32'(-&,('21$8&=$1IA 1$35=<.à$'=,(*(OGRAFII

Transkrypt

1 TERESA S$'2-OSOWIECKA 3UDFRZQLD'\GDNW\NL*HRJUDILLL%LRORJLL8QLZHUV\WHW*GDVNL 32'(-&,('21$8&=$1IA 1$35=<.à$'=,(*(OGRAFII Geografia jest specyficznym przedmiotem szkolnym. Z jednej strony zajmu- MH VL V]HURNR SRMW\P URGRZLVNLHP SU]\URGQLF]\P XND]XMF SRZL]DQLD ]D- FKRG]FHPLG]\HOHPHQWDPLWHJRURGRZLVND]GUXJLHM G]LDáDOQRFLF]áRZLe- NDZSU]HVWU]HQLJHRJUDILF]QHMZVND]XMFQD]DOH*QRFL]DFKRG]FHPLG]\Záa- FLZRFLDPL URGRZLVND D SU]HMaZDPL G]LDáD OXG]NLFK ]ZUDFDMF SU]\ W\P uwajqdklvwru\f]q\vsoáhf]q\lhnrqrplf]q\dvshnww\fkg]ldád*hrjudildwr nie tylko opis ZiePL DOHZ\MDQLHQLHSU]HVWU]HQQHJRUR]PLHV]F]HQLD]MDZLVN 7UXGQR ]DWHP ]DNODV\ILNRZDü M MHGQR]QDF]QLH GR MHGQHM ] JUXS SU]HGPLotów szkolnych QDOH*\ ERZLHP i do grupy przedmiotów matematyczno-przyrodni- F]\FKLGRVSRáHF]Q\FK = UDFML VZHM LQWHUG\VF\SOLQDUQRFL JHRJUDILD SRZLQQD E\ü DWUDNF\MQD GOD XF]QLD RIHUXMF PX PR*OLZRü ]DVWRVRZDQLD Uy*QRURGQHM ZLHG]\ 8F]HQLH VL WHJR SU]HGPLRWX PR*H SU]HELHJDü RG NRQNUHWQHJR RVRELVWHJR GRZLDGF]HQLD (obejrzenie fotografii, filmu, eksponatów przyrodniczych, przeczytanie tekstu literackiego, dovwu]h*hqlhur]plhv]f]hqld]mdzlvnqdpdslhzádvq\fkrevhuzdfml WHUHQRZ\FKZUD*H]ZDNDF\MQ\FKZ\FLHF]HNGRIRUPXáRZDQLDZáDVnych abstrakcyjnych wniovnyzsu]hp\ohrfhq 7DNLHQDWXUDOQHSRGHMFLHGRQDXF]DQLDJHRJUDILLZ\GDMHVLE\ü]JRGQH]H ZVSyáF]HVQ\PLWHRULDPLXF]HQLDVL6]DFXQHNGODZLHG]\RVRELVWHMXF]QLDVa- PRG]LHOQH NRQVWUXRZDQLH SU]H] QLHJR ]QDF]H WZyrF]H P\lenie te cechy ZVSyáF]HVQ\FKWHQGHQFMLZQDXF]DQLXVXJHUowane w pracach Brunera, Piageta, Wygotskiego 1 E\á\MX*REHFQHZZ\SRZLHG]LDFKQLHNWyU\FKJHRJUDIyZQDSo- F]WNX;;ZLeku. Pobrzmiewa w nich jednak prowadzenie ucznia po ODG]LH 2. 3U]\NáDGGRFHQLHQLDSU]HGZLHG]\]QDOH(üPR*QDMX*ZZ\SRZLHG]LDFK(XJHQLu- 1 2 Za: Klus-6WDVND ' Konstruowanie wiedzy w szkole, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmisko-Mazurskiego, Olsztyn Ibidem.

