVLQDUR]u- PRZDQLX LQGXNF\MQ\P L SURFHVLH EDGDZF]\P ZáDFLZ\P GOD PHWRG\ naukowej 9. 8 9 Kotlarski K., :DUWRFL NV]WDáFFH QLHNWyU\FK W\SyZ ]DGD SUREOHPRZ\FK, Neodidagmata XXI, 1992. Arends R.I., 8F]\P\VLQDXF]Dü, WSiP, Warszawa 1995.

102 Ryta M. Suska-Wróbel -HGQRVWURQQH SRWUDNWRZDQLH DNW\ZQRFL XF]QLD Z NZHVWLRQDULXV]X Nauczanie botanikigdárznrqvhnzhqfmledug]rqlvn]doh*qrüsoplg]\ rozpatrywanymi wymiarami. 6W\ONLHURZDQLDSURFHVHPNV]WDáWRZDQLDDRVLJQLFLDXF]QLyZ 2VLJQLFLD SR]QDZF]H XF]QLyZ EDGDQH E\á\ ] X*\FLHP - ]DGDQLRZHJR WHVWX]DZLHUDMFHJR]DGDQLD]DPNQLWH'R SRPLDUX PRWy- ZDFML GR XF]HQLD VL SU]HdPLRWX V]NROQHJR Z\NRU]\VWDáDP -zdaqlrz VNDO/LNHUWDQDWRPLDVWSRVWDZ\ZoEHFUROLQGLDJQR]RZDáDP]X*\FLHP 16-pozycyjnego testu opracowanego w technice Thurstona. :VSyá]DOH*QRü]PLHQQ\FKGODVW\OXREVHUZRZDQHJRZ\]QDF]onego z wypowiedzi uczniów) i stylu deklarowanego (wyznaczonego z wypowiedzi nauczycieol]dzlhudwde1lhxgdárvl]duhmhvwurzdülvwrwq\fk statyvw\f]qlh ]DOH*QRFL PLG]\ VW\OHP NLHURZDQLD SURFHVHPNV]WDáFHQLD D RVLJQLFLDPL SR]QDZF]\PL XF]QLyZ Z ]DNUHVLH ERWDQLNL GOD EDGDQHM próby. Tab. 2:VSyá]DOH*QRü]PLHQQ\FK]DOH*Q\FKRUD]VW\OXQDXF]DQLD (dane na poodfkmdvq\fkvlvwrwqhvwdw\vw\f]qlhqdsr]lrplhα < 0,05, pozostaáhqlhlvwrwqh Styl obserwowany Styl deklarowany (MN1) UHGQLHRVLJQLFLD poznawcze Motywacja XF]HQLDVL botaniki Postawa wobec Praktyczne 3RV]XNXMFH $NW\ZQRü uczniów Praktyczne 3RV]XNXMFH $NW\ZQRü uczniów 0,23 0,38 0,39 0,34-0,43 0,2-0,38-0,26 Pomiar ZVWSQ\ 0,73 0,68 0,57 0,69 0,08 0,34 0,19 0,25 Pomiar kocowy 0,89 0,88 0,79 0,69 0,07 0,13 0,1 0,25 2VLJQLFLD motywacyjne 0,73 0,78 0,79 0,79 0,01-0,29-0,08-0,14 Pomiar 0,59 0,57 0,51 0,58 ZVWSQ\ -0,18-0,26 0,09-0,1 Pomiar kocowy 0,43 0,39 0,48 0,45-0,07 0,16 0,49 0,3 ZLaWDUROLQ 2VLJQLFLD motywacyjne -0,31-0,33-0,19-0,29 0,12 0,43 0,35 0,38 =ZUDFD MHGQDN XZDJ Z\VRNDXMHPQDZDUWRü NRUHODFML PLG]\ stylem nauczania (MN1) na osi: nauczanie praktyczne nauczanie teore- W\F]QH D UHGQLPL RVLJQLFLDPL SR]QDZF]\PL,P EDUG]LHM SUDNW\F]QH

6W\ONLHURZDQLDSURFHVHPNV]WDáFHQLDMDNRNRQWHNVWRVLJQLüSR]QDZF]\FK 103 nauczanie w ocenie nauczycieod W\P QL*V]H RVLJQLFLD SR]QDZF]H MHJR uczniów (r xy = -%\üpr*hedgaqlqdxf]\flhohsudfxmf\]xf]qldpl R Z\*V]\FK PR*OLZRFLDFK LQWHOHNWXDOQ\FK DXWRPDW\F]QLH SUHIHUXM QDXF]DQLHWHRUHW\F]QHDLFKXF]QLRZLHX]\VNXMZ\*V]HZ\QLNLZ rozwi- ]\ZDQLX WHVWyZ 3UHIHUHQFMD ZLDGRPRFL Z nauczaniu botaniki sprzyja XWU]\PDQLXVLQHJDW\ZQHJRVWRVXQNXQDXF]\FLHOLGRQDXF]DQLDSUDNW\Fznego. 