2 3RGHMFLHGRQDXF]DQLDQDSU]\NáDG]LHJHografii 253 sza Romera z 1908 r.: XF]HQLHPyZLDQLQLHP\OLRQLF]HPF]HJR]P\VáDPL SU]HGWHPQLHREMá.D*GDOHNFMDVWDMHVLVDPRG]LHOQWZyUF]SUDFPáoG]LH*\ ZáDVQ\FK WZRUyZQLJG\VL nie zapomina! >@:HGáXJPHWRG\GRJPDW\F]QHM GREURGSRZLHG]LMHVWUHSURGXNFMDSRMü]Z\NáDGXF]\WH*]NVL*NLZ]DVWo- VRZDQLXPHWRG\KHXU\VW\F]QHMMHVWND*GDRGSRZLHG( GREURLOHW\ONR]QLHMZQo- VLüPR*QD*HXF]HU]HF]]UR]XPLDá=DwV]HEDF]\üPXVLP\ na to*hrgsrzlhg( XF]QLDMHVWZ]DVWRVRZDQLXPHWRG\KHXU\VW\F]QHMMHJRZáasnym tworem. 2W\PFRZRELHJRZHMRSLQLL]DSHZQHNV]WDáWRZDQHMSU]H]NROHMQHSRNo- OHQLDQDXF]\FLHOLSU]HGPLRWXMHVWLVWRWJHRJUDILLF]\OLRZ\OLF]DQLXQD]ZJHograficznych RomeU PyZLá 1D]ZDQLH SR LPLHQLX U]HNL JyU\ LWS XZD*DP ]D U]HF]GUXJRU]dQ 3. 8F]HQLXVLJHRJUDILLSU]H]XF]QLyZVSU]\MDüSRZLQQDQDWXUDOQDFLHNDZRü GRFLHNOLZRü SRV]XNLZDQLH RGSRZLHG]L QD S\WDQLD 'ODF]HJR WDN VL G]LHMH", Dlaczego tam? 0R*OLZRü IRUPXáRZDQLD WDNLFK S\WD NRQVWUXRZDQLH KLSRWe- W\F]Q\FKUR]ZL]DLVSUDZG]DQLHLFKSU]\QLHVNUSRZDQ\PGRVWSLHGRUy*no- URGQ\FKLQIRUPDFML]QDMUy*QLHMV]\FKG]LHG]LQQLHZ\áF]DMFNXOWXU\LV]WXNL WRNROHMQHF]\QQLNLVW\PXOXMFHWHQSURFHV Tymczasem gerjudildv\wxxmhvlqdqlvnlfksr]\fmdfkzxf]qlrzvnlpudn- NLQJX DWUDNF\MQRFL V]NROQ\FK SU]HGPLRWyZ 4 1D SRGVWDZLH EDGD SU]HSURZa- G]RQ\FKZàRG]LLMHMRNROLFDFKVWZLHUG]RQR*HZJLPQD]MDFKVDPHMàRG]LJHo- JUDILD ]QDOD]áD VL QD WU]\QDVW\P PLHMVFX Z JUXpie czternastu przedmiotów, a ELRUFSRGXZDJJLPQD]MD]PQLHjszych miast i ze wsi QDG]LHVLW\P 3RZVWDáD]DWHPVSU]HF]QRüPLG]\JáyZQ\PFHOHPQauczania geografii UR]EXG]DQLHP]DLQWHUHVRZDQLDV]HURNRUR]XPLDQSU]HVWU]HQLJHRJUDILF]Q[ ] oraz pr]\jrwrzdqlhpgrvzrergqhjrsruxv]dqldvlzqlhm 5 a rzeczywistym ]DLQWHUHVRZDQLHPXF]QLyZQLMDNRSU]HdPLRWHPV]NROQ\P6]XNDMFSU]\F]\Q takiego stanu rzeczy, zanalizowaádp RERZL]XMF 3RGVWDZ SURJUDPRZ NV]WDáFHQLD RJyOQHJR, programy wykorzystywane przez nauczycieli, poradniki PHWRG\F]QHLSRGUFzniki dydaktyki geografii. 3RGVWDZDSURJUDPRZDNV]WDáFHQLDRJyOQHJR 3RGVWDZDSURJUDPRZDVXJHUXMHDNW\ZQHQDXF]DQLHJHRJUDILLSRGNUHODMF UROZáDVQ\FKREVHUZDFMLWHUHQRZ\FKQDNáDGDMF]DGDQLHVWZRU]HQLD przez szkoázduxqnyzgrnru]\vwdqld]pr*olzlhuy*qrurgq\fk(uyghálqirupdfml. 8NáDG WUHFL NV]WDáFHQLD MHVWVSyMQ\LORJLF]Q\3RGHMFLHRGSU]\F]\QGR VNXWNyZRGPLHMVFD=LHPLZHZV]HFKZLHFLHGRSU]HMDZyZG]LDáDOQRFLF]áo- ZLHND Z URGRZLVNX VSU]\MDü SRZLQQR SUREOHPRZ\P PHWRGRP QDXF]DQLD =D&KDáXELVND$5y*QHGURJLQDXF]DQLDJHRJUDILL, PZWS, Warszawa Mularczyk M., Kowalska A., Postawy gimnazjalistów wobec geografii, Geografia w Szkole 2003, nr 5. 3RGVWDZDSURJUDPRZDNV]WDáFHQLDRJyOQHJR.

3 254 7HUHVD6DGR-Osowiecka 'X*\VWRSLHXRJyOQLHQLDSR]ZDODQDUy*QRURGQLQWHUSUHWDFMLSUDNW\F]QLHQLeograniczony wybór zjawisk wyvwsxmf\fkzhzvsyáf]hvq\pzlhflh :\ND]RVLJQLüXF]QLDZVND]XMH*HSRZLQLHQRQXPLHü]DVWRVRZDüZLe- G]JHRJUDILF]QZ*\FLXSRWUDILüWDN*HLSR]DNRF]HQLXQDXNLZ\V]XNLZDü LQIRUPDFMH RUD] SRMPRZDü =LHPL MDNR V\VWHP SoZL]D SU]HZLGXMF VNXWNL ]PLDQ Z SU]\URG]LH L Z RWRF]HQLX VSRáHFzQ\P %G]LH SRVWU]HJDá URGRZLVNR VSRáHF]QR-SU]\URGQLF]H MDNR XNáDG G\QDPLF]Q\ SRGOHJDMF\FLJá\P]PLDQRP w F]DVLH L SU]HVWU]HQL $ XPLHMWQRü NRU]\VWDQLD ] Uy*Q\FK (UyGHá LQIRUPDFML i RFHQ\LFKU]HWHOQRFLSRZLQQDJRXRGSRUQLüQDGHPDJRJLF]QHKDVáD7DNLHXM- FLHNV]WDáFHQLDZPodstawie programowej powinno, przynajmniej teoretycznie, ]DSRELHJDüDXWRU\WDU\]PRZLG\GDNW\F]QHPXLVSU]\MDüZ\NRU]ystywaniu wiedzy osobistej ucznia. 2. Programy nauczania geografii O ile Podstawa programowa QLHXMPXMHV]F]HJyáRZRWUHFLNV]WDáFHQLDSo- ]ZDODMFQDGRZROQRüLFKLQWHUSUHWDFML, w konkretnych programach nauczaqldv RQHXMWHZFLVáHUDP\]JRGQLH]UHJXáDPLGRSXV]F]DMF\PLSUoJUDPGRX*\WNX V]NROQHJR:\OLF]DQHZSURJUDPDFKFHOHHGXNDF\MQHRVLJQLFLDRJyOQHLV]F]e- JyáRZHXF]QLyZSURFHGXU\RVLJDQLDFHOyZQDSHZQRVSU]\Gatne dla nauczy- FLHOD8áDWZLDMPXWDN*HZ\EyULXMHGQROLFDMZ\PDJDQLDVSU]\MaMF]DáR*HQLX Z\UyZQ\ZDQLDV]DQV-HGQRF]HQLHMHGQDNSURJUDPQDXF]DQLDQDU]XFDQDXF]y- FLHORZL D ]DWHP WDN*H MHJR XF]QLRZL VSRVyE G]LDáDQLD IRUPDOi]XMH SUDF z uczniem, choü QLH Z WDN UHVWU\NF\MQ\ VSRVyE MDN SU]HG UHIRUP V]NROQLFWZD Z\ZRáXMHREDZMDQLH]G*WHJR]UHDOL]RZDü1LHSRNyMWHQ]ZLNV]DZLDGo- PRü*HXF]QLyZF]HNDHJ]DPLQJLPQD]MDOQ\LMDNLHNRlZLHNXPLHMWQRFLEG VSUDZG]Dü ]DGDQLD HJ]DPLQDF\MQH RGSRZLeG]LDOQRü ]D LFK QLHUR]ZL]DQLH VSDGQLHZRF]DFKXF]QLDLMHJRURG]LFyZQDQDXF]\FLHODNWyU\QLH]G*\áprzero- ELüPDWHULaáX. 3U]\F]WHUHFKJRG]LQDFKOHNFMLJHRJUDILLZFLJXWU]HFKODWQDXNLZJLPQa- ]MXP]DZDUWRüWUHFLRZDSURJUDPyZMHVWFLJOH]E\WREszerna; dominuje w niej PDWHULDá IDNWRJUDILF]Q\ : ZLHORFL ]DJDGQLH JLQ]ZL]NL SU]\F]\Qowo- VNXWNRZHPLG]\URGRZLVNLHPSU]\URGQLF]\PDSU]HMDZDPL]MDZLVNVSoáHF]QRgospodarczych. :LNV]Rü SURJUDPyZ HODVW\F]QLH WUDNWXMH ]MDZLVND L SURFHV\ VSRáHF]QH HNRQRPLF]QHLSROLW\F]QHZHZVSyáF]HVQ\PZLHFLHFRGREU]HZLDGF]\RWROe- UDQFML