8]\VNDQH Z\QLNL ]GDM VL VXJHURZDü *H LP Z\*V]D DNW\ZQRü nauczyciela w MHJRRFHQLHW\PZ\*V]HVZyniki uzyskiwane przez jego uczniów (r xy = -0,38). Z GUXJLHM]DVWURQ\ZSURVWSU]HFLZQLHSU]HGVWawia VL ]DOH*QRü PLG]\ VW\OHP QDuczania ocenianym przez uczniów a ich UHGQLPL RVLJQLFLDPL SR]QDZF]\PL :\*V]H RVLJQLFLD PDM NOasy, których uczniowie SRVWU]HJDM QDXF]DQLH MDNR SUDNW\F]QH SRV]XNXMce, DVZRMZQLPUROMDNRDNW\ZQ $QDOL]DREOLF]RQ\FKZDUWRFLNRUHODFMLOLQLRZHM3HDUVRQDGODREVHr- ZRZDQHJR VW\OX NV]WDáFHQLD RUD] PRW\ZDFML GR SU]HGPLRWX V]NROQHJR ZVND]XMH QD LVWQLHQLH Z\UD(nych doddwqlfk ]DOH*QRFL LVWRWQ\FK VWDWystycznie (α < 0,05), dla podskali motywafmlgrxf]hqldvlerwdqlnl6w\o NV]WDáFHQLDQDMZ\*HMNRUHOXMH]RVLJQLFLDPLPRW\wacyjnymi (r xy = 0,79). 2GG]LDá\V]NROQHRZ\VRNLHMZHZQWU]QHMDNFHSWDFMLVSRVREyZSUDF\ nauczyflhod FKDUDNWHU\]XM VL GRGDWQLP SU]\URVWHP PRW\ZDFML Z FLJX XF]HQLDVLSU]HGPLRWXV]NROQHJR3U]\URVWWHQQLHGRW\F]\ZV]DN*HVWosunku do obiektów danego przedmiotu nauczania WXUROLQ6W\ONV]WDácenia dla wszystkich rozpatrywanych wymiarów korelxmh]hvndosrvwdz ZREHFZLDWDUROLQMHG\QLHGODSRPLDUXZVWSQHJRU xy = 0,58, α < 0,05). 6]F]HJyáRZD DQDOL]D ZVSyá]DOH*QRFL XMDZQLDQDMZ\*V] ]JRGQRü GODSRPLDUXNRFRZHJRPRW\ZDFMLXF]HQLDVLERWDQLNLRUD]VW\OXNV]WDácenia w wymiarze: nauczanie teoretyczne praktyczne (r xy = 0,89) oraz: QDXF]DQLH SRGDMFH poszukumfh U xy = 0,88). Podskala postaw wobec ZLDWD UROLQ QDMZ\*HM NRUHOXMH *H VW\OHP NV]WDáFHQLD Z Z\PLDU]H nauczanie teoretyczne praktyczne (r xy GODSRPLDUXZVWSQHJR Co SUDZGD SR]RVWDáH GDQH V QLHLVWRWQH VWDW\VW\F]QLH DOH]ZUDFD XZDJ ujemqd ]DOH*QRü PLG]\ RVLJQLFLDPL PRW\ZDF\MQ\PL ZREHF ZLDWD UROLQDZV]\VWNLPLZ\PLDUDPLREVHUZRZDQHJRVW\OXNV]WDáFHQLD,PEDr- G]LHM SUDNW\F]QH SRV]XNXMFH RGX*HM XF]QLRZVNLHM DNW\ZQRFL PHWRG\ naxf]dqld VWRVXMH QDXF]\FLHO W\P EDUG]LHM VWDá\ VWRVXQHN GRUROLQPDM jego uczniowie. 5R]SDWU\ZDQ\]ZL]HNPLG]\VW\OHPNV]WDáFHQLDDPRW\ZDFMZo- EHF SU]HGPLRWX V]NROQHJR SR]ZDOD VWZLHUG]Lü*H VW\O NV]WDáFHQLD UR]Satrywany jako uczniowska ocena nauczycielskiej koncepcji nauczania