GOD Uy*Q\FK SRJOGyZ SRSDUW\FK UDFMRQDOQ\PL DUJXPHQWDPL =GDU]D VL jednak jeszf]hzsurjudpdfkzduwrflrzdqlhvxjhuxmfhmhg\qlhváxv]qh]gdqlh ZGRP\OH zdanie nauczyclhod3u]\nádghpwhjrmhvwvirupxárzdqlhv]f]hjóárzhjr FHOX HGukacyjnego: ZáDFLZD RFHQD Z\VLáNyZ PLG]\QDURGRZ\FK QD rzecz rozwizywania konfliktów1doh*\vlvsrg]lhzdü*hxf]h]uhdol]xmhwhq FHOQDXF]DQLDMHOLZ\JáRVLNLONDEH]G\VNXV\MQ\FKVORJDQyZ=QLHFKFLüWRPR*H

4 3RGHMFLHGRQDXF]DQLDQDSU]\NáDG]LHJHografii 255 twórczych, odkrywczych i zbuntowanych uczniów do jakiejkolwiek dyskusji, do poszukiwania racjonalnych argumentów. 3URFHGXU\RVLJDQLDFHOyZVXJHUXMDWUDNF\MQRü]DMüSRQLHZD*REHMPXM REVHUZDFMHWHUHQRZHZ\FLHF]NLG\VNXVMHOHG]HQLHELH*F\FKZ\GDU]HZSUa- VLHUDGLXWHOHZL]MLLQWHUQHFLH1LHPDPRZ\RSDPLFLRZ\PZ\PLHQLDQLXQD]Z geograficznych, danych statystycznych jest analiza i interpretowanie map, po- V]XNLZDQLH]ZL]NyZPLG]\]MaZLVNDPLSU]HGVWDZLDQ\PLQDUy*Q\FKPDpach; analiza i interpretowanie danych statystycznych, ocena zjawisk. W programach QDXF]DQLDJHRJUDILLSRVWDZLRQR]DWHPQDFLVNQDXPLHMWQRFL]JRGQLH]]DáR*eniami reformy. 3RUDGQLNLPHWRG\F]QHLSRGUF]QLNLG\GDNW\NLJHRJUDILL Nowe poradniki metodyc]qhz\gdzdqhvzádflzlhgrnd*ghjrsurjudpx LSRGUF]QLNDJHRJUDILL8áDWZLDMZLFSUDFQDXF]\FLHORPV(UyGáHPSRPy- VáyZ LQVSiUDFML SRPDJDMF Z SU]\JRWRZDQLX FLHNDZHM DWUDNF\MQHM OHNFML :H ZV]\VWNLFK WDNLFK SXEOLNDFMDFK SRGNUHOD VL EH]VHQVRZQRü QDXF]DQLD SDPLciowego, odtwórczego. Jako sposób poznawania regionu zamieszkania poradniki SURSRQXMVDPRG]LHOQH]GRE\ZDQLHLQIRUPDFMLSU]H]XF]QLyZPHWRGZ\ZLDGX DQNLHW\F]\REVHUZDFMLLSRPLDUyZWHUHQRZ\FK:LNV]RüSRUDGQLNyZSUHIHUXMH aktywne metody nauczania (analiza SWOT, drzewko decyzyjne dla oceny zjawisk VSRáHF]QR-gospodarczych, rybi szkielet, mapa mentalna dla utrwalenia wiado- PRFL PHWRGD SURMHNWX GOD SU]HGVWDZLHQLD ]MDZLVN EXU]D Py]JyZ GHEDWD za i przeciw=zádvq\fkgrzldgf]hmdnrqdxf]\flhozlhp*hwhphwrg\vou- ELDQHSU]H]XF]QLyZ7HPDW\OHNFMLRGZRáXMVLF]VWRGRWHJRFR]QDQH We wszystkich poradnikach preferowana jest praca w grupach, co zgodne MHVW]WHRULÄXF]HQLDVLZHZVSyáSUDF\ LZ\GDMHVLE\üMHJRQDMHIHNW\ZQLHMV] IRUP 8F]QLRZLH SU]\ RSUDFRZ\ZDQLX WHPDWyZ VLJDM GR(UyGHá]JURPDG]o- Q\FKSU]H]QDXF]\FLHODGRZáDVQ\FKPDWHULDáyZWHNVWXSRGUF]QLNDPDS3o- U]GNXM ]HEUDQ\ PDWHULDá IDNWRJUDILFzQ\ L ZáDVQH ZQLRVNL ZHGáXJ NU\WHULyZ podanych przez nauczyciela,g\vnxwxm&]dvhpmhgqdnzs\wdqldfksrgvxprzu- MF\FKOHNFMVXJHURZDQ\MHVWÄSUDZLGáRZ\ Z\QLNG\VNXVMLQSQDOHNFMLR]DVobach naturalnych Ziemi prosrqxmhvlghedwza i przeciw na temat: Czy powinno VLFKURQLü]DVRE\L(UyGáDRGQDZLDOQH", a jako ssudzg]hqlhzldgrprflsrvwawiono pytanie:.wyuh]dvre\qdwxudoqh=lhplqdoh*\fkurqlü]gx*slhf]rárzlwo- FL". 1DMQRZV]HSRGUF]QLNLG\GDNW\NLJHRJUDILLZ\GDQHZODWDFK 6, przed re- IRUPV]NROQLFWZDSURSDJXMPHWRG\SRV]XNXMFHSROHJDMFHPLQQa stymulo- ZDQLX G]LDáD XF]QLyZ -HGQDN SU]\NáDG\ LOXVWUXMFH WH PHWRG\ ZVND]XMQD GRPLQXMFUROQDXF]\FLHOD1DXF]\FLHOLQIRUPXMHXF]QLyZ*H]HVáRZHPXUEa- 6 Dylikowa A. (red.), Dydaktyka geografii w szkole podstawowej, WSiP, Warszawa 1990; Piskorz S. (red.), Zarys dydaktyki geografii, PWN, Warszawa 1995.

5 256 7HUHVD6DGR-Osowiecka QL]DFMD EG VL Z*\FLX F]VWR VSRW\NDü L PRJ MH GREU]H UR]XPLHü QD SU]\- NáDG]LH 6WDQyZ =MHGnoczonych Ameryki. 3ROHFD SU]HF]\WDü XZD*QLH GHILQLFM urbanizacji [...], DQDVWSQLHRNUHOLü]DJDGQLHQLDQLH]EGQHGRRSLVXSURFHVX XUEDQL]DFMLZ86$=SRPRFQDXF]yciela powstaje plan pracy np.: F definicja i funkcje miasta [...]- porównanie wielkich zevsráyz PLHMVNLFK w 86$LSR]QDQ\FKZF]HQLHMZLHONLFK]HVSRáyZPLHMVNLFKZ(XURSLH 3R]\FM SLW SU]HGRVWDWQL SODQX QDXF]\FLHO SRGNUHOD QD ]QDN *H ]UHIHURZDQLHWHPDWXMHVWJáyZQ\P]DGDQLHPSR]RVWDáHVSRPRFQLF]H 7. Po- WHPXF]QLRZLHSUDFXMVDPRG]LHOQLHNRU]\VWDMF]Uy*Q\FK(UyGHáZLHG]\LSomocy nauczyciela. 3RSU]HF]\WDQLXWDNLHJRVFHQDULXV]DOHNFMLQDVXZDMVLUHIOHNVMH F MHOLXUEDQL]DFMDMHVWWHUPLQHPF]VWRVSRW\NDQ\PWRPR*HXF]QLRZLHMX*VL ] QLP]HWNQOL L SRWUDILOLE\ SRGDü SU]\NáDG\ D QDZHW VIRUPXáRZDü ZáDVQ definifmxuedql]dfml F VNRUR XF]QLRZLH SR]QDOL MX* ZF]HQLHM ZLHONLH PLDVWD (XURS\ WR QD LFK SU]\NáDG]LHUyZQLH*SRWUDILOLE\]DSHZQHRPyZLüVDPSUoces urbanizacji; F SRFRXNáDGDüSODQSUDF\MHOLWDNQDSUDZGQDXF]\FLHOZ\PDJD]Uealizowania jednego, wyznaczonego przez siebie punktu? =DSU]HSDV]F]RQRPR*OLZRüZ\NRU]\VWDQLDSU]HGZLHG]\i