104 Ryta M. Suska-Wróbel XF]HQLDVLZ\ND]XMHVLOQ\]ZL]HN]SRGVNDOPRW\ZDFMLGRXF]HQLDVL ERWDQLNL ']LDáDQLD QDXF]\FLHOD ZSá\ZDM QD Z\EyU NLHUXQNX G]LDáDQLD uczniów 10 6NáRQQRüGRF]\QLHQLDWDNLFKZ\ERUyZQLHGotyczy jednan*h ZLDWDUROLQ $QDOL]D GHNODURZDQHJR VW\OX NV]WDáFHQLD GRNRQDQD QD SRGVWDZLH wypowiedzi nauczycieli w ankiecie Opis botaniki jako przedmiotu szkolnegoxmdzqldeudnlvwrwq\fk]doh*qrflplg]\srgvndodplprw\zdfmlgr XF]HQLDVLSU]HGPLRWXV]NROnegRDVW\OHPNV]WDáFHQLD%DGDQLDSU]HSUowadzone na próbie 9 nauczycieli nie po]zdodmqdxrjyoqlhqlhz\qików. 1DMZ\*V]H ZDUWRFL ]DUHMHVWURZDáDP GOD ]DOH*QRFL DNW\ZQ\ Qauczyciel XF]HLSRPLDUXNRFRZHJRSRVWDZ\ZREHFZLDWDUROLQU xy = &]VWy, samog]lhoq\nrqwdnwxf]qld]pdwhuldáhpqdxf]dqldvsu]\md NV]WDáWRZDQLXVLSR]\W\Znych postaw. Podobnie, im bardziej nauczyciel nie przekazuje wiedzy, a XáDWZLD MHM RGNU\ZDQLH W\P Z\*V]\ REVHUZXMH VLSU]\URVWZDUWRFLSRVWDZMHJRXF]QLyZU xy = 0,43). :\MDQLHQLD EUDNX LVWRWQ\FK VWDW\VW\F]QLH ]DOH*QRFL XSDWU\ZDü PR*QD Z QLVNLHM WUDIQRFL QDU]G]LD VSRZRGRZDQHM WUXGQRFLDPL Z Va- PRRFHQLH QDXF]\FLHOL RUD] Z OLF]HEQRFL SUyE\ -HGQDN V WR VXJHVWLH Z\PDJDMFHJáEV]\FKDQaliz. Podsumowanie W badanidfkhgxndf\mq\fkrvljqlfldsr]qdzf]hrvyexf]f\fkvl EXG]Lá\LEXG]QDMZLNV]H]DLQWHUHVRZDQLH:UyGZLHOXF]\QQLNyZZa- UXQNXMF\FK HIHNW\ZQRü QDXNL V]NROQHM GX*H ]QDF]HQLH SU]ySLVXMH VL PRW\ZDFML JG\* VWDQRZL RQD VLáQDSGRZ ZV]HONLHJR G]LaáDnia i bez QLHMXF]HQLHZ\ND]DáE\*DGQHMDNW\ZQoFLZXF]HQLXVL 11. : SU]HGVWDZLRQ\FK EDGDQLDFK XGDáR VL XVWDOLü *H VW\O NLHURZania SURFHVHPNV]WDáFHQLD]JRGQLHNRUHOXMH]SR]LRPHPPRW\ZDFMLGRXF]HQLD VLERWDQLNL=DOH*QRüWDMHVWLVWRWQDVWDW\VW\Fznie tylko dla danych uzyskanych z wypowiedzi uczniów. &R FLHNDZH MHG\QLH ZUyG WU]HFK RGG]LDáyZ V]NROQ\FK]DREVHUZo- ZDQR SU]\URVW OXE XWU]\PDQLH VL PRW\ZDFML GR XF]HQLD VL SU]HGPLotu V]NROQHJRZFLJXEDGDQHJRNXUVX7RZáDQLHQDXF]\FLHOHW\FKRGG]La- 10 1DSRGVWDZLHX]\VNDQ\FKGDQ\FKUyZQRSUDZQ\]GDMHVLE\üWDN*HRGPLHQQ\ZQLo- VHNVXJHUXMF\*HXF]QLRZLHZ]DOH*QRFLRGSRVLDGDQHMPRW\ZDFMLRGPLHQQLHRFe- QLDMLLQWHUSUHWXMG]LDáDQLDSRGHMPRZDQHSU]H]QDXF]\FLHOLQDOHNFMDFK:\MDQLaáRE\ WR LVWQLHQLH ]DOH*QRFL LVWRWQ\FK VWDW\VW\F]QLH MHG\QLH Z RGQLHVLHQLX GR VW\OX obserwowanego, a ustalanego z wypowiedzi uczniów. 11 Cofer N.C., Appley N.A., Motywacja, teorie, badania, PWN, Warszawa 1972.

6W\ONLHURZDQLDSURFHVHPNV]WDáFHQLDMDNRNRQWHNVWRVLJQLüSR]QDZF]\FK 105 áyzsrvwu]hjdqlvmdnrrwzduflqdsrwu]he\vzrlfkxf]qlyzsr]zdodmf\ QDSRV]XNLZDQLDVDPRG]LHOQRüEDGDZF]\]DSDá$NW\ZQRüXF]QLyZQD LFK OHNFMDFK MHVW PLOH ZLG]LDQD D XF]QLRZLH GRVWU]HJDMVZRMZD*QRü i ZDUWRü Z RF]DFK QDXF]\FLHOD'OD ZVSyáF]HVQHM V]NRá\ GLDORJRZ\ W\S kontaktów na linii nauczyciel XF]HMHVWZD*Q\PF]\QQLNLHP]ZLNV]a- MF\PPRW\ZDFMGRXF]HQLDVL