asocjacji faktów SR]QDZDQ\FKQDOHNFMDFKFRX]DVDGQLáRE\VHQVXF]HQLDVLJHRJUDILL :LQQ\PSRGUF]QLNXG\GDNW\NL 8 ]QDMGXMHP\SU]\NáDGG\VNXVML dydaktycz- QHMMDNRPHWRG\VDPRG]LHOQHJRXF]HQLDVLZOLFHXPQDOHNFMLQDWHPDWRFKURQ\ UoGRZLVND7U]HMNROHMQLXF]QLRZLHZ\UD*DMUy*QHVWDQRZLVNDSLHUZV]\PyZL R FDáNRZLWHM NRQLHF]QRFL SRGSRU]GNRZDQLD G]LDáDOQRFL F]áRZLHND RFKUonie przyrody, drugi RNRQLHF]QRFL]DVSRNRMHQLDSU]HGHZV]\VWNLPSRWU]HEOXG]L SRSU]H]SURGXNFMUy*Q\FKGyEUDGRSLHURSRWHP]aMFLHVLRFKURQURGRZLVND WU]HFL]JDG]DVL]W\PSRJOGHPLOXVWUXMFJRZáasnymi obserwacjami podczas pobytu w RFN (7DPZF]HQLHM nasycono U\QHNVDPRFKRGDPLDSy(QLHMSRPy- ODQRREHQ]\QLHEH]RáRZLRZHM:áDFLZLHSRW\PVWZLHUG]HQLXSUDZGRSodobnie UR]ZLQáDE\VLZNODVLHEXU]OLZDG\VNXVMDDOHMDNRSU]\NáDGSUDZLGáRZHMUHDk- FMLQDXF]\FLHODQDWDNLHSRJOG\SRGDQRMHJR]GDQLHSRGVXPRZXMFH: Niestety nie PR*HP\ VLZSHáQL]JRG]Lü]Z\SRZLedziami K. D. i J. [kolejni dyskutanci przyp. mój]. 2EHFQLHVWDQGHJUDGDFMLURGRZLVNDSU]\URGQiF]HJRMHVWWDNLGX*\ *H QLH PR*HP\ RGNáDGDü MHJR RFKURQ\ L NV]WDáWRZDQLD QD Sy(QLHM >@&KRG]L o to, ab\grnrq\zdqhzurgrzlvnxsu]\urgqlf]\p]pldq\qlhsu]hnudf]dá\]grl- QRFL WHJR URGRZLVND GR VDPRUHJXODFML >@ =DF\WRZDQH VWZLHUG]HQLH FKRü QLHZWSOLZLHSU]HGVWDZLDMFHSUDZLGáRZRLGH]UyZQRZD*RQHJRUR]ZRMXXFLáRE\ SUDZGRSRGREQLH G\VNXVM 7HJR URdzaju okrjáh ]GDQLD QLH UR]ZLDá\E\ ZWSOLZRFL SU]HGPyZFyZ 3R]RVWDáE\ G\VRQDQV So]QDZF]\ PLG]\ ZáDVQ\P 7 '\OLNRZD$UHGRSFLWSRGNUHOHQLDPRMH 8 Piskorz S. (red.), op. cit.

6 3RGHMFLHGRQDXF]DQLDQDSU]\NáDG]LHJHografii 257 ]GDQLHPXF]QLyZDSRJOGHPQDXF]\FLHOD 9 &HOHPOHNFMLMHVWWX*PXGQ\SURFHV dochodzenia do konkluzji oczekiwanej przez nauczyciela. Czy nie lepiej wlfrg UD]X Z\JáRVLü RGSRZLHGQLH ]GDQLH" 7DN SU]HGVWDZLRQD PHWRGD G\VNXVML MHVW ZHGáXJPQLHSR]RUHPVDPRG]LHOQHJRGRFKRG]HQLDGRZLHG]\=DV]F]HSLDVZHJR URG]DMXVFKL]RIUHQLG\GDNW\F]QNRQIRUPL]P FRLQQHJRXF]HZLHQDZáDVQ\ X*yWHNFRLQQHJRJáRVLQDX*\WHNQDXF]\FLHOD&]\QDSUDZGWDNLE\áFHOOHNFML" 5]DGNRZVFHQDULXV]DFKOHNFMLWDN*H]DPLHV]F]DQ\FKZQRZV]\FKSRUDGQi- NDFK PHWRG\F]Q\FK ]GDU]D VL RGZRáDQLH GR RVRELVWHM ZLHG]\ XF]QLD NWyUD w REHFQ\FK F]DVDFK PR*H E\ü UR]OHJOHMV]D QL* ZLHG]D Qauczyciela, do czego SU]\F]\QLDMVLZDNDF\MQHSRGUy*HSR(XURSLHWHOHZL]\MQHILOP\SRSXODUQRQDu- NRZH F]DVRSLVPD LQWHUQHW 7D ZLHG]D PR*H E\ü Z\NRU]\VWDQD MDNR LOXVWUDFMD zjazlvnf]\sudzlgárzrflrpdzldq\fkzv]nroh7hruhw\f]qlhxf]qlrzlhprj wykor]\vwdü M SRGF]DV GHEDW G\VNXVML NRQVWUXRZDQLD PHWDSODQyZ GU]HZHN decyzyjnych itp. Ale lekcja trwa tylko 45 minut, a trzeba ]UHDOL]RZDüWHPDW:áa- FLZLHZEUHZLQWHQFMRPDXWRUyZVFHQDULXV]\OHNFMLWDNQDSUDZGQLHPDF]DVX QD V]F]HJyáRZ DQDOL] VNRPSOLNRZDQ\FK]DJDGQLH L QD SUDZG]LZ G\VNXVM O IRUPLHLVSRVRELHUR]ZL]DQLDSUREOHPXPXVLGHF\GRZDüQDXF]\FLHOSRQLe- ZD*WDNMHVWV]\EFLHM :HZVSyáF]HVQ\FKWHRULDFKQDXF]DQLDSRGNUHODVLSRGPLRWoZRüXF]QLD DOHQDXF]\FLHOXEH]ZáDVQRZROQLDJRVWZDU]DMFUDP\MaNLPLVQDU]XFRQHSU]H] QLHJRWHFKQLNLUR]ZL]\ZDQLDSUREOHPyZVSosób zapisu QDZHWNV]WDáWLNRORU SU]\SLQDQ\FKQDPDSVNRMDU]HOXEVFKHPDWGU]HZNDGHF\]\MQHJRNDUWRQLNyZ NROHMQRüF]\QQRFLXVWDODQ\FKSU]H]QDXF]\FLHODF]\QDU]XFRQH schematy percepcji otoczenia podczas wycieczki (karty pracy). Taka organizacja pracy nie SR]ZDODQDRNU]\NLUDGRFL]DFKZ\WXQDZLGRNV]F]HJyOQLHSLNQ\FKZLGRNyZ QDG]LHOHQLHVLZUD*HQLDPLXF]HQLHVLSU]H]SU]H*\ZDQLH1DU]XFHQLHQDXF]ycielskiegoVSRVyEZLG]HQLDZLDWDSU]HV]NDG]DXF]QLRZLZVDPRG]LHOQ\PIRUPuáRZDQLX SUREOHPyZ QD SRGVWDZLH REVHUZRZDQ\FK IDNWyZ : U]eF]\ZLVWRFL FHOHP OHNFML SU]HVWDMH E\ü QS SR]QDQLH JáyZQ\FK SUREOHPyZ ZVSyáF]HVQHJR ZLDWD, ale efekwrzqhmhmsu]hsurzdg]hqlhzhgáxjvfhqdulxv]d,qlhxf]hmhvwwx podmiotem, ale nauczyciel, któu\wdnádgqlhsu]\jrwrzdáohnfm0lpr*hxf]h SUDFRZDáVDPRG]LHOQLHWRMHGQDNFLOHZHGáXJLQVWUXNFMLZHGáXJVZHJRURG]DMX DOJRU\WPX WDNGREU]HE\XVDW\VIDNFMRQRZDüVZHJRQauczyciela. 7RQLHXF]H VDPNRQVWUXRZDáZLHG] WZLHG]PXVNRQVWUuowano. &Kü]UHDOL]RZDQLDPDWHULDáX zawartego w scenariuszu lekcji przeszkadza QDXF]\FLHORZL Z GRVWU]HJDQLX SUDZG]LZ\FK ]DLQWHUHVRZD XF]HVWQLNyZ ]DMü 'ODXF]QLyZ]DLQWHUHVRZDQLHJHRJUDILNRF]\VLZW\PZ\SDGNXQDVSHáQLHQLX RF]HNLZD QDXF]\FLHOD Z\SHáQLHQLHNDUW\SUDF\1DLFKZáDVQHSU]HP\Oenia QLHPDMX*PLHMVFDZVFHQDULXV]XRSUDFRZDQ\PGOD]XSHáQLHLQQHMDEVWUDNF\MQHM JUXS\1LHPDWH*PLHMVFDQD]MDZLVNDGRVWU]HJDQHWXLWHUD]1DXF]ycielowi nikt QLH ]DGDMH NáRSRWOLZ\FK S\WD QD NWyUH QLH PD MHGQHM JRWRZHM RGSRZLHG]L 9 Por. Mietzel G., 3V\FKRORJLDNV]WDáFHQLD3UDNW\F]Q\SRGUF]QLNGODSHGDJRJyZL nauczycieli, *GDVNLH:\GDZQLFWZR3V\FKRORJLF]QH*GDVN02, s

7 258 7HUHVD6DGR-Osowiecka A SUDZG]LZ\P FHOHP OHNFML VWDMH VL Z\NV]WDáFHQLH XPLHMWQRFL Z\NRQ\ZDQLD ]DGD Z ]HV]\FLH üzlf]h MDN QDSLVDáD MHGQD ]H VWXGHQWHN JHRJUDILL Z VZRLP konspekcie. RozbXG]DQLH]DLQWHUHVRZDQLDV]HURNRUR]XPLDQSU]HVWU]HQLJHo- JUDILF]QPR*HVNRF]\üVL]FKZLO]DNRF]HQLDOHNFMLLRWU]\PDQLDSR]\W\wnej oceny za wykonanie przewidzianej pracy. : ]DFKá\QLFLX VL ÄQRZRF]HVQRFL WHFKQLN QDXF]DQLD ]DSRPQLDQR o skomplinrzdq\p XNáDG]LH ]LHPVNLFK ZVSyá]DOH*QRFL &LJOH PRZD MHVW o RGG]LHOQ\FK]DJDGQLHQLDFKFRXWUXGQLDZáDFLZLH]DNRU]HQLHQLHVL]Z\F]DMX JáEV]\FK NRQWURZHUV\MQ\FK F]DVHP ZUF] ILOR]RILF]Q\FK SU]HP\OH PR*Oi- Z\FKSU]HFLH*MX*XZVSyáF]HVQHJRV]HVQastolatka..RU]\VWDMF]JRWRZHJRVFHQDULXV]DQDXF]\FLHOPXVLE\üZLFRWZDUW\QD VSRVWU]H*HQLDXF]QLyZJRWyZGR]PLDQ\]DSURMHNWRZDQHJRSU]HELHJXOHNFMLE\ QLH]QLV]F]\üQDWXUDOQHMFLHNDZRFLVZRLFKSRdopiecznych i, przede wszystkim, nie lekfhzd*\üsu]hp\oh*dgqhjr]qlfk 7X SRMDZLD VL SUREOHP SUDZLGáRZRFL X*\ZDQHM WHUPLQRORJLL JHRJUDILFz- QHM&]\SR]ZROLüQDX*\ZDQLHM]\NDSRWRF]QHJRZFHOXOHSV]HJR]UR]XPLHQLD i RVZRMHQLD]MDZLVN"-DNSRJRG]LüLQWXLF\MQHUR]XPLHQLH]]DOHFDQSU]H]SRd- UF]QLNL G\GDNW\F]QH SRSUDZQRFLM]\NRZ PHU\WRU\F]QLORJLF]Q 10? Jak XQLNQüSDPLFLRZHJRRGWZDU]DQLDZLHG]\MHOLWUDQVIRUPDFMDZLHG]\prowadzi niekiedy do XSURV]F]HJUDQLF]F\FK]EáGHP 11. 0R*H ZUyFLü MHGQDN GR KXPDQLVW\F]Q\FK SU]HP\OH 5RPHUD MHVW ND*GD RGSRZLHG( GREU R LOH W\ONR ] QLHM ZQRVLü PR*QD *H XF]H U]HF] ]UR]XPLDá 12. :\PDJD WR XPLHMWQRFL SRG*DQLD ]D WRNLHP UR]XPRZDQLD XF]QLD ]QDF]QHM HODVW\F]QRFLP\OHQLDLJáEV]HJRUR]XPLHQLD]MDZLVNWDN*HXQDXF]\FLHODJHo- JUDILL $OH VNXWNRZDü PR*H URzbudzeniem zainteresowania i zrozumieniem zmiennych w czasie i przestrzeni zjawisk ERWRMHVWZáDQLHQDGU]GQ\FHOQauczania geografii, a nie przyswomhqlh QD]Z L WHUPLQyZ JHRJUDILF]Q\FK 0R*H ZWHG\JHRJUDILDVWDQLHVLSU]HGPLRWHPX*\WHF]Q\PZFRG]LHQQ\P*\FLXLOXELanym przez uczniów? 10 Piskorz S. (red.), op. cit. 11 Dylikowa A. (red.), op. cit. 12 =D&KDáXELVND$RSFLW